فهرست مطالب

پژوهش نامه معارف حسینی
سال هشتم شماره 29 (بهار 1402)

  • تاریخ انتشار: 1401/12/27
  • تعداد عناوین: 8
|
  • دکتر محمد سالم محسنی صفحات 7-19

    حضرت علی اکبر(ع) در کربلا تا آخرین رمق حیات در کنار پدر بزرگوار خویش ایستادگی کرده و از آن حضرت دفاع نمود و در نهایت به شهادت رسید. این پژوهش با رویکرد تاریخی و روش توصیفی به مطالعه و بررسی چگونگی شهادت حضرت علی اکبر پرداخته و به این نتیجه دست‌یافته است که آن حضرت پسر بزرگ امام حسین× بود و حدود 25 سال یا بیشتر سن داشت. او در میان جوانان بنی‌هاشم، نخستین کسی بود که از امام حسین× اجازه میدان خواسته، به جنگ رفت و شهید شد. علی اکبر در میدان نبرد، چنان مبارزه می‌کرد که دشمن را در تنگنا قرار داده بود تا سرانجام فردی به نام مره بن منقذ عبدی بر او حمله نمود و ضربتی وارد کرد که حضرت به زمین افتاد. در آن هنگام افراد دشمن بر او هجوم آوردند و بدنش را با شمشیر قطعه قطعه کردند تا جایی که برخی در چگونگی شهادت آن حضرت تعبیر «اربا اربا» را به کاربرده‌اند. امام حسین و زینب به بالین علی اکبر آمدند. امام به جوانان بنی‌هاشم دستور داد که بدن پاره‌پاره علی اکبر را به خیمه‌ها ببرند و کنار دیگر شهیدان بگذارند.

    کلیدواژگان: علی اکبر(ع)، شهادت، مره بن منقذ عبدی، اربا اربا
  • سکینه مهدوی کلاته نو*، دکتر محمود فیروزی مقدم، دکتر مهیار علوی مقدم، دکتر علی صادقی منش صفحات 21-42

    شعر عاشورایی، یکی از گسترده‌ترین شاخه‌های شعرآیینی که به روایت رویدادها و توصیف شخصیت‌های مرتبط با واقعه عاشورا می‌پردازد، این گونه از شعر، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به ویژه دوران جنگ ایران و عراق رونق بیشتری یافت. توصیف شخصیت‌های عاشورایی؛ به سان الگوهای متعالی مبارزه با ظلم، ایثار و صبر، انگیزه بخش مخاطبان در دوران انقلاب و جنگ بود؛ دورانی که در آن مردم نیازمند حفظ روحیه پایداری و مقاومت در خود بودند. این مقاله ضمن شناسایی لایه‌های سبکی و پیوند مسایل زبانی با محتوا ما را به درک و دریافت دقیق‌تری از این نوع شعر می‌رساند. کاربرد واژگان عینی و نشان‌دار، تکرار واژه‌ها و هم حروفی آن‌ها و همچنین وجود تشبیهات و استعارات که از طبیعت گرفته شده، از ویژگی‌های این نوع اشعار است. این مقاله به شیوه توصیفی، تحلیلی به بررسی لایه‌های سبکی اشعار عاشورایی بعد از انقلاب اسلامی می‌پردازد و تکامل اشعار را در چهار لایه آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی نشان می‌دهد. براساس یافته‌های این پژوهش این اشعار در حوزه واژگان و تصاویر دارای برجستگی است.

    کلیدواژگان: شعر آیینی، شعرعاشورایی، انقلاب اسلامی، سبک شناسی لایه ای
  • دکتر علی فارسی مدان صفحات 43-57

    جون غلام فضل بن عبد الله بن عبد المطلب بود، که امام علی (ع) او را خرید و به ابوذر بخشید. هنگامی که ابوذر در ربذه فوت کرد؛ به مدینه برگشت و به حضرت علی (ع) پیوست، سپس به خدمت امام حسن (ع) آمد و بعد از ایشان نیز همراه امام حسین (ع) از مدینه به مکه و سپس از مکه به سمت عراق آمد. جون در کربلا کنار خیمه امام حسین (ع) به تعمیر و اصلاح شمشیر امام (ع) و یاران پرداخت. با وجود اینکه امام (ع) او را مرخص نمود؛ اما با بصیرت و وفاداری در کنار امام (ع) ماند و با شجاعت به شهادت رسید و عاقبت بخیر شد.

