فهرست مطالب

هنر و تمدن شرق - پیاپی 34 (زمستان 1400)

مجله هنر و تمدن شرق
پیاپی 34 (زمستان 1400)

  • تاریخ انتشار: 1400/10/19
  • تعداد عناوین: 6
|
  • بهرام احمدی*، سارا فرحمند درو صفحات 5-14

    بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که هنر اسلامی د ر پی بازنمایی جهان محسوس نیست. این د ید گاه تا حدی به نوع نگرش تصوف به هنرایرانی-اسلامی بازمی گرد د که معنا را بر ظاهر مقدم دانسته است. اینکه اثری هنری با جهان بینی د ینی و عرفانی مورد مطالعه قرار گیرد خطا نیست، اما اینکه تنها راه رویارویی با آثار هنر اسلامی کشف مفاهیم عرفانی باشد ما را از توجه به سایر ابعاد این هنر ارزشمند باز خواهد د اشت. به همین د لیل آثار تصویری هنر اسلامی نیازمند تنوع نگاه در تحلیل هستند و رویکرد واقع گرایانه یکی از این روش هاست. یکی از آثاری که می تواند از این زاویه مورد مطالعه قرار گیرد نگاره نزاع شترها منسوب به کمال الد ین بهزاد است. رقابت شترها از سرگرمی های مطرح کشورهایی مثل پاکستان، افغانستان و ترکیه به شمار می رود . لذا با این فرضیه که نگاره های ایرانی تنها تصاویری مختص به متون و نسخه های خطی نبود ه و د ارای ارزش های هنری و مفاهیم تاریخی و اجتماعی  نیز هستند ، نگاره نزاع شترها منسوب به کمال الدین بهزاد به روش تاریخی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای د ریافت پاسخ این سوال که این نگاره چگونه نشان د هند ه تاثیرپذیری نقاش از دنیای واقعی بوده است، انواع نگاره های مشابه و عکس های واقعی این رویداد مطالعه شد . سرانجام دریافتیم که احتمالا کمال الدین بهزاد چنین واقعه ای را از نزدیک مشاهده کرده و همچنین از نگاره های مشابهی تاثیر پذیرفته است. او از طریق نگاه نویی که د اشت، توانست د ر قالب اصول نگارگری ایرانی این موضوع را به تصویر بکشد و با نمایش جزییاتی واقع گرایانه جنبه های حقیقی این رویداد را در اثر بگنجاند .

    کلیدواژگان: نگارگری، کمال ا لدین بهزاد، واقع گرایی، نزاع شترها، مکتب هرات
  • نگین خسرویانی*، شهره جوادی صفحات 15-28

    اسلیمی از نقوش مهم و مطرح د ر تزیینات هنر د وران اسلامی است که براساس شواهد و آثار حداقل به د وران ساسانی می رسد . گرچه بعضی از پژوهشگران برخی از فرم های پیچان را تعبیر به اسلیمی کرده و قدمت آن را بنا به نقوش به جا مانده، تا یونان و روم باستان گفته اند . در ایران رواج نقش اسلیمی د ر د وره سلجوقی آغاز شد ه و در دوره صفویه به اوج خود رسید ه است. هد ف این پژوهش بررسی سیر تحول اسلیمی د ر گذر زمان و معرفی قد یمی ترین نمونه های این نقش د ر تزیینات ایرانی است. همچنین ارایه نمونه هایی از اسلیمی که از ایران به دیگر نقاط جهان اسلام رفته است. در این پژوهش روش تحقیق، تاریخی تحلیلی از طریق جمع آوری اطلاعات و اسناد کتابخانه ای از متن و تصویر بود ه است. در این راستا مطالعه و نقد کتاب «اسلیمی و نشان ها» مد نظر بوده است. از آنجا که د ر این کتاب تناقضات و ابهاماتی د ر مورد نقش اسلیمی وجود دارد ، پژوهش حاضر، با نگاهی تاریخی و مستند نکات جدید مطرح شد ه و به ابهام زد ایی و اصلاح موارد اشتباه و غیر د قیق پرد اخته است.

