ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 205 (دی 1401)

در این مطالعه، تخلخل مفید مربوط به زون های مخرنی بخش زیرین سازند گدوان در یکی از میادین دشت آبادان بصورت سه بعدی با استفاده همزمان از آنالیز رخساره های الکتریکی و نقشه های روندی ساخته شده از داده های لرزه ای مصنوعی مدل گردید. از آنجا که مکعب لرزه ای ساخته شده، داده واقعی زمین نبود، به منظور جلوگیری از افزایش عدم قطعیت، از مکعب حاصل بجای استفاده در کریجینگ توام در تهیه نقشه های روند تغییرات مقاومت صوتی و به تبع آن در توزیع تخلخل مفید در مقیاس میدان استفاده گردید. به منظورکنترل توزیع تخلخل از رخساره های الکتریکی نیز استفاده شد. رخساره های الکتریکی با استفاده از داده های ورودی مشتمل بر نگارهای تخلخل مفید، حجم کلسیت، حجم شیل و حجم ماسه سنگ خوشه بندی شدند. براین اساس، تعداد شش رخساره تشخیص داده شد که از بین آنها دو رخساره با لیتولوژی عمدتا ماسه سنگی دارای کیفیت مخزنی بالا، دو رخساره دارای کیفیت مخزنی متوسط و دو رخساره با مقدار شیل بالا فاقد کیفیت مخزنی می باشند. آنالیز داده برای هر کدام از کدهای رخساره های الکتریکی و تخلخل متناظر با آن از طریق واریوگرافی انجام گرفت تا روند تغییرات تخلخل با توزیع رخساره ها هم خوانی داشته باشد. در این مطالعه تلاش گردید تا با استفاده از نقشه های روندی تغییرات مقاومت صوتی، توزیع رخساره های الکتریکی بهبود پیدا کرده و آن هم به نوبه خود منجر به توزیع بهتر تخلخل گردد. در واقع، علاوه بر استفاده از الگوریتم های زمین آماری در توزیع تخلخل، نقشه های روندی تهیه شده از مکعب لرزه ای نیز جهت توزیع تخلخل مورد استفاده قرار گرفتند.

در حال حاضر انواع روش های حفاری عمودی و انحرافی، برای انجام عملیات حفاری در میادین نفت و گاز برای افزایش بازیابی و بهره وری، مورد استفاده قرار می گیرند. یک چالش اساسی، تمیز کردن حفره از خرده های حفاری شده است، که عدم انجام کارآمد آن می تواند منجر به مشکلاتی مانند گیر کردن رشته حفاری گردد. علاوه بر این، استفاده از سیال حفاری نامناسب از لحاظ خصوصیات ریولوژیکی می تواند سبب مشکلاتی از جمله کندی سرعت حفاری، افزایش زمان و هزینه ها و یا حتی از دست رفتن چاه به دلیل تجمع خرده ها در فضای حلقوی گردد. برای یک چاه عمودی ، تمیز کردن موثر چاه اساسا به هیدرولیک حفاری یا ریولوژی سیال بستگی دارد که چگالی و ویسکوزیته سیال در آن دخیل می باشد. سرعت انتقال خرده ها در امر تمیزسازی چاه یکی از موارد بسیار حیاتی است. همچنین در حفاری انحرافی نیز میزان چرخش لوله ها امری بسیار مهم است که باید به آن توجه کرد. در این مقاله تجزیه و تحلیل داده های مربوط به عملیات تمیزسازی کارآمد چاه در سیستم حلقه جریان نشان داد که ریولوژی سیال حفاری بهینه شده با افزایه شیمیایی فناورانه، سرعت انتقال سیال، چرخش لوله و زاویه چاه از مهمترین عوامل کنترل کننده موثر در تمیزسازی چاه ها می باشند. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده، تغییر خواص ریولوژی سیال حفاری به کمک افزایه جدید ، نتایج مربوط به عملیات تمیزسازی چاه را بهبود بخشید؛ بخصوص در زوایای نزدیک به 40 تا 50 درجه که تمیزسازی چاه از خرده ها، در دشوارترین شرایط ممکن قرار دارد با کمک افزایه پلیمری جدید استفاده شده تسهیل پیدا نمود.

