نشریه ره توشه
پیاپی 9 (بهار 1401)

یکی از جلوه های زیبای عبادت و بندگی، دعا و اظهار نیاز به پیشگاه آفریننده هستی است که انجام صحیح و سبک مطلوب آن مانند سایر عبادات، نیازمند شناخت صحیح جایگاه و آثار دعا و نیز انجام عملی آن با آداب و شرایط آن است؛ در غیر این صورت به فرموده قرآن ، جز ضلالت و گمراهی بهره ای نخواهد بود: «و ما دعاء الکافرین إلا فی‏ ضلال؛[1] و دعای کافران جز بر هدر نباشد.»‏ در نوشتار پیش رو، آداب دعا  بر اساس آموزه های قرآن و اهل بیت(ع) بررسی شده است.[1]. رعد: 14.

یکی از پرسش های مطرح شده در حوزه اخلاق این است که چرا آن دسته از انسان هایی که به رذایل اخلاقی خود آگاهند، اقدامی جهت اصلاح خویش نمی کنند و با روح بیمار، عمر خود را به سر می برند؟
چند علت در این باره وجود دارد: گاهی چنین فردی هرچند اصل بیماری اخلاقی را می داند، اما از پیامدها و آثار خسارت بار آن آگاهی کامل ندارد؛ زمانی نیز امیدهای کاذب و برداشت های ناصواب از رحمت الهی و شفاعت اولیا، او را از اقدام جهت زدودن اخلاق ناپسند خود بازمی دارد و سومین علت، ناآگاهی چنین فردی از راه های برون رفت از آن آسیب است.
از آنجا  که یکی از بیماری های شایع اخلاقی، بدخلقی با اطرافیان است، با تمرکز بر سومین علت فوق، راه های برون رفت از آن را بیان می کنیم تا انسان بداند خلاصی از یک رذیله اخلاقی و آراسته شدن به فضیلت مقابلش، آن چنان هم دوردست نیست و در دسترس همگان است.
پیش از توضیح راه های شش گانه رهایی از بداخلاقی، به دو نکته مقدماتی می پردازیم.

نزاع و درگیری با ایجاد اختلال در مناسبات، فضایی مملو از دشمنی و کینه توزی را میان افراد به وجود می آورد و جامعه را از نظر مادی و معنوی با مخاطراتی روبه رو می سازد که تبعات منفی فراوانی را در پی دارد. در سال های اخیر این پدیده ناخوشایند همه روزه به شکل های گوناگون در آمارها منعکس می شود. به منظور برون رفت از این پدیده ناخوشایند اجتماعی، ابتدا باید علل و عواملی را که در به وجود آوردن آن نقش دارد، مورد شناسایی قرار داد و آنگاه در صدد برون رفت و خلاصی از آن برآمد.

رمضان، ماه آمرزش گناهان است. رسول خدا(ص) در خطبه آخر شعبان چنین فرمود: «ای مردم! همانا ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است‏ و بدبخت کسی است که از آمرزش خدا در این ماه‏ محروم گردد. [دراین ماه] به خدا از گناهان خود توبه کنید». [1] آموزه های دینی به ما می آموزد که دعا به درگاه خدا، مهم ترین سرمایه معنوی انسان است. معصومان(ع) برای این ماه دعاهایی بیان کرده اند که دریایی از معارف بلند الهی است که روح انسان را نوازش داده  او را به بلندای عرفان می رساند
[1]. محمد بن علی ‏بن بابویه، الامالی، ص93.

عاقبت بخیری، یکی از مهم ترین درخواست هایی است که رهپویان راه حقیقت همواره از رحمت بی انتهای الهی خواستارند؛ زیرا همواره بوده اند و هستند افرادی که ابتدا در مسیر الهی حرکت نکردند، اما با عنایت مهربان بی همتا عاقبت بخیر شدند و نیز افرادی بودند که در میان راه گرفتار سارقان ایمان، یعنی هوای نفس و شیطان شدند و نتوانستند گوهر ایمان خود را تا آخر عمر نگه دارند. در این نوشتار طی سه بخش، به بررسی آیاتی از قرآن کریم درباره اهمیت جایگاه عاقبت بخیری و نیز بیان و بررسی روایاتی در باب عاقبت بخیری به عنوان یکی از علامات افراد با ایمان و از موهبت های الهی نسبت به بنده٬های خود می پردازیم. همچنین فرازهایی از دعاهایی همچون زیارت عاشورا، دعای یازدهم صحیفه سجادیه و دعای ابوحمزه ثمالی را که به مسئله عاقبت بخیری پرداخته اند، بیان می کنیم.

