فهرست مطالب

طبیعت ایران - سال ششم شماره 6 (پیاپی 31، بهمن و اسفند 1400)

نشریه طبیعت ایران
سال ششم شماره 6 (پیاپی 31، بهمن و اسفند 1400)

  • تاریخ انتشار: 1400/11/04
  • تعداد عناوین: 26
|
  • سخن مدیر مسئول
  • عادل جلیلی* صفحه 3

    احیا و توسعه جنگل ها با تمرکز روی جنگل های طبیعی با توجه به وجود اکوسیستم های مختلف جنگلی، اتخاذ رویکردهای مختلف سیاستگذاری و فنی و راهکارهای علمی را طلب می کند. جنگل های هیرکانی در ناحیه رویشی اروپا- سیبری، جنگل های زاگرس،توده های کوهستانی ارس، جنگل های بنه و بادام، بیشه زارهای پده، گز و بیدهای حاشیه رودخانه ها در ناحیه رویشی ایرانو- تورانی و همچنین جنگل های شبه ساوان و جنگل های مانگرو در ناحیه رویشی صحارا- سندی، از جمله جنگل های طبیعی ایران هستند که که از نقطه نظر نوع اکوسیستم، ظرفیت اکولوژیک، سطح و عمق شکنندگی کاملا متفاوت هستند.به دست آوردن شناخت لازم از این ویژگی ها و تفاوت ها، با اجرای طرح های پژوهشی و مطالعاتی میسر می شود که بتوان از طریق بکارگیری راهکارهای علمی لازم و اتخاذ رویکردهای مناسب مدیریتی برای احیای آنها اقدام نمود.

  • تصاویری از طبیعت ایران
  • مسلم عظیمی* صفحات 4-5
  • دیدگاه ها
  • جواد معتمدی*، عادل جلیلی، مرتضی خداقلی، رستم خلیفه زاده، فاطمه سفیدکن، حسین ارزانی صفحات 7-24

    وجود دیم زارهای کم بازده، پر شیب و رها شده، در سطح اکوسیستم های مرتعی، یادآور این موضوع است که سطح وسیعی از بهترین مراتع کشور، در نتیجه توسعه اراضی کشاورزی از عرصه های طبیعی، به بهانه خود کفایی در تولید دیم محصولات استراتژیک (به ویژه گندم)، پتانسیل خود را برای همیشه از دست داده اند و به کانون های اصلی فرسایش تبدیل شده اند که منجر به تشکیل رواناب و سیلاب و به دنبال آن، رسوب گذاری در پشت سدها و دشت ها، به عنوان کانون های تولید گرد و غبار خواهند شد. همچنین، راه برای نفوذ تعدادی از اعضای اجتماعات بیگانه (مهاجم) گیاهی مزرعه رست و خرابه رست نظیر گونه های خارشتر (Alhagi spp.)، ورک (Hultemia persica)، کنگر (Gundelia spp.)، گلرنگ وحشی (Carthamus oxyacantha)، Cirsium arvense و Euphorbia spp.، که نیازهای اکولوژیکی به نسبت کمی دارند، به ترکیب گیاهی مراتع، فراهم شده و تنوع و غنای گونه های بومی، به مخاطره افتاده است. به همین ترتیب، بسیاری از گونه های اولیه، از نظر تعداد، کاهش یافته، یا به طور کلی از بین رفته اند و زمینه برای جایگزینی گونه های خشکی پسند ، خشبی و سمی فراهم شده است. به عبارت دیگر، در اثر فعالیت های مخرب انسان در طبیعت، فشار انتخاب طبیعی (سلکسیون) گونه ها، باعث چیرگی گیاهانی با خصوصیات مرفولوژیکی و بیوشیمیایی می شود که انسان و دام، تمایلی نسبت به همه یا بیشتر آنها ندارند و راهکاری نیز برای مبارزه با آنها، اندیشیده نشده است.

  • مهدی زهدی* صفحات 25-38

    تشکیلات دولتی برای مدیریت جنگل ها، از اواخر دوره قاجار به مرور ایجاد شد. در حالی که بخش های مرتبط با اداره مراتع از اوایل دهه 1320 به وجود آمد. پیش از ملی شدن مراتع در دی ماه 1341، به جز مراتع دولتی و خالصه، سایر مراتع تحت مدیریت عرفی عشایر و روستاییان بود که در بیشتر روستاها، بزرگ مالکان، مراتع اطراف روستا را نیز اداره می کردند. با تشکیل بنگاه جنگل ها در سال 1328، به مرور بحث مدیریت علمی و اصولی مراتع مطرح شد. با شکل گیری اداره کل مراتع، پس از آن تشکیل سازمان جنگلبانی، سازمان اصلاح مراتع و تولید نباتات علوفه ای و در ادامه تشکیل دفتر فنی مرتع در وزارت منابع طبیعی، این ساختار اداری تکامل یافت. پس از انحلال وزارت منابع طبیعی در سال 1350، دفتر فنی مرتع در تشکیلات سازمان جنگل ها و مراتع باقی ماند و تاکنون ازنظر ساختار داخلی و جایگاه سازمانی، تغییرات اساسی نداشته است.