نمودارهای نگار تولید برای اندازه گیری پارامترهای سیال به منظور کسب اطلاعات در مورد نوع سیال و حرکت آن درون چاه و اطراف دیواره چاه استفاده می گردد. این نگارها اطلاعات لازم برای تشخیص نقطه ورود سیال به دورن چاه و شناسایی مشکلات احتمالی را فراهم می نماید. نگارهای تولید شامل ابزارهای مختلفی از جمله سرعت سنج، دماسنج، فشارسنج، اشعه گاما، کالیپر، چگالی سنج و سنسور سنجش ماندگی آب برای تشخیص جریان داخل و اطراف لوله ها و ارزیابی کمی جریان می باشند. در این مقاله اطلاعات جریانی سیال درون چاه حین تولید با استفاده از نمودارهای نگار تولید در یکی از چاه های منتخب مخازن ایران، توسط نرم افزار Emeraude ارزیابی و تحلیل شده است. براساس تفسیر نگارهای رژیم های جریانی اسلاگ و حبابی در این چاه شناسایی شده است. همچنین تولید عمده مربوط به عمق چاه در بازه 4112-4109 متری می باشد.

ناسازگاری اسید و نفت طی اسیدکاری میادین نفتی باعث تشکیل ناخواسته امولسیون پایدار اسید در نفت می شود. در این مقاله، برهم کنش HCl و سه نمونه نفت خام تحت تاثیر pH، یون فریک و نسبت اختلاط اسید و نفت به طور آزمایشگاهی بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که pH اسید تاثیر ناچیزی بر پایداری امولسیون دارد. وجود یون فریک در اسید بر شدت پایداری امولسیون می افزاید و برای هر نمونه نفت خام، یک غلظت آستانه یون فریک وجود دارد که کمتر از آن، پایداری امولسیون قابل قبول است و فراتر از یک غلظت بحرانی، پایداری امولسیون مستقل از مقدار یون فریک است. نسبت حجمی اسید به کل امولسیون، پارامتری کلیدی در کنترل پایداری امولسیون است و در شرایطی که بیش از 60 درصد حجمی امولسیون را فاز اسید تشکیل دهد، جدایش فازها در زمان آغازین تشکیل امولسیون صورت می گیرد و از پایدار شدن آن ممانعت می شود.

یکی از مشکلات حایز اهمیت قراردادهای حفاری شرکت ملی نفت ایران در زمینه ایمنی و رساندن آن به سطحی قابل قبول، عدم تدوین مجموعه ای یکپارچه و به روز الزامات ایمنی تخصصی در صنعت حفاری و درج در قراردادهای مربوطه میباشد. هدف از این پژوهش، بررسی دقیق و موشکافانه بخش ایمنی قراردادهای عملیات حفاری چاه های نفت و گاز، علی الخصوص قراردادهای حفاری اکتشافی در شرکت ملی نفت ایران بود که با بهره گیری از الزامات API نسبت به شناسایی نقاط مغفول مانده در زمینه ایمنی عملیات فوق اقدام گردیده است. پژوهش حاضر بر حسب هدف، یک تحقیق کاربردی محسوب گردیده و در این تحقیق به کمک روش کتابخانه ای و بر اساس استخراج و بهره گیری از مدارک، اسناد و گزارشات مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، همچون قراردادهای تامین دستگاه های حفاری چاه های اکتشافی، قراردادهای اجرای عملیات حفاری، قراردادهای عملیات های چاه آزمایی و همچنین آخرین الزامات ایمنی عملیات های حفاری چاه های نفت و گاز شرکت ملی نفت ایران و همینطور آخرین الزامات ایمنی منتشره از سوی انستیتو نفت ایالات متحده آمریکا صورت پذیرفته است. از پژوهش فوق این مهم مشخص میگردد که میان الزامات فعلی ایمنی مندرج در قراردادهای حفاری مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران که میبایست برگرفته از استانداردهای نفتی ایران (IPS) بوده و به دلیل عدم وجود استاندارد و الزامی از سوی آن مرجع، بر اساس تجربیات پرسنل محترم و پرتلاش اداره HSE مدیریت اکتشاف و آن هم طی سال ها گرد آوری و تدوین گردیده است، فاصله و شکاف بسیار زیادی با الزامات و رویه های ایمنی مورد استفاده در سطح شرکت های معتبر نفت و گاز دنیا و علی الخصوص انستیتو نفت آمریکا وجود دارد. به همین منظور پکیج حداقل الزامات ایمنی مورد استفاده در قراردادهای حفاری چاه های نفت و گاز برگرفته از API تهیه و تدوین گردید و امید است این اقدام بتواند نقطه عطفی در بهبود شرایط الزامات ایمنی قراردادهای حفاری شرکت ملی نفت ایران باشد.