شاید در بین معرفت هایی که نصیب آدمی می شود، شناخت خداوند تنها معرفتی است که به تعداد توان بشری راه برای شناخت او تصور شده و از این روست که در فرایند تاریخ بشر، «هر کسی از ظن خود شد یار او». یکی از دلایل این تعدد وتفاوت شناخت و در پی آن باورمندی خاص به خداوند، همانا  تصور کثرت  راه  شناخت اوست؛ ولی باید توجه داشت که نه هر راه برای شناخت خداوند پیمودنی است و نه انسان جویای معرفت را به مقصد می رساند. پس تنها راه شناخت خداوند حرکت در راه  بزرگ «صراط مستقیم »است و این همان راه قرآن و سنت پیامبر و اهل بیت(ع) است و نیایش نامه نورانی امام سجاد(ع) که به نام صحیفه سجادیه معروف است، سرچشمه زلال معرفه الله است که با زیباترین بیان و دل انگیزترین کلمات انسان را به شناخت خداوند رهنمون می سازد.

دعا و نیایش یک ضرورت و نیاز فطری است. انسان با دعا شایستگی گرفتن فیض حق تعالی را پیدا می کند؛ درست مثل کودک نوزاد که با گریه خود توجه مادرش را جلب و شیر دریافت می کند. دعا و نیایش وسیله موثری برای خودسازی و راهکار پیوند نزدیک میان انسان و خداست. براساس آورده های وحیانی محبوب ترین کارها برای خدای تعالی در روی زمین، دعاست. از سوی دیگر، ما انسان ها و همه هستی نیازمند خداوند، بلکه عین فقر و نیاز به او هستیم. ما آفریده اوییم و باید نیازهای خود را به پیشگاه آفریدگار خود عرضه نماییم. دعا گفتگوی دلبرانه عاشق با معشوق و عریضه نیازمندانه در پیشگاه حضرت بی نیاز است. در این مقوله در صحیفه سجادیه نکته های آموزنده آمده که سرمشق نیایش و درس حاجت خواهی برای حاجت مندان است. در این نوشتار به فرازهایی از صحیفه سجادیه اشاره می شود.

قمار، شرط بندی و انواع آن، یعنی به کارگیری شانس و هوش انسانی برای کسب منافع شخصی از اموال دیگران. از زمانی که داد و ستد به روش کالا به کالا بود تا زمانی که سکه و پول رایج شد، همواره قمار یکی از مخرب ترین رفتارهای اخلاقی بشر در اقتصاد خانواده و جامعه بوده است؛ در حالی که تمام ادیان الهی، قمار را مذموم و حرام دانسته اند. امروزه قمار در فضای سایبری و شبکه های اجتماعی به شیوه قمارخانه های[1] آنلاین و سایت های شرط بندی و با «گردش مالی پنج هزار میلیارد تومان در سال و خروج بیش از یک و نیم میلیارد دلار ارز از کشور»[2] به شدت رواج یافته است. خانه نشینی در ایام کرونا، استیصال اقتصادی و استفاده آزادانه تر از اینترنت به بهانه آموزش (مدارس)، موجب افزایش قربانیان قمارآنلاین شده است. تبلیغات اینترنتی بی حد و حصر قمارآنلاین و شرط بندی توسط سلبریتی ها، ورزشکاران و شاخ های مجازی را می توان مهم ترین عامل اعتماد افراد برای پیوستن به این سایت ها و «ویرانی بسیاری از خانواده های آبرومند، از دست دادن شرف و حیثیت و علت خودکشی افراد دانست».[3]
 
[1]. کازینوها.
[2]. خبرگزاری مهر، «گردش مالی سایت های قمار چقدر است؟»، 29/11/1399، کد خبر: 5124797.
https://www.mehrnews.com/news/5124797
[3]. محمدباقر شریعتی سبزواری، «احکام قمار و پیامدهای آن»، مجله معارف اسلامی، ص136.

از دیدگاه قرآن، جنسیت، ملاک شایستگی و مقام معنوی در نزد خدا نیست؛ از این رو همان گونه که مردان بزرگی از انبیا و اولیا سرمشق انسان ها قرار گرفته اند، زنان برجسته ای بوده اند که در ابعاد مختلف عبادی، اخلاقی، خانوادگی و اجتماعی می توانند سرمشق مومنان باشند. برای نمونه قرآن برای مومنان  چه زن و چه مرد دو بانو را سرمشق قرار داده است: یکی آسیه همسر فرعون و دیگری، مریم دختر عمران؛ آن جا که می فرماید: «و ضرب الله مثلا للذین آمنوا امرات فرعون... و مریم ابنت عمران؛[1] اولی، به سبب مخالفت با نظام مستبد فرعونی و بی زاری از تبه کاری های فرعون و دومی، به دلیل حفظ پاک دامنی، تصدیق کتاب های آسمانی و انبیا و نیز اطاعت خاضعانه از فرمان های خدا».
[1]. تحریم: 11 - 12.

