مجله پژوهش های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی
پیاپی 10 (بهار و تابستان 1400)

مولوی یکی از شاعران و عارفان برجسته ایرانی است که نقش بسزایی در گسترش فرهنگ اسامی داشته است. نیاز به معنویت، الزمه زندگی تمامی افراد یک جامعه از هر نوع فرهنگ و دین است. در این رابطه توجه به وحدت و کثرت گرایی دینی از مسایل حایز اهمیت است که مولوی به این امر توجه ویژهای داشته و اختلاف مذاهب را به دلیل اختلاف نظر و دیدگاه ها در نظر گرفته است. همچنین بسیاری از سروده هایش به وحدت وجود اختصاص یافته است. توجه به وحدت وجود و کثرت گرایی دینی در طراحی فضا باعث میگردد تا مجموعه نیایشی مورد استقبال افراد بیشتری قرار گیرد و محدودیت های کمتری برای استفاده کنندگان وجود داشته باشد. بین وحدت وجود و طراحی فضای نیایشی رابطه معناداری وجود دارد. تحقیقات اولیه آشکار ساخت تا کنون فرهنگ سراهای زیادی برای مولوی و تعالیم و ی ساخته شده، ولی ترکیب آن با فضای نیایشی در نظر گرفته نشده است. این مقاله برای نخستین بار به بررسی عرفان مولوی و نحوه به کارگیری آن در فضاهای نیایشی میپردازد. در مقاله حاضر سعی شده است تا از یک سو با مطالعه کتابخانه ای و از سویی دیگر با مطالعه تحلیلی به بررسی وحدت وجود در عرفان مولوی و تاثیر آن در طراحی فضای نیایشی پرداخته شود. پژوهش های انجام شده نشان داد تعالیم مولوی تاثیر مستقیم در طراحی فضاهای نیایشی دارد.

امروزه عنصر نور به عنوان یک عنصر ز یست محیطی در نظر گرفته میشود. که برای درک و شناخت بهتر فضا به وسیله ی افراد میتوان از آن استفاده کرد. با بررسی نور میتوان به تاثیر آن در درمان و همچنین کاهش اختالات خلقی توجه کرد. برای تاثیر نور جهت طراحی فضا، باید به تحقیقات روانشناسی در موضوع اختلالات خلقی مثل افسردگی و اختلات دو قطبی و تاثیر نور بر بیماران توجه کرد. برای رسیدن به یک راه حل جهت درمان باید به چگونگی استفاده نور در طراحی اهمیت داد. هدف از این پژوهش، طراحی فضا با توجه به اولویت اصلی یعنی نور برای درمان و ایجاد آرامش برای بیماران که باید برای رسیدن به این امر به ایجاد فضایی معمارانه به وسیله ی سازماندهی نور مبادرت ورز ید. برای نگارش این پژوهش، از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. که با استناد به پیشینه ی مقالات مورد استفاده در موضوعات روانشناسی، معماری، نور و همچنین ارتباط این سه با یکدیگر به یافته هایی برسیم. اما عنصر اصلی و مورد مطالعه ی بیشتر در تمامی پژوهش ها نور است. که انواع نور و نقش آنها در طراحی و درمان در روانشناسی مد نظر این پژوه شها است. نتایجی که از این پژوهش ها به دست آمده تاثیر بسیار ز یاد و مثبت نور مانند کاهش اختلالات خلقی به خصوص استرس و افسردگی در محیط های مسکونی و محیط های کاری، تاثیر در نوع نگاه افراد، شناختن بهتر و بیشتر محیط، بر افراد در طراحی محیط است. تا آنها به آرامش مورد نیاز خود برسند و اختالات خلقی تاحد ز یادی کاهش یابد. پس در تمام مراحل طراحی باید نور را به عنوان یک فا کتور بسیار مهم در نظر بگیریم.

ضرورت باززنده سازی و احیای بناهای ارزشمند تار یخی یکی از مهمترین موضوعاتی است که در دهه های اخیر مورد توجه دوچندان قرار گرفته است، به صورتی که در بسیاری از جوامع پیشرفته، آیین نامه ها و مجموعه ضوابط و مقرراتی برای تبلور هرچه بیشتر این عناصر هویت ساز تدوین و به اجرا درآمده است. بناها و بافت های تار یخی هسته های اولیه پیدایش بسیاری از شهرهای فعلی بوده و به نوعی هر آنچه امروز به عنوان هویت اجتماعی و ارزش های تار یخی میشناسیم نشات گرفته از این کانون های ارزشمند میباشد. در سرتاسر جهان، این ارزشها به عنوان شناسنامه هر ملت و سبقه آنها در تمام زمینه های فرهنگی، اجتماعی، تار یخی و اقتصادی شناخته میشوند، از این رو نقش سازنده آنها در هویت بخشی و پایداری اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی غیر قابل چشم پوشی میباشد. احیا و باز زنده سازی بافت های تار یخی باعث رونق این مجموعه ها و در نتیجه پویایی و پایداری اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی هر جامعه ای میگردد.

امروزه، بناهای بسیاری ساخته شده اند که هر یک از آنها معرف سبک معماری خاص خود میباشد. تا به امروز، سبک های معماری متنوعی شناخته شده اند که در برخی موارد نسبت به هم به راحتی قابل تمایز هستند و در برخی موارد دیگر هم، نقاط مشترک فراوانی دارند که تمایز آنها را با مشکل مواجه میکند. ریشه شکل گیری سبک های معماری هر منطقه ای موارد مختلفی میتواند باشد همچون مسایل اقلیمی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... اما نقطه مشترک اکثر قریب به اتفاق آنها این است که نقطه شروع همه آنها به یک سری مبانی نظری بر میگردد. لذا برای تحقیق در هر سبک معماری، شناخت مبانی نظری آن امری لازم محسوب میشود. در این پژوهش سعی شده است سیر تکاملی سبک معماری ارگانیک معرفی شود و به این منظور ابتدا مبانی نظری مربوط به آن آورده میشود و پس از بیان افکار و نظرات صاحب نظران حوزه های مختلف، به ارایه نمونه های کالبدی ساخته شده به سبک معماری ارگانیک پرداخته میشود. این پژوهش در دسته پژوهش های کیفی قرار میگیرد و روش تحقیق در آن به صورت توصیفی-تحلیلی میباشد.