نشریه معماری سبز
پیاپی 29 (تابستان 1401)

دستیابی به پیشرفتهای ملی نیازمند داشتن تصویر بزرگ از آینده است. به گفته حضرت علی(ع):»آنکه به استقبال آینده میرود، بی ناترین است« زیرا آینده پژوهی، تصویرهای آینده (ایده ها، دغدغه ها، امیدها، باورها و علاقه شان را نسبت به آینده) را محک زده و شفاف میسازد تا کیفیت تصمیمهایی که برای آینده میگیرند، بهبود یابد. اندیشیدن به آینده به خصوص برای دانشجویان امروز که زندگی و حرفه شان در آینده میباشد، بسیار ضروری است. زندگی جدید، هم برای خانه و هم برای شهر، طرحی نو میطلبد و انتظاری دیگر دارد؛ به همین خاطر معماری در بطن وجودی (دیسیپلین رفتاری) خویش نوعی از نگرش به آینده را در خود دارا میباشد. مشکل معماری امروز، عدم درک واقعیتهای جدید است؛ درک واقعیتهای امروز، مسیر حرکت به سوی آینده میباشد. مباحث در زمینه ی "آینده پژوهی در معماری" بسیار ضعیف بوده است؛ اما برنامه ریزی شهری، مسکن و سلامت مستلزم توجه به نسل آینده است. با در نظر گرفتن اهمیت »مسکن« در آینده ی شهرنشینی با توجه به رشد جمعیت و تغییرات اقلیمی که مشکلات بسیاری برای شهرهای مختلف کشورمان به وجود آورده است، نیاز به تحلیل و تبیین رویکردهای آینده نگارانه در حوزه مسکن احساس میشود. از این رو، هدف این مقاله ابتدا شناخت جامع نسبت به آیندهپژوهی و آیندهنگاری به عنوان یک حوزه میان رشته ای صورت گرفته، سپس با تبیین رابطه میان معماری و آینده پژوهی، رویکردهای آینده پژوهانه در حوزه مسکن تحلیل و در قالب یک مدل مرکزی- شعاعی »مسکن آینده«، مدلسازی شده است.

چاپ سه بعدی یک فناوری نویدبخش برای نصب اشیاء ساختمانی است. درسرتاسر دنیا هر لحظه نمونه های اولیه جدیدی با استفاده از این روش ساخته می شود. چاپ سه بعدی به عنوان فناوری در نظر گرفته میشود که میتواند برای چاپ سازه ها به صورت خودکار در ماه یا مریخ مورد استفاده قرار گیرد. مواد اولیه ای که میتوان با چاپ سه بعدی استفاده کرد؛ باید الزامات اساسی را برای مواردی که در ساخت و ساز استفاده میشود برآورده کند. این بدان معناست که، اجزای ملاتهای چاپ از موادی ساخته شده اند که به راحتی در محل ساخت و ساز نزدیک به آن دسترسی دارند و میتوانند مجددا استفاده شوند. هزینه چاپ اشیاء ساختمانی با توجه به الزامات با هزینه های ساختمان سنتی که در حال حاضر موجود است قابل مقایسه است. با این حال، تکنیک چنین مخلوطهایی برای اینکه پرینت سه بعدی رقابتی بماند، نباید خیلی زیاد باشد. هر چند افزودنی تکنیکهای چاپ برای تهیه چاپگر به ملات اختصاصی نیاز دارد. مشخصه این گونه ملاتها: زمان گیرش، مقاومت فشاری، قابلیت پیگیری در سیستم چاپ، ثبات شکل هر الیه چاپی، کنترل میزان هیدراتاسیون برای اطمینان از پیوند با الیه بعدی، قابلیتهای قابل استفاده مجدد، در دسترس بودن مواد خام در روش های سنتی ساختمان، اجزای ملات باید قابل بازیافت و فرآیند چاپ نباید بر افراد و محیط تاثیر منفی بگذارد. تمام خواص ملات چاپ توسط دستگاه برای روش کاربرد افزودنی تعیین میشود. در این مقاله بررسی مواد موجود مورد استفاده برای فناوری چاپ سه بعدی در محل ساخت و ساز ارایه شده است. مواد ارایه شده از نظر الزامات فناوری مصالح ساختمانی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با توجه به کمبود اطلاعات دقیق در در خصوص خواص مواد اولیه، نتایج این تحلیل ممکن است در طراحی مخلوط بتن جدید در فناوری چاپ سه بعدی برای ساخت و ساز استفاده گردد.

