فهرست مطالب

پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی - سال پنجاه و پنجم شماره 1 (پیاپی 114، بهار و تابستان 1401)

پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی
سال پنجاه و پنجم شماره 1 (پیاپی 114، بهار و تابستان 1401)

  • تاریخ انتشار: 1401/06/01
  • تعداد عناوین: 12
|
  • رضا صحت منش*، احمد دستوان، مصطفی آقابیگی پور صفحات 7-31

    پژوهش حاضر برآن است، کتابچه های جمع و خرج همدان و قراگوزلو را در سال های 1304 و 1306 ق، بازخوانی و تحلیل نماید و به این پرسش پاسخ دهد که کتابچه های مالیاتی همدان و قراگوزلو مشتمل بر چه عواید، هزینه و اطلاعات اقتصادی است و چه کمکی به فهم تاریخ دیوانی و اقتصادی منطقه می کند؟ داده های اصلی پژوهش از کتابچه های دخل و خرج مالیاتی همدان استخراج و از منابع دست اول تاریخی، اسناد و تحقیقات جدید برای توضیح اصطلاحات دیوانی و سیاقی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد، مالیات بر زمین های کشاورزی مهم ترین منبع مالیاتی همدان در عصر قاجار بود. در این راستا، بیشترین مخارج مالیاتی همدان به سران ایل قراگوزلو متشکل از عالی شان، سران نظام و نیز هزینه نگهداری افواج، سواران و مستحفظان راه ها اختصاص یافته بود. بعد از مخارج قشون، مصارف دیوانی، حقوق و مزایای حاکم و متولیان، و عوایدی کدخدایان قرار داشت. میزان اندکی از درآمدهای ایالتی به مصرف محلی، توسعه کشاورزی و هزینه های عمرانی می رسید.

