فهرست مطالب
نشریه پیکره
پیاپی 25 (پاییز 1400)
- تاریخ انتشار: 1401/01/22
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-14
بیان مسیله:
مضامین کتیبه ها در بناهای صفوی تنوع بسیاری داشته و مطالعه اولیه این آثار نشان می دهد که هنرمندان عهد صفوی برای نگارش متون مذهبی غالبا از کتیبه های ثلث و کوفی و برای کتیبه های غیرمذهبی از قلم نستعلیق بهره گرفته اند با این حال، این مورد قطعیت نداشته و کتیبه های نستعلیقی دیده می شود که حاوی مضامین مذهبی است.
هدفپژوهش پیش رو با هدف شناسایی و دسته بندی مضامین مذهبی به کار رفته در کتیبه های نستعلیق صفوی صورت پذیرفته است.
روش پژوهش:
این تحقیق بنیادی به روش توصیفی و تحلیلی؛ بر پایه مطالعات کتابخانه ای و یافته های میدانی تدوین شده است. تمام نمونه های در دسترس در بازه زمانی حکومت صفوی، مورد مطالعه قرار گرفته و پس از جمع آوری داده ها اقدام به طبقه بندی مضامین مذهبی به کار رفته در نمونه ها شده است.
یافته ها:
نتایج نشان می دهد که در میان حدود 250 کتیبه نستعلیق موجود، 33 اثر که حدود 31 درصد این آثار را تشکیل می دهد، حاوی مضامین مذهبی است. این مضامین در سه گروه قابل دسته بندی هستند و به ترتیب فراوانی عبارتند از، ذکر و منقبت، آیات قرآن و احادیث. نتایج بیانگر آن است که آیات قرآن در هیچ موردی، به تنهایی نوشته نشده اند. علاوه بر آیات، تنها دو حدیث قدسی« لولاک لما خلقت الافلاک و حدیث نبوی» و حدیث نبوی«انا مدینه العلم و علی بابها » در کتیبه ها مورد استفاده قرار گرفته و بقیه نمونه ها عمدتا اشعاری هستند که به منقبت ایمه با محوریت پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) پرداخته اند. از جمله این شاعران می توان به عبدالرحمن جامی، هلالی جغتایی و شیخ بهایی اشاره کرد. درباره فراوانی مضمونی کتیبه های مذهبی نستعلیق صفوی، نتایج نشان می دهد که بیشترین تکرار به دعای « نادعلی » (4 مورد) و حدیث «مدینه العلم» (3 مورد) تعلق دارد که همانا تایید و تاکیدی بر وجود گرایش های شیعی در شکل گیری این آثار است.
کلیدواژگان: کتیبه های نستعلیق، معماری صفوی، مضامین مذهبی -
صفحات 15-33
بیان مسیله:
ایل خمسه به همراه ایل قشقایی از ایلات تولیدکننده قالی در استان فارس محسوب می گردد. طایفه غنی از ایل عرب خمسه از معروف ترین طایفه قالی باف این ایل می باشد. این طایفه در طول سه دهه اخیر به صورت خودجوش و هدایت شده در روستاهای شهرستان سرچهان ساکن شده اند. از زمان اسکان تاکنون، قالی بافی در این روستاها ادامه داشته است. این مقاله به دنبال پاسخ دهی به این پرسش هست که وضعیت کنونی قالی بافی طایفه غنی در روستاهای سرچهان از نظر طرح و نقش، رنگ و ساختار بافت چگونه است؟
هدفشناسایی ویژگی های فنی و فرمی قالی طایفه غنی اسکان یافته در روستاهای سرچهان هدف این پژوهش می باشد.
روش پژوهش:
روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و انتخاب نمونه ها تصادفی بوده است، به جز بخش های تاریخی که از طریق مطالعه کتابخانه ای به دست آمده، بخش اعظم گردآوری اطلاعات مقاله بر پژوهش های میدانی استوار است که از منطقه به دست آورده شده است و در بخش تخصصی این پژوهش ابزار گردآوری اطلاعات کارت مشاهده می باشد.