    کلیدواژگان: تشکیلات، بنگاه جنگل ها، سازمان جنگلبانی، سازمان اصلاح مراتع، دفتر فنی مرتع
  • تصاویری از طبیعت ایران
  • مریم فرحی* صفحه 40
  • دیدگاه ها
  • مریم نعیمی*، محمد درویش صفحات 41-48

    از جمله مهم ترین دلایل افزایش خسارت های سیلاب در بی توجهی به ملاحظات ژیوتکنیک خاک در مناطق توسعه شهری است. از ‏دیدگاه ژیوتکنیک محیط زیستی، بی توجهی به جایگاه و کارکرد بررسی ویژگی ‏های ژیوتکنیک خاک ها در مکان یابی صحیح و ارزیابی های آثار ‏توسعه شهری بر محیط زیست ‏(‏EIA‏)‏ منجر به تشدید خسارت های سیلاب شده است. ‏بر این اساس، پیش نیاز ‏توسعه، در نظر گرفتن قوانین محیط زیست و نظام استاندارد متناسب با شرایط منطقه و اقلیم برای کنترل و ‏مدیریت سیلاب با رعایت هنجارهای مرتبط با ژیوتکنیک محیط زیستی خواهد بود. معدود مطالعات انجام شده نشان می دهد، ‏انجام ‏EIA‏ با هدف بررسی آثار اندرکنش خصوصیات مکانیکی خاک و فعالیت عمرانی در کاهش تخریب محیط زیست می تواند ‏گامی موثر باشد. بر این اساس، ورود متخصصان حوزه ژیوتکنیک محیط زیستی، با دید حفاظت و مدیریت محیط زیست برای ‏بازبینی یا تعریف معیارها و شاخص های نو در آیین نامه های سازمان حفاظت از محیط زیست پیشنهاد می شود.‏

    کلیدواژگان: تخریب سرزمین، سیلاب، ژئوتکنیک محیط زیستی، لغزش، فرونشست
  • تصاویری از طبیعت ایران
  • سارا پاکروان* صفحه 50
  • نامه های علمی
  • سعیده سادات میرزاده واقفی*، محمد محمودی صفحات 51-63

    تیره شب بو یکی از بزرگ ترین تیره ها در جهان و ایران است. این تیره با داشتن گل هایی با گلبرگ های متقابل، صلیبی متقارن و میوه های خورجین یا خورجینک از سایر تیره ها متمایز است. بسیاری از گونه های این تیره در زراعت، مدل سازی و مصارف زینتی کاربرد دارند. این تیره در جهان دارای 321 جنس و 3660 گونه و در ایران شامل 100 جنس و 359 گونه است. جنسAlyssum با 37 گونه بالاترین فراوانی گونه ها را در ایران دارد. 58 جنس آن فقط دارای یک گونه است که 7 جنس مونوتیپیک انحصاری از این تیره در ایران وجود دارد. در کل 53 گونه از خانواده شب بو انحصاری ایران هستند.

    کلیدواژگان: تیره، کلمیان، بومی ایران، گیاهان
  • تصاویری از طبیعت ایران
  • حسین صفدری* صفحه 64
  • نامه های علمی
  • لیلا کاشی زنوزی*، سید حسن کابلی، کاظم خاوازی، اولف شیفلبین صفحات 65-75

    گلسنگ های خاک زی بیابانی، بیشتر از دسته سیانوگلسنگ ها هستند که طیف وسیعی از سازگاری را با شرایط اکولوژیکی به دست آورده اند. برای جداسازی، کشت و غربالگری سیانوباکتری های بومی بیابانی، از خاک های زیر پوشش سیانوگلسنگ هایPecania terricola ،Enchylium tenax ،Collema cocophorum  و Lathagrium auriforme نمونه برداری شد. پس از کشت سیانوباکتری ها روی محیط کشت جامدBG 11 ، طی چهار مرحله خالص سازی، سیانوباکتری های خالص تهیه شدند و براساس غلظت مقدار کلروفیل a و پلی ساکاریدهای درون سلولی (LB EPS) و برون سلولی شان (TB EPS) غربالگری شدند. با توجه به ویژگی های مرفولوژیک، دو گونه سیانوباکتری خاک زی Coleofasciculus chthonoplast  و Microcoleus vaginatus شناسایی شدند. طبق نتایج به دست آمده، میانگین غلظت کلروفیل a در گونه Microcoleus vaginatus، 49/0 میلی گرم در لیتر، LB-EPS، 55/17درصد و TB-EPS، 45/8درصد بود، همچنین میانگین غلظت کلروفیل a در گونه Coleofasciculus chthonoplast، 27/0 میلی گرم در لیتر، LB-EPS 36/16درصد و TB-EPS 22/8درصد بود. با توجه به نتایج آزمون تجزیه واریانس، اختلاف میانگین غلظت کلروفیل و پلی ساکاریدهای برون سلولی در دو گونه سیانوباکتری ها معنی دار بود، اما میانگین غلظت پلی ساکاریدهای درون سلولی اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند. براساس این نتایج پیش بینی می شود، گونه Microcoleus vaginatus، در مقایسه با گونه Coleofasciculus chthonoplast توانایی های فیزیولوژیکی بهتر و قابلیت سازگاری بالاتری را با شرایط اکولوژیک منطقه دارد، از این رو گونه مناسب تری برای تثبیت خاک در بیابان سجزی است.

    کلیدواژگان: بیابان سجزی، پلی ساکارید، خالص سازی، سیانوباکتری، سیانوگلسنگ، غربالگری
  • تصاویری از طبیعت ایران
  • علی پورقربان* صفحه 76
  • نامه های علمی
  • یونس رستمی کیا*، رضا سیاه منصور، جابر شریفی، حمید محمدی صفحات 77-87

