نشریه مطالعات محیط زیست، منابع طبیعی و توسعه پایدار
پیاپی 20 (تابستان 1401)

عوامل خسارت زا گیاهی شامل حشرات، کنه ها، قارچها، باکتریها، ویروسها، ویروییدها، نماتدها، فیتوپلاسماها و علفهای هرز سالانه خسارت زیادی به گیاهان وارد میکنند، این عوامل به روش های مختلفی از جمله انتقال به وسیله مواد غذایی انسانی و دامی، اندامهای تکثیری گیاهان مانند بذور، نهال، قلمه ها و پاجوشها، پیاز و غده ها، به وسیله حیوانات اهلی و وحشی، به وسیله آب و هوا، جهت تحقیقات علمی، به وسیله وسایل حمل نقلی و به اهداف بیوتروریستی میتوانند وارد کشور شوند که تبعات مهم اقتصادی به واسطه خسارت مستقیم و یا هزینه مبارزه و مصرف سموم، تبعات سیاسی به واسطه وابستگی غذایی، صنعتی و علمی، تبعات اجتماعی به واسطه کاهش سطح رفا، مهاجرت به شهرها و نا امنی شغلی، تغییر رژیم غذایی و تبعات زیست محیطی به واسطه تغییر فلور، آلودگی زیست محیطی به دلیل مصرف سموم و حضور فیزیکی عامل خسارت زا، تغییر شرایط آب و خاک منطقه اشاره کرد. روش های جلوگیری و مبارزه با این عوامل در چندین سطح و مرحله به روش های مختلف انجام میگیرد، قرنطینه گیاهی یکی از اصلی ترین و مهمترین روش های جلوگیری از ایجاد خسارت توسط این عوامل است که در صورت رعایت نشدن این اصل در مراحل بعدی مبارزه نیاز به فعالیت و هزینه بیشتر برای کنترل عامل خسارت زا میباشد.

مطالعه حاضر با هدف کلی شناسایی راهبردهای توسعه و بهبود معیشت در عشایر استان ایلام انجام شده است. در این راستا 21 پرسشنامه تحلیل سوات میان کارشناسان ادار ه ی کل امور عشایر استان ایلام و کارشناسان اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام توزیع و تکمیل گردید و از طریق پرسشنامه، مصاحبه و طوفان فکری 51 گزینه عوامل داخلی (قوت و ضعف) و عوامل خارجی(فرصت و تهدید) شناسایی شدند به طوریکه نتایج بدست آمده از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی نشان داد که امتیاز وزنی (نهایی) عوامل درونی عشایر 2.72 میباشد. براساس همین نتایج ، امتیاز وزنی(نهایی) نقاط ضعف و نقاط قوت به ترتیب 30/3 و 23/1 بود که این خود نشان دهنده غلبه قوت ها بر ضعف ها است. در حالیکه بر اساس امتیاز وزنی (نهایی) عوامل بیرونی 60/0 است که امتیاز وزنی(نهایی) فرصتها و تهدیدهابه ترتیب، 51/1 و 23/3 نشان داده شده است. با تشکیل ماتریس IE ،راهبرد تهاجمی به عنوان اولین راهبرد در فرآیند برنامه ریزی برای توسعه عشایر استان ایلام حاصل شد که با تمرکز بر روی نقاط قوت داخلی و فرصت ها عوامل خارجی استوار است.از این رو، را هکارهایی متناسب با این راهبرد جهت بهبود معیشت عشایر منطقه استان ایلام مورد توجه قرار گرفت. فزون بر آن، ترسیم برنامه فضایی یا آمایشی با هدف شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها در هر سامانه عشایری با مشارکت عشایر و برنامه ریزان برای بهبود معیشت آنها و حفظ این جامعه کهن توصیه می گردد.

