ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 193 (آذر 1400)

تشکیل رسوب های معدنی به صورت متناوب در مخازن نفتی، سیستم های حفاری، زنجیره ی تولید و تجهیزات سطحی مربوطه رخ می دهد. به علاوه اعمال روش های مختلف ازدیاد برداشت از جمله سیلاب زنی، یکی دیگر از مشکلات اساسی در صنعت نفت بوده که محدودیت هایی را در روند تولید نفت ایجاد می کند. پتانسیل تشکیل رسوب از مخزن تا تجهیزات سطح الارضی وجود دارد که موجب آسیب سازند، آسیب تجهیزات سطحی و در نتیجه کاهش نرخ جریان تولید می شود. بنابراین در صنعت نفت، مدیریت و کنترل رسوب به منظور کاهش هزینه ها و افزایش تولید از اهمیت قابل توجهی برخوردار است که یکی از بهترین راه حل های موجود، استفاده از مواد موسوم به بازدارنده های رسوب است. بدین منظور، در این تحقیق ابتدا انواع رسوب های متداول در میادین نفتی و عوامل موثر بر تشکیل آن بررسی شده و پس از آن به روش های متفاوت مدیریت رسوب خواهیم پرداخت، به ویژه استفاده از بازدارنده های رسوب با رویکرد مکانیزم عملکرد و تاثیر شرایط عملیاتی مانند دما، فشار، شوری و PH. همچنین در این پژوهش بررسی هایی در خصوص بازدارنده های شناخته شده ی موجود در صنعت و نیز بازدارنده های جدیدی که قابلیت صنعتی شدن دارند، مورد مطالعه قرار گرفته اند.

پدیده ی انتشار مولکولی یک نوع مکانیزم انتقال جرم در غیاب اختلاط یا جریان همرفتی است که به دلیل اختلاف غلظت یک جزء در دو نقطه از یک سیال رخ می دهد. این مکانیزم در مدل های نفت سیاه نیز فعال است به طوری که در مخازن گاز میعانی معکوس در اثر مکانیزم انتشار مولکولی، گاز از ناحیه ای با نسبت نفت محلول به گاز کمتر به ناحیه ای با نسبت نفت محلول به گاز بیشتر جریان می یابد و نفت نیز در جهت مخالف جریان می یابد. در مخازن نفتی نیز، نفت از ناحیه ای با نسبت گاز محلول به نفت کمتر به ناحیه ای با نسبت گاز محلول به نفت بیشتر جریان می یابد و گاز نیز در جهت مخالف جریان می یابد. همچنین، بین فاز گاز و نفت نیز، مولکول های سیال می توانند مستقیما از فاز گاز به نفت نفوذ مولکولی داشته باشند. در این مقاله، شرح مدل سازی عددی این مکانیزم در شبیه ساز بومی رتینا ارایه شده است.

این مطالعه به منظور تعیین نیازمندی به دوره های آموزشی بهداشت، ایمنی و محیط زیست در شرکت نفت گچساران انجام شد. این تحقیق دارای هدف کاربردی و به لحاظ پژوهشی از نوع پیمایشی می باشد. جهت بررسی هدف این تحقیق جامعه آماری انتخاب شد که همگی از کارکنان شرکت نفت مذکور بودند و تعداد افراد دخالت داده شده در این تحقیق 150 نفر می باشد که با در نظر گرفتن جدول مورگان به عنوان حجم نمونه از اظهارات آنها استفاده شد. بکارگیری این تعداد افراد بر مبنای نمونه گیری خوشه بود که با استفاده از پرسشنامه سروکوال به عنوان ابزار سنجش نظرات افراد، اطلاعات مورد نظر حاصل شد. برای صحه گذاشتن بر روایی و پایایی بودن مطالعه حاضر از آلفای کرونباخ استفاده شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از پرسشنامه ها هم از طریق آمار توصیفی و هم آمار استنباطی صورت گرفت. یافته های تحقیق حاضر گویای این است که در پیشگیری از حوادثی که در این شرکت اتفاق می افتد دوره های آموزشی بهداشت، ایمنی و محیط زیست اهمیت بالایی دارد و موثر واقع شده اند.  همچنین در خصوص محتوا و روش های آموزش HSE در این شرکت آنچه که کارکنان درک و تجربه کرده اند، فراتر از حد انتظار آنها بوده است.