چرا امروزه در جامعه فرهنگ «عذرخواهی و عذرپذیری» ضعیف شده است؟ گاهی روابط میان اعضای خانواده و افراد جامعه به سبب تضاد منافع یا سوءتفاهم و سوءبرداشت، دچار آسیب می شود. در بسیاری از موارد می توان با عذرخواهی از این بحران گذشت، اما گاهی اشخاص عذرخواهی نمی کنند و این آغاز مشکلات است؛ در حالی که باید دانست همان طور که توبه و اقرار به گناه در پیشگاه خدا فشار روانی فرد را کاهش می دهد، عذرخواهی و پوزش از دیگران نیز موجب آرامش فرد و جامعه می شود. از نظر اسلام، عذرخواهی و عذرپذیری امری بسیار پسندیده است. البته انسان نباید به گونه ای رفتار کند که نیازمند عذرخواهی باشد، ولی از آنجا که  انسان دستخوش خطاست؛ از وی خواسته شده است که منش عذرخواهی را در خود ایجاد نماید و در وقت لزوم عذرخواهی کند. در نوشتار حاضر به بررسی اهمیت و جایگاه عذرخواهی و عذرپذیری می پردازیم.

خشم یکی از حالت های هیجانی انسان است که به خودی خود، موهبتی الهی است و فواید فراوانی مانند حفاظت از خود در برابر خطرها و مبارزه با دشمنان خدا در عرصه های نبرد دارد. خشم در بسیاری از مواقع و حالات به ویژه آنگاه که شدت می گیرد و به اوج خود می رسد، عقل و اراده انسان را تحت الشعاع قرار می دهد و سبب صدور گفتارها و رفتارهای ناشایستی از او می شود؛ از این رو باید آن را کنترل و مهار کنیم. در این نوشتار نخست پیامدهای خشم و سپس آثار «کظم غیظ» را تبیین می کنیم.

بی شک فضیلت کظم غیظ و بردباری همچون فضیلت های دیگر با تمرین و ممارست به دست می آید؛ هم چنانکه امام علی(ع) فرموده است: «افضل رداء یرتدی به الحلم فإن لم تکن حلیما فتحلم‏ فإنه قل من تشبه بقوم إلا اوشک ان یکون منهم؛[1] بردباری، بهترین ردایی است که انسان بر دوش خود می اندازد. پس اگر بردبار نیستی، بردباری بورز؛ زیرا اندک کسی است که شبیه گروهی شود، مگر اینکه نزدیک است از آنان شود». بنابراین با تمرین و ممارست پیوسته، خلقیات انسان عوض می شود؛ هم چنانکه شخص بیابان نشین که اخلاق خشکی دارد، اگر شهرنشین شود؛ خلق و خوی خشکش به مرور زمان تلطیف می شود.[2] بنابراین انسان با تمرین مهار خشم می تواند به تدریج بردبار شود.
 
[1]. محمد بن حسین شریف الرضی، خصایص الایمه، ص115.
[2]. عبدالحمید بن هبه الله ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ‏19، ص 27.

اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر، پدیده ای است که موجب از بین رفتن جامعه توانمند می شود. جامعه توانمند، جامعه ای مبتنی بر اصول و ارزش های اسلامی است. افراد در چنین جامعه ای نه تنها در برابر نیازها و گرفتاری های دیگر افراد جامعه دینی خویش بی تفاوت نیستند؛ بلکه به دنبال کمک و رفع مشکلات آنان هستند. چنین جامعه ای از حمایت واحدهای اجتماعی مختلفی همچون خانواده ها، گروه های خویشاوندی و گروه های همسایگی برخوردار است و هنجارهایی روشن برای مشارکت فعال و همکاری آن ها در زندگی و امور اجتماعی دارد. بنا بر تحقیقات، میان دینداری و آسیب ها و انحرافات اجتماعی، رابطه معکوسی وجود دارد؛[1] بدین معنا که با افزایش دینداری، وقوع انحرافات اجتماعی کمتر می شود؛ زیرا اسلام با طرح اموری همچون آداب همسایه داری، صله ارحام، تکافل اجتماعی، مسیولیت پذیری، احسان و نیکوکاری، خدمت به دیگران، امر به معروف و نهی از منکر، همگان را به پرهیز از تغافل و بی تفاوتی نسبت به یکدیگر سفارش نموده است؛ چنانکه رسول خد(ص) فرموده است: «کلکم‏ راع‏ و کلکم مسیول عن رعیته؛[2] همه مسلمانان در جامعه، نسبت به دیگر افراد مسول هستند». از این رو افراد باید شریک درد یکدیگر باشند تا افراد جامعه در برابر ناهنجاری ها یی مانند اعتیاد مصونیت داشته باشند؛ زیرا مصونیت سازی همه افراد جامعه، به معنای نجات همه جامعه است: «و من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا».[3] بنابراین جامعه در برابر همه افراد خود مسیول است. این مسیولیت، قالب و شیوه های متعددی دارد که به برخی از آن ها اشاره می شود.
 
