نشریه قرآنی کوثر
پیاپی 70 (زمستان 1400)

بخش اعظمی از آیات و معارف قرآن اختصاص به قصص و داستان پیامبران دارد.قصص قرآن یکی از روش‌های اثربخش و کارآمد تربیتی در تبیین وعده‌های الهی و هم‌چنین سنت‌های اجتماعی بوده است. بیان سنن حاکم بر تاریخ یکی از درون‌مایه‌های قصه‌های قرآنی است. یکی از اهداف قصص قرآنی، بیان و معرفی سنت‌های اجتماعی خداوندی بوده است.ازآنجاکه قرآن کتاب هدایت است، عنایت خاصی به تقویت بینش تاریخی مسلمانان داشته است. بینش تاریخی قرآن محصول سه عنصر قصص قرآنی، تکیه‌بر آیه5 سوره قصص بر اساس تفسیر المیزان خواهد بود. پژوهش دریافت که ذات باری‌تعالی از طریق قصص قرآنی و با تاکید بر روش مقایسه‌ای، سعی بر آن داشته تا مسلمانان بر اساس مقایسه شرایط خود با اقوام گذشته خصوصا قوم بنی اسراییل به جنبه‌های مختلف عوامل شکست و پیروزی آن‌ها وقوف یافته و از تجارب تاریخی گذشتگان برای ترسیم زندگی سیاسی،اجتماعی خود بهره‌مند گردند. علامه طباطبایی نخستین مفسر شیعی بود که در تفسیر خود به اهداف و مقاصد سوره‌های قرآن توجه کرد.غرض سوره قصص،بیان وعده جمیل به مومنین است، مومنینی که در مکه قبل از هجرت به مدینه گروه کوچک وعده اندکی بودند که مشرکین و فراعنه قریش ایشان را ضعیف و ناچیز می‌شمردند. علاوه بر آن،غرض سوره قصص، بر اساس روش و شیوه مقایسه‌ای(مقایسه قصه موسی (ع)با مقام رسالت(ص)صورت گرفته است. خدای تعالی در این سوره به ایشان وعده می‌دهد که به زودی بر آنان منت نهاده و پیشوایان مردم قرارشان می‌دهد، و آنان را وارث همین فراعنه می‌کند، و در زمین مکنتشان می‌دهد، و به طاغیان قومشان آنچه را که از آن بیم داشتند نشان می‌دهد. پژوهش نشان داده که آیه5 سوره قصص علاوه بر اینکه سنت الهی مبنی بر حاکمیت صالحان را بیان می‌کند، فرجام و سرنوشت تاریخ را پیروزی ایمان و عمل صالح در تمام زمین بیان می‌نماید. سه جهت‌گیری تفسیری از سوی قرآن‌پژوهان درباره آیه 5 سوره قصص گزارش‌شده است:الف)تنزیل آیه فوق مربوط به قوم بنی‌اسراییل است(نظر مفسران فریقین)
ب)تاویل آیه فوق مربوط به انقلاب مهدی(عج)است(نظر مفسران شیعه)
ج)علامه طباطبایی علاوه بر دو جهت‌گیری فوق،مصداق آیه را وعده الهی به مومنان صدر اسلام دانسته و جری و تطبیق و مصداق آیه را در آینده برای ظهور امام زمان دانسته‌اند.این جهت‌گیری با تاکید بر دوره حیات پیامبر و یاران ایشان اختصاص به نظر علامه طباطبایی دارد.

موضوع مهدویت یکی از عقاید اختصاصی مذهب شیعه امامیه بوده که دارای ابعاد مختلفی می‌باشد. عقیده مهدویت آن است که در دوره آخرالزمان شخصیتی والامقام از خاندان نبوی ظهور کرده و جهانی که پر از ظلم و ستم گشته را پر از عدل و داد می‌کند. او دارای تمام فضایل و امتیازات عصمت و علم امامت  می‌باشد. امام مهدی (عج) ادامه‌دهنده رسالت رسول الله (ص) بوده و تمام مسیولیت‌های نبوی و علوی را به عهده دارد. ایشان آخرین حجت و ولی الهی بر عالم هستی می‌باشد..
هدف مقاله حاضر" بررسی وضعیت ادیان آسمانی درعصرظهور" است. با این پیش‌فرض که در آیات متعددی به غلبه دین اسلام در آخرالزمان اشاره‌شده است. لذا با روش تحلیلی،توصیفی با تکیه بر دانش معناشناسی و با استناد به روایات وارده از حضرات معصوم (علیهم السلام) ذیل آیات، تفسیر واژگان کلیدی آیات 33 توبه و آیات متناظر با آن را استکشاف نموده و به سوال پژوهش پاسخ می‌دهد.
پژوهشگر  دریافت که : واژگانی مانند "لیظهره "و"دین الحق" و هم‌چنین روایاتی که نزول حضرت مسیح (ع) را بیان می‌کنند، بر تعامل آن حضرت با امام عصر(عج)دلالت دارد و ایشان را به عنوان یکی از یاوران و مجریان حکومت و قیام امام زمان(عج) در عصر ظهور معرفی می‌نماید، لذا آیات منظور می‌تواند بر وحدت دین و سیطره و حاکمیت اسلام توسط امام زمان(عج) در آن عصر بر تمام ادیان آسمانی دلالت کرده و تسلیم شدن دیگر ادیان آسمانی اعم از یهود و نصاری را چه با اسلام آوردن و چه به قبول جزیه دادن بیان می‌کند. موید این ادعا روایات صادره ذیل این آیات می‌باشد. لذا نزول حضرت مسیح در قیام جهانی امام زمان حجت و دلیلی دیگر بر سلطه دین اسلام بر دیگر ادیان الهی در عصر ظهوراست.