    کلیدواژگان: کتابچه های مالیاتی جمع و خرج، سیاق، همدان، قاجار، قراگوزلو
  • حلیمه جعفر پور نصیر محله، زینب افضلی*، علیرضا ابراهیمی ایده لو صفحات 33-58
    موسیقی یکی از هنرهای ارزشمند دوره سلجوقی است که در جامعه آن عصر، به ویژه در میان طبقات بالای اجتماع، جایگاهی والا داشته است. برخلاف دیگر هنرها، اطلاعات زیادی از موسیقی این دوره وجود ندارد، اما بر اساس هنر سفالگری و متون ادبی می توان گفت که موسیقی در حیات اجتماعی دوره سلجوقی نقش موثری داشته و در موقعیت های گوناگون همچون رزم و بزم، مراسم آیینی و جشن ها، عنصری کلیدی به شمار می آمده است. پژوهش حاضر کوشیده است با استناد به آثار سفالگری و دیوان هشت تن از شاعران عصر سلجوقی، کارکردهای اجتماعی موسیقی این دوره را تحلیل و تبیین نماید. هدف این پژوهش، شناخت موسیقی دوره سلجوقی بر اساس آثار سفالی و اشعار این دوره است که به روش تاریخی - تحلیلی سامان یافته است. یافته های پژوهش نشان داده که میان نقوش سفالینه های سلجوقی و اشعار شاعران این دوره همبستگی وجود داشته است.
    کلیدواژگان: دوره سلجوقی، سازهای موسیقی، اشعار شاعران، سفالگری، کارکرد اجتماعی
  • مریم سلیمانی فرد، قنبرعلی رودگر*، هادی عالم زاده صفحات 59-78
    جهان اسلام، پس از حملات ویرانگر مغول ها و تشکیل حکومت ایلخانان ایران (اواسط سده هفتم تا اواسط سده هشتم) با شرایط تازه و متفاوتی رو به رو شد تا آنجا که گسترش علوم مختلف نیز تحت تاثیر این شرایط قرار گرفت. در چنین اوضاعی، محمدبن زکریای قزوینی، با تالیف آثارالبلاد و اخبارالعباد و نیز عجایب البلدان، نخستین گام را در مسیر تالیف آثار جغرافیایی برداشت. از این رو، پژوهش حاضر کوشیده است تا به این پرسش ها پاسخ دهد که آیا قزوینی در تالیف آثارالبلاد و اخبارالعباد، بر نگرش و شیوه پیشینیان اتکا کرد یا طرحی نو درانداخت و از چه منظری به دانش جغرافیا می نگریست و آن را مشتمل بر چه عناصری می دانست؟ بررسی ها نشان می دهد که قزوینی ازلحاظ اشتمال، هم به جهان اسلام و هم به بیرون از آن توجه داشته و از آن روی که در نوشتن مطالب به گونه ای متاثر از نظام اقیلم یونانی بوده، به مکتب عراقی گرایش بسیار داشته است. همچنین او کوشید میان جغرافیا و تاریخ توازنی هم به وجود آورد؛ از همین روست که بعد از جغرافیای طبیعی، بیشترین توجه اش به جغرافیای انسانی و اقتصادی بوده است. چنین رویکردی از عنوان کتاب او هم پیداست که «بلاد» و «عباد» را در آن جای داده است. همچنین نگاه ویژه نویسنده به عجایب نگاری و تراجم احوال بزرگان، نشان دهنده گرایش او به تاریخ نگاری و داستان پردازی بوده است.
    کلیدواژگان: آثارالبلاد و اخبار العباد، جغرافیانگاری اسلامی، عجایب نگاری، جغرافیانگری، محمد بن زکریا قزوینی
  • فاطمه سادات سعادتمند* صفحات 79-98