[1]. ر.ک: محمدباقر آخوندی، «تاثیر مراتب دینداری بر کاهش انحرافات اجتماعی در آموزه های قرآن»، انسان پژوهی دینی، ص 98؛ بیستون عزیزی و دیگران، «بررسی ارتباط دین داری با ارتکاب به جرم در میان جوانان ورزشکار»، فصلنامه اخلاق، ص 184.
[2]. محمد بن محمد شعیری، جامع الاخبار، ص 119.
[3]. مایده: 32.

ماه رمضان ماه خدا، ماه قرآن و ماه ولایت است؛ زیرا در این ماه «قرآن صامت» نازل و قرآن ناطق (امام علی(ع)) شهید و امام حسن(ع) متولد می گردد. این تقارن می طلبد که به انتظارات قرآن و اهل بیت(ع) به ویژه  امام حسن(ع)، از شیعیان بپردازیم؛ زیرا در این ماه بندگان، برای عبادت، خشنودی خدا و کسب فضایل اخلاقی، رقابت می کنند. در این رقابت کسی برنده خواهد بود که خواسته های قرآن و امام حسن(ع) را برآورده کند. امام حسن(ع) فرمود: «إن‏ الله‏ جعل‏ شهر رمضان‏ مضمارا لخلقه‏ فیستبقون فیه بطاعته إلی مرضاته فسبق قوم ففازوا و قصر آخرون فخابوا؛[1] خداوند ماه رمضان را برای بندگان خود میدان مسابقه قرار داد. پس برخی در آن ماه با اطاعت و عبادت به سعادت و خشنودی الهی از یک دیگر سبقت خواهند گرفت و گروهی از روی بی توجهی و سهل انگاری خسارت و ضرر می نمایند».
انتظارات امام حسن(ع) متعدد است که در این نوشتار به برخی از آنها اشاره می شود.
 
[1]. ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص237.

خداوند در قرآن می فرماید: «و جعلناهم ایمه یهدون بامرنا و اوحینا إلیهم فعل الخیرات و إقام الصلاه و إیتاء الزکاه و کانوا لنا عابدین؛[1] ما آنان را امامانی قرار دادیم که به امر ما هدایت کنند و انجام خیرات، اقامه نماز و دادن زکات را به آنان وحی کردیم و آنان پرستش کنندگان ما بودند». بر اساس این آیه، شیعه باید سیره امامان(ع) را الگوی زندگی خویش قرار دهند؛ زیرا تمسک به سیره اهل بیت(ع)، موجب رستگاری و تخلف از سیره ایشان، موجب هلاکت می شود؛ چنانکه در زیات جامعه کبیره می خوانیم: «... و فاز من تمسک بکم و امن من لجا إلیکم و سلم من صدقکم و هدی من‏ اعتصم‏ بکم‏ من اتبعکم فالجنه ماواه و من خالفکم فالنار مثواه...؛[2] هر که به شما تمسک جست، به رستگاری رسید و هر که به شما پناه آورد، ایمنی یافت. کسی که شما را تصدیق نمود، سالم ماند و هر که متمسک به شما شد، هدایت یافت. کسی که از شما پیروی کرد، بهشت جای اوست و هر که با شما مخالفت ورزید، آتش جایگاه اوست». این نوشتار می کوشد برخی از زوایای سیره اجتماعی امام مجتبی(ع) را تبیین نماید.
 
[1]. انبیا: 73.
[2]. محمد بن علی صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ‏2، ص 613.

در زندگی اجتماعی انسان ها، گفتن و شنیدن مهم ترین راه ارتباطی است. از این رو ملاحظات بسیاری در نوع گفتار و ادبیات سخن گفتن مطرح می شود. نوع ارتباط، احساسات و عواطف، اعتقادات و نیز نوع برخورد و تعامل میان انسان ها، از کلمات و نوع ادای آن ها تاثیر می پذیرد. به همین دلیل کیفیت سخن گفتن و محتوای آن، نشانه عقل و شعور و سطح فرهنگ و نوع بینش و نگرش انسان به زندگی است. در سبک زندگی دینی، عفاف، موضوعی کلی است که یکی از مهم ترین شاخه ها و ابعاد آن، عفت در گفتار است که به عنوان پایه و شناسنامه عفت در رفتار و اندیشه نیز محسوب می شود؛ زیرا زبان، ابزاری کارآمد برای ابراز درون و شخصیت انسان هاست. متاسفانه یکی از معضلات جامعه امروزی، دوری از عفت کلام در محاورات توسط برخی افراد به ویژه قشر نوجوان و کسانی است که در فضای مجازی حضوری پر رنگ دارند. از آنجا که این نسل آینده سازان جامعه هستند، این مسئله به تدریج به درون گفتارهای عادی میان افراد و چه بسا در مکتوبات و پیام ها در فضای مجازی و دیگر نوشته ها نیز راه یافته است و به طور متداول و امری معمول استفاده می شوند؛ از این رو پرداختن به این بحث امری ضروری است.

