فهرست مطالب
نشریه سفینه
پیاپی 73 (زمستان 1400)
- تاریخ انتشار: 1400/12/25
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحات 5-11
-
صفحات 12-36هدف
پژوهش حاضر با هدف ارزیابی منابع فارسی در زمینه مفردات قرآن صورت گرفته است تا میزان مطابقت آنها با معیارهای کتب مرجع را معین کند.
روشپژوهش حاضر کاربردی و روش آن تحلیل محتوای کمی و کیفی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام کتابهای چاپی فارسی در حوزه مفردات قرآنی است که در کتابخانه تخصصی علوم قرآنی وابسته به دفتر آیت الله سیستانی تا اسفند 1397 جمع آوری شده است. برای انجام پژوهش از سیاهه وارسی محقق ساخته استفاده شد.
یافته‌ها:
یافته‌ها نشان داد: از میان 85 کتاب مفردات قرآنی که در این پژوهش مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته‌اند، 73 درصد کتب مرجع توسط پدیدآورندگان معتبر تولید شده ولی فقط 13 درصد از آنها توسط ناشران تخصصی به چاپ رسیده‌اند. بیشترین آثار (24 عنوان) در سال‌های 1391 به بعد چاپ شده‌اند. بررسی شمارگان نشر کتب مفردات قرآنی حکایت از آن دارد که، 4/77 درصد از آثار منتشره در تیراژ 3000 و کمتر چاپ شده‌اند. مشاهده تنوع کتب مفردات قرآنی فارسی نشان داد که 5/83 درصد از کتب مرجع به صورت گزینشی دامنه لغات خود را اختیار کرده‌اند. همچنین 5/36 درصد از آثار بر حسب تفسیر، ترجمه یا نسخه‌ای خاص از قرآن نوشته شده است ولی 5/83 درصد از آثار به طور عمومی و بدون در نظر گرفتن تفسیر خاص یا ترجمه‌ای خاص یا نسخه خاص از قرآن به تالیف یا ترجمه پرداخته‌اند. این پژوهش حاکی از آن است که کتب مفردات قرآنی فارسی، در ویژگی‌های ظاهری نگارش از جمله ویراستاری، برخورداری از راهنمای استفاده و بهره‌مندی از نمایه ضعف دارند و بیش از نیمی از کتب بررسی شده فاقد ذکر منابع و ماخذ می‌باشد. همچنین در این تحقیق، این نتیجه حاصل شد که اکثر کتابهای مفردات قرآنی (5/56 درصد) با در نظر گرفتن اهداف آموزشی به رشته تحریر در آمده است.
اصالت/ ارزش:
چارچوب حاصل از پژوهش حاضر می‌تواند در تبیین و ارزیابی مفردات قرآنی که از شمار کتب مرجع به حساب می‌آید، استفاده شده و راهنمای محققین، نویسندگان، منتقدان و مخاطبان خود باشد و فعالیت‌های علمی مربوط را هدفمند و یکسان سازد.
کلیدواژگان: مفردات قرآنی، منابع مرجع، معیارهای کتاب مرجع، معیارهای ارزیابی، علوم قرآنی -
صفحات 37-64
مدخل امام «علی (ع)» در دایرهالمعارف قرآن لایدن، توسط «علی‌سلطان آسانی»؛ مسلمان اهل سنت اهل نایروبی، به نگارش درآمده است. این مدخل، ضمن گزارش درست برخی مطالب، همچون؛ برخورداری امام علی (ع) از مقام امامت و علم باطنی، حاوی نکات نادرستی، چون نسبت‌دهی رهبری صوفیه به آن‌حضرت، نیز از وجود نام و فضایل امام علی، در متن مصحف حضرت علی (ع) و انتساب برنتافتن مصحف عثمانی از سوی شیعیان تا قرن چهارم، است.