    کلیدواژگان: امام حسین (ع)، جون، ابوذر غفاری، کربلا، بصیرت، نوبه
  • دکتر رضا عرب بافرانی*، احمد محمدیان صفحات 59-84

    در طول تاریخ اسلام، عاشورا همواره به عنوانی حقیقتی زنده، جاوید و الهام بخش آزادگان جهان... بوده است ادیبان و شاعران بسیاری در مدح و سوگ آن امام همام شعر سروده‌اند. در بین اشعار و مراثی حسینی عینیه جواهری از زمره اشعار ممتاز در ادبیات عربی و دارای اهمیت ادبی و فکری خاصی می‌باشد. این نوشتار با شیوه توصیفی-تحلیلی و بررسی کتابخانه‌ای در پی پاسخ به این پرسش بنیادین است که جواهری به عنوان یک ادیب دگراندیش و نوپرداز با نگاهی نقادانه و گاهی بدبینانه؛ عاشورا را چگونه درک و در قاب تصویر بیان می کند؟ جواهری با همان نگاه نقادانه خود ابتدا بحث تحریف عاشورا را می پروراند، او سه عامل تحریف قیام حسینی را مطرح می‌کند: 1. نقش مرثیه سرایان و گذر زمان 2. برنامه‌های سیاستمدارنی " همان کسانی که که به امام حسین علیه السلام ظلم کردند" و او را این گونه مطرح کرده‌اند تا از آن بهره ببرند.3. به این خاطر که انسان اندوهگین، شیفته هر انسان غمزده و دردمند است. او بعد از طرح این احتمالات در واقع به این عوامل انتقاد می‌کند. جواهری در ابتدا باوری کودکانه و معصوم به عاشورا دارد اما در پی فشار جریان‌های اجتماعی و سیاسی بدبینی بر اندیشه او حاکم می‌گردد و به عاشورا شک می‌کند و تمام وجود او را شک فرا می‌گیرد تا اینکه راه حقیقت حسینی بر او متجلی و توسط ابا عبدالله الحسین علیه السلام طریق هدایت را در می‌یابد تا جایی که می‌گوید: آمنت بالحسین علیه السلام.

    کلیدواژگان: جواهری، قصیده عینیه، امام حسین علیه السلام، شک، یقین
  • محمدجعفر میلان نورانی، مجید سرکوبی صفحات 85-114

    اعمال سلیقه شخصی در دین، همواره تنش‌هایی را در پی داشته‌است. یکی از مصادیق برخورد سلیقگی و غیرصحیح با اولیای الاهی، این است که برخی افراد خود را «سگ» آنان خطاب می‌کنند. این نوشتار درصدد برآمد تا این حرکت را ریشه‌یابی و نقد کند. لذا بعد از آنکه اثبات شد، «سگ» نامیده شدن ابتدایا در زمان صفویان و مشخصا توسط شاه عباس دوم ابداع شده و بعد از وی بوده که این عمل غیرصحیح در جامعه شیعی انتشار یافته، به نقد محتوایی و مفهوم این عمل پرداخته و اثبات می‌شود، با توجه به اینکه امیرالمومنین مردم را از ذلیل کردن خود در برابر آن حضرت بازداشت؛ و اینکه واژه «سگ» در زبان آیات و روایات در معنای ذلت‌بار و منفی به کار رفته، چنین نتیجه گرفته شد که عبارت «سگ» نمی‌تواند به عنوان تواضع در برابر اهل بیت به کار برود.

    کلیدواژگان: اهل بیت، عزاداری، شاه عباس، نادرشاه، سگ
  • اکرم گروسی *، دکتر سعید طاووسی مسرور صفحات 115-149

    آیین های عزاداری محرم، از مهمترین مکانیزم های هویت ده و تداوم بخش فرهنگ شیعیان بشمار می آید. این آیین با انعطافی قابل توجه و در طول زمان، به خوبی خود را با آداب و رسوم اقوام و جوامع مختلف وفق داده است. دراین میان، رویدادهای مختلف زمان و مکان، نه تنها مانعی درمسیر برگزاری این آیین محوری نشده، بلکه عاملی در جهت ایجاد خلاقیت و ابتکارات ویژه درچگونگی انجام آن، توسط جماعت عزادار شده است. پاندمی ویروس کرونا، که از ماه های پایانی سال 1398ش، مهمان ناخوانده بشریت شد، اقتضایات خاصی را نیز به همراه داشت. درهمین راستا، سرایت سریع و واگیردار بودن این بیماری در انسان، دلالتی ویژه جهت اعمال تغییرات در برگزاری آیین عزاداری درسال 1399ش، ایجاد کرد. لذا شیوه های مختلفی در چگونگی برگزاری هیات های عزاداری در دهه اول ماه محرم، از سوی متولیان وعزاداران، اتخاذ شد. پژوهش حاضر تلاش دارد با رویکرد کیفی و روش مردم نگارانه وبا بهره گیری از ابزار مشاهده، مشارکت، مشاهده ی مشارکتی، ثبت تصویر و بررسی اسنادی، مروری محوری بر تغییرات و شیوه های اتخاذ شده در برگزاری مراسم عزاداری این-سال را داشته باشد. در نهایت این شیوه ها را می توان ذیل استراتژی های(تغییر، تحدید وتعلیق) صورت بندی کرد. استراتژی هایی که هر یک در زیر مجموعه خود، اشکال و مدل های متنوع برپایی مجالس عزاداری را دربرداشتند.