    آتش یکی از عوامل پویا و موثر بر اکوسیستم های جنگلی و مرتعی است و ارزیابی و پایش اثرات آن، نقش مهمی در برنامه ریزی و مدیریت اکوسیستم های طبیعی دارد. برای تعیین اثر کوتاه مدت آتش بر تغییرات پوشش گیاهی، یک منطقه آتش سوزی و یک منطقه همگن بدون آتش سوزی (کنترل) در منطقه ونن خلخال انتخاب شد. چهار ترانسکت به طول 200 متر با استفاده از روش تصادفی سیستماتیک انتخاب و 10 پلات یک متر مربعی در هر ترانسکت در فاصله 20 متری برداشت شد. نمونه برداری پوشش گیاهی به مدت سه سال 1397، 1398 و 1399 انجام شد. نتایج نشان داد تراکم، تولید علوفه و درصد تاج پوشش، اختلاف معنی داری در طول سال های مورد مطالعه دارند. میانگین تراکم بوته در عرصه آتش سوزی در سال های 97، 98 و 99 به ترتیب 05/25 و 65/31 و91/33 پایه است. فورب ها از 1/40 درصد تاج پوشش در منطقه شاهد به 4/23 درصد در منطقه آتش سوزی، کاهش داشتند، درحالی که گراس ها از 2/28 درصد در منطقه شاهد به 4/59 درصد در منطقه آتش سوزی افزایش داشتند. بنابر این آتش سوزی بر افزایش گراس ها و کاهش فورب ها موثر بوده است. به طور کلی Bromus tomentellus، Festuca ovina،Agropyron repens  و Agropyron trichophorum به دلیل مقاومت و حضور در عرصه آتش سوزی، برای احیاء عرصه های آتش سوزی شده توصیه می شود.

    کلیدواژگان: آتش سوزی، بوته، تاج پوشش، ترکیب گونه، خلخال
  • تصاویری از طبیعت ایران
  • حنانه جمشیدیان* صفحه 88
  • نامه های علمی
  • فاطمه کوه پیما*، سید موسی صادقی، عبدالنبی باقری، ناصر فرار، محمدابراهیم فرآشیانی صفحات 89-102

    عناصر گیاهی دو منطقه رویشی صحارا- سندی و ایرانی- تورانی، به طور طبیعی در استان هرمزگان انتشار دارند. برای مطالعه و شناسایی عوامل خسارت‎زای درختان جنگلی و گیاهان مرتعی، نمونه‎برداری‎های منظم در زمان‎های مختلف طی سال‎های 1399- 1394 انجام شد. دی‎ان‎ای ژنومی تعدادی از نمونه‎های جمع‎آوری شده برای شناسایی دقیق با استفاده از روش CTAB استخراج شد و ژن سیتوکروم اکسیداز یک (COI) در آنها با استفاده از آغازگرهای LCO 1490 و HCO 2198 تکثیر و توالی‎یابی شد. تعداد 9 گونه آفت مهم و کلیدی جمع‎آوری و به مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان منتقل شد. گونه‎های آفات شامل پروانه برگ‎خوار کنار Thiacidas postica Walker (Lepidoptera: Noctuidae)، ملخ صحراییSchistocerca gregaria Forskal (Orthoptera: Acrididae)، تشی Hystrix indica Sykes (Rodentia: Hystridae)، سوسک چوب خوار از خانواده Buprestidae، آفت سن روی نهال‎های آکاسیای چتری با نام علمی Nysius cymoides Spinola (Hemiptera: Lygaeidae) و پروانه برگ‎خوار با نام علمی Vanessa carduie (L.) (Lepidoptera: Nymphalidae) بود. پروانه برگ‎خوار حرا با نام علمیStreblote helpsi Holloway (Lepidoptera: Lasiocampidae)، سوسک چوب خوار بادام کوهی Xenopachys matthiesseni Reiter (Coleoptera. Cerambycidae) و آفت پوست‎خوار کهور ایرانی، از آفات نوظهوری هستند که به تازگی سبب بروز خسارت‎های زیادی شده اند. هدف از انجام این پژوهش، شناسایی مهم ترین آفات جنگل ها و مراتع استان هرمزگان با تاکید بر آفات نوظهور است تا بتوان این آفات را مدیریت و از تخریب جنگل ها و مراتع جلوگیری کرد.

    کلیدواژگان: آفات، جنگل، مرتع، آفات نوظهور، هرمزگان
  • گفتگوهای چالشی
  • احمد رحمانی* صفحات 103-118

    موضوع امنیت غذایی و ارتباط آن با منابع پایه از جمله آب و خاک کشور و تاثیر تصمیمات اتخاذ شده در مورد امنیت غذایی بر این منابع و بر منابع طبیعی و محیط زیست کشور از موضوعاتی است که میتواند برای کارشناسان مختلف این حوزه از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. همچنین به علت اینکه در آستانه برنامه پنج ساله هفتم توسعه کشور هستیم و اطلاع داریم که  کمیسیون تدوین سند ملی و راهبردی تحول امنیت غذایی طی چند سال گذشته پس از برگزاری ساعتها کار کارشناسی و جلسات متعدد اسنادی را منتشر نموده و موضوع امنیت غذایی را واقع بینانه بررسی نمود است بر آن شدیم که با مسولین این کمیسیون نشستی برگزار نموده و خلاصه ای از نتایج بدست آمده با محوریت تاثیر برنامه های امنیت غذایی بر حفظ منابع پایه را به اطلاع برسانیم. در این نشست از حضور آقایان دکتر اسکندر زند دبیر محترم کمیسیون تدوین سند ملی راهبردی تحول امنیت غذایی  و مهندس خداکرم جلالی مشاور محترم وزیر و رییس کارگروه منابع پایه کمیسیون تدوین سند ملی راهبردی تحول امنیت غذایی  بهره برده ایم.