یافته ها:
یافته های پژوهش بر اساس تحلیل 28 تخته قالی نشان می دهد طرح ترنجی، لچک ترنجی، سه ترنجی، چهار ترنجی و چند ترنجی (ترنج دو ردیفه) از اصلی ترین و متنوع ترین طرح قالی این طایفه می باشد که در آن ترنج ها به هم پیوسته و در نمونه لچک دار نیز لچک ها به هم پیوسته هستند، نقوش گیاهی، جانوری و انسانی به شکل هندسی و الگوپذیری از طبیعت پیرامون و همچنین با تکیه بر باورها و اعتقادات آن ها بافته شده، نقوش مرغ و درخت به اشکال گوناگون از بسامد بیشتری برخوردارند. و در نمونه های متاخر از تعدد و تنوع نقوش کاسته شده و نقوش غیرهندسی به صورت طبیعی استفاده شده است. از نظر فنی، ساختار بافت با استفاده از گره متقارن، مواد اولیه پشمی (تار، پود، پرز) و چله کشی ثابت می باشد. الیاف به کار رفته با مواد شیمیایی رنگرزی شده که رنگ زمینه تمام قالی مورد بررسی لاکی بود.
کلیدواژگان: قالی، عرب خمسه، شهرستان سرچهان، عشایر، عرب غنی -
صفحات 34-49
بیان مسیله:
پیکرنگاری درباری، سبکی در نقاشی ایرانی است که مقارن با دوره زند شکل گرفته و تقریبا تا پایان فرمانروایی سومین پادشاه قاجار دوام می آورد. این نوع پیکر نگاری در زمام داری طولانی مدت فتحعلی شاه شناخته شده تر است و نمونه های آن از قواعد ثابتی پیروی می کند. از آنجا که نمادینه های تصویری در مقایسه وانمود آشکارتری پیدا می کند پرسش اصلی آن است، نشانه های تصویری تنعم در تک پیکر نگاری های درباری زنانه عصر زند و قاجار، در قیاس با نگاره های مکتب اصفهان چگونه اند.
هدفجستجو در نشانه های تصویری تنعم در تک پیکر نگاری های عصر زند و قاجار است که به فرم زنانه محدود شده هدف این پژوهش است.
روش پژوهش:
این مقاله با نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده دوازده تابلو از پیکرنگاری های درباری در مقابله با چهار نگاره از مکتب اصفهان به شیوه تحلیلی تطبیقی به مقصود خود دست پیدا می کند.
یافته ها:
برخلاف پیکره های زنانه در مکتب اصفهان که معمولا با حالت لمیده و در فضای خارجی بر زمینه ساده با حداقل فضا سازی به تصویر درآمده اند؛ در عصر زند و نیمه نخست قاجار، زنان با حالت های مختلف نشسته، ایستاده، حرکات موزون و البته کمتر لمیده؛ بیشتر قاب تصویر مبتنی بر فضای داخلی را به اشغال درآورده و انواع خوراک، نوشیدنی و حیوانات خانگی به نشانه مکنت در خدمت آن ها بوده است. اسلوبی که نه فقط در سبک نقاشی که در نگاه به دولتمندی از یک سو و جنسیت زنانه از سوی دیگر برخلاف دوره پیشین تعریف می شود.
کلیدواژگان: نقاشی قاجار، نقاشی زند، پیکرنگاری درباری، مکتب اصفهان، نشانه تصویری، تنعم، مکنت -
صفحات 50-66
بیان مسیله:
پژوهش هایی با موضوع «زن»، اغلب سویه ای جدید از فرهنگ اجتماعی دوران مختلف را آشکار می سازد. جایگاه زنان در جغرافیای فرهنگی ایرانی، از دوران باستان تا به امروز، فراز و فرودهای بسیاری داشته است. یکی از راه های مطالعه این جایگاه، بررسی نسخ مصور تاریخی است. در این پژوهش دو نگاره با مضمون خواستگاری، از نسخه مصور «ورقه و گلشاه» مورد بررسی قرار می گیرد. این نسخه به عنوان کهن ترین نسخه مصور رقم دار فارسی، متعلق به اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم ه.ق بوده و تصویرگر آن «مومن محمد خویی» است. این پژوهش به دو سوال زیر پاسخ می دهد: اصالت ایرانی-تورانی نگارگر و بافت فرهنگی او، چه تاثیری بر خوانش شخصی وی از متن ادبی داشته و این خوانش چگونه در بازنمایی تصویری داستان تاثیر گذاشته است؟
هدفدرک میزان تاثیر اصالت و بافت فرهنگی اجتماعی نگارگر، در نوع بازنمایی متن ادبی با ریشه ای غیرایرانی هدف پژوهش حاضر است.
روش پژوهش:
رویکرد تحقیق، کیفی است. داد ه های آن بر پایه اطلاعات کتابخانه ای، پایگاه های اطلاعاتی علمی به دست آمده و روش ارایه آن توصیفی و تحلیلی است. در تحلیل داده ها از نظریه نشانه شناختی بینامتنی مایکل ریفاتر استفاده شده است.