صنعت نفت ایران علی رغم بیش از 112 سال سابقه همچنان برای همگامی با پیشگامان این حوزه در جهان با چالش های فنی، اقتصادی و بهر هوری مواجه است. یکی از را ه های غلبه بر برخی از چالش ها، اتخاذ رویکرد نوآورانه در این صنعت است. تجربیات جهانی گویای این نکته است که دریچه ی ورود نوآوری به صنعت نفت، شرکت های نوآور جوان هستند. از طرفی این شرکت ها برای موفقیت، با چال شهای جدی نظیر دسترسی به بازار، دسترسی به مربی های متبحر در حوز ه های فنی یا مرتبط با کسب وکار و دسترسی به اعتبارات برای فعالیت تحقیق و توسعه مواجه هستند. بنابر این شرکت های بزرگ متقاضی فناوری به عنوان شرکت های پیشران بازار، نقش مهمی در موفقیت و رشد شرکت های نوآور جوان دارند.
در این مقاله با توجه به ریسک ها و فرصت های پیش روی شرکت های فعال در صنعت نفت، تجربیات گذشته ی ایران و جهان، همین طور نظرات ذینفعان و صاحب نظران این حوزه، به ضرورت تاسیس و جایگاه پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت پرداخته شده است. همچنین رویکردهای اصلی و مدل کارکردی پیشنهادی مناسب برای موفقیت این پارک تدوین و ارایه شده است.

حفاری به عنوان یک فعالیت هزینه ساز در صنعت نفت و به دلیل اهمیت ویژه ی آن در مراحل تولید و اکتشاف همواره مورد توجه محققین و مهندسان این صنعت بوده است. از طرفی کاهش ارزش سوخت های فسیلی در سال های اخیر موجب شده است که تمرکز بیشتری بر بهینه سازی تولید و کاهش هزینه های حفاری معطوف شود. ایجاد زمان های انتظار می تواند هزینه ی مضاعفی به چرخه ی عملیاتی حفاری و فرآیند تولید تحمیل کند. از این رو شناسایی و کنترل فعالیت ها و رخداد هایی که به ایجاد زمان های انتظار بینجامد امری لازم و ضروری است. در این میان آن دسته از پدیده های مرتبط با پارامتر های ژیومکانیکی در فرآیند حفاری برای ما حایزاهمیت هستند که به نوعی در ایجاد زمان های انتظار نقش آفرینی می کنند. تنش های برجا، مقاومت سنگ و سازند و خصوصیات مکانیکی آن از جمله پارامتر هایی هستند که می توانند در ایجاد رخداد های حفاری همچون هرزروی گل، گیر لوله، ورود سیال سازند به چاه، ناپایداری چاه، مانده یابی و غیره نقش تعیین کننده ای داشته باشند. بنابراین شناسایی، پیش بینی و تخمین صحیح این پارامتر ها در فواصل بحرانی چاه و همچنین به کارگیری تکنیک ها و روش های نوین با استفاده از داده ی LWD و MWD، ساخت مدل های ژیومکانیکی و نظارت های ژیومکانیکی در زمان واقعی و همچنین تکنیک های هوش مصنوعی و نیز استفاده از سیستم خودکار حفاری جهت دار، می تواند به مقدار قابل توجهی در کاهش هزینه ها و زمان های انتظار موثر باشد.

علی رغم فناوری محور بودن صنعت نفت و نیاز آن به نوآوری فناورانه برای رقابت پذیری، توان فناورانه ی صنعت نفت ایران در حد مطلوبی نیست و این در حالی است که به طور خاص بعد از انقلاب اسلامی برنامه های متعددی برای ارتقای توانمندی فناورانه ی صنعت نفت کشور اجرا شده است. از این رو هدف این مقاله بررسی اقدامات و سیاست های اجرا شده در صنعت نفت ایران برای ارتقای توانمندی فناورانه و دلایل عدم موفقیت آنها است، چراکه اصلاح سیاست های ارتقای توانمندی فناورانه ی صنعت نفت کشور نیازمند آسیب شناسی و نحوه ی اجرای آنها است. بر این اساس، الزامات اصلی پیش نیاز ارتقای تحقق توانمندی فناورانه در سطح کلان صنعت نفت بررسی شده و روند کلی حرکت صنعت نفت در سطح کلان و همچنین اقدامات انجام شده در سطح هریک از اجزای وابسته بررسی شده است. سپس سیاست های مورد استفاده در حوزه ی ارتقای توانمندی فناورانه ی صنعت نفت ایران تشریح و در سطح هر سیاست تحلیل شده اند. نتایج نشان می دهد که حاکم بودن الگوی کسب وکار بهره برداری در صنعت نفت ایران و تعارض آن با ارتقای توانمندی فناورانه باعث عدم موفقیت و اثربخشی این سیاست ها شده و در نتیجه در صنعت نفت کشور توانمندی فناورانه به صورت جدی شکل نگرفته و صنعت نفت به عنوان یک فرصت مهم و منحصربه فرد برای توسعه ی علمی، صنعتی و فناورانه ی کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته است.