به منظور بهینه سازی گیاه دارویی نسترن وحشی (L canina Rosa).به عنوان مهمترین پایه گل رز و نیز با هدف دستیابی سریع به کالوس مناسب جهت استفاده از مزایای ویژهی آن، تحقیق حاضر انجام پذیرفت. بدین منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با دو فاکتور محیط کشت (2.1 MS و 4.1 MS)و غلظتهای مختلف توفوردی (1 ،0 ،2/5 ،0 و 2/2 1-mgL) در چهار تکرار انجام شد. قطعات گره دار 1.5 سانتیمتری از قسمت میانی شاخه های فرعی میانه تاج درختچه ای در مرحله میوه دهی تهیه شدند. ارزیابی نتایج، یکماه پس از کشت، بر اساس تغییر شکل (آمادگی برای ورود به مرحله تولید کالوس) و کالوسزایی ریزنمونه ها صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که بیشترین درصد ریزنمونه تغییر شکل یافته مربوط به 0/5 MS بوده است. غلظت چهار 1-mgL توفوردی، بیشترین درصد ریزنمونه تغییر شکل یافته در ناحیه اطراف جوانه و غلظت 2/5 1-mgL آن، بیشترین درصد ریزنمونه تغییر شکل یافته در دو سر و سرتاسر ریزنمونه را نشان دادند. همچنین، بیشترین درصد ریزنمونه کالوسزا در یک سر و دو سر ریزنمونه در تیمار فاقد هورمون مشاهده شد. بیشترین وزن تازه و خشک کالوس متعلق به غلظتهای بیشینه توفوردی و تیمار 0/5 MS حاوی 2/5 1-mgL بود. پدیدار شدن کالوس در قاعده برگچه های متصل به محور برگ گیاهچه های درون شیشه ای (همزمان با زرد شدن برگ) مستقر بر ریزنمونه تنها متاثر از کاربرد توفوردی نبود. ظهور این پدیده به احتمال زیاد حاکی از اهمیت غلظت ترکیبات محیط کشت.

شناسایی، معرفی، رتبه بندی و به دنبال آن برنامه ریزی صحیح مهمترین اقدامات برای حفظ محیط زیست و توسعه پایدار است. در این پژوهش لندفرمها و میراثهای زمین شناختی- ژیومورفولوژیکی بخش شهداد استان کرمان از این دیدگاه مورد مطالعه قرار گرفته اند. داده های این تحقیق شامل انواع داده های غیر رقومی و رقومی، داده های آماری و داده های به دست آمده از مطالعات میدانی است. گردآوری اطلاعات با روش های کتابخانه ای و میدانی، پیمایشی بوده است. ابزارهای تحقیق نیز شامل دو دسته ابزارهای فیزیکی (شامل انواع مختلف نقشه ها) و مفهومی (شامل مدلها و نرم افزاها) هستند. این پژوهش از نوع کاربردی است و برای تجزیه وتحلیل اطلاعات و داده ها از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و از روش پرالونگ (2005)به منظور ارزیابی و رتبهبندی آثار میراث طبیعی استفاده شده است. یافته های حاصل از ارزیابی آثار طبیعی نشان میدهد که کلوتها از نظر پتانسیل گردشگری بیشترین امتیاز را از نظر زیبایی ظاهری، علمی، تاریخی- فرهنگی، اجتماعی و گردشگری به خود اختصاص داده و پس از آن کلوتکها، نبکاها، شهر خیالی لوت و رودخانه شور در رتبه های بعدی قرارگرفته اند. نتیجه اینکه آثار طبیعی مورد مطالعه به ویژه کلوت-ها، گندم بریان، رودخانه شور و نبکاها، قابلیت جذب گردشگران زیادی را در سطح بین المللی دارند.

امروزه زندگی شهری با چالشی جدید به نام حضور سگهای ولگرد در محیط های شهری مواجه است. هدف از پژوهش حاضر بررسی مهمترین مصادیق تعارض و مهمترین راهکارهای تعدیل تعارض سگ- انسان و سگ- حیاتوحش در شهر رباطکریم است. بدین منظور با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، 40 نفر از افراد دانشگاهی، بخش اجرایی که شامل بهداشت و درمان، دامپزشکی، اداره محیط زیست، شهرداری (واحد خدمات شهری، حمل و نقل، مدیریت پسماند و فضای سبز)، اعضای سازمانهای مردم نهاد مرتبط با محیط زیست و منابع طبیعی و خبرنگاران محلی انتخاب و با آنها مصاحبه به روش ساختار نیافته صورت گرفت. سپس با استفاده از روش تحلیل محتوی کیفی استقرایی، یافته های حاصل از مصاحبه تفسیر و طبقه بندی شدند. بدین صورت که با استفاده از روش کدگذاری باز، اولین معانی استخراج شده از مصاحبه ها، "مفاهیم"؛ مقوله بندی مفاهیم، "کدهای فرعی"؛ و مقوله بندی کدهای فرعی، "کدهای اصلی" استخراج شدند. نتایج نشان دادند که در ارتباط با مهمترین مصادیق تعارض و مهمترین راهکارهای تعدیل تعارض سگ- انسان و سگ- حیات وحش در شهر رباط کریم به ترتیب شامل 30 و 24 مفاهیم، 13 و 12 کد فرعی و 6 و 7 کد اصلی وجود دارند. همچنین مفاهیم "احتمال گاز گرفتگی و ابتلا به ویروسهای هاری و تب مالت" و "جمع آوری سگها از سطح شهر"، به ترتیب پر تکرارترین مفاهیم هستند. مهمترین مصادیق تعارض و مهمترین راهکارهای تعدیل تعارض سگ- انسان و سگ- حیات وحش در شهر رباط کریم به ترتیب با 24 و 19 تکرار بیان شده است. با انجام راهکارهایی از قبیل تعامل ادارات ذی ربط، احداث کمپ نگهداری از سگهای بلاصاحب و اقدامات اجتماعی میتوان به تعدیل تعارض سگ- انسان و سگ- حیات وحش در شهر رباط کریم کمک شایانی نمود.