    در میان رسایل پرشمار فارسی علم حساب، چندین اثر به نصیرالدین طوسی (597-672ق) منسوب شده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با گردآوری، تحقیق و تتبع در دست نویس های مذکور، درستی یا نادرستی انتساب ها را تا حد امکان بررسی کند. فهرست نوسان، اثری با عنوان جامع الحساب بالتخت والتراب را برگردان فارسی رساله مشهور طوسی در حساب هندی، جوامع الحساب بالتخت والتراب، می دانند که علی رغم شباهت های میان متنی بسیار زیاد، ترجمه جوامع الحساب نیست و به سبب ردپای فارسی کهن در آن پیش از جوامع الحساب پدید آمده است. همچنین اثری فارسی در جبر و مقابله با نام گزیده به کتابت علاءالدوله یزدی در 1057ق را بنا بر دیباچه آن، ترجمه الجبر و المقابله طوسی می پندارند؛ اما این رساله در اصل، فصل سوم از اثری مفصل تر در حساب با عنوان ختم به ضعف تالیف و تحریر ابوالقاسم جرجانی در950ق است. اثر دیگر موسوم به رساله ضرب و قسمت با اینکه در اکثر فهارس ناشناس مانده و بعضا ترجمه جوامع الحساب انگاشته شده، بخشی از رساله طوسی در حساب هوایی با نام جامع الحساب است.
    کلیدواژگان: نصیرالدین طوسی، جوامع الحساب، جامع الحساب، علاءالدوله یزدی، جبر و مقابله، ابوالقاسم جرجانی، ضرب و قسمت
  • موسی الرضا بخشی استاد* صفحات 99-118
    از نظر تاریخی، گرایش غالب به یکی از مذاهب فقهی در بخش های خاصی از سرزمین های اسلامی، همواره موضوعی در خور توجه و به مطالعه نیازمند است. اندکی پس از استقرار حکومت امویان در اندلس، مذهب مالکی، مذهب رسمی مسلمانان این سرزمین و جایگزین مذهب اوزاعی شد. این در حالی است که مذهب غالب در شرق جهان اسلام، مذهب حنفی و خاستگاه فقه مالکی نیز مدینه بود. این پژوهش درصدد است، زمینه ها و دلایل گرایش حکومت و مردم اندلس به مذهب مالکی و عوامل پایداری فقه مالکی را در دوره حکومت امویان اندلس با روش تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی واکاوی کند. یافته های پژوهش نشان داد، رحله های فقیهان اندلس به کانون های مذهب مالکی، در گروش مردم اندلس به مذهب مالکی نقش مهمی ایفا کرده و پشتیبانی حکومت اندلس از مذهب مالکی به نهادینه شدن آن نیز سرعت بخشیده است. همچنین، بساطت فکری بیشتر مسلمانان اندلس، با نگرش و آموزه های مذهب مالکی سازگاری بیشتری داشت؛ ازاین رو در زمینه سازی حاکمیت مذهب مالکی موثر بود.
    کلیدواژگان: اندلس، امویان اندلس، رحله، مذهب مالکی
  • سید نوید نقشبندی* صفحات 119-146
    مذهب شافعی یکی از چهار مذهب اهل سنت است که در ایران رشد کرد و ایرانیان، بسیاری از مبانی علمی آن را تدوین کردند. ایرانیان در ابتدا برای کسب حدیث به نزد شافعی رفتند و از آن طریق با فقه شافعی آشنا شدند. برخی از خراسانیان، به نزد شاگردان شافعی رفتند و این مذهب را به ایران آوردند. این پژوهش، با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی - تحلیلی و با هدف بررسی تاریخی حضور این مذهب در ایران، به این نتیجه دست یافته است که اولین حضور شافعیان در ایران از نیمه قرن سوم قمری در شهرهای مرو و اسفراین بوده و بعد از آن در نیشابور رواج یافته و در نیمه قرن چهارم قمری به دینور و کردستان رسیده است. ورود این مذهب به دنبال حرکتی علمی بود که پس از تشکیل سلسله های طاهریان و سامانیان شکل گرفت.
    کلیدواژگان: ایران، خراسان، فقه شافعی
  • محمدجواد محمدحسینی*، سید جمال موسوی صفحات 147-160

