فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری
پیاپی 38 (بهار 1401)

مسیله جهت‎ یابی گونه ‎ای از مسایل کلاسیک حوزه حمل ‎و نقل قلمداد می‎ شود که هدف آن، یافتن بهترین مسیر جهت بازدید مجموعه ‎ای از ریوس مفروض می ‎باشد، مشروط بر آن‎که طول مسیر از یک افق زمانی مشخص بیشتر نشود. از زمان پیدایش این مسیله، پژوهشگران متعددی با بهره ‎گیری از ساختار خاص آن، اقدام به مدل ‎سازی و حل مسایل متنوعی در حوزه‎ های مختلف از جمله موضوعات و مشکلات حوزه حمل ‎و نقل شهری کرده ‎اند. به دلیل ماهیت NP-Hard مسیله، در این مقاله الگوریتم ژنتیک با درجه تصادفی بسیار بالا برای حل گونه ‎ای جدید از این مسیله با عنوان مسیله جهت‎ یابی با افق زمانی وابسته ارایه شده است. الگوریتم ژنتیک پیشنهادی از دو عملگر ترکیب و تلفیق و دو عملگر جهش استفاده کرده است که در این مقاله جهت نشان دادن همگرایی آن، بهترین جواب‏های موجود در ادبیات برای 40 مثال استاندارد مسیله جهت‏ یابی، ملاک عمل قرار گرفته است؛ بدین صورت که جواب‏های حاصل از حل این مثال ‏ها با استفاده از الگوریتم پیشنهادی با آن‏ها مقایسه شده است و به دلیل عملکرد مطلوب الگوریتم، الگوریتم مذکور برای حل مسیله جهت ‏یابی با افق زمانی وابسته به‎کار گرفته شده است.

جدیدترین پژوهش‎های صورت گرفته در مراکز خرید، تجربه هوشمند مشتری را به عنوان یک مزیت رقابتی پایدار مورد توجه قرار داده ‎اند. برای دستیابی به این هدف، مدیران ابتدا باید درک دقیقی از مفهوم تجربه هوشمند داشته باشند. مراکز خرید که امروزه خدمات مهمی را به مشتریان ارایه می دهند نیازمند توجه خاصی به مشتری هستند. هدف این پژوهش، طراحی مدل مطلوب تجربه هوشمند خرید مشتری در مراکز خرید شهر تهران است. ابتدا در فاز کیفی تحقیق، با اجرای روش پدیدارشناسی و انجام 16 مصاحبه عمیق با استفاده از پروتکل و براساس روش نمونه گیری هدفمند چندگانه، داده ها از مراکز خرید شهر تهران، جمع آوری شدند. همچنین با استفاده از روش کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی با استفاده از نرم افزار ATLAS.ti، به تعیین مقولات و مضامین پرداخته شد. در فاز کمی پژوهش برای تایید مدل اولیه، 298 نفر به صورت تصادفی و کاربرد پرسشنامه استاندارد انتخاب شدند. تحلیل داده های کمی با استفاده از نرم افزار لیزرل (مدل معادلات ساختاری و تحلیل عاملی) صورت پذیرفت. نتایج به دست آمده نشان می دهد که متغیرهای درون داد؛ شامل دانش مشتری، کیفیت ادراکی، ارتقای فروش و محیط مراکز خرید تاثیر مثبتی بر متغیرهای برون‎دادها شامل؛ تبلیغات شفاهی، رضایت مشتری و ارزش ویژه برند در ایجاد تجربه هوشمند در مراکز خرید شهر تهران دارند.

شهرداری‏ها، یکی از نهادهایی هستند که عملکردشان به دلیل ارتباط مستقیم با زندگی مردم، حایزاهمیت است. منابع درآمد شهرداری‎ها در کیفیت خدمات به مردم نقش خطیری دارد. این مطالعه به بررسی تاثیر توسعه استراتژی‎های کارآفرینی بر درآمد پایدار شهرداری تهران می‎پردازد. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از حیث روش جمع‎آوری داده‎ها، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، کارکنان خبره و کارشناسان شاغل در شهرداری تهران به تعداد 45 نفر و کارشناسان متخصص در زمینه درآمد شاغل در شهرداری تهران به تعداد 50 نفر می ‏باشد. با استفاده از جدول مورگان، 76 نفر به روش نمونه‎ گیری در دسترس که از مناطق مختلف شهرداری تهران انتخاب شدند، به پرسشنامه پاسخ دادند. جهت سنجش درآمد پایدار شهرداری، پرسشنامه‎ای با توجه به پژوهش کشکولی و کشکولی (1398) با نه گویه طراحی گردید. همچنین جهت سنجش استراتژی‎های کارآفرینی نیز از پرسشنامه استاندارد مارگریت هیل با ابعاد فرهنگ کارآفرینی، افعال سازمانی و انعطاف ‏پذیری با ده گویه استفاده شد. به‎منظور سنجش روایی، پرسشنامه پژوهش به افراد خبره و اساتید داده شد و نظرات اصلاحی انجام گرفت. در این تحقیق جهت سنجش پایایی، از ضریب آلفای کرونباخ با بهره‎گیری از نرم افزار SPSS استفاده گردید. مقدار آلفای کرونباخ برای هر سازه پژوهش بالاتر از 7/0 بوده که نشان از قابلیت اعتماد بالا دارد. در این پژوهش جهت تجزیه ‏و تحلیل داده‏ ها و آزمون فرضیه ‏ها، از آزمون تحلیل همبستگی و برای بررسی مدل، از معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهایSmart PLS  و SPSS بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش حاکی از وجود رابطه معنادار بین توسعه استراتژی‎های کارآفرینی و ابعاد آن با درآمد پایدار شهرداری تهران بود.

