فهرست مطالب

پژوهش در مهندسی عمران و معماری ایران - پیاپی 24 (بهار 1401)

نشریه پژوهش در مهندسی عمران و معماری ایران
پیاپی 24 (بهار 1401)

  • تاریخ انتشار: 1401/03/17
  • تعداد عناوین: 6
|
  • مسعود مصباحی، سیده فاطمه موسوی یار صفحات 1-9

    خشکسالی به عنوان یک پدیده طبیعی، همراه با کمبود رطوبت (نسبت به شرایط نرمال) به کندی آغاز شده و به آرامی گسترش می‌یابد. از آنجا که اکثر روش‌هایی که تاکنون برای ارزیابی وضعیت خشکسالی ارایه شده‌اند، شاخص‌های خشکسالی را بر اساس داده‌های ایستگاهی در یک نقطه برآورد نموده‌اند، پژوهشگران به دنبال روشیهایی هستند که خسارت‌های ناشی از این پدیده خزنده و تدریجی را مدیریت کرده و به برآوردهای منطقه‌ای از آن دست یابند. لذا تکنیک سنجش از دور ابزاری مفید در پایش خشکسالی به شمار می رود. یکی از این روش ها استفاده از شاخص حاصل از تصاویر ماهواره ای از جمله شاخص VCI می باشد. در این تحقیق از تصویر ماهواره لندست سپتامبر 2013 برای منطقه حوزه شهری فیروزآباد در استان فارس استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در تاریخ مورد نظر خشکسالی بسیار شدید وجود ندارد. میزان 89 هکتار در خشکسالی شدید، 35665 هکتار خشکسالی متوسط، 6155 هکتار خشکسالی خفیف و 6395 هکتار نیز فاقد خشکسالی می باشد. خشکسالی شدید در منطقه شهری، خشکسالی خفیف در اراضی مرتع مشجر و جنگلی، خشکسالی متوسط در اراضی مرتع غیر مشجر و غیر خشکسالی نیز در اراضی کشاورزی قرار دارد.

    کلیدواژگان: تصاویر لندست، شاخص VCI، خشکسالی، حوزه شهری فیروزآباد
  • معصومه حاجی زاده، سعید نوروزیان ملکی* صفحات 30-42

    شرایط زندگی امروز باعث جدایی کودکان از طبیعت و سلب تجربه تعامل با آن شده است. این مساله، بر قابلیت مراقبت از طبیعت در آینده تاثیر می‌گذارد. هدف پژوهش حاضر، شناخت مولفه-های دارای اهمیت از دیدگاه متخصصان در درک ارزش طبیعت به عنوان بستر طبیعی تعامل کودک در حفاظت از بوم و راهبردی موثر بر دیدگاه و رفتار کودکان نسبت به نقش طبیعت است تا زمینه‌ساز توجه به محیط‌زیست و حفاظت از آن در بزرگسالی شود. در این راستا، تلاش شده است با بکارگیری مولفه های موثر در تعامل کودک و طبیعت توسط طراحان و معماران منظر، نگرش کودکان نسبت به طبیعت و حفاظت از آن تقویت شود. ابتدا چارچوب نظری بر اساس تحلیل محتوای منابع گردآوری شده از مطالعات تدوین، سپس مولفه‌های تاثیرگذار استخراج و دسته‌بندی و در مرحله بعد پرسشنامه محقق ساخته طراحی و در میان متخصصان معماری منظر، روانشناسی محیطی و محیط‌زیست دانشگاه‌های تهران، شهیدبهشتی و علم و صنعت ایران توزیع گردید. مولفه‌های موثر بر اساس دیدگاه متخصصان در هر دسته شناسایی و اولویت‌بندی شدند. یافته‌ها نشان داد که در بین مولفه‌های منظر و محیط‌زیست، حفاظت از پوشش گیاهی، احترام و حمایت از طبیعت، مسیولیت در برابر طبیعت، اهمیت و درک طبیعت، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، بازیافت و اهمیت آن برای طبیعت، اخلاق محیط‌زیستی، نگرش مثبت و آموزش محیطی، در میان مولفه‌های کالبدی وجود بدنه‌های آب، ارتباط و دسترسی به طبیعت، تعامل با موجودات زنده، بافت محیط طبیعی، فرم و رنگ و در مولفه‌های اجتماعی بازی‌پذیری، یادگیری خودانگیخته، تجربه مستقیم و آزادی تاثیر بسزایی در حفاظت از بوم توسط کودکان دارند.

    کلیدواژگان: طبیعت، کودکان، منظر بوم گرا، حفاظت، محیط زیست
  • حمیدرضا زیرک دیدار صفحات 41-53

    هدف از تعریف مفاهیم و مولفه های کیفیت سکونتی شهر این است که یک نظریه کلی و عمومی در مورد یک مجتمع زیستی مطلوب ارایه شود؛ نظریه ای که با هرگونه محیط انسانی سازگار شود، به آن پاسخگو باشد و بتواند ارزش های عمومی را به عملیات خاص و مشخصی پیوند دهد و به ارتباط بین ارزش های انسانی و شهر کالبدی-فضایی محدود شود. در این میان ارزیابی ساکنان از محیط های سکونتی شان می تواند به عنوان یکی از مهمترین معیارهای سنجش دستیابی به اهداف و ارزیابی میزان موفقیت هر طرح شهری مطرح شود. یکی از رسالت های طراحان و معماران خلق رابط های متناسب بین انسان ها و کالبد اطرافشان است. این مقاله در جهت بررسی عوامل در طراحی مجموعه ای برای قشر خاصی از شهروندان شهر رشت گام برداشته و هدف ارایه راهکارهای معماری مناسب جهت بالا بردن حس رضایتمندی افراد ساکن در مجتمع مسکونی و یافتن فاکتورهای تاثیرگذار بر افزایش حس رضایتمندی و تقویت آنها می باشد. پس از بررسی و ارزیابی داده های حاصل از تحلیل آماری SPSS، به این نتیجه دست می یابیم که، از میان متغیرهای مستقل، حفظ منابع طبیعی و استفاده از پوشش گیاهی در مجتمع مسکونی دارای اهمیت بیشتری نسبت به سایر متغیرها می-باشد.

