نشریه جامعه شناسی ارتباطات
پیاپی 2 (زمستان 1399)

در موخره و بخش پایانی سرمقاله پیشین (فصل نخست)، اینچنین آمد که روابط‌عمومی‌ها افزون بر وجوب و لزوم گریزناپذیر بهره‌گیری از فن‌آوری‌های ارتباطی و آشنایی با مبانی و اصول دانش ارتباطات، باید سه ویژگی ممتاز انسانی را در نهاد و سرشت خود و اخلاق سازمانی خویش اعتلاء و ارتقا بخشند. این سه خصیصه و مولفه عبارتند از: الف: عشق و مهروزی ب: عقل و خردورزی ج: عدل و دادورزی اینک به واکاوری مولفه های مزبور و نقش اساسی هر یک از آنها در تحکیم مبانی و زیرساخت های روابط عمومی ها و تکمیل فرآیندی که به توانمندی و پویایی آنها خواهد انجامید، خواهیم پرداخت:

در دنیایی زندگی می کنیم که بدون ارتباطات مطلوب و خردمندانه، توسعه مفهومی دست نیافتنی است. از یکسو نظام جهانی قدرتمندانه همه عناصر ساختاری خود را به رخ فرهنگ‌های بومی می کشاند و از سوی دیگر فرهنگ‌ها و جوامع قدرتمند شرقی با عناصر پویایی فرهنگی چند هزار ساله خود در مقابل این هجمه عظیم مقاومت می‌کنند. شاید مهمترین وظیفه علوم ارتباطات حل این مشکل بزرگ از طریق صلح‌آمیز و به شیوه‌ای مطلوب و مسالمت آمیز باشد، طوری که هم منافع و عناصر ارزشمند فرهنگی این جوامع حفظ شود و هم در این نظام جهانی در ارتباطات مطلوب و سازنده با جهانیان قرار گیرند. اینجاست که علوم ارتباطات شاخص عصر برای پاسخگویی به نیازهای امروزمان قرار می‌گیرد. آن هم در عصر غول‌های رسانه‌ای که همه شیون زندگی انسان را تحت سیطره مدیریت خود قرار داده‌اند. موسسه آموزش عالی دانش پژوهان پیشرو با هدف تربیت نیروهای متخصص علوم ارتباطات با این رویکرد که دانش ارتباطات ریشه در شرق و فرهنگ ایرانی اسلامی‌مان دارد، تلاش خواهد داشت تا این دانش شرقی را بومی‌سازی و به‌روز کند. در این راستا فصلنامه جامعه شناسی روابط‌عمومی درگاهی جهت انعکاس این دستاوردها و نتایج ارزشمند خواهد بود. امیدوارم در آینده نه چندان دور شاهد شکل‌گیری فرضیات بومی و اثربخش در این گروه وزین باشیم.

تحول چشمگیر در فن‌آوری ارتباطات در دو دهه اخیر، موجب بروز تحولاتی ژرف در عرصه دیوان‌سالاری گشته و بسیار نیرومندتر از گذشته انتظارات کارگزاران و ارباب‌رجوعان را از منظر زمان، هزینه و روش انجام کارها دگرگون ساخته است. به دنبال فراگیر شدن این سیستم در محدوده سازمانی، ایجاد روشی مکانیزه برای تبادل الکترونیکی مکاتبات بین سیستم های مختلف، یک نیاز جدی و اساسی محسوب می‌شود تا ارتباط بین سازمانی را به شکل مناسب تری فراهم نماید. در این پژوهش، سوال اساسی این است که بکار گیری روابط عمومی الکترونیک چه نقشی در افزایش بهره‌وری سازمانی در پست بانک ایران استان مازندران دارد؟ بر این اساس برای آزمون فرضیه‌های تحقیق، از روش پیمایش اجتماعی استفاده شد. همچنین تکنیک جمع آوری داده ها، پرسشنامه سازمان یافته بود. جامعه و نمونه آماری، کلیه مدیران روابط عمومی پست بانک ایران در مازندران به تعداد حدودا 300نفر بودند و به دلیل موجود بودن اطلاعات، کل جامعه آماری بدون انجام نمونه‌گیری مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق داده‌های حاصل از گردآوری پرسشنامه‌ها تجزیه و تحلیل شد و به روش تحقیق همبستگی، از طریق آزمون‌های آماری مناسب رابطه بین استفاده از روابط عمومی الکترونیک و افزایش بهره‌وری سازمانی در پست بانک استان مازندران مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق با آزمون فرضیات نشان داد که بین بکار گیری روابط عمومی الکترونیک و رضایت مشتریان، بهبود عملکرد سازمانی، افزایش بهره‌وری سازمانی، افزایش کارایی کارکنان و بهبود پاسخگویی به مشتری در پست بانک ایران رابطه معناداری وجود دارد.