    «علم الفرایض»، اصطلاحی فقهی است که به کیفیت محاسبه و تقسیم ارث می پردازد. نیاز عامه مردم به این علم از یک سو و وجود احادیثی ظاهرا دال بر ترغیب مردم به فراگیری آن از سوی دیگر، سبب شد تا در تک نگاری ها و کتاب های جامع فقهی، این علم مورد بررسی قرار گیرد. بخش زیادی از این علم، شامل احکام شرعی است که مشخص می کند ترکه متوفی با چه نسبتی و به چه کسانی می رسد، اما برای اجرای این ضوابط شرعی، ناگزیر به دانستن مقداری علم حساب موسوم به «حساب الفرایض» است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، به چیستی علم فرایض و جایگاه آن در علوم دوره اسلامی پرداخته است. با بررسی دانشنامه های دوره اسلامی مشخص شده است که برخی از دانشمندان، فرایض را شاخه ای از فقه و برخی دیگر آن را شاخه ای از علم حساب و برخی دیگر آن را بینابین در هر دو علم و گاهی هم علمی کاملا مستقل دانسته اند.

    کلیدواژگان: علم الفرائض، علوم دوره اسلامی، ارث، حساب الفرائض
  • نیما ولی بیگ*، آتنا محمودی صفحات 161-174