انسان در ادوار مختلف، در تامین نیازهای روانی و کالبدی خود، به معماری مبتنی بر تدبیر و پیشه ی همسازی با عوامل محیطی، توجه ویژه ای داشته است. اندیشه معماری دستکند صخره ای، نوعی تفکر حاصل از سیر تکامل شناسایی انسان نسبت به محیط اطراف خود است. در واقع فضایی غیرصریح است که حسی خاص از محصوریت را پدید می آورد. معماری صخره ای در خاورمیانه و منجمله ایران و ترکیه به عنوان یک مجموعه معماری پیوسته بومی است که بدون کاربرد مصالح افزوده خارجی و از جهت دانش معماری و سیرتحول تجربیاتی آن، دارای اهمیت بسزایی می باشد. آثار معماری دستکند در ایران و ترکیه، الگو پذیرفته از فرم و فضای غارها و اشکفت های طبیعی و به لحاظ بصری شباهت بسیاری با آن ها دارند. که به صورت فضاهایی در سطوح فوقانی و تحتانی زمین، در دشت های مسطح، دامنه و شیب کوهستان ها یا دره ها، حفاری شده اند. با تحلیل و بررسی شیوه های معماری دستکند در خاورمیانه، به ویژه در ایران و ترکیه، می توان به قیاس عوامل کالبدی موثر در پیدایش معماری روستای کندوان و روستای گورمه دست یافت. روش تحقیق مقاله، توصیفی تحلیلی و موردکاوی می باشد که با گردآوری اطلاعات از طریق بررسی و مطالعه منابع مکتوب و رایانه ای در کتابخانه های تخصصی و عمومی، نشریه های علمی پژوهشی و وبسایت های مرتبط با موضوع انجام شده است.

هویت یکی از پایه های شناخت افراد و جامعه از طرق مختلف است و شناخت مباحث هویتی با دیدگاه حکمی و متعالی در ساختار و لایه های معماری مناطق مختلف می تواند به واکاوی ریشه ای فرهنگی و اجتماعی آن بپردازد.با در نظر گرفتن سیاست های کالن کشور و جامعه اسلام به جهت معرفی خود به دیگر مجامع پیرامونش، معماری و شهرسازی با محتوای مسکن ایرانی اسلامی و صرف هویت اسلامی به میزان تحقق این اصل در گذشته و نیز حال به این مهم کمک شایانی کرده است.با توجه به حکمت معماری اسلامی ،نقش و اصول آن در فرآیند شکل گیری خانه های سنتی همواره از مباحث مکاشفه ای و تحلیلی بده که هر پژوهشی نگاه ویژه ای می تواند به این موضوع داشته باشد و لذا در پژوهش حاضر نقش حکمی با نکاه هویت بخشی در معماری اسلامی مورد واکاوی قرار می گیرد. نکات و طرز ساخت و ساز و نیز عناصری مانند: محرمیت و محصوریت- اشرافیت و جانمایی ها نسبت به کاربری هر محیط در خانه هایی که رویکرد اسلامی داشته اند و استفاده از دیگر عناصر هویت ساز، مصداقهایی ملموس برای شناخت هویت اسلامی به شمار می رود. به همین دلیل در پژوهش پیش رو به میزان عملکردی این آیتم ها که برای ایفای روشن تر نقش هویت اسلامی در طراحی الگوی خانه ایرانی است، پرداخته می-شود. روش تحقیق در پژوهش حاضر به صورت توصیفی تحلیلی و به صورت مطالعه کتابخانه ای و بررسی نمونه موردی در قالب خانه لاری ها در یزد می باشد.نتایج تحقیق بیانگر این موضوع است که هویت معماری ایرانی اسلامی در خانه لاری ها برگرفته از یک پیوند عمیق لایتناهی الهی می باشد که برگرفته از وحدت موجود در بین عناصر و مفاهیم کالبدی و همچنین نظم موجود در سلسله مراتب فضاهای اصلی مانند(هشتی، داالن ورودی ،الگوی فضای پوشیده، نیمه باز، باز و...) می باشد.

امروزه نقش روانشناسی محیط در معماری داخلی با توجه به ادراک محیط توسط انسان و تاثیرات آن بر سلامت روح و روان افراد بسیار حایز اهمیت می باشد. یکی از فضاهایی که بحث روانشناسی محیط در آن بسیار کارامد می باشد، فضاهای اداری هستند که کارمندان بیش از نیمی از وقت خود را در روز در آن سپری می کنند. لذا ایجاد فضایی که بتواند سلامت روحی و احساس خوشایند بودن در فضا را در آن ها با هدف افزایش راندمان کاری در افراد ایجاد کند، مورد توجه قرار گرفته است. در واقع هدف از معماری داخلی کارامد اداری، کاهش میزان استرس ناشی از حضور در این فضاها می باشد. استفاده از عوامل طبیعی در طراحی داخلی، برای ایجاد پایداری اکولوژیک میان طبیعت و مصنوعات بشری امری مهم می باشد. جایگاه فضای سبز به عنوان عنصر حیاتی در زندگی غیر قابل انکار است. در این پژوهش به بررسی تاثیرات روان شناختی فضای سبز بر کاربران فضای اداری پرداخته شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط کاربران فضاهای اداری با معماری سبز در جهت بهبود آثار روانی و ایجاد آرامش و سلامت روان که موجب بهبود کیفیت فضای دفاتر اداری می شود، انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی میباشد. در این مقاله ابتدا مبانی نظری پژوهش که شامل روانشناسی محیط، معماری سبز، زیباشناسی و اهمیت سبزینگی است، آورده شده و سپس به بررسی تآثیر آن در طراحی فضاهای اداری به منظور افزایش راندمان عملکردی افراد پرداخته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بهره گیری از عناصر معماری سبز مانند دیوار سبز در فضاهای اداری علاوه بر ایجاد آرامش روحی، حس رضایت و تعلق به مکان و لذت بودن در فضا را در کاربران تقویت میکند، که نتیجه آن طراحی فضاهای کارامد اداری با در نظر گرفتن معیارهای روانشناسی محیط می باشد.