هدف از پژوهش حاضر الویت بندی عوامل دینی موثر بر رفتار و نگرش کاربران فضای مجازی در ایران می باشد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق، خبرگان آشنا با مبحث که شامل اساتید دانشگاهی و کارشناسان مربوط به حوزه رسانه و دین می باشند، هستند. تعداد نمونه 10 نفر از خبرگان هستند که در این تحقیق مورد پرسش از طریق پرسشنامه زوجی و طیف 1 تا 9 مورد پرسش قرار گرفتند. برای بررسی روایی ابزار اندازه گیری یا همان پرسشنامه زوجی، از روایی محتوا استفاده شد و پرسشنامه در اختیار اساتید و خبرگان قرار گرفت تا صحت معیارها و زیرمعیارها مورد تایید قرار گیرد. در نمونه گیری هدفمند پژوهش حاضر، از نمونه گیری هدفمند قضاوتی استفاده شده است، بدین معنا که تعداد محدودی از افراد دارای اطلاعات مناسب برای پاسخگویی به سوالات تحقیق بوده اند. افراد خبره نیز در این پژوهش افرادی بودند که حداقل سابقه 10 سال کار و یا پژوهش در زمینه دین و رسانه را داشته اند. نمونه گیری تا مرحله اشباع نظری ادامه پیدا کرد. از نرم افزار Super Decision و فرایند تحلیل شبکه ای ANP جهت الویت بندی معیارها استفاده شد. نتایج نشان داد معیار فرهنگ مذهبی خانواده با وزن 0.417 دارای بیشترین اهمیت در میان معیارهای دینی موثر بر نگرشی و رفتاری کاربران فضای مجازی می باشد. همچنین یافته های تحقیق نشان داد پس از معیار فرهنگ مذهبی خانواده، معیارهای آموزه های دینی فرد و معیار الگوهای دینی-رفتاری دارای بیشترین اهمیت می باشند.

در دنیای کنونی ما دستیابی به رفاه،‌ آسایش و آرامش همه جانبه بدون در نظر گرفتن مفهوم توسعه پایدار امکان پذیر نخواهد بود و از آنجا که این مفهوم پیوند ناگسستنی با انسان ها دارد،‌ لذا توجه به توسعه اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد اصلی توسعه پایدار از اهمیت بیشتری برخوردار است. این مقاله با هدف تبیین نقش رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی در توسعه فرهنگی جامعه به عنوان یکی از شاخه های اصلی توسعه پایدار اجتماعی انجام شد. در این پژوهش که به صورت کتابخانه ای و اسنادی با مطالعه و مرور بیش از 50 منبع مکتوب و مقالات علمی- پژوهشی مرتبط انجام شد، در ابتدا ادبیات توسعه پایدار استخراج و ضمن تبیین ابعاد توسعه پایدار اجتماعی از نگاه اندیشمندان و پژوهشگران،‌ توسعه فرهنگی به عنوان یکی از مهمترین زیربناهای توسعه پایدار اجتماعی مطرح گردید. همچنین با مرور نظریات مختلف رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی مشخص شد که اگرچه مردم با انگیزه های مختلفی از رسانه ها استفاده می کنند اما رسانه ها نیز می توانند با کارکردهای خود بر ابعاد کمی و کیفی توسعه فرهنگی اثرگذار باشند. جمع بندی نتایج نشان دادکه بعد کمی توسعه فرهنگی شامل افزایش شمارگان کتاب،‌ روزنامه‌ها و نشریات،‌ ‌تاسیس کتابخانه ها‌،‌ تاسیس فضاهای فرهنگی و هنری،‌ مصرف کالاها و خدمات فرهنگی و هنری، فعالیت های اقتصادی فرهنگی، پژوهش های فرهنگی، تامین تجهیزات و تامین بودجه های فرهنگی و هنری و... و بعد کیفی آن شامل عقل گرایی،‌ تقویت و پاسداری از عناصر و مولفه های فرهنگی،‌ تقویت صنایع فرهنگی و هنری و میراث فرهنگی، مشارکت فرهنگی و هنری، امکان دسترسی به منابع اطلاعات، باور به آزادی بیان و... بود. همچنین یافته ها نشان داد که تحقق اهداف توسعه پایدار به ویژه در حوزه فرهنگی بدون ‌تقویت رسانه های محلی، دسترسی آزاد به منابع اطلاعاتی‌،‌ باور به آزادی بیان، ارتقاء سرانه مطالعه، افزایش شمارگان کتاب و نشریات و... میسر نخواهد شد.