    شهر بوشهر در دوره قاجار به یکی از مراکز اثرگذار تجاری و سیاسی تبدیل شد و در راستای این توسعه شهری، بناهایی در شهر ساخته و در دوره های بعد به سبب تغییر رویکردهای سیاسی، اجتماعی و توسعه شهری، بسیاری از این ابنیه تخریب شدند. در این میان، ارگ حکومتی بوشهر از مشهورترین آثار قاجاری این شهر بوده که به سبب تخریب های انجام شده، اثری از آن باقی نمانده است. تحول رخ داده در منظر شهر تاریخی، باعث شده تا بخشی از میراث ملموس شهر از بین برود. از این رو، بازنمایی این بنا در راستای معرفی ویژگی های کالبدی آن، به شناخت بیشتر ارگ حکومتی کمک می کند. پژوهش حاضر، برای نخستین بار با بهره گیری از منابع تاریخی، اسناد توصیفی- تصویری را در بازنمایی و مستندسازی ارگ حکومتی قاجاری بوشهر به کار گرفته است. هم چنین این پژوهش، داده های خود را بر پایه کتابخانه ای و میدانی بنیان نهاده است. در این راستا، اسناد تاریخی و تصویری در کنار یکدیگر می تواند راهکاری برای تحلیل ویژگی های کالبدی و بررسی موقعیت جغرافیایی این بنا باشد. یافته های این پژوهش، وجوه گوناگون شکلی و فرمی ارگ حکومتی بوشهر را نشان داده است. در مقایسه این اسناد، قسمت هایی از بنا که در اسناد توصیفی یا تصویری به طور کامل مشخص نشده بود، آشکار شد.

