فصلنامه ره آورد نور
سال بیست و سوم شماره 86 (پیاپی 103، بهار 1403)

«تا همه ظرفیت اندیشه خلاق آدمی به کار نیفتد، امید کشف معارف الهی و ژرفای آموزش های اهل بیت(ع) برآورده نخواهد شد. ابزار فنی و دانش جدید، کمک خوبی در این راه شمرده می شوند. شما جوانان فاضل و کارآمد، از اینکه خواسته و توانسته اید با استخدام کامپیوتر در این راه گامی بردارید، خداوند تعالی را سپاس گزارید و در ادامه راه، فقط رضای او را مقصود قرار دهید و برای گشوده شدن سرچشمه های دانش و معرفت، از او مدد بخواهید. امید است کار متواضع شما، با قبول الهی رفعت یافت و در این سرآغاز، فرجامی رضایت بخش و شفابخش داشته باشد.»
فراز فوق، سخن ماندگاری است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در اوایل شکل گیری و تاسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، آن را در بازدید از دستاوردهای نور مرقوم نمود. امید است که این بیان نورانی، همواره چراغ راه این مرکز افتخارآفرین قرار گیرد و بیش از پیش، محصولات ارزنده و تولیدات کاربردی و مفیدی را تقدیم جامعه اسلامی و علاقه مندان معارف الهی نماید.
از جمله این تولیدات نرم افزاری، نسخه جدید جامع تفاسیر نور است که در اواخر سال گذشته با حضور بزرگان، اساتید، قرآن پژوهان و علاقه مندان به قرآن کریم، در سالن اجتماعات مرکز نور رونمایی شد. در این مراسم، حجت الاسلام والمسلمین دکتر اکبر راشدی نیا معاون محترم پژوهشی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی رییس مرکز نور و آیت الله محمدی گلپایگانی رییس دفتر مقام معظم رهبری سخنرانی نمودند.
در ادامه، سخنان این عزیزان را جهت استفاده خوانندگان گرامی، ارائه می نماییم.

در این مقاله، به معرفی نرم افزار جامع تفاسیر نور نسخه چهارم پرداخته شده است. این محصول که در اسفندماه 1402 رونمایی شد، از سری محصولات قرآنی مرکز نور در بستر دسکتاپ و ویندوز است. نسخه سوم این برنامه، در سال 1392 ارائه شده بود. فاصله ده ساله این نسخه با نسخه قبلی، به جهت تولید نرم افزارهای: «دانشنامه علوم قرآن»، «دانشنامه تفسیر صافی» و «دانشنامه تفسیر طبری» در گروه قرآن و نیز رویکرد مرکز در ارائه محتواهای خود در دیگر بسترها می باشد. تولید «پایگاه جامع قرآن» در بستر وب و نیز تولید نرم افزار همراه «قرآن نور» در بستر اندروید، از جمله این برنامه هاست.
معرفی قابلیت ها و امکانات مفید برنامه، از جمله: کتابخانه، دانشنامه قرآن (قرآن، ترجمه، تفسیر، حدیث، آیات مرتبط، واژگان، اعراب)، قرائت، واژه نامه، معجم صرفی و... ، از اهداف این مقاله می باشد.

تکیه بر دستاوردهای فناورانه و پژوهشی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از رویکردهای مهمی است که از بدو تاسیس مجموعه نور، همواره مورد توجه بوده است. بدیهی است که این عرصه، درعمل به تولیدات فاخر و نرم افزارهای هوشمند علوم اسلامی انجامیده و مسیر پژوهش های اسلامی را برای محققان آسان نموده است و افزون بر این، به تربیت پژوهشگران متخصص در حوزه فناوری اطلاعات و علوم اسلامی، ختم شده است.
به دنبال برگزاری آیین رونمایی نسخه چهارم نرم افزار جامع تفاسیر نور در اسفندماه 1402ش که به عنوان دانشنامه جامع و هوشمند قرآنی شناخته شده، گفت وگویی را با مدیر پژوهشکده متن کاوی نصوص دینی مرکز نور، جناب حجت الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی انجام دادیم و دیدگاه ایشان را درباره فناوری های متن کاوانه و قابلیت های ارزنده این محصول قرآنی که در شمار پرمخاطب ترین و مهمترین تولیدات نور به شمار می رود، جویا شدیم. امید است که مطالب این گفت وگو، مورد استفاده قرآن پژوهان و علاقه مندان به مباحث اسلامی قرار گیرد.