  • نگاهی به طبیعت ایران
  • آزاده اخوان روفیگر*، مسعود برهانی صفحات 123-133

    رشته کوه زاگرس بزرگ ترین و طولانی ترین رشته کوه ایران است و کوه های بزرگ و کوچک آن از نظر غنای گونه ای و گونه های انحصاری بسیار ارزشمند هستند. کوه صفه، یکی از کوه های منفک موازی با این رشته کوه عظیم، در جنوب شهر اصفهان واقع شده است. این کوه به دلیل شرایط ویژه و قرار گرفتن درون شهر، همچنین داشتن جاذبه های گردشگری، منطقه ای جذاب برای گردشگران و کوهنوردان به شمار می رود. همچنین، یکی از مراکز غنی ازنظر پوشش گیاهی شهر اصفهان محسوب می شود، به همین دلیل مورد توجه و بررسی بسیاری از گیاه شناسان مهم دنیا قرار گرفته و از نظر گیاه شناسی دارای اهمیت تاریخی است. پوشش گیاهی آن بیشتر به دو صورت خودرو و گیاهان کاشته شده است. تیپ اصلی در این کوه،Artemisia sieberi-Stipa hohenackeriana-Acantholimon scorpius است. کوه صفه رویشگاه گونه های گیاهی متعددی است که تعدادی از آنها انحصاری ایران هستند. فعالیت های انسانی ازجمله هتل سازی، ایجاد جاذبه های گردشگری و احداث مسیرهای مختلف برای عبور کوهنوردان و بازدید کنندگان، این گونه های گیاهی را در وضعیت بسیار ناپایداری قرار داده است، بنابراین، حفاظت از کوه صفه و گونه های ارزشمند آن و نیز مطالعه پوشش گیاهی و فلورستیک این کوه ضروری است.

    کلیدواژگان: کوه صفه، پوشش گیاهی، حفاظت، اصفهان
  • ستون ها
  • عادل جلیلی، مصطفی جعفری صفحه 134

    1-تغییر اقلیم یعنی افزایش درجه حرارت و تبخیر و تغییر در الگوی بارندگی که برای مناطق خشک تاثیر حیاتی دارد. در کمربند خشک کره زمین و خصوصا در مناطق گذر از اقلیم گرم و خشک به اقلیم معتدله خشک، تاثیر افزایش درجه حرارت از دو طریق؛ ایجاد اختلال زیستی در حیات بشر و سایر موجودات زنده از یک طرف و تشدید بحران کم آبی از طرف دیگر خود را نشانمی دهد به طوریکه بسیاری از دانشمندان اعتقاد دارند در مناطق جغرافیایی مثل حواشی جنوبی و شمالی خلیج فارس و دریای عمان، افزایش درجه حرارت ناشی از تغییر اقلیم احتمالا زندگی در این مناطق را غیرممکن خواهد ساخت. از طرفی در کشورهایی مثل ایران به علت افزایش درجه حرارت دو پدیده دیگر؛ جابجایی اکوسیستم ها و نهایتا زوال آنها و همچنین تشدید بحران آب بروزخواهند کرد با این که در یک دهه گذشته آثار ظهور هر دو پدیده به عینه احساس می شود. بنابراین کشورهایی مثل ایران که جزو تاثیرپذیرترین مناطق در دنیا از نظر تغییر اقلیم هستند، چه در مقیاس ملی و چه در مقیاس جهانی در راستای تقلیل اثرات تغییر اقلیم و مدیریت آنها باید نقش فعالتری داشته باشند که متاسفانه اینگونه نیست و یک انفعال خواسته یا ناخواسته بر آنها حاکم می باشد.2-در این جهان همه چیز به هم مرتبط است. یعنی تمام پدیده ها تحت تاثیر یکدیگر قرار دارند و روی هم آثار متقابلی میگذارند. نکته بررسی شده در اینجا، آثار تغییر اقلیم بر فرایند توسعه پایدار و چگونگی اثرگذاری توسعه پایدار بر فرایند تغییرات اقلیمی است. اگر با سرعت مناسب با این گرم شدن کره زمین، به عنوان تهدید جدی سالهای اخیر، مقابله نکنیم، می تواند آب وهوا و الگوهای آن را بسیار نامنظم و زندگی را، به ویژه برای کشورهای در حال توسعه، سخت تر کند. وجود گازهای گلخانه ای به خصوص دی اکسید کربن، امری ضروری برای جلوگیری از انجماد و ادامه حیات است، اما افزایش نامتناسب آن عامل گرمایش کره زمین شده است. سال 2014 میلادی، به عنوان گرمترین سال ثبت شده است که رکورد سا لهای قبل  2005 و 2010 میلادی را شکسته است. صنایع خودروسازی، کشاورزی، تجاری و پالایشگاه ها، مجموعه هایی با بالاترین میزان انتشار کربن هستند. حتی مصرف انرژی و تولید به میزان چشمگیری در انتشار گازهای گلخانه ای نقش دارد. بنابراین، بهبود بهره وری انرژی می تواند کمک زیادی به کاهش انتشار جهانی کند.

  • فاطمه سفیدکن* صفحه 135

    بر طبق گزارشات منابع معتبر، در حدود 70 هزار گونه گیاهی در طب سنتی و مکمل کشورهای مختلف جهان در حال مصرف هستند. در یک بررسی که توسط سازمان بهداشت جهانی انجام شده است، مشخص شده که حدود 80 درصد از جمعیت کشورهای در حال توسعه به درمان هایی بر پایه طب گیاهی اعتماد دارند. حداقل 25 درصد از داروهایی که در دارونامه های معتبر جهان ذکر شده اند، منشا گیاهی دارند و در حال حاضر 121 نوع ماده موثره گیاهی در صنعت داروسازی جهان مورد استفاده قرار می گیرد. از مجموع 252 دارویی که به عنوان داروهای ضروری و اساسی توسط سازمان بهداشت جهانی معرفی شده اند، 1/11 درصد داروهای گیاهی هستند و تعداد قابل توجهی نیز داروهای سنتزی هستند که از مواد طبیعی مشتق شده اند. تمامی این آمارها بیانگر افزایش مصرف گیاهان دارویی و رونق تجارت آنهاست. کشور ما با دارا بودن تنوع اقلیمی مناسب و تعداد قابل توجه گیاهان دارویی بومی و انحصاری باید بتواند سهم مناسبی از این تجارت جهانی داشته باشد.