    کلیدواژگان: تحول منظر شهری، بازنمایی، ارگ حکومتی قاجاری بوشهر، مستندسازی اسناد تاریخی و تصویری
  • هدیه تقوی* صفحات 175-191
    بازتاب اخبار ازدواج حضرت خدیجه(س) و پیامبر(ص) در منابع تاریخی به شیوه های متفاوت و به گونه ای ناهمگون مطرح شده است. تنوع محتوایی و مضمونی روایت ها به صورت اسطوره سازی، داستان پردازی و برجسته سازی برخی گزاره های این واقعه در ذیل گزارش های تاریخی مرتبط با موضوع آشکار است و می تواند بر نوع نگاه مخاطب به این واقعه و دور کردن آن از واقعیت اثرگذار باشد. با توجه به اهمیت شناخت بهتر محتوای این گزارش ها، پژوهش پیش رو با استفاده از روش نظریه بنیاد (زمینه ای) به سنجش گزارش های تاریخ طبری مرتبط با این بحث پرداخته است. طبری (م 310 ه.ق) از این رو مبنای پژوهش حاضر قرار گرفته که هم با ثبت روایت های گوناگون از جامعیت بیشتری نسبت به دیگر منابع تاریخی برخوردار و هم محل رجوع اهل فن و عامه مردم است.کاربست این روش در پژوهش موجود از طریق شناسایی مفاهیم، مقوله ها و روابط معنایی آنها به یافتن معیار غالب در متن گزارش های طبری از ازدواج حضرت خدیجه و پیامبر(ص) پرداخته است و ویژگی های خلقی و شخصیتی خدیجه(س) و پیامبر(ص) را به عنوان مقوله اصلی در امر ازدواج آنان پیش بینی می کند.
    کلیدواژگان: حضرت خدیجه(س)، پیامبر(ص)، نظریه بنیاد، ازدواج، تاریخ طبری
  • زلیخا غفاری رودسری*، مهدی عبادی، مهدی جمالی فر صفحات 193-221
    کشت و برداشت چای در ایران به عنوان محصولی کشاورزی برای نخستین بار در گیلان و در دوره قاجاریه آغاز شد. کاشف السلطنه سفیر ایران در بمبیی، در این دوره نقشی مهم و محوری در فراهم آوردن شرایط انتقال بذر چای به ایران و سپس کشت آن در گیلان ایفا کرد، که از نظر آب و هوایی و شرایط طبیعی منطقه ای مناسب برای کشت چای تشخیص داده شده بود. در این پژوهش، به طورعمده با تکیه بر اسناد و با بهره گیری از روش مطالعه تاریخی توصیفی تحلیلی مسایل مربوط به روند کشت چای و چالش های پیش روی آن از ایام نخستین کاشت این محصول در گیلان دوره قاجاریه تا به ثمر رسیدن و تثبت آن در این منطقه به عنوان محصولی کشاورزی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان داد؛ روند کشت چای در ابتدا به سبب مخالفت شدید حکام و مالکان گیلانی با مشکلاتی جدی رو به رو شد؛ اما با حمایت مستقیم مظفرالدین شاه از کاشف السلطنه از یک سو و پشتکار خود کاشف السلطنه از سوی دیگر، درنهایت کشت چای در گیلان تثبیت شد.
    کلیدواژگان: تاریخ چای کاری در ایران، گیلان دوره قاجاریه، کشت چای در گیلان بر اساس اسناد، لاهیجان، کاشف السلطنه
  • مژگان خیرالهی ازناوله*، اسماعیل بنی اردلان صفحات 223-248
    توصیف درخت صنوبری که در متون مکتوب فارسی از گذشته تاکنون برجای مانده، با درختی که در سده اخیر، متخصصان حوزه علوم گیاهی و کشاورزی صنوبر می نامند، متفاوت است و این دو یکی نیستند. پژوهش حاضر به بازشناسی تصویر درخت صنوبر و نقش صنوبری در آثار هنری ایرانی پرداخته است و در راستای این هدف، ویژگی های درخت صنوبر را در متون مکتوب دوران اسلامی بررسی و سعی در بازشناسی این درخت از نشانه های ثبت شده در متون مذکور می نماید. از این رو، پرسش های این پژهش عبارت اند از: چه ویژگی هایی برای درخت صنوبر در لغت نامه ها، فرهنگ ها و متون کهن دوران اسلامی ذکرشده که به کمک آن ها بتوان این درخت را از سایر درخت ها باز شناخت؟ براساس ویژگی های موجود در متون کهن، کدام یک از نقوش موجود در آثار هنری دوران اسلامی را می توان بازنمایی درخت صنوبر و شکل صنوبری دانست؟ فرضیه این پژوهش، مبتنی بر آن است که نقش مایه موسوم به نقش صنوبری در آثار هنری ادوار تاریخی ایران موجود است، که برگرفته از درخت صنوبر است، و این درخت از خانواده درختان سوزنی برگ بوده و نمی تواند درختی از خانواده پوپولوس مانند تبریزی و سپیدار باشد. پژوهش حاضر به روش توصیفی تطبیقی و به شیوه گردآوری داده ها، مطالعه کتابخانه ای و جست وجوی میدانی و اینترنتی انجام گرفته است. برآیند پژوهش حاضر نشان داد که درخت صنوبر از خانواده درختان کاج و از دیرباز یکی از نقوش پرتکرار در آثار هنری ایرانی اسلامی بوده است.
    کلیدواژگان: درخت صنوبر، نقش صنوبری، سوزنی برگان، هنر ایرانی اسلامی
  • فاطمه هدایتی، جمال الدین سهیلی*، کمال رهبری منش صفحات 249-274
    مساجد جامع، همواره مهم ترین فضاهای آیینی-اجتماعی در جهان اسلام بودند. احیا و بهره برداری از این فضاها بدون شناخت این میراث فرهنگی و توجه به دوره های تاریخی و زمانی آن ها میسر نمی شود. ساختار و پیکره بندی فضایی مساجد ایرانی در زمان سلجوقیان شکل گرفته است و فضاهای بینابین، اجزای اصلی این قالب هستند. با توجه به اینکه کیفیت خوانایی در مساجد جامع بر پیوند عاطفی میان انسان و کالبد معماری اثر گذاشته و بر کیفیت حضورپذیری و تجمع پذیری این فضاها می افزاید، لزوم شناخت ارتباط این فضاها و خوانایی مساجد جامع دوران سلجوقی ضروری به نظر می رسد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چه رابطه ای میان مولفه های پیکره بندی فضاهای بینابین و کیفیت خوانایی در مساجد جامع سلجوقی وجود دارد؟ پژوهش حاضر جزو مطالعات تاریخی-تفسیری و از نوع ترکیبی (کمی و کیفی) و به روش استدلال استنتاجی است. نتایج تحقیق نشان داد که فضاهای بینابین اعم از حیاط مرکزی، ایوان و ورودی با سامان بخشی و توزیع متوازن سایر فضاها حول مرکز ثقل مسجد بر افزایش خوانایی مساجد جامع سلجوقی اثر می گذارند.
    کلیدواژگان: پیکره بندی فضایی، اتصال، هم پیوندی، حیاط مرکزی، ایوان، ورودی
|
  • Reza Sehhat Manesh *, Ahmad Dastavan, Mostafa Aghabeigipour Pages 7-31