استان خوزستان سال ها است که با بحران ریزگردها روبروست. با توجه به اهمیت نقش رسانه ها در مدیریت بحرانهای زیست-محیطی، به ویژه رسانه های محلی و استانی، ارزیابی عملکرد شبکه استانی خوزستان در بحران زیست محیطی ریزگردها هدف این پژوهش قرار گرفت. با توجه به این هدف برای دستیابی به نتایج از روش تحلیل محتوای کمی مقوله ای استفاده شد. برای نمونه گیری ابتدا به شکل هدفمند، پنج برنامه ی شاخص شبکه خوزستان، پخش شده در سالهای 90-99 انتخاب و سپس به شکل تصادفی هر ماه یک قسمت از هر برنامه و در مجموع 345 قسمت انتخاب شد. در نهایت پس از تحلیل داده ها مشخص گردید که نزدیک به یک چهارم برنامه های بررسی شده به موضوع ریزگردها اختصاص داشته است و 09/00 درصد از محتوای مرتبط با ریزگردها، منطبق بر وظایف و نقشهای شبکه استانی خوزستان در بحران ریزگردها بوده است و 00/00 درصد نیز منطبق بر وظایف نبوده است. همچنین مشخص شد که بیشترین محتوای منطبق بر وظایف شبکه خوزستان مربوط به ایفای نقشهای "نظارت و مطالبه گری" و "ارایه اطلاعات" بوده است و نقشهای "تقویت مشارکت عمومی و همبستگی ملی" و "آموزش و فرهنگسازی" سهم اندکی دارند.

امروزه هزاران ماده شیمیایی مصنوعی طبقه بندی شده PFAS در محصلات مختلف روزمره همچون سورفکتانتهای صنعتی، رزینها، قالبها و پلاستیکها یافت میشوند. انتخاب سبک زندگی برای محدود کردن قرار گرفتن در معرض PFA باید به گونه ای باشد که با استفاده PFAS ها، نگرانیهای زیست محیطی و بهداشتی کاهش یابد، و از طریق زنجیره های غذایی در سیستمهای خشکی و آبی، و بستهبندیهای مواد غذایی به بدن انسان راه نیابد. این مواد شیمیایی و مضر در همه جا وجود دارند، از مواد بهداشتی گرفته تا لباسهای مختلف و محصولاتی نظیر روغن و ظروف الیافی و کاغذی. هیچ استانداردی برای PFAS در مواد غذایی وجود ندارد. ترکیبات PFAS با زنجیره کوتاه خطر کمتری نسبت به ترکیبات زنجیره بلند خود دارند که میتوانند روزها یا حتی ماه ها قبل از دفع کامل در بدن بمانند. نتایج نشان داد نشان دادهاند که سطوح بالای برخی از PFAS ها میتواند منجر به برخی از خطرات سلامتی شود. این ترکیبات با گذر زمان در بدن تجمع یافته و باعث ضعف سیستم ایمنی بدن میشود. مسلما کاهش تولید مواد PFAS ،کاهش آلودگی محیطی و مواد غذایی و نیز کاهش مصرف مواد غذایی آلوده به این ترکیبات را به دنبال خواهد داشت. ازآنجاییکه PFAS در طبیعت باقی میماند و تجزیه نمیشود، آبهای آشامیدنی میتوانند توسط این مواد آلوده شوند.