پژوهه حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی و تحلیل رویکرد و مطالب این مدخل پرداخته و بر اساس آموزه‌های قرآن و روایات، صحت و سقم آن را، باز نمایانده است و میزان هم‌آوایی آن را با منابع و مکتوبات شیعی، اهل‌سنت و مستشرقان، آشکار ساخته‌است. یافته‌های تحقیق، نشانگر آن است که نویسنده،گرچه در بیان برخی مطالب، جانب واقعیت را پاس داشته، اما در پاره ای از موارد، دچار چالش‌هایی همچون عدم جامعیت، اختصارگویی زیان‌آور، شناساندن امام‌علی (ع) به پیشوایی باطنیه و متصوفان و... شده است. این مدخل امام علی (ع)، با مدخل های دیگر لایدن و مکتوبات مستقل استشراقی، دارای هم آوایی و ارجاعات فراوان به آنها است؛ ولی بر خلاف انتظار، به هیچ‌یک از منابع روایی، تفسیری و تاریخی شیعه، ارجاعی ندارد و هم آوایی خاصی با منابع معتبر اهل سنت نیز در آن، مشهود نیست.کلیدواژگان: دایره المعارف قرآن لایدن، امام علی(ع)، علی سلطان آسانی، مستشرقان، مکتوبات استشراقی، قرآن و روایات -
صفحات 65-83
فطرت و معرفت فطری توحیدی همان فعل الهی است که در نهاد همه انسانها نهادینه شده و از مشترکات تعالیم تمام انبیاء و کتب آسمانی می‌باشد. در آثار برجای مانده از بزرگان فلسفه نه تنها به این معرفت اشاره نشده، بلکه شناخت خدا را به عنوان امری مجهول بیان کرده و در صدد استدلال برای اثبات وجود خدا بر آمده‌اند. البته در حصول این امر موفق نبوده و اشکالات به استدلالات دو چندان فزونی یافته و برون رفت از اشکالات بیان شده بسیار دشوار است. این در حالی است که بزرگانی همواره شخصیتهایی همچون افلاطون، ارسطو و سقراط و دیگر بزرگان فلسفه را نه تنها از موحدان می‌دانند، بلکه آنها را از پیامبران و منجیان بشریت معرفی می کنند، در صورتی که بین انبیاء و فلاسفه تباین روشی وجود دارد. در این نوشتار سعی می‌شود تا روشن کند برخلاف ادعاهای مذکور، تباین بین روش انبیاء الهی و روش فلاسفه در شناخت خداوند وجود دارد.
کلیدواژگان: معرفت فطری، فلاسفه یونان، عالم ذر، میثاق، فطرت، ادیان ابراهیمی -
صفحات 84-125
رجوع به قرآن کریم و لزوم تمسک به آن همواره مورد توجه عموم مسلمانان بوده است. لزوم تمسک به اهل البیت: نیز برای راه یابی به علوم قرآن، به ویژه در فقه و استخراج تخصصی احکام و مبانی و اصول اعتقادات، مورد توجه برخی از مسلمانان آگاه می باشد. لیکن التزام به این مهم از دیرباز فراز و نشیب های بسیار زیاد داشته است. حکام بنی العباس با منزوی نمودن حجج الهی: و دور ساختن مردم از آنها این وظیفه را از یاد برده اند که آثار مخرب آن تا مدتی طولانی ادامه داشته است؛ از جمله تحریف واقعیت و معنای مراجعه به این دو یادگار گرانبهای پیامبر در دریافت حقایق مبنایی مبدا و معاد و دگرگونی هایی در مباحث دیگر مانند مبحث الفاظ و حقیقت اختیار و موضوع عالم تشریع. در این مقاله به تعدادی از این مغایرتهای پیامدهای علوم بشری با حقایق کتاب و سنت در جای خود اشاره می شود. کشف این مغایرتها عملا تنها از طریق رجوع خالص و مبرا از تاویلات علوم بشری به مجموعه قرآن و حجج الهی: تحت عنوان «حجیت جمعیه قرآن کریم و عترت» فراهم گشته است. این نوشتار به بازخوانی و یادآوری نکاتی چند در این موضوع از دیدگاه محدثان و فقهاء عظام رضوان الله علیهم می پردازد که مورد اتفاق تمام عقلاء اندیشمند در مباحث قرآنی می باشد.
کلیدواژگان: کلام الله، قرآن، فرقان، وضع و استعمال، استفاده، مابه ینظر، مافیه ینظر، عربی مبین، ذووجوه، تذکر، تحدی، خاتمیت، قراین منفصله نقلیه، قراین متصله عقلیه، حجیت جمعی، تمسک -
صفحات 126-149
آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آنها استفاده می‌شود، دارای تاویل‌اند و بهترین راه دست‌یافتن به تاویل قرآن از طریق اهل بیت علیهم السلام می‌باشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهل بیت علیهم السلام به عنوان عدل قرآن به شمار می‌روند. در بسیاری از روایات تفسیری اهل بیت علیهم السلام به تاویل آیات قرآن پرداخته شده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سوال است که در روایات تفسیری سوره توبه چه نوع تاویلاتی نسبت به امام امیرالمومنین علیه السلام صورت پذیرفته است؟ در این راستا، روایات تاویلی مرتبط با امام امیرالمومنین علیه السلام از بین روایات تفسیری سوره توبه استخراج گردید و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که پنج نوع تاویل در این روایات درباره آن حضرتعلیه السلام وجود دارد که عبارت‌اند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق)، مصداق اتم اطلاق یا عموم آیه و تحقق مفاد آیه.