یافته ها:
در نتیجه حاصل از این پژوهش می توان بیان کرد که نگارگر بافت فرهنگی متن ادبی که شامل نگاه مادی و زمینی به مقوله «عشق»، مولد بودن مردان در هرگونه فرهمندی و تصمیم گیری است را در خوانش شخصی خود، حل کرده و نگاهی ایرانی تورانی را که در آن زن، ماهیتی «فاعل و فعال» در عشق، تصمیمات و صحنه های اجتماعی دارد، به نمایش گذاشته است.
کلیدواژگان: زن، ورقه و گلشاه، بینامتنیت، خوانش، نگاره، نگارگر، بافت فرهنگی-اجتماعی -
صفحات 67-76
بیان مسیله:
از میان گرایش های خوشنویسی می توان به سیاه مشق قاجاری از نوع کارهای میرزا غلامرضا اصفهانی اشاره کرد که در آن ها جلوه های بصری فرم گرایانه در این آثار بر خوانش ادبی آن ترجیح داده شده است. حال آنکه در گرایش های مختلف خوشنویسی سنتی به رغم تفاوت در بیان بصری، حروف و عبارات به نیت خوانش متن مطرح شده اند. اما در سیاه مشق های میرزا غلامرضا، بعضا کاربرد مرسوم نوشتار در درجه دوم اهمیت قرار گرفته یا به کلی نادیده گرفته شده. در این نوشتار این آثار نماد آشنایی زدایی از عملکرد متداول خوشنویسی تلقی می گردند. این مقاله با تحلیل برخی مصادیق شاخص در آثار سیاه مشق های میرزا غلامرضا و برخی از معاصرین وی در اواخر دوره قاجار می کوشد تا از منظری نو به جنبه های فرمالیستی و انتزاعی آن ها بپردازد.
هدفبررسی و بازخوانی گرایش های فرم گرایانه در خوشنویسی سنتی و به طور اخص سیاه مشق های یاد شده، هدف این پژوهش است.
روش پژوهش:
این پژوهش که به صورت کیفی ارایه شده به شیوه توصیفی-تحلیلی با تکیه بر مطالعات میدانی و منابع مستند کتابخانه ای یافته های خود را بیان نموده است.
یافته ها:
آنچه می توان از یافته های این نوشتار برشمرد این است که سیاه مشق های نستعلیق در به کارگیری عناصر خوشنویسی از متن ترکیبی موزون را ایجاد می کنند که با معیارهای معمول و متعارف سنت خوشنویسی تفاوت دارد. از لحاظ کاربرد نیز تاکید بر فرم های نوشتاری منجر به جذابیت و رویکرد زیباشناختی خط بدون توجه به ماموریت مرسوم آن یعنی خوانایی متن است.
کلیدواژگان: خوشنویسی سنتی، سیاه مشق، آشنایی زدایی، فرم گرایی -
صفحات 77-92بیان مسیله
در میان مکاتب نگارگری، آثار نگارگری به جا مانده از مکتب شیراز قرن هشتم هجری قمری به دلیل حفظ سنت های هنری ایران باستان و رویکرد بیانی آن ها، شاخص و منحصر به فرد هستند. با توجه به این موضوع که ترکیب بندی نگاره ها بر اساس چیدمان پیکره ها از ویژگی های اصلی مکتب نگارگری شیراز در دوره آل اینجو بوده، این پژوهش با هدف مطالعه و مقایسه شیوه شخصیت پردازی در نگاره های دو نسخه خطی به جا مانده از مکتب شیراز، یعنی سمک عیار با 80 نگاره و شاهنامه 733 ه.ق. با 52 نگاره، علاوه بر پاسخ به این پرسش که شخصیت پردازی و طراحی پیکره ها در نگاره های مکتب آل اینجو چه خصوصیاتی داشته، به وجوه اشتراک و افتراق نگاره های این دو نسخه پرداخته است.
هدفمقاله حاضر با هدف شناخت و بررسی شخصیت پردازی در نگارگری مکتب شیراز به مطالعه بصری دو نسخه خطی شاهنامه 733 (سنت پترزبورگ) و نسخه خطی سمک عیار (آکسفورد) خواهد پرداخت.
روش پژوهشاین پژوهش از نظر ماهیت داده ها، کیفی بوده و از منظر هدف، بنیادی است. جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای انجام شده است. در نگارش و تدوین این پژوهش از ابزارهای گوناگونی از جمله مشاهده و سیاهه وارسی استفاده شده است.