اثبات ولادت و امامت حضرت مهدی (ع) مسیله‌ای است که از زوایا و ابعاد گوناگونی قابلیت پردازش و توجه دارد. مسیله‌  اثبات ولادت و امامت حضرت مهدی (ع)  در بشارت‌ها و اشارت‌های قرآنی اهل‌ بیت(علیهم السلام) موضوع این پژوهش است. گروهی، براین اعتقاد هستند که منجی موعود، پا به عرصه گیتی نگذاشته و به دنیا هم نخواهد آمد و پدیدار شدن یک منجی در آینده و اصلاح عالم به دست او، قابل‌پذیرش نیست و چنین ایده‌ای محقق نمی‌شود. و گروهی ایده‌ مهدویت را پذیرفته‌اند، ‌ولی بر این عقیده‌اند که امام مهدی (علیه‌السلام) هنوز متولد نشده و آن هنگام که  خداوند اراده کند مصلحی پدیدار شود تا اساس ظلم را برچیند،امام موعود، متولد می‌شود و گروهی می‌گویند«ما اصل اعتقاد به  منجی موعود و پدیدار شدن او در آینده را می‌پذیریم ولی لازم نیست این موعود، همان امام مهدی (ع) باشد که تولد یافته و از دیدگان پنهان است. مسئله این پژوهش، رمزگشایی از ولادت و امامت حضرت مهدی(ع) بر اساس بشارها و اشارت‌های اهل‌ بیت(علیهم السلام)  است تا با  شناخت بشارت‌ها و اشارت‌های قرآنی اهل‌البیت(علیهم السلام) در اثبات ولادت و امامت حضرت مهدی (ع)گام موثری  در مهدی شناسی و مهدی گروی برداشته شود و پاسخ معاندان کتمان گر  ولادت و امامت امام مهدی(ع) داده شود و معرفت‌شناختی نسل امروز با قرآن ناطق  حضرت ولی‌عصر بقیه الله الاعظم (ع) بیشتر شود.

قرآن، خانواده را به عنوان یک نهاد اجتماعی  که نیازمند نظم و نظام، مدیریت و تدبیر و اعمال اصول و قوانینی خاص در جهت رشد و تعالی و پرورش انسان‌های تعالی خواه است مطرح کرده است. خانه و خانواده، هسته مرکزی اجتماع و مهم‌ترین پایگاه تربیت و از مهم‌ترین نهادهای انسان‌سازی به شمار می‌رود. سنگر خانه و خانواده در صالح سازی، سالم‌سازی، مصلح پروری و نشر فضیلت‌ها نقشی اساسی بر عهده دارد و ازجمله مهم‌ترین رسالت‌های تربیت قرآنی، پس از خودسازی و اصلاح فردی، توجه به کانون خانواده، استحکام‌بخشی و اصلاح گری نسبت به آن است. خانواده محوری استراتژی راهبردی دوران غیبت در آیات قرآن و سخنان اهل‌بیت است که در آن‌ها شرایط و هنجارها و ناهنجارهای دوران غیبت موردبررسی قرارگرفته و برای دوستداران اهل بیت به عنوان یک برنامه با هدف حفظ شیعه و اصالت‌های انسانی، الهی خانواده‌ها، صادرشده است. این پژوهش به مهم‌ترین قوانین حاکم بر زندگی خانواده مهدوی(ع) شامل «خداگرایی» «ولی گرایی» و «والا گرایی» اعتقادی و  اخلاقی پرداخته است.قانون «خدا گرایی» با تفکر توحیدی و زندگی توحیدی شکل می‌گیرد. قانون «ولی گرایی» با شناخت و معرفت امام زمان (ع) و تنظیم زندگی بر اساس سیره‌ی مبارک حضرت و خواسته‌ها و رضایت ایشان تحقق می‌یابد و قانون «والا گرایی» با اخلاق محوری و رعایت اصول مدیریت خانواده، عینیت خواهد یافت. رعایت این اصول سطح فرهنگ و معنویت خانواده را بالا برده و به تعالی می‌رساند. این پژوهش به بررسی خانواده مهدوی(ع) از منظر قران و روایات  پرداخته‌شده است تا از این طریق زمینه را برای درک آرمان جهانی مهدوی  بیش از پیش آماده کند.