حکیم بزرگوار جلال الدین محمد بلخی در این چند مصرع به خوبی جایگاه آگاهی و خبر را ترسیم نموده اند. مفهوم آگاهی در حال حاضر از چنان ابعاد پیچیده و مبهمی تشکیل شده است که خواسته یا ناخواسته علوم مختلفی را در جهت تبیین خود و دستیابی بشر به معنا و کارکرد این واژه بلند مرتبه درگیر خود نموده است، از اثرات روان شناختی تا فیزیولوژی و جامعه شناسی و دکومانتاسیون و... اما اگر این مفهوم همانگونه که بزرگان علم تسریع کرده‌اند در بطن جامعه محقق می گردد. یعنی ما مردمانی آگاه و پویا در بطن جامعه‌ای آگاه و پویا باید داشته باشیم نهایتا به همین چند مصرع حضرت مولانا خواهیم رسید و شاید بر همین مصداق بود که سلاطین اندیشمند، دانش دوست و علم پرورسامانی در دوران نوسازی علمی شکوهمند خود به خوبی از جایگاه خبر، اطلاع رسانی و ایجاد ساز و کارهای لازم جهت آگاهی و آگاه سازی اجتماعی آگاهی داشته و مکانیسم های قدرتمندی در جهت اعتلاء آن در حکومت خود ایجاد کرده بودند تا جایی که وزارتخانه ای مستقل با تمام ساز و کارهای ممکن یک وزارتخانه اعم از وزیر، ادارات مختلف زیر مجموعه، شعب زیر مجموعه در سراسر قلمرو و مسوولان و کارکنانی با ویژگی های خاص اعم از قدرت کلام، قلم و... ایجاد نموده بودند تا در کنار دیوان رسایل، دیوان اشیا (وزارت دارایی)، دیوان جیش (وزارت دفاع)، دیوان شرطه (وزارت کشور)، دیوان محتسب، دیوان اشراف (وزارت اطلاعات)، دیوان آب، «دیوان برید» نیز به عنوان وزارتخانه اطلاع رسانی نقش رشد و توسعه اطلاع رسانی و آگاهی را انجام دهد.

در این مقاله سعی بر این شده تا با نگاهی جامع به ریشه‌های اصلی پیدایش گل و مرغ در نقاشی ایرانی از ابتدای تاریخ تا دوران قاجار و بخشی از دوران معاصر به اهمیت تاویل ارتباطی آن اشاره کنیم و آنچه که در آن بر اساس نقش نمادین این دوعنصر در کنار هم در ادبیات و هنر نگارگری بپردازیم. حال آنکه ارتباطات در شکل امروزی خود بدون استفاده از تاویلات و چرخش‌های معنایی صورت می‌پذیرد. از این‌رو در این پژوهش برآنیم تا با در نظر گرفتن بار معنایی این دونماد در ریشه فرهنگی مردم در طی تاریخ به انسجام ریشه‌ای و اسطوره‌ای این دو نشانه که بخش عمده‌ای از خلق آثار نگارگری را در بر می‌گیرند داشته باشیم. به شکل کلی ریشه‌یابی ارتباط بین این دو عنصر نمادین و فرهنگ ایرانی می‌تواند این نتیجه را در بر داشته باشد که آیا در اصول ارتباطی امروزی هم می‌توان از فرهنگ تاویل استفاده نمود یا خیر؟