    Tax booklets are significant historical evidence from the Qajar era. Most of these booklets have been written in Siyaq chirography, containing valuable information about the Qajar period's economic, social, cultural, and local history. Taking advantage of a historical approach and statistical techniques, the present article aims to review and process revenue and expenditure booklets of Hamedan and Qaraguzlū in the years 1304 and 1306 AH: how Hamedan Province's taxes were collected and spent during this time. The primary data used to answer this question are extracted from the revenue and expenditure booklets. Historical sources and contemporary studies are also used to explain the technical terms used in these tax booklets. The study results indicate that the tax on agricultural lands was an essential taxation resource. It was mainly allocated to the tribal chiefs and military costs and the expenses related to court, rulers, and alderpersons. The budget for construction substructures and agriculture development was relatively insignificant.

    Keywords: tax booklets, Siyaq, Tax, Hamedan, Qajar Period, Qaraguzlū
  • Halimeh Jafarpoor Nasirmahaleh, Zeinab Afzali *, Alireza Ebrahimi Eedelou Pages 33-58
    As a branch of mathematical science, music was a valuable art during the Seljuk period. Unlike other arts, our information about the music of this period is scarce. However, based on the pottery works and literary texts, it could be deduced that music played an influential role in the social life of the Seljuk period in various situations, such as battles, rituals, and celebrations. This study tries to analyze and explain the social functions of Seljuk music based on some pottery works and the eight poem collections remaining from this time. The research findings show a correlation between the images on the pottery works and the information in the poem collections about the Seljuk musicians and musical instruments.
    Keywords: Seljuk period, Musical Instruments, poems, Pottery, Social Function
  • Maryam Soleimani Fard, Qanbarali Roodgar *, Hadi Alemzadeh Pages 59-78
    Following the invasions of the Mongols and the subsequent establishment of the Ilkhanate, the Islamic territory faced a new situation, which affected the development of the sciences. In this situation, the Iranian Muslim geographer, Abū Yaḥyā Zakariyyāʾ ibn Muḥammad ibn Maḥmūd al-Qazwīnī, wrote geographical Āthār al-bilād wa-akhbār al-ʽibād (Monuments of the Lands and Historical Traditions about Their Peoples), as well as the ʿAjāʾib al-makhlūqāt wa-gharāʾib al-mawjūdāt (Wonders of the Creation and Unique [phenomena] of the Existence). This article aims to answer whether al-Qazwīnī, in his Āthār al-bilād, wa-akhbār al-ʽibād, followed his predecessors' approach or devised an innovative attitude. This article also explores the elements and characteristics of his attitude. The survey shows that al-Qazwīnī, by choosing a generalistic view, included the geography of the foreign territories in his book. He was influenced by the Greek climate categorization and the Iraqi school in geography. His geographical writings have a historical tendency so the biographies could be found in his book.
    Keywords: Āthār al-bilād was-akhbār al-ʽibād, Islamic geography, wonders of the creation, geography, al-Qazwīnī
  • Fatima Saadatmand * Pages 79-98
    Among the large variety of Persian treatises on arithmetic (ʿilm al-ḥisāb), a few are attributed to Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī (597-672/1201–1274), which need to examine. Many cataloguers identified a Persian work assumed to be the translation from his well-known work, Jawāmiʿ al-ḥisāb bi al-Takht was-al-turāb (The Comprehensive Collection of Arithmetic with the Board and Dust) on Indian arithmetic, despite the numerous intertextual similarities, it is not a translation of Jawāmiʿ al-ḥisāb and based on some traces of Old Persian, it dates back to earlier. A Persian treatise on algebra called Guzῑda (The Compendium), copied by ʿAlāʾal-Dawla Yazdῑ in 1057/1647, is considered a translation of Ṭūsī's algebra (al-Jabr was-al-muqābala). However, this treatise is essentially the third chapter of a more extensive and more detailed work on arithmetic entitled Khatm bi Żiʿf and composed by Abū al-Qāsim Jurjānῑ in 950/1543. Another work, known as al-Żarb wa-al-qismat, is a part of Tusi's treatise on practical arithmetic, Jāmiʿ al-ḥisāb, although it remains unidentified in most catalogues and is considered to be a translation of Jawāmiʿ al-ḥisāb.
    Keywords: Naṣīr al-Dīn Ṭūsī, Jawāmiʿ al-ḥisāb, Jāmiʿ al-ḥisāb, ʿAlāʾ al-Dawla Yazdῑ, Algebra, Abū al-Qāsim Jurjānῑ, al-żarb wa-al-qismat
  • Musaalreza Bakhshiostad * Pages 99-118
    Historically, the prevailing tendency towards a school of Islamic jurisprudence in a particular region of Islamic territory is worthy of investigation. Shortly after the establishment of the Umayyad in Andalusia, Maliki became the official school of the Andalusian Muslims by replacing the ʾAwzāʿī school. At the same time, the leading school in the east of the Islamic territory was Hanafi. This article intends to survey the causes of the government's tendency and people in Andalusia toward the Maliki school based on historical references. The result indicates that the Andalusian jurists who visited the centers of Maliki school played an essential role in this conversion. Furthermore, the Maliki school was also supported by the Andalusian government. The intellectual simplicity of the Maliki school was also in accordance with the Andalusian intellectual atmosphere
    Keywords: Andalusia, Umayyads of Andalusia, travel, Maliki school
  • Sayed Navid Naghshbandi * Pages 119-146
    The Shafi'i school is one of the four Sunni schools of religious law initiated in Iran, and Iranians had a chief role in its foundation. The Iranians get familiar with Shafi'i jurisprudence by learning the hadith from Shafi'i. Some people of Khorasan visited the student of Shafi'i and introduced this school to Iranians. This article surveys the initial presence and acceptance of this school in Iran. The conclusion is that the Shafi'i school in Iran was active during the middle of the third century AH in the cities of Merv and Esfarayen, then from Nishapur to Dinawar and Kurdistan in the middle of the fourth century AH. This propagation was after the movements in knowledge during Tahirid and Samanid dynastie
    Keywords: Iran, Khurasan, Shafi'i school
  • MohammadJavad Mohammad Hosseini *, Seyyed Jamal Moosavi Pages 147-160