در چند آیه، قرآن به عنوان «شفا» معرفی شده است؛ از جمله در سوره اسراء می فرماید: «وننزل من القرآن ما هو شفاء ورحمه للمومنین ولا یزید الظالمین إلا خسارا؛[1] و از قرآن آنچه شفا و رحمت است، برای مومنان نازل می کنیم و ستمگران را جز خسران (و زیان) نمی افزاید. در آیه 57 سوره یونس نیز می فرماید: «یا ایها الناس قد جاءتکم موعظه من ربکم وشفاء لما فی الصدور وهدی ورحمه للمومنین؛ ای مردم! اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی برای آنچه در قلب هاست و هدایت و رحمتی است برای مومنان». در آیه 44 سوره فصلت و 14 سوره توبه نیز به شفا بودن قرآن اشاره شده است، اما قرآن کریم چه دردهایی را درمان می کند؟ دانستن این مطلب برای همه مسلمانان بسیار سودمند، درس آموز و راهنماست. واژه «شفاء» (به کسر حرف شین) به معنی صحت و سلامت است. شفاء، یعنی از بیماری خوب شدن[2] و نقطه مقابل آن، بیماری است. بیماری به انواع مختلف جسمی، روحی، فردی، اجتماعی و... تقسیم می شود؛ بر این اساس مقصود از شفا، عام است که شامل همه دردهای جسمی وروحی می شود. این نوشتار می کوشد شفابخشی قرآن را در دو حوزه جسمی و روحی تبیین نماید.
 
[1]. اسراء: 82.
[2]. حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص 459؛ سید علی اکبر قرشی، قاموس قرآن، ج‏4، ص 58.

سالمندی، یکی از مراحل عمر انسان است که قرآن کریم از آن با واژگان «شیب، شیخ، کبر، ارذل العمر، وهن العظم» یاد می کند. خداوند در قرآن کریم[1] در ترسیم خط عمر انسان به دو ضعف در وجود انسان اشاره کرده است؛ یکی «کودکی» که به صراحت از آن نامی نبرده و دیگری «شیبه» یا همان پیری است که به آن تصریح دارد. این تعبیر ممکن است به خاطر دردناک تر بودن ضعف پیری نسبت به ضعف کودکی باشد؛ زیرا ضعف پیری پس از غرور جوانی و زورمندی آن اتفاق می افتد؛ در حالی که ضعف کودکی چنین پیشینه ای ندارد. در واقع این ضعف، هشداری به انسان هاست که در دوران جوانی و میان سالی زندگی می کنند. در روایات نیز با استفاده از این واژگان و واژگان دیگری همانند «هرم»، «طول العمر» و «ذو شیبه» به سالمندی اشاره شده است. از آنجایی که آیات و روایات فراوانی در تکریم سالمندان مطرح شده است و از سوی دیگر هرم جمعیتی کشور در حوزه سالمندان، رو به افزایش است[2] و سالمندان در تمام طول عمر، همت و جوانی خود را صرف اعتلای جامعه کرده اند، توجه به این قشر اهمیت می یابد. نوشتار پیش رو موضوع تکریم سالمندان در آموزه های دینی را مورد بحث و بررسی قرار خواهد داد.
 
[1]. «الله الذی خلقکم من ضعف ثم جعل من بعد ضعف قوه ثم جعل من بعد قوه ضعفا و شیبه...؛ خداست که شما را از ناتوانی آفرید، سپس بعد از ناتوانی قدرت و نیرو داد، آن گاه بعد از نیرومندی و توانایی ناتوانی و پیری قرار داد». روم: 54.
[2]. آمارها گویای آن است که تا سال2050 میلادی، شمار سالمندان کشورمان به بیش از 26 میلیون نفر می رسد. ر.ک: حسن اصغرپور و غلامرضا معارفی، «جایگاه سالمندان و نحوه تعامل با آنها در روایات اهل بیت:»، نشریه سالمندشناسی، ص 3.