آیات مهدوی در طرح آموزه‌های دینی قرآن جایگاهی بی‌بدیل دارد. مهدویت از جمله اندیشه‌هایی است که سرچشمه‌های اصلی آن را در اثرگذارترین متن وحیانی یعنی قرآن باید جستجو کرد. قرآن در طرح اندیشه مهدویت از شیوه‌های مختلفی بهره برده است؛ گاه به صراحت از این اندیشه سخن گفته و گاه با زبان اشاره. آنچه در این خصوص در قرآن به صراحت بیان‌شده است عمدتا توجه به اصل قیام مستضعفان و پیشوایی آنان بر جوامع انسانی و برپایی حکومت عبودیت‌محور مومنان صالح دارد، اما در آیاتی که به صورت اشاره به مسئله مهدویت پرداخته‌شده به ابعاد و جزییات متعددی از این آموزه بی‌بدیل همچون: غیبت، ظهور، یاران، نشانه‌های ظهور، مدیریت پنهان و امامت جهانی امام پرداخته‌شده است. این پژوهش در صدد تبیین آیات مهدوی قرآن  با رویکرد به شیوه های صریح واشاره ای قرآن در باب قیام مستضعفان و پیشوایی آنان بر جوامع انسانی و برپایی حکومت عبودیت‌محور مومنان و غیبت، ظهور، یاران، نشانه‌های ظهور، مدیریت پنهان و امامت جهانی امام مهدی(ع) است.

با پدیده غیبت و عدم حضور ملموس امام زمان(ع) در میان مردم و طولانی شدن غیبت آن حضرت زمینه برای مدعیان دروغین فراهم می‌شود. آنان در این فضا سوءاستفاده می‌کنند و از هیچ تلاشی برای رسیدن به اهداف و آمال خود فروگذار نمی‌کنند؛ و از این راه به جامعه مسلمان و به خصوص شیعه آسیب‌های جبران‌ناپذیری را وارد می‌سازند. دفع و رفع این آسیب‌ها و بر طرف نمودن آن‌ها از رسالت‌های مهم و سنگین عالمان و فرهیختگان است. از راه‌های مختلفی می‌توان برای بر ملاکردن چهره مدعیان دروغین و بطلان ادعای آنان استفاده نمود. از راه‌های تاثیرگذار برای این منظور، تبیین ویژگی‌ها و خصوصیاتی است که تنها در معصومان و به خصوص امام زمان(ع) یافت می‌شود و از آن جمله وجود کرامت‌ها و امدادهای الهی در حق آنان به ویژه امام مهدی(ع) است. با وجود چنین ویژگی‌هایی در آن حضرت، مدعیان دروغین خلع سلاح می‌شوند و از آوردن آن‌ها عاجز خواهند بود. تبیین این مسئله یکی از راه های مناسب و مطمین برای دروغ بودن ادعای مدعیان است. در این مقاله به هدف نقد ادعای مدعیان، به وجود برخی از کرامات و امداد الهی که به کمک حضرت مهدی(ع) می‌آیند؛ اشاره‌شده است.

سلامتی حالتی تندرستی است که نوعی آسایش و آرامش را به همراه دارد؛ برعکس آن، بیماری مانعی برای آسایش و آرامش خواهد بود. بدین سبب، سلامت هم برای شخص و هم برای اجتماع از اهم مهمات بوده و در آموزه‌های اسلام (قرآن و روایات) به کرات به این مهم توجه شده است. سلامت از منظر اسلام به دو قسم منقسم می‌شود: سلامت جسم و سلامت روان. با بررسی منابع اسلامی متوجه می‌شویم که دین اسلام هم در حوزه سلامت جسمی و هم در حوزه سلامت روحی- روانی نکات مهمی بیان نموده است، تمرکز پژوهش حاضر به حوزه سلامت است. منابع اسلامی در جهت ارتقای سلامت روانی راهکارهای متفاوتی در ابعاد مختلف مانند «بینشی، منشی، انگیزشی و کنشی» معرفی می‌نماید. این پژوهش با تاکید بر بعد کنشی به صورت نظری با روشی توصیفی و تحلیلی به راهکارهای کنشی سلامت روان می‌پردازد که نوعی پژوهش میان‌رشته‌ای در جهت توسعه و تلفیق علوم انسانی- اسلامی به شمار می‌رود. از جمله راهکارهای کنشی اسلام که در جاهای مختلف با روش‌های مختلف موردتوجه قرارگرفته‌اند عبارت‌اند از: عدالت‌محوری، انفاق- صدقه، عفو- گذشت، احسان به دیگری، محبت به والدین، حسن خلق، وفای به عهد، امر به معرف و نهی از منکر، صله ارحام، کظم غیظ، صداقت و ازدواج.1400