به منظور حل مشکلات ناشی از پدیده فرسودگی شهری، رهیافت های متعددی ارایه شده است که هیچ کدام به طور پایدار نتوانستند این پدیده را رفع یا کنترل نمایند. رهیافت تجدید حیات از آخرین نسل برنامه ‎ها به منظور بازگرداندن روند رشد اقتصادی گذشته با توجه به بعد پایداری است که تمایل به بهبود مداوم در شرایط اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی را دارد. بنابراین این مقاله به دنبال بررسی تاثیر تجدید حیات شهری در بافت تاریخی شهر سمنان می‎ باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر جمع‎ آوری و تجزیه ‎و تحلیل داده ‎ها، توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش کلیه ساکنان بافت تاریخی سمنان می ‎باشد که با روش نمونه‎ گیری غیراحتمالی از نوع در دسترس، 180 نفر به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‎ ها پرسشنامه محقق‎ ساخته بود. تحلیل و اعتبارسنجی الگو با مدل معادلات ساختاری و در بستر نرم افزار آماریSmart PlS  صورت گرفت. یافته ‎ها نشان دادند تجدید حیات شهری و ابعاد آن، بر فرسودگی بافت های تاریخی تاثیر منفی و معنی داری دارد.

رونق گردشگری در کشور مربوط به فراهم کردن شرایط مناسب و خدماتی است که عدم ‎توجه به این موارد مانعی برای رشد و توسعه گردشگری است. در این تحقیق با استفاده از دو مدل پنل پویای فضایی و خودرگرسیون فضایی و با در نظر گرفتن عوامل اقتصادی تقاضای گردشگری و عرضه خدمات گردشگری، به تحلیل فضایی تقاضای گردشگری داخلی در ایران پرداخته شد. نتایج نشان داد متغیرهای جاذبه های فرهنگی و تاریخی، درآمد خانوارها، اقامتگاه ها، زیرساخت جاده‎ای و ریلی، تاثیر معناداری بر تقاضای گردشگری داخلی در هر دو مدل دارد. البته میزان تاثیرگذاری این متغیرها در مدل فضایی متفاوت است. به طور کلی متغیرهای جاذبه های فرهنگی و تاریخی و نیز درآمد خانوارها، از تاثیرگذاری بالایی بر تقاضای گردشگری داخلی برخوردارند. متغیر اقامتگاه نیز دارای تاثیر بالایی بر میزان تقاضای داخلی گردشگری است که البته با در نظر گرفتن مفهوم فضا و مجاورت از اهمیت و تاثیرگذاری این متغیر کاسته شده است. از طرفی متغیر زیرساخت جاده ‎ای در مدل پنل پویای فضایی دارای اهمیت و تاثیرگذاری بالایی نسبت به سایر متغیرهاست.