  • تصاویری از طبیعت ایران
  • الهام عظیمی نیا* صفحه 136
  • دانشمندان ایرانی
  • مهدی زهدی* صفحات 137-143

    شناسایی و تعیین نام گونه های گیاهی در اموری که به نحوی با گیاهان کشور ارتباط دارد (بخصوص شناخت و مدیریت منابع طبیعی تجدید شونده) از اولویت بالایی برخوردار است و انجام آن قبل از هر اقدام دیگر ضرورت دارد. بنابه تعریف؛ فلور یک یا مجموعه ای از چندین جلد کتاب است که در آن گیاهان منطقه خاصی براساس نظام معینی تشریح می شوند. کلید شناسایی برای گروه های مختلف گیاهی که توسط گیاه شناسان نویسنده فلور تهیه و ارایه می شود، شناسایی گیاهان را برای سایر کاربران امکان پذیر می سازد. نگارش فلور در ایران قدمت نسبتا زیادی دارد. قدیمی ترین فلور مدون و منسجمی که در مورد گیاهان ایران در دسترس است، فلور شرق (Flora Orientalis) نوشته گیاهشناس معروف سوییسی بواسیه (Boissier) می باشد که در سال های 1867 تا 1888 میلادی تالیف و منتشر شد. با وجود مطالعات متعدد و تهیه کتاب های فلور به زبان های زنده دنیا، فقدان فلوری کامل به زبان فارسی که قابل استفاده برای فارسی زبانان باشد کاملا محسوس بود و ضرورت تهیه آن احساس می شد. برای این منظور در سال 1367 طرح فلور ایران به زبان فارسی در هرباریوم مرکزی ایران در موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور توسط گیاهشناسان بخش تحقیقات گیاهشناسی پایه ریزی شد (اسدی، 1367). معصومی (1395)، بیان می دارد؛ اجرای طرح فلور ایران و تلاش هماهنگ کننده ملی طرح آقای دکتر مصطفی اسدی کمک بسیار زیادی در ترویج و همگانی نمودن علم گیاهشناسی کرده است. با توجه به آنکه متون گیاهشناسی عموما به زبان های لاتین، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی می باشند، انتشار فلور ایران به زبان فارسی کمک بسیار بزرگی به کارشناسان و علاقمندان نمود.

  • معرفی گونه های گیاهی نادر و در معرض انقراض ایران
  • آزاده اخوان روفیگر*، زیبا جم زاد، عادل جلیلی صفحات 145-149

    گونه انحصاری Scrophularia ispahanica Attar & Nowrouzi (Scrophulariaceae) در منطقه بسیار محدودی در غرب استان اصفهان در شهرستان فریدونشهر می روید و به صورت تک پایه های پراکنده و در جمعیت های کوچک مشاهده می شود، این گونه دارای آشیان اکولوژیک اختصاصی است. جایگاه حفاظتی آن براساس شیوه نامه اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) و سه معیار میزان حضور، سطح تحت اشغال و تعداد پایه های بالغ، همچنین کیفیت رویشگاه، اندازه جمعیت و تعداد افراد در هر جمعیت بررسی شد. براساس شواهد میدانی و محاسبات انجام شده، این گونه به دلیل داشتن تنها یک رویشگاه و سطح تحت اشغال 300 مترمربع و نیز داشتن تنها یک جمعیت با 4-3 فرد، «در بحران انقراض» (CR) قرار دارد. پیشنهاد می شود، رویشگاه این گونه توسط سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان رویشگاه حفاظت شده، اعلام و اقدام لازم در مورد حفاظت از گونه در خارج از رویشگاه طبیعی نیز انجام شود.

    کلیدواژگان: جایگاه حفاظتی، در بحران انقراض، اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت، اصفهان، ایران
  • هادی درودی*، یوسف اجنی، زیبا جم زاد، عادل جلیلی صفحات 151-155

    نعنای گربه بلوچستانی با نام علمی Jamzad & Ingr. Nepeta balouchestanica علفی چندساله و متعلق به تیره نعنا است. این گونه، انحصاری استان سیستان و بلوچستان است و بیشتر در مناطق صخره ای پراکنش دارد. در این تحقیق، جایگاه حفاظتی این گونه به صورت میدانی و براساس سه معیار سطح تحت اشغال (AOO)، میزان حضور (EOO) و اندازه جمعیت بررسی شد. نتایج نشان داد، این گونه علاوه بر محل تیپ (کوه تفتان)، در 4 نقطه دیگر در کوه های تفتان حضور دارد. براین اساس، سطح تحت اشغال (AOO) و میزان حضور (EOO) به ترتیب برابر با 20 و 918/44 کیلومترمربع محاسبه شد. با توجه به نتایج و براساس دستورالعمل IUCN، این گونه در طبقه در بحران انقراض (CR) معرفی می شود. عوامل اصلی تهدیدکننده این گونه، خشک سالی های اخیر و فشار چرای دام بر این گونه است. برای حفاظت از این گونه، پیشنهاد می شود، رویشگاه آن توسط سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور مورد حفاظت قرار گیرد، از شدت چرای دام در منطقه کاسته شود و استفاده پایدارتری از رویشگاه ها به عمل آید.

    کلیدواژگان: نعنای گربه، بلوچستان، در خطر انقراض، انحصاری
  • اخبار علمی و تحلیلی
  • روح الله رحیمی* صفحه 156

    تراکتورهای هوشمند با طراحی آینده نگرانه می توانند در آینده ای نه چندان دور، جای تراکتورهای قدیمی را در مزارع و زمین های کشاورزی بگیرند.این تراکتورها به گونه ای طراحی شده اند که هم به صورت خودران و هم به کمک راننده قادر به حرکت هستند. با نصب دوربین های 360 درجه روی بدنه آنها، همچنین، حسگرها و ابزارهای مسیریابی برای هدایت تراکتور در مزارع، کاربر می تواند ناوگان تراکتور را از هر مکان و در هر زمانی (روز و شب) مدیریت کند و ضمن افزایش ایمنی، در وقت و هزینه کشاورز نیز صرفه جویی بسیاری خواهد شد.