یافته هاشخصیت ها در نگاره های مورد بررسی را می توان بر اساس جایگاه اجتماعی به شش گروه پادشاهان، زنان درباری، زنان غیر درباری، زنان عیار، ملازمان و جنگجویان تقسیم کرد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که هر کدام از این گروه های شش گانه در پیروی از قراردادهای بصری از منظر نوع تن پوش و حالت قرارگیری در نگاره ها تفاوت هایی دارند و نحوه و محل قرارگیری شخصیت ها در نگاره های دو نسخه نشان دهنده ویژگی های شخصیتی و جایگاه اجتماعی آن ها در هر داستان است. چنانچه شکل ظاهری و نوع طراحی شخصیت های انسانی در هر دو نسخه یکسان است؛ اما شیوه برخورد نگارگر با شخصیت ها در هر نسخه متفاوت است. نگارگر نسخه خطی سمک عیار برای اشخاص عالی رتبه، از جمله پادشاهان فضای بیشتری در نگاره در نظر گرفته است. او پادشاهان را چه نیکو و چه ظالم، نشسته بر تخت ترسیم کرده؛ اما نگارگر نسخه خطی شاهنامه 733ه.ق. تخت را محلی برای نشان دادن ظلم شاهانه در نظر گرفته است. پادشاهان در این نسخه خطی بر تخت تکیه نزده اند، مگر آنکه در جبهه شر قرار گرفته باشند.
کلیدواژگان: تصویرگری، نگارگری ایران، مکتب شیراز، آل اینجو، سمک عیار، شاهنامه 733
-
Pages 1-14
Problem Definition:
The usage of inscriptions in the Safavid monuments has been expanded and diverse, and the initial study of these works shows that the Safavid artists often used Thuluth and Kufic inscriptions to write religious themes and Nastaliq for non-religious inscriptions. However, this is not certain as Nastaliq inscriptions that contain religious themes exist.
ObjectiveThe present research has been carried out with the aim of identifying and categorizing the religious themes used in Safavid Nastaliq inscriptions. In other words, the main question of this research is that what is the status of religious themes in the Nastaliq inscriptions during the Safavid dynasty?
Research MethodThis research follows a descriptive and analytical method. The research data are based on library studies and field findings. The case studies are belonging to the Safavid era in Iran, with all historical monuments being considered in this period. In this research, all available samples were studied and after collecting data, the religious themes used in the samples were classified.
ResultsThe results of this investigation, based on the study of the contents of about 250 Nastaliq inscriptions in 140 Safavid monument, indicate that 33 of them contain religious themes (about 13%). In other words, about 87% of Nastaliq inscriptions contain non-religious themes. In addition, the results indicate that the religious themes used are as follows: praying phrases (14 items in 19 works), Quranic verses (4 verses in 9 cases), and Hadith (2 hadiths in 5 inscriptions). Also, among the Nastaliq religious inscriptions in Safavid era, the most frequent is the prayer of "Nad Ali" (4 items) and the Hadith "Madinat al-Ilm" (I am the city of the knowledge and Ali is its entranceway) (3 items), which confirms and emphasizes the existence of Shiite tendencies in the formation of the mentioned works.
Keywords: Nastaliq Inscriptions, Safavid Architecture, Religious Content -
Pages 15-33
Problem Definition:
The Khamseh tribe along with the Qashqai society is considered as a carpet producing tribe in the Fars province. The Ghani clan of the Arab Khamseh tribe is one of the most famous carpet weaving clans. This clan have settled in the villages of Sarchehan city during the last three decades and carpet weaving has continued in these villages since their establishment. This article seeks to answer the following question: what is the current situation of carpet weaving in Sarchehan villages in terms of design, patterns, color and weaving structure?
ObjectiveIdentifying the technical and formal characteristics of hand-woven carpets in the settled villages of the Arab Khamseh tribes in the Sarchehan area.
Research MethodThis research has been conducted in a descriptive-analytical manner, apart from the historical sections obtained through library study, most of the information in the article is based on field research obtained from the region. In the specialized part of this research, analysis of the artifacts is carried out.
ResultsFindings of the research based on the analysis of 28 carpets show that the medallion designs; three medallions, four medallions, multi medallions are mains composition. Herbal, animal and human motifs are woven geometrically and modeled on the surrounding nature, as well as based on their beliefs and convictions. In recent samples, the number and variety of designs have been reduced and non-geometric designs have been used naturally. Technically, symmetrical knots are used. The raw materials are wool (warp, weft, pile) and the warp making is fixed; also, the fibers were dyed with chemicals.