پتروناس  یکی از شرکت های بین المللی  بزرگ درزمینه ی انرژی و صنعت نفت و گاز است. این شرکت در اوایل سال 1970 با توجه به شرایط اقتصادی ، سیاسی ، بین المللی آن زمان برای کنترل و مدیریت منابع نفتی مالزی تاسیس شد. این شرکت ساختاری شبیه به اکوینور  (استات اویل) داشت، و به صورت خصوصی با مالکیت دولت فعالیت خود را آغاز کرد. در سال 1974 این شرکت در حوزه ی مدیریت منابع فعالیت خود را آغاز کرد، در سال های ابتدایی فعالیت، با پشتیبانی سیاسی دولت، موفق به عبور از چالش های پیش رو شد، در سال 1978 با تاسیس شرکت PCSB  فعالیت خود را در بخش بالادست آغاز کرد و بعد از گذشت چند سال با گسترش فعالیت خود در بخش بالادست  و پایین دست ، به سمت جهانی شدن حرکت کرد. سپس از سال 1994 به بعد فعالیت خود را در کشورهای میانمار، ویتنام و قسمت هایی از آفریقا گسترش داد. این شرکت اکنون در بیش از 20 کشور جهان در حال فعالیت در بخش های مختلف است و قراردادهای خدمتی  و مشارکت در تولید  بسیاری با کشورها و شرکت های بین المللی منعقد کرده است. در این مقاله مراحل رشد و توسعه شرکت پتروناس و چالش های به وجود آمده در مسیر این شرکت بررسی شده است.

گاز به مایع (GTL) تکنولوژی است که با استفاده از گاز طبیعی و طی فرآیند فیشر-تروپش ،  فرآورده های با ارزشی مانند متانول، دی متیل اتر، نفتا و سایر فرآورده های میان تقطیر مانند گازوییل، کروزن و بنزین، با کیفیت بسیار بالاتر از محصولات حال حاضر ایران و نیز با مقادیر تقریبا برابر آب تولید می کند. کیفیت بسیار بالای این فرآورده ها، استفاده بهینه از منابع گازی، آلودگی کم و نیز تولید مقادیر قابل توجه آب، که پس از تصفیه برای مقاصد گوناگون قابل استفاده است، عوامل کلیدی در اهمیت فناوری GTL است. فضای زیاد مورد نیاز، هزینه بالای زیرساخت ها و دشواری در دست یابی به تکنولوژی از جمله مشکلات پیش رو برای این فناوری است. با توجه به قیمت روزافزون نفت، وجود منابع عظیم گازی با کیفیت مطلوب در ایران، کم آبی و شرایط نامطلوب محیط زیستی در ایران، این مقاله به بررسی فرآیند GTL و اهمیت و ضرورت آن با مطالعه مقالات و منابع مختلف و بررسی مزایا و معایب آن به منظور درک ضرورت این فرآیند برای صنعت نفت و گاز ایران پرداخته است.