  • پروین صالحی شانجانی* صفحه 157

    جنگل های مانگرو، اکوسیستم مهمی برای سیاره زمین هستند که از خطوط ساحلی در برابر فرسایش محافظت و آلاینده ها را از آب فیلتر می کنند و به عنوان محلی برای تکثیر و زندگی، از ماهی ها و سایر موجودات حمایت می کنند. آنها همچنین، نقش مهمی در مبارزه با گرمایش زمین دارند و تا چهار برابر بیشتر از جنگل های بارانی در یک منطقه معین، کربن ذخیره می کنند. جنگل های مانگرو، با وجود اهمیتی که دارند، با سرعت زیادی در حال تخریب هستند و پیش بینی می شود به دلیل فشار انسان و بالا آمدن سطح دریاها، تا 100 سال آینده ناپدید شوند.پژوهشگران موسسه علوم و دانشگاه علوم و فناوری اوکیناوا (OIST) ژنوم درخت Bruguiera gymnorhiza را در مناطق شور ساحلی و کمتر شور حاشیه رودخانه ای رمزگشایی کرده و نشان داده اند که چگونه این گیاه، ژن های خود را برای مقابله با تنش تنظیم می کند. یافته های آنها به تازگی، در New Phytologist منتشر شد. دکتر متین میریگانه (Matin Miryeganeh)، نویسنده اول این مطالعه اظهار می دارد: «مانگروها مدل ایدیالی برای مطالعه مکانیسم مولکولی تحمل به تنش هستند، زیرا به طور طبیعی با عوامل تنش زا مقابله می کنند.»

  • مریم معصوم تمیمی* صفحه 158

    نتایج تحقیقات اخیر، به رهبری ژایو (Zhao) و ری (Rhee) از موسسه علمی کارنگی (Carnegie)، که با همکاری کانگ (Kong) و اسمالک (Smolke) از دانشگاه استنفورد (Stanford)، انجام و در eLife منتشر شد، حاکی از کشف مکانیسم جدیدی است که گیاهان می توانند با استفاده از آن، به سرعت، سیستم دفاعی خود را در برابر عفونت های باکتریایی فعال کنند. این یافته های تحقیقاتی می توانند الهام بخش تلاش هایی با هدف بهبود عملکرد محصولات کشاورزی و مبارزه با بحران گرسنگی در سطح جهان باشند. نتایج این تحقیقات، چگونگی تولید و فعالیت یک ترکیب دفاعی گیاهی را در سطح ژنتیکی نشان داد، این ترکیب، کامالکسین (Camalexin) نام دارد.ژایو توضیح داد: «از آنجایی که گیاهان در یک مکان ثابت رشد می کنند، نمی توانند از حمله شکارچیان یا عوامل بیماری زا در امان باشند، در مقابل، آنها به نوعی تکامل یافته اند تا با تولید ترکیباتی بتوانند از خود در مقابل مهاجمان و سایر تهدیدهای خارجی دفاع کنند.»کامالکسین، مانند سایر متابولیت های گیاهی، توسط آنزیم ها، که بسیاری از وظایف عملکردی سلول ها را انجام می دهند، سنتز می شود. هنگامی که گیاه تحت تنش محیطی قرار می گیرد، ژن های کد کننده، این آنزیم ها را فعال می کند. درواقع، هدف محققان رسیدن به پاسخ این سوال بود: چگونه یک سلول گیاهی می تواند به سرعت خط تولید ترکیب دفاعی را روشن کند و در زمان مناسب، به شرایط یا تهدید های خارجی واکنش نشان دهد؟مواد ژنتیکی موجود در یک سلول گیاهی، دستور العمل های لازم برای ساخت آنزیم های تولید کننده کامالکسین و سایر پروتیین های موردنیاز را رمزگذاری می کنند، سازماندهی این کدهای ژنتیکی توسط سلول ها، بسیار مهم است، چراکه گیاه در شرایط مختلف در هر مرحله از زندگی خود، به این اطلاعات رمزگذاری شده نیاز دارد تا بتواند در زمان مناسب، عملکردهای مناسبی را از خود نشان دهد.

  • نقد کتاب
  • مهرنوش پناهی* صفحات 161-163

    مجموعه کتاب های فلور ایران به همت گیا هشناسان، پژوهشگران و کارشناسان موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سالهای متمادی از 1367 تاکنون به زبان فارسی چاپ شده است. از آنجاییکه فلورهای چاپ شده پیشین فلورا اورینتالیس و فلورا ایرانیکا به زبان لاتین هستند و تنها گیا هشناسان آشنا به این زبان قادر به استفاده از آن هستند، تدوین فلوری برای منطقه به زبان فارسی برای استفاده آسان افراد متخصص و غیرمتخصص در این زمینه کاری عظیم و قابل توجه بود. در این برنامه علاوه بر جمع آوریهای مجدد و پیوسته از نقاط پراکنش گیاهان توسط گیا هشناسان موسسه برای تکمیل مجموعه هرباریوم مرکزی ایران TARI ، از ردوبدل کردن اطلاعات و نمونه های هرباریومی با هرباریومهای بزرگ دنیا نیز بهره جسته و مجموع های منحصر بفرد تدوین شده است.فلور اوریانتالیس قدیم یترین فلور مربوط به شرق در 5 جلد و به زبان لاتین است شکل 1 که بواسیه  1872  در جلد دوم آن، تیره چتریان Umbelliferae را در ده طایفه معرفی میکند و برای برخی جنسهای بزرگ تقسیمات پایینتر در حد بخش (Section) معرفی کرده است.