از میان برجسته ترین ویژگی ها و خصایص قدسی و ملکوتی لیالی قدر، نزول دفعی قرآن، تقدیر مقدرات، برتر بودن شب قدر از هزار شب، پنهان بودن حقیقت قدر، نزول ملایک و آمرزش گناهان است که به آن منزلت و شرافت خاص داده است. شب قدر، پیوند آسمانیان (ملایکه الله) و زمینیان، خاکیان اهل قدر با واسطه فیض الهی و قلب قدر حضرت ولی عصر(عج) است. فهم صحیح و چگونگی این اتصال در صورتی امکان پذیر می شود که همه آیات و روایاتی که مستقیم یا غیرمستقیم بر چنین معنایی دلالت دارد، در کنار هم بررسی و سپس تفسیر و تطبیق شود. از این رو در این نوشتار با تامل در این دسته از آیات و روایات، نکاتی را که با یک دیگر ارتباط منطقی دارد و فهم هر کدام به فهم دیگری مربوط است تحلیل و بررسی می شود.

انسان، موجودی اجتماعی است و بدون روابط اجتماعی نمی تواند به زندگی خویش در دنیا ادامه دهد؛ زیرا نیازهای هر انسانی تنها در اجتماع برآورده می شود و هیچ انسانی به تنهایی نمی تواند همه نیازها، به ویژه نیازهای احساسی و عاطفی خویش را برآورده سازد. بنابراین با توجه به ضرورت حضور اجتماعی و بهره٬مندی از آن، افراد اجتماع باید نسبت به یکدیگر احترام بگذارند تا بتوانند در یک فضای آرام، تعاملات اجتماعی داشته باشند. از همین رو یکی از مهارت های جامعه پذیری، آموزش و تربیت افراد بر اساس احترام به یکدیگر است. احترام و تکریم شخصیت به عنوان یکی از روش های صحیح و کارآمد در تربیت انسان، پشتوانه سلامت روان بشر و از مهم ترین عوامل رشد شخصیت اوست. پیشوایان معصوم(ع) در سیره عملی خود توجه خاصی به این موضوع دارند و آن را سرلوحه برنامه های تربیتی و سازنده خویش قرار داده اند. در این نوشتار[1] به اهمیت و جایگاه احترام در زندگی با تاکید بر سیره حضرت زهرا(س)، در ابعاد مختلف پرداخته می شود.
 
[1]. این نوشتار متن پیاده شده سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین دکتر ناصر رفیعی محمدی است که در ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا3 سال 1443ق. در جمع مبلغان دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ایراده شده است.

بر اساس آیات قرآن و روایات، در قیامت هر کسی به سمت پیشوا و رهبر خویش خوانده می شود: «یوم ندعوا کل اناس بإمامهم فمن اوتی کتابه بیمینه فاولیک یقرون کتابهم و لا یظلمون فتیلا؛[1] (به یاد آورید) روزی را که هر گروهی را با پیشوایشان می خوانیم. کسانی که نامه عمل شان به دست راست شان داده شود، آن را (با شادی و سرور) می خوانند و به قدر رشته شکاف هسته خرمایی به آنان ستم نمی شود». از این رو بایسته است مقام سترگ و گرانسنگ امامت و ولایت را بشناسیم تا در مسیر زندگی دنیا و آخرت دچار مشکل نشویم؛ زیرا همان گونه که شناخت و پیروی از ولایت موجب سعادت دنیا و آخرت می شود، غفلت از ولایت و جدایی از امام معصوم(ع) خسارت جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت. در این نوشتار ابتدا به مقام و جایگاه بلند امامت و سپس به پیامدهای غفلت از آن اشاره می شود
 
[1]. اسراء: 71.

رحمت، واژه ای مشترک میان خداوند و انسان است؛ با این تفاوت که وقتی درباره خداوند به کار می رود، با رحمتی که منتسب به انسان می شود متفاوت است. وقتی می گوییم فلان شخص رحیم است؛ یعنی درباره شخصی دیگر، مهربانی و رقت قلب دارد و بر همین اساس، ممکن است به او احسان نیز بکند. ولی از آنجایی که رقت قلب و عاطفه درباره حضرت حق به کار نمی رود، منظور فقط احسان و تفضل او به مخلوقاتش است.[1] در یکی از خطبه های توحیدی نهج البلاغه، به همین نکته اشاره شده است: «بصیر لا یوصف بالحاسه، رحیم‏ لا یوصف بالرقه؛[2] خداوند بیناست، ولی به داشتن چشم معرفی نمی گردد. مهربان است، ولی به نازک دلی توصیف نمی ‏شود».
 
[1]. ر.ک: حسین بن محمد راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص347.
[2]. علی اکبر قرشی بنابی، قاموس قرآن، ج 3، ص 78.

مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) در بیانیه گام دوم خطاب به جوانان عزیز در مورد چند سر فصل اساسی، توصیه هایی کرده است که عبارتند از: علم و پژوهش، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزت ملی و روابط خارجی و مرزبندی با دشمن و نیز سبک زندگی. معظم له به امید و نگاه خوش بینانه به آینده تاکید بسیاری کرده است:اکنون به شما فرزندان عزیزم در مورد چند سرفصل اساسی توصیه هایی می کنم... اما پیش از همه چیز نخستین توصیه من، امید و نگاه خوش بینانه به آینده است. بدون این کلید اساسی همه قفل ها، هیچ گامی نمی توان برداشت. آنچه می گویم یک امید صادق و متکی به واقعیت های عینی است. اینجانب همواره از امید کاذب و فریبنده دوری جسته ام، اما خود و همه را از نومیدی بی جا و ترس کاذب نیز بر حذر داشته ام و بر حذر می دارم. در طول این چهل سال و اکنون مانند همیشه سیاست تبلیغی و رسانه ای دشمن و فعال ترین برنامه های آن، مایوس سازی مردم و حتی مسیولان و مدیران ما از آینده است. خبر های دروغ، تحلیل های مغرضانه، وارونه نشان دادن واقعیت ها، پنهان کردن جلوه های امیدبخش، بزرگ کردن عیوب کوچک و کوچک نشان دادن یا انکار محسنات بزرگ، برنامه همیشگی هزاران رسانه صوتی و تصویری و اینترنتی دشمنان ملت ایران است؛ و البته دنباله های آنان در داخل کشور نیز قابل مشاهده اند که با استفاده از آزادی ها در خدمت دشمن حرکت می کنند. شما جوانان باید پیش گام در شکستن این محاصره تبلیغاتی باشید. در خود و دیگران نهال امید به آینده را پرورش دهید. ترس و نومیدی را از خود و دیگران برانید. این، نخستین و ریشه ای ترین جهاد شماست. نشانه های امیدبخش که به برخی از آن ها اشاره شد در برابر چشم شماست. رویش های انقلاب بسی فراتر از ریزش هاست و دست و دل های امین و خدمتگزار، به مراتب بیشتر از مفسدان و خاینان و کیسه دوختگان است. دنیا به جوان ایرانی و پایداری ایرانی و ابتکار های ایرانی، در بسیاری از عرصه ها با چشم تکریم و احترام می نگرد. قدر خود را بدانید و با قوت خداداد، به سوی آینده خیز بردارید و حماسه بیافرینید.[1]
این نوشتار بر اساس آیات و روایات اسلامی، به تبیین فرازهایی از سخنان مقام معظم رهبری(مدظله العالی) درباره امید و امیدواری می پردازد. 
 
[1]. بیانیه گام دوم انقلاب: امید کلید اساسی همه قفل ها، 22/11/1397.
https://farsi.khamenei.ir/audio-content?id=44367

روحانیون و حوزه به صورت سنتی، پیشتاز جنگ روایت ها بوده و از ابزار آن همچون منطق و خطابه بهره کافی برده اند لذا از نظر اجتماعی این جایگاه برای آنان محفوظ است. اگر به عقب تر برگردیم می بینیم در طول تاریخ همواره پیشوایان دینی که در دوران خود به کنشگری پرداخته اند، روایت ساز بوده اند. عصر جدید، ویژگی هایی دارد که باید توامان با این ویژگی ها از توانمندی گذشته نیز بهره برد. نمونه روایت سازی را در سیره امیرمومنان(ع) می توان مشاهده کرد که در سرزنش مردم بصره و کسانی که در جنگ جمل با ایشان مبارزه کردند، فرمود: «کنتم جند المراه و اتباع‏ البهیمه؛[1] شما سپاه زنی و پیرو حیوان زبان بسته ای بودید». نمونه دیگر روایت سازی، واقعه عاشوراست. نهضت حسینی دارای دو روایت است. یک روایت زینبی و یک روایت یزیدی دارد و هر کدام از طرفین می خواهند روایت خودشان را مسلط کنند. مخاطب گزینی، مکان سنجی و نحوه به کارگیری ادبیات و استخدام کلمات باعث شده است که اکنون روایت زینبی در طول اعصار سرپا باشد و و روایت یزیدی به قهقرا برود. بنابراین جنگ روایت ها، دارای عقبه است که نباید مورد غفلت قرار گیرد. فرانسیس فوکویاما[2] می گوید اکنون میان تولیدکننده و مصرف کننده هیچ واسطی نیست و مردم هر چیزی را که می شنوند و می بینند، باور می کنند. از نظر او در واقع کنترل کنندگی و نظارت نخبگان تا حدودی برداشته شده و او هراس دارد که در این آرایش جهانی حتی دموکراسی نیز تضعیف شود. جریان تولیدکننده خبر کذب، می تواند پایه های دموکراسی غربی را نیز متزلزل کند. بنابراین جنگ روایت ها فقط موجب به خطر افتادن گفتمان های دینی نمی شود؛ بلکه پایه های دموکراسی را نیز تخریب می کند. در واقع اکنون دوره پساحقیقت[3] ایجاد شده است که به واسطه آن گفتمان های جعلی، سطحی، لذ ت طلب و باورگریز می کوشند بر جامعه مسلط شوند.
 