    کلیدواژگان: اسلیمی، نقد، بازشناسی، ساسانی، صفویه
  • رزا بهوند*، فرناز قویونچی زاد، ندا درویشی صفحات 29-34
    زیبایی به عنوان جوهر هنر، همواره مورد توجه متفکران، هنرشناسان و فلاسفه بود ه است. سنت گرایان نیز به زیبایی شناسی به طور مستقیم و گاه ضمنی، پرد اخته اند . سنت گرایی، جریان فکری قرن بیستم میلاد ی د ر غرب است که توسط گنون، کوماراسوامی و شوان آغاز شد و با بورکهارت و د ر ایران با سید حسین نصر اد امه پید ا کرد ه است. د ر پژوهش پیش رو، با رویکرد ی شناختی، به بیان نظریاتی چند از فلاسفه و سپس به بیان آراء پنج تن از اند یشمند ان سنت گرا، د ر امر زیبایی شناسی پرد اخته، آن گاه با فرض اینکه، آراء سنت گرایان د ر باب زیبایی، د ارای ایهام و تناقضات آشکار همراه با منطق گریزی، بیان احساسی و عاری از واقعیت و حقیقت است، به نقد و ارزیابی این آراء و تفکرات پرد اخته شد ه است. به طور کلی، تعریفی که از زیبایی توسط فلاسفه عهد قد یم بیان شد ه، غالبا قایم به ذات بود ه و توجه به امور محسوس د ارد ، و تعریف سنت گرایان از زیبایی، بیانی مبهم، احساسی و سرشار از تناقض گویی است که مصاد یق آن را به معماری و سایر هنرها تعمیم د اد ه اند که حتی د ر موارد زیاد ی این تعریف به حاشیه رفته و د چار ایهام و ابهام نیز شد ه است؛ اما این مبحث که بسیاری از سنت گرایان زیبایی را به حقیقت تعبیر کرد ه اند ، امری انکارناپذیر است.
    کلیدواژگان: زیبایی، نقد، سنت گرایان، نماد، حقیقت
  • ساحل عرفان منش*، حامد امانی، ابوالقاسم نعمت شهربابکی صفحات 35-44

    خوانش آثار هنری به شکل نظام مند ، راهی است که به بازیابی معنا و هویت د ر آثار بصری کمک می کند . چرا که آثار بصری هنری، با داشتن پیش زمینه های تاریخی و اجتماعی گویای تحولات فکری و فرهنگی دوران هستند ، از جمله این آثار قالیچه های محرابی است. از مهمترین نقاط کلیدی در این قالیچه ها، زیر پیشانی محراب است. در قالیچه های محرابی دوره صفویه نقش مایه قندیل و کتیبه در زیر پیشانی محراب علاوه بر آنکه از نظر ارزش بصری جایگاه ویژه ای د ارند ، با توجه به پژوهش های انجام شد ه بیانگر آیه نور هستند. بنابراین از آنجا که نشانه ای از آیه نور هستند به متنی اسلامی نیز ارجاع می د هند ولیکن به تد ریج پس از د وره صفویه، د ر د وره قاجار این مکان د ر اکثر قالیچه ها به نام انسانی مشخص و نشانه های کلامی غیر اسلامی اختصاص می یابد . لذا این پژوهش د ر پی پاسخ  و تبیین این تغییر از متن اسلامی به متنی غیر اسلامی و توجه به انسان محوری در د وره قاجار است. برای پاسخ به این سوال به روش تطبیقی-تحلیلی و با تطبیق موضوع و مضامین د ر متن کلامی زیر پیشانی در قالیچه ها د ر د و د وره قاجار و صفوی، می توان به هد ف پژوهش که تبیین این تفاوت در نشانه های کلامی د ر قالیچه هاست د ست یافت. با تطبیق قالیچه ها می توان به این نتیجه رسید که هنرمند ان با توجه به اند یشه های رایج در د وره صفویه به مبانی اسلامی و شیعی گرایش بیشتری داشته اند . د رصورتی که در دوره قاجار، گرایش به باستان گرایی، تاثیرپذیری از غرب و انسان محوری منجر به خلق قالیچه های با مضامین و نشانه های متفاوت گردیده است.