سیاست ‎های هم افزایی اقتصادی به دنبال بهره‏ گیری مطلوب از قابلیت ‎های اقتصادی با مبنا قرار دادن اقتصاد فضا و کمک به ایجاد سیستم بهینه از نظام ‏های شهری و ساختار تولید جهت دستیابی به انسجام کارکردی با محوریت دانش و نوآوری است. بررسی این مفهوم در عمده سیاست ‏گذاری ‏ها مغفول مانده است. از این رو، پژوهش حاضر با انتخاب منطقه کلان شهری تهران که قلب اقتصادی کشور است، به دنبال تبیین هم افزایی اقتصادی و تدقیق سیاست ‎های فضایی آن است. روش این پژوهش، ترکیبی (آمیخته) است. در بخش کمی شاخص ‎های هم ‎افزایی اقتصادی براساس داده‎ های پانزده هزار کارگاه صنعتی و مکان یابی آن ها، روابط کالایی و پیوندها جریانی، محاسبه شد. در بخش کیفی، سیاست‎ های هم افزایی اقتصادی با رویکرد پویایی ‎های سیستم با استفاده از نظر کارشناسی و تحلیل شاخص‏ های پژوهش تبیین گردید. نتایج پژوهش نشان می‎ دهد که منطقه کلان شهری تهران به سمت تخصصی‎ شدن و از نظر تمرکز بنگاه‎ های اقتصادی گرایش به واگرایی دارد. همچنین بنگاه‎ های اقتصادی گرایش به سمت انباشت فضایی و خوشه ‎ای شدن دارند. شکل ‎گیری مراکز کوچک کارکردی، از قابلیت‎ های هم افزایی اقتصادی می ‎باشد. همچنین وجود صنایع بالادستی با قدرت ایجاد پیوندهای پسین و پیشین و زنجیره های ارزش، از دیگر قابلیت ‎های منطقه است. هرچند به ‎کارگیری سیاست ‎های بالا به پایین و کمبود ظرفیت و ضخامت نهادی، عامل موثری در عدم ‎تحقق سیاست‎ ها بوده است. در نهایت می ‎توان بیان داشت که مزیت‎ های گوناگون، انباشتگی و تنوع کارکردی، از قابلیت‎ های منطقه جهت هم افزایی فضایی- اقتصادی و ایجاد مراکز تخصصی، خوشه ‎ای و حمایت از کنش متقابل شبکه‎ ای میان مراکز شهری در سطح کلان و میان بنگاه‎ های تولیدی در سطح خرد، از سیاست‎ های اصلی ایجاد هم افزایی اقتصادی است.

شهر دیجیتال در قالب ایجاد شبکه هوشمند متشکل از شبکه های گسترده ای از فیبر نوری با پهنای باند بالا، زیرساختی مناسب برای ارایه خدمات در شهر مهیا می کند. امروزه شهرها به عنوان نقاط تجلی شکل نوین زندگی در عصر ارتباطات و موج چهارم و به سبب تمرکز خدمات و حجم بیشینه تعاملات اجتماعی و اقتصادی، در بالاترین سطح نیاز به بهره گیری از روش ها و فناوری های نوظهور خدمات رسانی قرار دارند. با توجه به ظهور پارادایم جدیدی به نام مدیریت منابع انسانی دیجیتال، حوزه های مختلف فرایند مدیریت منابع انسانی از جمله مدیریت عملکرد منابع انسانی باید بر اساس این نوع رویکرد، بازنگری و به روز شوند. بنابراین با توجه به فلسفه مدیریت منابع انسانی دیجیتال، این تحقیق با هدف ارایه الگوی مدیریت عملکرد منابع انسانی در شهرداری تهران با توجه به الزامات شهر دیجیتال انجام شده است. این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی، از لحاظ رویکرد، پیمایشی- اکتشافی و از لحاظ نوع، کیفی می باشد. منظور تجزیه ‎و تحلیل مصاحبه ها و دستیابی به مدل مفهومی تحقیق، از روش تحلیل تم و کدگذاری باز و محوری استفاده شده است. 5 مقوله اصلی در حوزه ابعاد کلی و 16 مقوله اصلی در حوزه مولفه های مدل، شناسایی شد. بر این اساس، یک الگوی پنج بعدی برای مدیریت عملکرد منابع انسانی شهرداری تهران با توجه به الزامات شهر دیجیتال استخراج گردید. بعد اول این الگو، برنامه ‎ ریزی استراتژیک عملکرد منابع انسانی با شش مولفه، بعد دوم، توسعه فرهنگی منابع انسانی با دو مولفه، بعد سوم، آموزش و توانمندسازی منابع انسانی با دو مولفه، بعد چهارم، توسعه ارتباطات منابع انسانی با سه مولفه و بعد پنجم الگو، بر ارزیابی عملکرد منابع انسانی با سه مولفه تاکید داشت.