[1]. نهج البلاغه، صبحی صالح، ص 55.
[2]. فیلسوف آمریکایی، متخصص اقتصاد سیاسی.
[3] .Post truth

یکی از دغدغه های مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) شناخت شرایط و نیازهای جامعه است؛ از این رو معظم له همواره مساله شناسی و مفاهیم کاربردی دینی را رصد می کند. یکی از مفاهیم دینی «توصیه به حق» و «توصیه به صبر» است.[1] حضرت آیت الله خامنه ای(مدظله العالی) بارها در قالب نوشتار، سخنرانی و پیام بدین مساله اشاره و بر عملیاتی کردن آن پافشاری نموده است؛ زیرا به باور ایشان، تشکیل «جامعه مطلوب»، با بهره گیری از عوامل متعدد، ازجمله چهار اصل ذیل شکل می گیرد: 1- ایمان؛ 2- عمل صالح؛ 3- تواصی به حق؛ 4 تواصی به صبر. یعنی اگر این چهار عامل در جامعه وجود داشته باشد، سعادتمند و در غیر این صورت خسارت خواهد دید.
 
[1]. https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1902

مجموعه جهان هستی با خالق خود، ارتباطی هوشمندانه دارند؛ هر چند ادراک آن از راه متعارف برای انسان عادی مقدور نیست.[1] جانوران نیز از این مجموعه هستند که از ادراک جزیی، شعور، احساسات و عواطف بهره مندند؛ چنانکه امام صادق(ع) فرموده است: «خدا به حیوانات [به تناسب خلقت آن ها] چهار خصلت عنایت کرد: شناخت خالق خود، شناخت چگونگی پی جویی روزی، شناخت نر از ماده و ترس از مرگ».[2] از این رو جانوران حرمت دارند و آدمیان نیز به لحاظ  نگهداری و بهره برداری از آن ها، مکلف هستند که احترام ذاتی و حق حیات آن ها را که از سوی پروردگار بر عهده آنان نهاده شده است، رعایت کنند.[3] بنابراین نگهداری و تصرف و بهره برداری انسان از حیوانات ضوابط شرعی و اخلاقی بسیار دقیقی دارد و قوانین حمایتی و حقوقی که اسلام برای حیوانات وضع کرده است، احکامی شرعی و الزام آورند. این نوشتار ابتدا از نگهداری حیوانات در منزل و چگونگی رفتار با آنها سخن میگوید و سپس به حقوق حیوانات می پردازد.
 
[1]. اسراء: 44: «و إن من شی‏ء إلا یسبح بحمده و لکن لا تفقهون تسبیحهم».
[2]. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 6، ص 539.
[3]. محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج 27، ص 111.

واژه صهیونیسم همیشه با نیرنگ، دسیسه و دورویی همراه بوده است. حرکت صهیونیسم با هدف تشکیل دولت یهودی، در آغاز بر اساس توطیه بنیان گذاشته شد. سپس با حیله و فریب و اتکا به قدرت های امپریالیستی، نضج گرفت و با توسل به زور و اعمال جنایت و برقراری جو ترور، وحشت و تجاوز به سرزمین های دیگران و اشغال آن ها، نیمی از اهداف خود را به پیش برد، اما چون ترفندهای اعمال شده در جهت تشکیل دولت یهودی که هدف اصلی و ابتدایی این جنبش بود، نتوانست رویای رهبران آن را عملی کند و آرزوی صهیونیست ها برای برپایی دولت یهود را محقق سازد؛ حربه ای بزرگ تر و کاراتر لازم بود تا همه چیز را به نفع صهیونیسم دگرگون کند. این جنبش کوشید با نفوذ در کشورها و سازمان های جهانی، ضمن تحقق بخشیدن به رویای تشکیل دولت بزرگ یهودی و تسلط بر مردمان جهان، ضعف و قدرت پوشالی خود را پنهان کند، اما بیداری شکل گرفته در جهان و به ویژه جهان اسلام و قدرت جبهه مقاومت هر روز بیشتر از پیش ضعف درونی آن ها را نمایان کرده است. در این مقاله ضمن بیان تفاوت یهود و صهیونیسم، سازمان ها و صنایعی که تحت نفوذ صهیونیسم اند، به اختصار بیان و چالش های نظامی و امنیتی آن بررسی می شود.