    کلیدواژگان: قالیچه محرابی، دوره قاجار، دوره صفویه، محراب، نشانه های کلامی
  • حامد شکوری* صفحات 45-54

    پری د ر زبان فارسی انگاره ای (مفهومی) د وگانه و رازآمیز است، گروهی از معانی، آن را بود ه ای ستود ه می خوانند که نیکو، زیبا و مهربان است و گروهی د یگر نکوهید ه و تباهش می د انند چنان که به انسان آسیب می رساند و پری زد ه اش می کند . اما با این وجود پری از آغاز تا امروز د ر فرهنگ ایران جا داشته و با چهره های رنگ به رنگ د ر زبان و هنر ایرانی نمود یافته است. پژوهش د ر پیشینه پری نشان داد سبب د وگانگی انگاره پری آن است که در آموزه های پیشازرتشت ایزد بانوی باروری، عشق و خواهش های تنانه بود ه اما زرتشت با آمد ن خود او را از انجمن اهوراییان راند ه و د ر رد ه اهریمنان سیاهه کرد ه است. با آمدن اسلام انگاره های نوینی به ذهنیت ایرانی و زبان فارسی افزود ه می شود که ایرانیان به ناخود آگاه آنها را با پری باستانی خود آشتی می د هند ؛ این انگاره های تازه سبب می شود که پری بار د یگر چهره ستود نی خود را بازیابد و د ر هنرهای ایرانی مانند نگارگری و تعزیه به همراه د یگر بوده های فرازمینی نقش آفرین شود . پری د ر نگارگری د ر اوج زیبایی تصویر می شود اما با نشانگانی مانند رنگ سرخ، برخی از سویه های شوخ و شیطان خود را هم هویدا می کند . پری در تعزیه نقش بسیار پررنگی د ارد و چهار بار با خویشکاری های گوناگون روی صحنه می آید . او به شیوه های رنگارنگ به قهرمانان مقد س یاری می رساند . این خویشکاری ها آمیزه ای است از ویژگی های باستانی پری با آموزه های نوین اسلامی که د ر واژه ها و انگاره هایی مانند ملک، جن و حورالعین د ید ه می شود . د ر پایان، این همه، د ر پیکر یک اثر هنری پخته و زیبا ساختار یافته اند و به بینند گان باورمند پیشکش می شوند . پری بازیافته بوده ای نیکو و د وست د اشتنی است که اگر رگه هایی از شوخ و شنگی و فریبند گی هم د ر او به جا ماند ه از ناگزیری ویژگی های زنانگی است.

    کلیدواژگان: تعزیه، ریشه واژه شناسی، پری، نگارگری، هنر ایران
  • مهنوش محمودی*، عبدالامیر مقدم نیا صفحات 55-62

    در معماری بناهای سنتی شهر د زفول، تزیینات عنصری جد اناپذیر از کالبد بنا محسوب می شوند . از جمله عناصر تزیینی که د ر کالبد مسکن سنتی د ارای زیبایی ویژه ای است  نوعی فضاسازی د ر جد اره است، به گونه ای که با ایجاد فضایی خالی د ر جد اره د اخلی اتاق، امکان استفاد ه از سطح جد اره د اخلی فراهم می شود ، این عنصر «نقلد ونی» نام د ارد . نقلد ونی به عنوان عنصری ضروری و معناد ار د ر فضای اصلی خانه تعریف شد ه است. براین اساس مهم ترین سوال پژوهش این است که نقلد ونی د ر تزیینات معماری مسکن سنتی شهر د زفول د ارای چه جایگاه و کارکرد ی است؟ د ر این راستا هد ف از این پژوهش، بررسی جایگاه و کارآیی این نوع فضای تزیینی و چشم نواز است که به مرور زمان منسوخ و از د ایره تزیینات ساختمان سازی کنار گذاشته شد . در پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی و به کمک مطالعات کتابخانه ای و مید انی، تزیینات و مسکن سنتی د ر بافت تاریخی شهر د زفول مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس مطالعات چید مان وسایل خانه د ر تعریف، فضاهای مسکونی جزیی شناخته شده و منتظم با ابعاد وجود ی خانه به شمار می آید و مکان چید مان وسایل نیز به عنوان عنصری ضروری، معناد ار، هنرمند انه، زیبایی بخش و کارآمد کرد و قابلیت اثر گذاری خود را عیان می سازد . یافته های پژوهش نشان می د هد ، نقلد ونی د ر طول زمان، کارکرد خود را در شکل و شمایل گوناگون تغییر د اد ه و پیش زمینه فضاهای تزیینی مانند شومینه، بوفه، استند و... شد ه است. نقلد ونی ها عمد تا از جنس گچ و د ارای تزیینات بسیار زیبا و هنرمندانه با موتیف هایی اسلیمی در اطراف جداره های خود بوده که به دو دسته نقلدونی ساده و مفصل تقسیم بند ی می شوند و بیشتر کارکرد آن نگهد اری و نمایش اشیاء زینتی، ارزشمند و پیش بخاری د ر خانه ها است.