    The content of a science called science of inheritance formed Islamic period was the process of dividing an inheritance into heirs. Due to its importance in encouraging hadiths about it, this science was vastly included in monographs and comprehensive jurisprudence books. This science primarily presents the religious rules related to the subject; However, some calculation was inevitable for applying these rules. In this article, we study the position of this science during the Islamic period. The study of the encyclopedic books shows that this science is considered a branch of Islamic jurisprudence, a branch of arithmetic, an interdisciplinary branch, or even an independent science.

    Keywords: the science of inheritance, Islamic jurisprudence, Arithmetic
  • Nima Valibeig *, Atena Mahmoudi Pages 161-174

    The city of Bushehr became an influential commercial and political center during the Qajar period. In this regard, governmental buildings were constructed in this city, most of which were destroyed due to subsequent urban growth. The Bushehr governmental citadel was a well-known monument during the Qajar period, which was demolished without any trace later. Based on documentary and visual historical evidence, this article reveals various aspects of this building and introduces the different parts of this citadel.

    Keywords: Governmental citadel, the Qajar period, Bushehr, Historical Evidence
  • Hedieh Taghavi * Pages 175-191
    The information on the marriage of Khadīja al-Kubra (PBUH) and Prophet Muhammad (PBUH) has been reflected in historical sources in different forms and heterogeneous ways. The content and thematic diversity of the narratives in the form of myth-making, story-telling, and highlighting some of the propositions of this event are evident in the historical reports related to the subject, which can affect and distort the audience's view. Due to its importance, this article aims to reevaluate the reports in Tarikh al-Tabari by the method of foundation theory - which reduces the possibility of the involvement of subjective assumptions in understanding the content of the text. Tarikh al-Tabari is the source of this research due to its comprehensive attitude of recording different narrations as a well-known source. This survey determines the dominant criterion in Tarikh al-Tabari's report on the marriage of Khadīja al-Kubra (PBUH) and Prophet Muhammad (PBUH), which is their moral and personality characteristics.
    Keywords: Khadīja al-Kubra (PBUH), Prophet Muhammad (PBUH), Tarikh al-Tabari, Marriage
  • Zoleykha Ghaffari Rudsari *, Mehdi Ebadi, Mahdi Jamalifar Pages 193-221
    During the Qajar period, tea was cultivated and produced for the first time in the Guilan province in the North of Iran. Kāshif al-Salṭanah, the Iranian Ambassador of the time in Bombay, played a pivotal role in preparing the conditions for the transportation of tea seeds to Iran and their cultivation in Guilan. The region was considered a proper region for this agricultural purpose regarding its convenient climate. In this research, based on archived documents, the challenges of this process, from the first days of tea cultivation until its harvest, are investigated. The result shows that the strong resistance of the rulers and landlords against this new agricultural product was the main problem. However, the persistence of Kāshif al-Salṭanah, supported by the then king, Mozaffar ad-Din Shah, eventually developed tea production in Guilan.
    Keywords: History of tea in Iran, Guilan province, Qajar era, tea cultivation, Kāshif al-Salṭanah
  • Mozhgan Kheirollahi Aznavleh *, Ismael Bani Ardalan _ Pages 223-248
    The description of the Sanawbar tree in historical Persian texts is not the same as the Sanawbar tree in modern Persian terminology. This article studies the image of the Sanawbar tree and the Sanawbari motif in Iranian-Islamic artworks and explores its properties accordingly. Research questions are: What were the distinguishing features of the Sanawbar tree according to historical dictionaries, lexicons, and texts? accordingly, what could be the Sanawbari motif in Iranian-Islamic artworks? The method is the comparison between textual descriptions and visual motifs. The result shows that the historical concept of the Sanawbar tree and the related motifs referred to a tree belonging to an evergreen tree from the coniferous family like cedar, and not to a tree from the Populus family, in contrast with the modern Persian terminology.
    Keywords: Sanawbar tree, Sanawbari motif, coniferous trees, Iranian-Islamic Art
  • Fatemeh Hedayati, Jamalledin Soheili *, Kamal Rahbarimanesh Pages 249-274
    Congregational mosques (masjid jāmi‘) were consistently the principal religious-social spaces in the Islamic world. The revitalization and use of these spaces require the recognition of these cultural heritages and attention to their histories. Iranian mosques' structure and spatial configuration were formed during the Seljuk dynasty, and in-between spaces are considered their main components. Since the quality of legibility in jāmi‘ mosques influences the affective connection between man and the architectural structure and enhances public attendance and gatherings in these spaces, it seems necessary to recognize how in-between spaces influence legibility in jāmi‘ mosques constructed in the Seljuk era. The main research question is the role of the in-between space configuration components in enhancing the quality of legibility in Seljuk jāmi‘ mosques. This study is historical-interpretive mixed-method research (quantitative and qualitative) carried out through deductive reasoning. The results indicated that in-between spaces, such as the central courtyard, Iwans, and entrances, With the arrangement of other spaces around the center of the mosque enhance legibility in Seljuk jāmi‘ mosques.
    Keywords: Congregational Mosques, Seljuk era, connectivity, Integration, Central courtyard, Iwan, entrance