کلیدواژگان: روایت تفسیری، روایت تاویلی، انواع تاویل، امام امیرالمومنین علیه السلام، سوره توبه -
صفحات 150-168
این مقاله در باره راز رسول خدا6 و افشای آن توسط یکی از همسران ایشان در آیه سوم سوره تحریم است که معرکه آراء مفسران شده است. افشای این راز در همین سوره، سبب شده است که خداوند به نحو بی نظیری از رسولش دفاع کند. روایات شان نزول مورد استناد مفسران اهل سنت و مفسران شیعه متاثر از منابع اهل سنت، نه تنها از پیچیدگی این راز نکاسته، بلکه موجب انتساب نسبت های ناروایی به مقام رسالت گردیده است. نگارنده با معیار قرار دادن سیاق حاکم بر آیات آغازین سوره تحریم و بررسی روایات وارده در شان نزول، به شان نزولی دست یافته که تا قرن پنجم مورد توجه عالمان شیعه بوده و پس از آن مورد غفلت واقع شده است. در این شان نزول، منظور از راز رسول خدا 6خلافت بلافصل امیرالمومنین (ع) از جانب خداوند، و اقدامات دیگران در کنار زدن ایشان از خلافت معرفی شده است. در این روایات، علاوه بر حفظ شان و عصمت رسول خدا6، ارتباط بین راز مذکور با عبارت ﴿صالح المومنین﴾ و همچنین علت واکنش شدید پروردگار در مقابل افشای آن بیان شده است.
کلیدواژگان: راز، پیامبر (ص)، همسران پیامبر، صالح المومنین، امیرالمومنین (ع)، آیه سوم سوره تحریم -
صفحات 169-201
آیین یارسان با فلسفه‌ای خاص به بیان کیفیت تکامل، سیر و سلوک و چگونگی کشف و شهود انسان پرداخته است. روح انسان پس از طی هزار و یکمین درجه معنوی (دون) مراتب تکامل را طی کرده و پس از مرگ به عالم بقا وارد می‌شود و در نهایت به حق واصل می‌گردد. این فرایند تکاملی شرایط، آداب و ارکانی خاص دارد. چهار رکن پاکی، راستی، نیستی و رداباری عامل تکامل دانسته شده است. انسان با مراعات ارکان مزبور می‌تواند با طی دون‌های مختلف به خود‌شناسی، جهان‌شناسی، ذات‌شناسی و خداشناسی راه یابد. در این اندیشه تکامل انسان بر مبنای اصل دونای‌دون است. نگاه متون آیینی یارسان و نیز آرای عالمان اهل حق در باره مفهوم دونای دون متفاوت و گاه متناقض است. بررسی نشان می‌دهد تعریفی که یارسانیان از دونای دون ارایه کرده‌اند، مصون از تحربف معنایی نبوده است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی با رمزگشایی و تحلیل محتوا به تبیین سیر تکاملی انسان از نگاه کلام یارسان که شبیه به عرفان اسلامی می‌باشد، پرداخته است. بیان آثار و ثمرات سیر و سلوک از دیگر اهداف این مقاله است. نتایج این مقاله نشان می‌دهد که ارکان یارسان در تکامل انسان نارسا و در مواجه با قرآن مورد نقد است.
کلیدواژگان: آیین یارسان، آیین اهل حق، تکامل انسان، اصل دونای دون -
صفحات 202-205
-
Pages 37-64
The entry of "Ali" in Leiden encyclopedia of the Qur'an has been written by "Ali Sultan Asani", a Sunni Muslim from Nairobi. This entry, while correctly reporting some issues such as Imam Ali's enjoyment of the position of Imamate and esoteric knowledge, contains incorrect points, such as the attribution of the Sufi leadership to him, as well as the existence of Imam Ali's name and virtues in the text of Imam Ali's Mushaf and the rejection of attribution of the of the Ottoman’s Mushaf by the Shiites until the fourth century. The present study, with a descriptive-analytical method, has studied and analyzed the approach and contents of this entry and based on the teachings of the Qur'an and hadiths, has shown its accuracy and validity and its degree of harmony with Shiite, Sunni and Oriental sources and writings. The findings of the research indicate that the author, although he was in favor of truth in expressing some issues, but in some cases, he faced challenges such as lack of comprehensiveness, harmful succinctness, attributing Imam Ali to be the leader of esoteric and mystics, etc. This entry of Ali has many compatibility and references to other entries of Leiden and independent Oriental writings; but contrary to expectations, it does not refer to any of the Shiite narrative, interpretive and historical sources, and there is no specific harmony with the authentic Sunni sources.