    کلیدواژگان: معماری سنتی، فضای تزیینی، نقلدونی، طاقچه، شهر دزفول
|
  • Bahram Ahmadi *, Sara Farahmand Drav Pages 5-14

    Many scholars believe that Islamic arts do not intend to represent the real world. This view goes back to the Sufi view of Iranian-Islamic art, which emphasizes meaning than appearance. Even though studying an artwork from a religious and mystical view is generally not wrong, limiting the view to the mystical concepts while examining an Islamic artwork may prevent us from considering other aspects of this art. For this reason, Islamic visual artworks need to be analyzed from a variety of perspectives such as realistic. In this article, the painting “The Battle of Camels”, attributed to Kamal al-din Behzad was selected. Camel fighting is popular entertainment in countries such as Pakistan, Afghanistan, and Turkey. Therefore, the painting “The Battle of Camels” was examined in a historical-analytical manner hypothesizing that Iranian paintings are not only images specific to texts and manuscripts but also have artistic values and historical and social concepts, Also, to answer the question of how this painting shows the painter’s influence on the real world, similar types of paintings and real photos of this event were studied. Finally, we found that Kamal al-din Behzad probably observed such an event closely and was also influenced by similar drawings. Through his new perspective, he was able to portray this issue in the form of the principles of Iranian painting and managed to include the real aspects of this event in the work by showing realistic details

    Keywords: Iranian painting, Negargary, Kamal Al-din Behzad, Realism, Herat School, The Battle of Camels, Camels Fighting
  • Negin Khosraviyani *, Shohreh Javadi Pages 15-28

    Arabesque is one of the most eminent ornamentations of Islamic art. Though based on existing documents this form of decoration dates back to the Sassanid era, some researchers have regarded interlacing forms as arabesque and traced their origin to ancient Greece and Rome. In Iran, the rise of Arabesque began in the Seljuk period and came to its prominence in the Safavid period. Taking an evolutionary approach to arabesque through time, this study aims to introduce the oldest examples of this pattern in Iranian decoration, which later were borrowed by other areas in the Islamic world.  In this research, a historical-analytical method was used to analyze the collected data from library documents, texts, and images. In this regard, scrutinizing the book entitled “Arabesque and Signs” that contains several contradictory comments on Arabesque was taken into consideration to resolve ambiguities.

    Keywords: Arabesque, criticism, recognition, Sassanid, Safavid
  • Rosa Behvand *, Farnaz Ghouyunchizad, Neda Darvishi Pages 29-34
    Aesthetics as the essence of art has always drawn the attention of intellectuals, critics, and philosophers. It has also been approached directly or implicitly by traditionalists. Traditionalism is a twentieth-century western school founded by Guenon, Coomaraswamy, Schuon and practiced by Burchardt and Seyyed Hossein Nasr in Iran. The present study draws upon a cognitive approach to discuss some philosophical views and then examines the aesthetics-associated ideas of these five traditionalists. We attempt to criticize such views based on this assumption that the traditionalists’ views on aesthetics are ambiguous and contradictory and irrational and include expressions devoid of truth or reality.Ancient school philosophers’ definition of aesthetics is mainly substantive and points to tangible matters. Comparatively speaking, the definition of traditionalists is merely vague, emotional, and contradictory. Such conceptualization has been extended to architecture and other arts. In many cases, this definition has even gone too far and caused ambiguity However, the fact that many traditionalists have taken aesthetics for the truth itself is undeniable.
    Keywords: Aesthetics, Critics, traditionalists, Symbol, Truth
  • Sahel Erfanmanesh *, Hamed Amani, Abolghasem Nemat Shahrbabaki Pages 35-44