هدف از انجام این پژوهش، طراحی مدل معماری منابع انسانی در شهرداری تهران براساس رویکرد حکمرانی می باشد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی بوده و از تحلیل داده ‎های کمی استفاده شده است. برای تحلیل داده ‎ها از سیستم استنتاج فازی و همچنین برای شناسایی قواعد فازی، از مصاحبه با خبرگان بهره گرفته شد. جامعه آماری این پژوهش شامل 15 نفر از خبرگان شهرداری که بر نوع ‎شناسی فعالیت ‎ها اشراف داشته و 15 نفر از خبرگان دانشگاهی جهت شناسایی قواعد می‎باشد. از خروجی جدول خواندن متون، چهار حاکمیت دانش‎ محور سلسله ‎مراتبی، شغل‎ محور برون ‎سپار، قراردادی- اشتراکی از بالا و مشارکتی- شبکه ‎ای و همچنین چهار ورودی قابلیت واگذاری، ظرفیت جذب، بلوغ دانشی و قدرت مالی، شناسایی گردید. تمامی توابع عضویت ورودی‏ ها دارای سه برچسب بودند و برای متغیر خروجی، چهار برچسب شناسایی شد. 21 قاعده فازی از سوی خبرگان انتخاب گردید. مدل برای سه فعالیت موتوری، املاک و آموزش شهروندی اجرا گردید. خروجی به‎ دست آمده از نرم ‎افزار متلب سه حالت مختلف را پیشنهاد نمود که با نظر خبرگان نیز مطابقت داشت. برای فعالیت موتوری، حالت معماری قراردادی با تاکید بر حکمرانی اشتراکی، برای فعالیت املاک، حالت حکمرانی برون ‎سپار با تاکید بر شغل محوری و برای فعالیت آموزش شهروندی، حالت حکمرانی شبکه ‎ای- مشارکتی با تاکید بر اتحاد و مشارکت، پیشنهاد شد.

در دهه های اخیر، اصلاح ساختار نظام مدیریتی کشور و تطابق آن با تحولات نوین در عرصه مدیریت شهری و توجه به رویکردهای نوین حکمروایی خوب شهری با توجه به ویژگی های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی شهرهای ایران موردتوجه مدیران و برنامه‎ ریزان شهری بوده است. پژوهش حاضر به منظور سنجش و رتبه بندی نواحی شش ‎گانه منطقه 16 تهران از لحاظ حکمروایی خوب شهری با روش تحلیلی- توصیفی و با استفاده از داده های استخراج ‎شده از پرسشنامه های میدانی در جامعه آماری منطقه 16 به‎وسیله نمونه‎ گیری تصادفی، گردآوری شده است. با استفاده از مدل ویکور، به رتبه بندی نواحی و ارزیابی آنها با بهره‎ گیری از شاخص های مشارکت، شفافیت، قانو ن مداری، پاسخگویی، عدالت محوری، مسیولیت پذیری، کارایی- اثربخشی و اجماع محوری پرداخته شد که توسط مدل وزن دهی آنتروپی‏شانون مشخص گردید که شاخص های مشارکت، قانون ‏مداری و مسیولیت‏ پذیری به ‏عنوان مهمترین شاخص های پژوهش ایفای نقش می کنند. نتایج نشان می دهد ناحیه 3 به‏ عنوان بهترین ناحیه و ناحیه 1 به‏عنوان ضعیف ‏ترین ناحیه از لحاظ شاخص های حکمروایی خوب شهری می ‎باشند. به طور کلی تفاوت زیادی بین نواحی مختلف منطقه 16 از نظر شاخص های حکمروایی خوب شهری وجود ندارد و عملکرد کل منطقه 16 در ارایه شاخص های حکمروایی خوب شهری، ضعیف ارزیابی گردید.

در نیم ‌قرن اخیر روند شهرنشینی در ایران سیر صعودی داشته و این روند رو به رشد جمعیتی و البته کالبدی شهر تهران، باعث شده تا مناطق مختلف پایتخت در ارائه خدمات شهری به همه اقشار و گروه‎ ها در چارچوب اهداف توسعه پایدار با معضلات جدی رو به‎ رو گردند. از این‎ رو در این مطالعه منطقه 3 تهران بر اساس شاخص‎ های کیفیت زندگی و با تاکید بر رویکرد شکوفایی شهری مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی از روش اسنادی جهت انجام مطالعات اکتشافی، تدوین مبانی نظری تحقیق به همراه تکنیک فیش ‎برداری (فیش ‎برداری الکترونیکی) بهره گرفته شد. داده‎ های آماری تحقیق از سازمان‎ های مختلف چون مرکز آمار ایران و شهرداری تهران گردآوری، طبقه‎بندی و تحلیل شدند و در نهایت از تکنیک SWOT جهت شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت‎ها و تهدیدات منطقه 3، بهره گرفته شد. نتایج نشان دادند منطقه 3 تهران علی‎ رغم نقاط قوت از قبیل سرانه بالای فضای سبز، فضای آموزشی کافی، کیفیت و سهولت دسترسی ‎ها برای ساکنان به فضاهای عمومی و راه‎ های ارتباطی، با مشکلات جدی چون آمار بالای جرم و انواع آلودگی ‎های صوتی و زیست ‎محیطی به سبب وجود کاربری ‎های فرامنطقه ‎ای مواجه است.