Keywords: Hand-woven carpet, Arab Khamseh, Sarchehan, nomads, Arab Ghani -
Pages 34-49
Problem Definition:
Royal figurative painting, a style of Persian painting formed during the Zand era, continued until the end of the reign of the third Qajar Shah in Iran. This type of iconography received much recognition during the 37-year reign of Fath-Ali Shah and such artworks followed fixed rules. Given that visual symbols are further manifested comparatively, the main question of the study is as follows: How are the visual signs of affluence in the single royal figurative paintings of court women of the Zand and Qajar eras in comparison with the Iṣfahān school of painting?
ObjectiveThis study aimed to investigate the visual signs of affluence in the single royal figurative paintings of the Zand and Qajar eras restricted to the feminine custom.
Research MethodIn this analytical-comparative study, stratified random sampling was used to select artworks from twelve royal figurative paintings to be studied in comparison with four miniatures from Iṣfahān school.
ResultsUnlike the iconographies of women in Iṣfahān school, generally depicted in a reclined position in external spaces with simple and minimum backgrounds; during the Zand era and the first half of the Qajar era, women were painted in sitting, standing, dancing, and occasionally reclined positions in internal spaces with various kinds of foods, drinks and animals as signs of possessing wealth. In contrast with the preceding era, this pattern is not only defined in the style of painting but also in the view of opulence on the one hand and the female gender on the other.
Keywords: Qajar Painting, Zand painting, Royal Figurative Painting, Iṣfahān School, Visual Sign, Affluence, Wealth -
Pages 50-66
Problem Definition:
Research regarding the topic of "women" often exposes new aspects of the social culture of diverse epochs. The position of women in Iranian cultural geography bore many fluctuations from ancient times to the present day; hence, a means to study this position is to scrutinize historical illustrated manuscripts. In this study, two courtship themes from the illustrated version of "Vargheh and Golshah" are observed. This version, as the oldest illustrated version of Persian numerals, belongs to the late sixth and early seventh centuries AH. and is illustrated by "Mo'men Mohammad Khoei". This study seeks to answers the following two questions: What effect did the Iranian-Turanian originality of the painter and his cultural background have on his personal interpretation of the literary text, and how did this analysis affect the visual representation of the story? .
ObjectiveThe aim of this study is to understand the effect of the originality and socio-cultural context of the artist in the method of representation of a literary text with non-Iranian roots.
Research MethodThe research approach of this study is qualitative. Data is based on library information and scientific databases; moreover, the methodology is descriptive and analytical and Michael Riffaterre's intertextual semiotic theory is applied in data analysis.
ResultsAccording to the results of this study, it can be stated that the cultural context of the literary text, which comprises of a material and earthly assessment of "love" according to the Turanians and the productivity of men in any kind of decision-making in his personal reading is resolved by the painter and presents an Iranian view in which the woman devises an "active and dynamic" nature in love, decisions and social scenes.
Keywords: Woman, Vargheh, Golshah, Intertextuality, Interpretation, Illustration, painter, socio-cultural context -
Pages 67-76
Problem Definition:
Problem statement: Among the tendencies of calligraphy, we can mention the Qajar Siyah Mashq of the type of works of Mirza Gholamreza Esfahani, in which formalistic visual effects are preferred in these works of literary reading. whereas, in different tendencies of traditional calligraphy, despite the differences in visual expression, letters and phrases have been introduced with the intention of reading the context. But in Mirza Gholamreza's, SiyahMashq sometimes the "conventional use of writing" is of secondary importance or is completely ignored. In this article, these works are considered as a symbol of unfamiliarity with the common practice of calligraphy. This article tries to deal with their formalistic and abstract aspects from a new perspective by analyzing some significant examples in the black works of Mirzaghlamreza and some of her contemporaries in the late Qajar period.
ObjectiveThe purpose of this study is to study and re-read the formative tendencies in traditional calligraphy and especially the mentioned Siyah Mashq.
Research MethodThis research, which is presented qualitatively in a descriptive / analytical manner, based on field studies and library documented sources, has expressed its findings.
ResultsOne of the findings of this article is that the of Nasta'liq Siyah Mashq in using calligraphic elements create a harmonious composition that differs from the usual and conventional criteria of the calligraphy tradition. In terms of application, the emphasis on written forms leads to the attractiveness and aesthetic approach of the calligraphy letter, regardless of its conventional function of text readability.
Keywords: TraditionalCalligraphy, SiyahMashq, Defamiliarization, Formalism
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.