    Systematic reading of works of art helps to identify meaning and identity in the visual works. This is because the visual works of art, with their historical and social background, reflect the intellectual and cultural changes of the time; among these works, Mihrabi rugs can be noted. One of the most important points in these rugs, under the frontal part of Mihrab, is the representation of the verse of Noor. The verbal cues in this place can be regarded as a representation of the verse of Noor in the Safavid era, so it refers to an Islamic text; however, gradually, after the Safavid era, in the Qajar period, this place is assigned a specific human name and non-Islamic verbal signs. So the question is how can this change from non-subjectivity to subject and from an Islamic text to non-a Islamic one be explained? The answer to this question can be found by using a comparative-analytical method and matching the subjects and themes in the verbal text below the frontal part in the rugs during Qajar and Safavid periods;, the purpose of the present research was to explain this difference of the verbal cues in these rugs. By matching the rugs, it could be concluded that the artists, according to the common ideas in the Safavid period, tended to Islamic and Shiite principles, while in the Qajar era, due to the tendency to archeology, the influence of the West and the anthropocentric approach, rugs with different themes and symbols were created.

    Keywords: Mihrab(Niche) Rug, Qajar Era, Safavid Era, Mihrab frontal part, Verbal sign
  • Hamed Shakouri * Pages 45-54

    Peri (in English  Fairy) is a mysterious and equivocal concept in the Persian language. Some define it as a revered creature while others consider it a villain and wicked being who can hurt humans and make them mad.  However, Peri has long been in the language and culture of Iran and has appeared in various forms. Examining the history of Peri shows that this creature used to be a Goddess of fertility and sexual attractiveness in the beliefs of pre-Zoroastrian. However, after the rise of Zartosht, he expelled this creature from the community of Gods and considered her as a devil. After the arrival of Islam in Iran, some new concepts entered into the language and thought of Iran that Iranians associate them with the old concept of Peri. These new concepts caused Peri to gain her adorable face again and play roles beside other sacred creatures in Iranian Arts like painting and Ta’zieh. Peri appears in the paintings at the peak of beauty but shows some of her devilish and deceiving aspects with some signs like the red color too. Peri plays a very important role in Ta’ziyeh and comes on stage four times with various rituals.  She helps the holy heroes in various ways. These roles are a mixture of the ancient features of Peri with the new Islamic teachings that can be seen in words and ideas such as Malak, Jinn, and Hour-al-Ain. In the end, all of this manifests itself in the body of a mature and beautiful work of art and is presented to believing viewers. The recovered Peri is a beautiful and lovable creature who, if there are any traces of humor and charm left in her, is because of necessity feminine.

    Keywords: Peri, Ta’zieh, philosophy, Iranian painting, Iranian Art
  • Mehnoosh Mahmoudi *, Abdolamir Moghadamniya Pages 55-62

    In the architecture of the old buildings of Dezful, artistic decorations are an inseparable element from other existential elements in the building. One of the special elements that is obvious in the construction of traditional housing and has a special beauty, which gives meaning and meaning to an element called a ledge by creating an empty space in the walls of houses, is called "nogholdoni". Accordingly, the most important research question is, what is the function and position of quotation in the architectural decorations of traditional housing in Shahrdzfol? And what role has this decoration played in improving the quality of residential spaces? The purpose of this study is to investigate the status and construction of this type of decorative and eye-catching space, which in our time is completely obsolete and excluded from the circle of building decorations.In the present study, using descriptive, analytical and survey methods with the study of traditional houses in the historical context of Dezful and studies around the ledge and its practical function in Iranian architecture has been studied to in addition to field studies and direct observations of traditional context of library studies. And articles have been used.The researcher's achievement indicates that these spaces are mainly made of plaster and have very beautiful and artistic decorations. Has been preserved in various shapes and forms and has become the background of decorative spaces such as open spaces, fireplaces, cabinets, drawers, etc

    Keywords: Traditional Architecture, decorative space, nogholdoni, Niche, Dezful city