|
  • Moslem Azimi * Pages 4-5
  • Javad Motamedi *, Adel Jalili, Morteza Khodagholi, Rostam Khalifehzadeh, Fateme Sefidkon, Hossein Arzani Pages 7-24
  • Mehdi Zohdi * Pages 25-38

    The Forest Management Organization was established at the late Qajar dynasty. Department of rangeland management however, emerged from the early 1940s. Before the nationalization of the rangelands in January 1963, there were three types of lands. Governmental, Kaleseh which owned by Shah and his family and the rest were rolled under feudal system through which rangelands had a traditional management system run by nomads and villagers. The rangelands around the village also were managed by their owner. Alongside with the establishment of the “Forests Company” in 1949, the issue of scientific and principled management of rangelands was raised. Subsequently the technical office of rangelands started to work within the ministry of Natural Resources. While after Ministry of Natural Resources, in 1967, dissolved and the office continued to work in an organization named “The Forests and Rangelands Organization” has not changed much in terms of internal structure and organizational situation so far.

    Keywords: Organization, Forests Company, Forestry Organization, Rangeland Regeneration Organization, Technical office of the Rangeland
  • Maryam Farahi * Page 40
  • Maryam NAEIMI *, Mohammad Darvish Pages 41-48

    One of the most important reasons for the raising of flood damage in recent years has been ‎inefficient urban development, which unfortunately has sometimes been done with the advice of ‎professional consultants and in the form of urban planning system. The present study analyzes a ‎large amount of information in the fields of geotechnics, environmental management and ‎environmental geotechnics and with the aim of reducing flood damage in the form of landslides, ‎subsidence, pollution and soil degradation in the field. The country's natural resources appear to ‎have attempted to formulate arguments, draw conclusions, and provide solutions from an ‎environmental geotechnical perspective. Studies have shown that, from an environmental ‎geotechnical point of view, the neglected position of studying the geotechnical properties of soils ‎in site selection and EIA of urban development has led to an intensification of flood damage. ‎Accordingly, carrying out any development within the framework of standard environmental and ‎military laws in accordance with the conditions of the region and climate will be the main ‎solution in flood control and management by observing the norms related to environmental ‎geotechnics. Few studies show that EIA can be an effective step in reducing environmental ‎degradation by investigating the interaction effects of soil mechanical properties and ‎development activities. Consequently, the entry of experts in the field of environmental ‎geotechnics; by a view to environmental protection and management, is recommended to review ‎or define new criteria and indicators in the regulations of the Environmental Protection ‎Organization.‎

    Keywords: Land degradation, floods, environmental geotechnics, landslides, subsidence
  • Sara Pak Ravan * Page 50
  • Saeedeh Sadat Mirzadeh Vaghefi *, Mohammad Mahmoodi Pages 51-63

    Brassicaceae family is one of the largest families in the world and Iran. This family is distinguished from other families by having flowers with symmetrical opposite-petals, symmetrical cross, and silicule or silique fruits. Many species of this family are used in agriculture, modeling, and ornamental purposes. This family has 321 genera and 3660 species in the world and 100 genera and 359 species in Iran. The genus Alyssum has the highest abundance of species, with 37 species in Iran. 58 genera have only one species. There are 53 endemic species to Iran in the Brassicaceae family. There are seven monotypic and endemic genera of this family in Iran.

    Keywords: family, Brassicaceae, Cruciferae, endemic to Iran, plants
  • Hossein Safdari * Page 64
  • Leila Kashi Zenouzi *, Seyed Hasan Kaboli, Kazem Khavazi, Ulf Schiefelbein Pages 65-75

    Desert terrestrial lichens are often from the cyanolichens category, which has achieved a wide range of adaptation to ecological conditions. To cultivate and screen the native desert cyanobacteria, samples were collected from the soils covered with cyanolichens, including Pecania terricola, Enchylium tenax, Collema cocophorum, and Lathagrium auriforme. After culturing the cyanobacteria on the BG 11 medium, homogeneous cyanobacteria were prepared in four purification steps and screened based on the amount of chlorophyll a and polysaccharides (LB EPS and TB EPS). Based on morphological characteristics, cyanobacteria species, including Coleofasciculus chthonoplast and Microcoleus vaginatus, were identified. According to the results, the amount of chlorophyll-a in Microcoleus vaginatus was 0.49 mg / l, LB-EPS was 17.55%, and TB-EPS was 8.45%. In Coleofasciculus chthonoplast chlorophyll a, LB-EPS and TB-EPS were measured 0.27 mg /L, 16.36% 8.22%, respectively. The results of the ANOVA test showed that the difference between chlorophyll a and EPS in the two species of cyanobacteria was significant. The mean concentration of intracellular polysaccharides was not significantly different from each other. Based on these results, Microcoleus vaginatus had better physiological conditions and higher adaptation to the ecological stress compared to Coleofasciculus chthonoplast. Therefore that is a more suitable species for soil stabilization in the Sejzi desert.

    Keywords: cyanolichen, cyanobacteria, polysaccharide, PURIFICATION, screening, Sejzi desert
  • Ali Pour Ghorban * Page 76
  • Younes Rostamikia *, Reza Siahmansour, Jaber Sharifi, Hamid Mohammadi Pages 77-87

    Fire is one of the dynamic and effective factors on forest and rangeland ecosystems so that the evaluation and monitoring of its effects has an important role in planning and management of natural ecosystems. To determine the short-term effect of fire on vegetation changes, a burned area and a homogeneous area without fire (control) in Vanon Khalkhal region were selected. Four transects with length of 200 m were established using systematically random method and 10 plots of the 1 m2 were installed on each transect at a distance of 20 m. Vegetation sampling was done for 3 years in 2018, 2019, and 2020. The results showed that there was a significant difference in density, forage production and canopy cover percentage during the studied years. The average plant density in burned area in 2018, 2019 and 2020 years were 25.05, 31.65 and 33.91 N/m2, respectively and in the control area at the same time were 17.74, 18.17 and 22.84 N/m2, respectively. Forbs decreased from 40.1% of canopy in the control area to 23.4% in the burned area, while grasses increased from 28.2% in the control area to 59.4% in the burned area. Therefore, the fire has been effective in increasing grasses and reducing forbs. In general, Bromus tomentellus, Festuca ovina, Agropyron repensis and Agropyrun trichophorum due to their fire resistant and presence in the burned area are recommended for the rehabilitation of burned areas.