    کلیدواژگان: مردم نگاری، آیین های عزاداری، ماه محرم، ویروس کرونا، سال1399شمسی
  • دکتر محمدحسین مردانی نوکنده صفحات 151-153
  • دکتر محمدرضا فخر روحانی صفحات 155-156
|
  • Muhammad Salem Mohseni Pages 7-19

    Ali al-Akbar defended his faith and father to the last drop of his blood on Ashura. Based on historical evidence, aged over 25, he was the eldest son of Imam al-Husayn and the first of the Hashimids who joined the battlefield. He was a very brave combatant and fought fiersely. He continued fighting until Murrah b. Munqidh al-Abdi attacked and injured him. When he fell down injured, the rest of enemy soldiers attacked him and tore his body into pieces. Upon his tragic martyrdom fate, Imam al-Husayn and Zaynab rushed to him. There Imam al-Husayn ordered other Hashimid youths to take his mutilated body to the tent where other martyrs were laid.

    Keywords: Imam al-Husayn, Ashura, Ali al-Akbar, martyrdom, Murrah b. Munqidh al-Abdi
  • Sakineh Mahdavi Kalateh Now*, Dr. Mahmoud Firoozi Moqaddam, Dr. Mahyar Alavi Moqaddam, Dr. Ali Sadeqimanesh Pages 21-42

    Ashura-themed poetry deals with the event of Ashura. This type of poetry has received much more attention after the Islamic Revolution in Iran. It was especially favored during the eight-year imposed war, with depictions of various personalities, whether positive or negative. It was very much in vogue when people needed more inspiration and encouragement. Vivid poetic descriptions are abundant in them, coupled with rich rhetorical figures on voca, lexical, syntactic, and rhetorical planes.

    Keywords: Ritual poetry, Ashura-themed poetry, Islamic Revolution, layered stylistics
  • Dr. Ali Farsi Madan Pages 43-57

    Earlier, Jawn had been a servant of Fadl b. Abd Allah b. Abd al-Muttalib. Imam Ali freed him and sent him on mission to serve Abu Dhar al-Ghifari. After the death of Abu Dhar at Rabadhah, he returned to Medina and joined Imam Ali after whom he joined Imam al-Hasan. Then he joined Imam al-Husayn and accompanied him from Medina to Karbala where he repaired the weapons of the companions of Imam al-Husayn. On Ashura, despite Imam al-Husayn's exempting him from joining the battlefield, he joined the jihad and achieved martyrdom.

    Keywords: Imam al-Husayn, Jawn, Abu Dhar, Karbala, Ashura
  • Dr. Reza Arab Baferani *, Dr. Ahmad Mohammadiyan Pages 59-84

    Ashura has since proved an impetus and an eternal source of inspiration for many poets. The Iraqi poet, Muhammad Mahdi al-Jawahiri, composed an `ayn-rhymed qasida on Ahura. It has been subject to various studies. In it, the poet delves into various reasons why the Ashura episode has not been appreciated as it really deserves, often subject to various distortions. He finally comes up with his expressing his staunch belief in Imam al-Husayn.

    Keywords: al-Jawahiri, qasidah, Imam al-Husayn, certainty
  • Muhammad Jafar Milan Nourani, Majid Sarkoubi Pages 85-114

    Applying individual tastes and temperaments while performing religious rites often bring about some tensions. This holds true in the case of applying unpleasant designations to oneself when comparing oneself to any of the Ahl al-Bayt. This practice is frowned upon in the hadith, hence strictly prohibited.

    Keywords: Ahl al-Bayt, mourning, Shah Abbas, Nader Shah, inappropriate designations
  • Akram Garrousi *, Dr. Saeed Tavoosi Masroor Pages 115-149

    The Muharram mourning ceremonies have long made an identity-creating and dynamic ceremonies of the Shia. Although heavily influenced by other external conditions, people always revived this rite. The corona virus that attacked Iran in the later months of 1398 Sh/ 2019, and continued for around two years, mainly in 1399 Sh/ 2020, people showed their sagacious attention to both observing the health conditions and holding the religious rites at the same time.

    Keywords: Ethnography, mourning rituals, Muharram month, corona virus, shamsi year 2020