-
Pages 65-83
Monotheistic Fitrah and Fitrah-based knowledge is the same divine Act (Fi’l) that is institutionalized in the soul of all human beings and is one of the commonalities of the teachings of all prophets and heavenly books. The surviving works of the great philosophers not only do not mention this knowledge, but also express the knowledge of God as an unknown thing and try to argue to prove the existence of God. Of course, they have not been successful in achieving this, and the arguments have been increasingly questioned, and it is very difficult to get out of the problems expressed. However, great people always consider figures such as Plato, Aristotle and Socrates and other great philosophers not only as monotheists, but also as apostles and saviors of humanity, though there is a difference in approach between prophets and philosophers. This article tries to clarify that contrary to the above claims, there is a difference in approach between the method of the divine prophets and the method of philosophers in knowing God.
-
Pages 84-125
Reference to the Holy Quran and the need to adhere to it has always been of interest to the Muslim public. The necessity to resorting to the Ahl al-Bayt has been considered by some aware Muslims in order to guide to the sciences of the Qur'an, especially in jurisprudence and specialized extraction of the rules and principles of beliefs. The rulers of Bani al-‘Abbas, by isolating the divine proofs and keeping the people away from them, have forgotten their duty that its destructive effects have continued for a long time, including the distortion of truth and of the meaning of referring to these two precious remembrance of the Prophet in receiving the basic truths of origin and resurrection and changes in other topics such as the discussion of terms (Alfad) and the truth of authority and the subject of the world of legislation (‘Alam Tashri’). This article addresses some of these discrepancies between the consequences of the humanities and the facts of the book and tradition. The discovery of these discrepancies has been feasible practically through a pure and immune from the interpretations of the humanities to the collection of the Qur'an and the divine proofs under the title of "the collective authority of the Holy Qur'an and ‘Itrat". This article rereads and reminds a few points in this regard from the point of view of the great narrators and jurists which is accepted by all rational thinkers in Quranic discussions.
-
Pages 126-149
The verses of the Qur'an, in addition to what their appearance state, have Ta’vil and the best way to achieve Ta’vil of the Qur'an is through the Ahl al-Bayt (a.s.); because according to the hadith of Thaqalayn, Ahl al-Bayt (a.s.) are considered as an inseparable companion of the Qur'an (‘idl-e Quran). In many interpretive narrations of Ahl al-Bayt (a.s.), there exists Ta’vil of the verses of the Qur'an. This research seeks to find an answer to the question that in the interpretive narrations of Surah At-Tawbah, what kind of Ta’vil have been made towards the Imam ‘Ali, the Commander of the Faithfuls (pbuh)? In this regard, Ta’vili narrations related to Imam ‘Ali (a.s.) were extracted from the interpretive narrations of Surah At-Tawbah, and by descriptive-analytical method, it was determined that there are five types of Ta’vil in these narrations about that Imam, which are: esoteric meaning of the verse, esoteric example of the verse, the example of the verse over time (Jar-y and Tatbiq), the complete example of the application (Itlaq) or the generality of the verse and the fulfillment of the contents of the verse.
-
Pages 169-201
Yarsanism religion through a special philosophy has expressed the quality of evolution, spiritual journey and conduct and the ways of revelation and intuition. The human soul went through the stages of evolution after passing one thousand and one spiritual level (below) and after death enters the world of survival and finally reaches the truth. This evolutionary process has special conditions, customs and elements. The four pillars of purity, truth, nothingness and generosity are considered to be the cause of evolution. By observing these principles, man can reach self-knowledge, cosmology, knowledge of essence and theology through different levels. In this approach, human evolution is based on the principle of “Dona-doon”(Clothes to clothes). The view of Yarsanism religious texts as well as the opinions of the scholars of Ahl al-Haq about the concept of Dona-doon are different and sometimes contradictory. The study shows that the definition given by the Yarsanism of Dona-doon was not protected from semantic distortion. This article uses a descriptive-analytical method by decoding and analyzing the content to explain the evolution of human beings from the point of view of Yarsanism theology, which is similar to Islamic mysticism. Expressing the effects and fruits of the spiritual journey and conduct is another purpose of this article. The results of this article show that the pillars of Yarsanism are deficient in human evolution and are questionable in the eyes of the Qur'an.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.