    Keywords: Canopy Cover, Composition, fire, Khalkhal, Shrub
  • Hannaneh Jamshidian * Page 88
  • Fatemeh Koohpayma *, Seyed Mousa Sadeghi, Abdoolnabi Bagheri, Nasser Farrar, MohammadEbrahim Farashiani Pages 89-102

    Hormozgan province has an area of more than five million hectares of forests and rangelands. Saharo-sindian and Irano-Toranian plants are distributed in Hormozgan province naturally. To identify and study the harmful factors of forest and rangeland pests, samplings have been visited several times during 2015-2020. These studies included pest collection, prognosis, prevention, and control, as well as identification of order, family, genus, and species. The samples of pests were identified applying the CTAB method and COI amplified. Further analyses were done, including DNA genomic extraction and using SSR markers, including LCO1490 and HCO 2198 primers. Nine species of pests were collected and identified in Hormozgan agricultural research and natural resources and education center. The important pests identified included Thiacidas postica Walker (Lepidoptera: Noctuidae), Streblote helpsi (Holloway) (Lasiocampidae: Lepidoptera), Schistocerca gregaria (Forskal) (Orthoptera: Acrididae), Hystrix leucura (Sykes) (Rodentia: Hystridae), The longhorn beetle of the family Cerambycidae, xylophagous beetle of the family Buprestidae, Nysius cymoides (Spinola) (Hemiptera: Lygaeidae), Vanessa carduie (Linnaeus) (Lepidoptera: Nymphalidae). There are three new emerging pests causing severe damage to the forests, including Streblote helpsi Holloway (Lepidoptera: Lasiocampidae), a beetle from Cerambicidae, and an un-identified bark borer on Prosopis cineraria. The purpose of this study was to identify the most important pests of forests and rangeland in Hormozgan province with emphasis on new emerging pests to manage and control these pests.

    Keywords: Pests, Forest, rangeland, New pests, Hormozgan
  • Azadeh Akhavan Roofigar *, Massoud Borhani Pages 123-133

    The Zagros Mountain chains are the longest mountain range in Iran, and its large and small mountains are valuable in terms of species richness and percentage of endemic species. Soffeh Mountain is considered one of the isolated mountains parallel with this large mountain chain, located south of Isfahan city. Due to the special conditions and being located within the city and having tourist attractions, this mountain is frequently visited by tourists and mountaineers. Soffeh Mountain is one of the rich vegetation centers of Isfahan and has been explored by many famous botanists of the world and is of historical importance from the botanical point of view. The vegetation of Soffeh includes both wild and cultivated species. The main vegetation type in this mountain is Artemisia sieberi-Stipa hohenackeriana-Acantholimon scorpius. The Soffeh Mountain inhabits many plant species, of which some endemic species are included. Human activities such as building hotels, creating tourism facilities, and building various roads for mountaineers and visitors have put them in an unstable situation. Therefore, the protection of Soffeh Mountain and its valuable species, as well as floristic and vegetation studies of this mountain, are essential.

    Keywords: Soffeh Mountain, vegetation, conservation, Isfahan
  • Elham Azimi Nia * Page 136
  • Azadeh Akhavan Roofigar *, Ziba Jamzad Pages 145-149

    Scrophularia ispahanica Attar & Nowrouzi (Scrophulariaceae) is an endemic species, growing in a limited area of Isfahan Province, Fereidunshahr, in a small population, consisting of scattered individuals. This species has a specific ecological niche. To determine the conservation status of this species according to the guidelines of the International Union for Conservation of Nature (IUCN), three criteria of Extent of Occurrence (EOO), Area of Occupancy (AOO), and the number of mature individuals as well as habitat quality, population size, and the number of individuals were examined. Based on field evidence and calculations, because of having one population with 300 square meters of occupancy and 3-4 individuals, the conservation status of this species is classified as "Critically Endangered (CR)". It is suggested that the habitat of this species be declared as a protected habitat by the Forests, Range, and Watershed Management Organization. Furthermore, ex-situ conservation must be considered.

    Keywords: Conservation status, critically endangered, IUCN, Isfahan, Iran
  • Hadi Darroudi *, Yosef Ajani, Ziba Jamzad, Adel Jalili Pages 151-155

    Nepeta balouchestanica is a perennial species belonging to the Lamiaceae family. This species is endemic to Sistan and Baluchestan province SE Iran, mainly restricted to rocky areas. In the present study, the conservation status of the species was assessed based on three IUCN conservation criteria and categories, including the area of occupancy (AOO), the extent of occurrence (EOO), and the size of the population. The results showed that this species was found in four localities other than the locality type (M. Taftan). The mean values of AOO and EOO were about 20 and 44.918 square kilometers, respectively. Based on these data, and according to the IUCN guideline, this species is classified as critically endangered (CR). The main threatening factors are over-grazing and consecutive drought. It is suggested that its habitat be conserved by the Forests, Range, and Watershed Management Organization, the number of livestock grazing in the region be reduced, and more sustainable use of habitats be made.

    Keywords: Nepeta balouchestanica, Sistan, Baluchestan, Endangered, Endemic
  • Parvin Salehi Shanjani * Page 157
  • Maryam Masoom Tamimi * Page 158
  • Mehrnoosh Panahi * Pages 161-163