مدل های گردش کار، فرایندی است که شامل یک سری مراحل است که پیچیدگی اجرا و مدیریت برنامه ها را ساده می کنند. درواقع  گردش کارهای علمی  در حوزه های مختلف از منابع توزیع شده برای دسترسی ، مدیریت و پردازش حجم زیادی از داده ها استفاده می کنند. لذا پردازش و مدیریت چنین مقادیر زیادی از داده ها نیاز به استفاده از یک مجموعه توزیع شده از امکانات محاسباتی و ذخیره سازی دارد. پیشرفت های اخیر در فن آوری های مجازی سازی و رشد سریع خدمات رایانش ابری، روش جدیدی را در محاسبات توزیع شده برای استفاده از منابع موجود در جهت محاسبات گردش کارهای علمی معرفی کرده است. ازاین رو، موضوع زمان بندی برای اجرای برنامه های کاربردی مقیاس وسیع ضروری  هست. البته با رشد مقیاس و پیچیدگی برنامه های کاربردی علمی، تعداد خرابی هایی که احتمالا رخ می دهند زیاد خواهد شد و یک اثر نامطلوبی روی اجرای برنامه های کاربردی مقیاس وسیع می گذارد. ازاین رو، موضوع زمان بندی تحمل پذیر خطا برای اجرای برنامه های کاربردی مقیاس وسیع ضروری هست. همچنین به اثبات رسیده است که استفاده از خوشه بندی وظایف  در محاسبات گردش کارهای علمی باعث کاهش سربار اجرای عملیات و بهبود محاسبات در وظایف گردش کار علمی بر روی منابع توزیع شده خواهد شد. بنابراین در این مقاله یک روش زمان بندی تحمل پذیر خطای گردش کار با استفاده از الگوریتم بهینه سازی فاخته تطبیق پذیر در محیط رایانش ابری با استفاده از تکنیک خوشه بندی وظایف ارایه می گردد. فاخته ها با بهره برداری از لانه پرندگان دیگر با قرار دادن تخم ها در آن لانه ها تولیدمثل می کنند. نتایج آزمایش در مقایسه با تکنیک های موجود، برتری روش پیشنهادی را ازنظر بهینه سازی و کاهش زمان اجرا، هزینه کل و مصرف انرژی نشان داده و همچنین نتایج مطلوبی را در  کنترل سربار و افزایش سطح دسترس پذیری ارایه می نماید.

مبدل های حرارتی، از جمله تجهیزات مهم در صنایع مختلف تولید انرژی از جمله صنایع نفت و گاز شناخته می شوند. طراحی و عملیات حفظ و نگهداری آن ها در صنعت بر اساس گزارش های میدانی در خصوص تشکیل رسوب به دلیل انواع سیالات فرآیندی در شرایط عملیاتی شامل دما و فشارهای مختلف، بسیار قابل توجه است چرا که ارتباط مستقیم با اقتصاد فرآیندها دارد. بنابراین آگاهی از  عملکرد مبدل ها در مواجه با پدیده ی رسوب و طراحی آن ها بر اساس این واقعیت میدانی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پارامترهای مقاومت رسوب، فاکتور تمیزکاری و یا درصد افزایش سطح، از جمله رویکردهای مرسوم در طراحی مبدل ها برای مدیریت و کنترل پدیده رسوب در طول زمان می باشند که در این مقاله به آن پرداخته شده است. هم چنین به منظور اثبات ادعا، مطالعه موردی تشکیل رسوب های معدنی در دو واحد فرآیندی تثبیت میعانات گازی و شیرین سازی یکی از پالایشگاه گاز طبیعی کشورکه دارای مبدل های پوسته و لوله و صفحه ای هستند، از نقطه نظر پتانسیل رسوب گذاری مورد بررسی قرار گرفته شده است.