    کلیدواژگان: رضایتمندی، مجتمع مسکونی، سکونت، تعامل اجتماعی
  • فاطمه قربانی جابری، افسانه انصاری جابر، فاطمه جعفر پور، فاطمه حیدری، زهره شکیبائی، محمدرضا نیک منش* صفحات 43-51

    معماری و نور مانند جسم و روح به هم وابسته هستند. نور و تاثیرات بسیار آن در زندگی بشر از گذشته تا به امروز بارها مورد بررسی قرار گرفته است. حال با بکار گیری تکنیک های صحیح در طراحی می توان نور سالم و مناسب را وارد فضای مورد نظر کرد و فضا از کیفیت بالا‌تری بهره‌مند شود. کیفیت محیطی که فرد در آن آموزش می بیند تحت تاثیر عواملی همچون رنگ، نور، صدا و میزان لذت وی از آن فضا است و همچنین محیط به صورت قابل توجه ای بر روحیه و حالات کودکان تاثیر می‌گذارد و می‌تواند شخصیت و رفتار آنها را شکل دهد. آنچه که مشخص است نور یکی از مولفه های اساسی در تامین کیفیت فضاهای آموزشی کودکان می‌باشد. بنابراین کیفیت نور مصنوعی و طبیعی از ارکان مهم در طراحی فضا هستند. باید با علم و آگاهی کامل به هر فضا و متناسب با نیازها از نورکافی استفاده نمود. یافته های حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد میزان نور، رابطه مستقیم با میزان یادگیری دانش‌آموزان در کلاس دارد. در نتیجه برای بالا بردن بازده کلاس، نور یکی از مولفه‌های اساسی است که باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که در میزان تمرکز و نشاط و اختلالاتی مانند بیش‌فعالی تاثیر مستقیم دارد.

    کلیدواژگان: نور، فضای آموزشی، یادگیری، دبستان دخترانه فاطمیه، صفاشهر
  • زهرا قاسمی، محمد زارع، لیلا هوشیار، حبیبه رستمی، حمیدرضا میکائیلی، محمدرضا نیک منش* صفحات 52-60

    آموزش ‌و پرورش، یکی از رکن‌های اصلی دنیای امروزی می‌باشد که باید بسیار به آن توجه نمود. اهمیت به یادگیری دانش‌آموزان یکی از برنامه‌های اصلی آموزش‌وپرورش و توجه به دانش‌آموزان از همان زمان بدو ورود به مدرسه بسیار حایز اهمیت می‌باشد. یکی از شاخص‌هایی که در یادگیری دانش‌آموزان بسیار تاثیرگذار است، تقویت دل‌بستگی دانش‌آموزان به مدرسه است. یکی از عوامل تاثیرگذار در تقویت دل‌بستگی، طراحی مناسب و بهینه ی فضای حیاط مدارس می باشد که باید متناسب با سن دانش‌آموزان، علم معماری و روانشناسی به آن توجه نمود. هدف از این پژوهش بررسی اثر طراحی مناسب و بهینه ی فضای حیاط مدارس ابتدایی شهرستان فسا برافزایش دل‌بستگی دانش‌آموزان می باشد؛ که با بررسی 5 دبستان دولتی و غیرانتفاعی به این نتیجه دست یافتیم که توجه به فضای محیط،فضای سبز وفضای بازی می تواند بیشترازفضای فعلی موردتوجه قرارگیرد. همچنین باآگاهی بیشتر مسیولان محترم مدارس درمورداهمیت فضای خودشکوفایی حیاط مدارس میتوان علاقه ودلبستگی دانش آموزان به محیط مدرسه را افزایش داد.

    کلیدواژگان: طراحی بهینه ی فضا، حیاط مدرسه، دلبستگی دانش آموزان، فسا
  • مریم دیزی جانی، پورمند قربانی سی سخت صفحات 54-64

    بروز بحران های مختلف در ابعاد زیست محیطی ، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی شهرها که ناشی از فقدان برنامه ریزی مناسب در سطح محلی است، سبب تنزل کیفیت محله های شهری شده است. محلات مسکونی، به دنبال تغییر در شرایط و عوامل موثر بر گسترش و توسعه شهری در دوران اخیر، جایگاه ویژه ای در شکل گیری شهرها داشته اند. برای داشتن جامعه ای پایدار و موزون توجه به عدالت یکی از ضروریت های هر شهر و کشور است. برنامه ریزی جهت عدالت فضایی که بر گرفته از عدالت اجتماعی و اقتصادی است نیز به جلوگیری از هرج و مرج ها و توزیع بهینه امکانات و خدمات می انجامد و جامعه ای با ثبات تر را مهیا می کند که افراد در آن رشد و نمود پیدا کنند. در این مقاله ابتدا به بررسی مفهوم های پایه پرداخته شده است و سپس به نظریه های مرتبط با عدالت و نابرابری از دیدگاه های متفاوت و در نهایت ارایه قواعد اصلی طراحی محله با توجه مطالب بیان شده که در چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، کالبدی بررسی می شود.

    کلیدواژگان: عدالت اجتماعی، نابرابری فضایی، طراحی محله