سی ویکمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم با شعار «می خوانمت»، از اول فروردین 1403 مصادف با نهم ماه مبارک رمضان 1445 قمری برگزار شد و تا چهاردهم فروردین برابر با 22 ماه مبارک رمضان، در مصلای بزرگ امام خمینی(ره) تهران ادامه داشت.
در این رویداد بزرگ فرهنگی، در بخش داخلی، 45 موسسه قرآنی و 24 نهاد دولتی و حاکمیتی مشارکت داشتند و در بخش بین الملل نیز نمایندگانی از 25 کشور جهان جضور داشتند.
این نمایشگاه در بخش های مختلفی همچون: ترجمه قرآن، خادمان قرآن، طرح بشری، حفظ آسان قرآن، بخش مکتوب، بخش حوزوی، بخش دانشگاهی، بخش موسسات قرآنی، محافل خانوادگی نهج البلاغه، دعا، فلسطین و طوفان الاقصی، مشاوره، هنرهای دینی، کودک و نوجوان، مسابقات و رویدادها و نشست های محتوایی، برگزار شد.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز با دو غرفه در دو بخش از نمایشگاه حضور داشت. یکی، با محوریت «جامع تفاسیر نور» و «قرآن پژوهی هوشمند» در بخش نوآوری های قرآنی دانش بنیان، پذیرای بازدیدکنندگان بود و دیگری، در غرفه فروش که جدیدترین محصولات نور را با تخفیف ویژه، ارائه نمود.
در نمایشگاه امسال، غرفه های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پرشورتر از گذشته فعالیت داشت و بازدیدکنندگان بیشتری از محصولات این مرکز دیدن کردند و در جریان جدیدترین فعالیت های این مرکز در حوزه نرم افزار، فناوری اطلاعات و فضای مجازی قرار گرفتند.

رویکرد متاخرین در اعتبارسنجی روایات و پیدایش اقسام اربعه: صحیح، موثق، حسن و ضعیف، بر اساس سه عنصر محوری: وثاقت، ضابطیت و مذهب در راوی که از آن به مکتب «راوی محور» یاد می شود، دچار چالش های متعددی از جمله: مهمل و مجهول بودن بسیاری از روات در کتب رجالی، غیرکاربردی بودن بسیاری از توصیفات در جرح و تعدیل روات و عدم وجود بسیاری از روات موجود در اسناد در کتب رجالی گردید. برای پر کردن خلاهای یادشده، چهار رویکرد عمده: «تحلیل فهرستی»، «نقد المتن»، «تجمیع القرائن» و «توثیقات عام»، در اعتبارسنجی روایات شکل گرفت. می توان این سه روش را جزو چشم اندازهای اعتبارسنجی در نظر گرفت؛ اما باید دانست که در پیاده سازی سه رویکرد نخست، چالش هایی مانند: متحدیابی، عدم دسترسی به مآخذ کتب، تقطیع بسیاری از روایات و وجود بسیاری از موارد نقل به واسطه، وجود دارد.
اما با وجود حجم کارهای انجام شده در توثیقات عام، از جمله: منقح بودن مبانی، عدم احتیاج جدی تطبیق مبانی در توثیقات عام بر زیرساخت هایی مانند: متحدیابی، تحلیل متن، راوی پایه بودن توثیقات عام و آماده بودن زیرساخت های پیاده سازی توثیقات عام در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، توثیقات عام می تواند به عنوان یکی از بسترهای مناسب برای پر کردن بخش مهمی از خلاهای مکتب راوی محوری قلمداد شود.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، هرساله محصولات جدید و کارآمدی را تقدیم جامعه علمی و فرهنگی می کند و برخی از تولیدت خویش را نیز روزآمدسازی می کند. در این نوشتار، طی دو بخش، به معرفی نرم افزارهای تولیدی نور و نیز نرم افزارهایی که با مشارکت این مرکز سامان یافته است، می پردازیم. امید که مورد استفاده خوانندگان عزیز قرار گیرد.

نمایشگاه های بین المللی، فرصتی برای رویارویی دانش، تمدن، اقتصاد و فرهنگ هریک از کشورها با دیگران است. این فرصت می تواند علاوه بر ایجاد زمینه تبادل فرهنگ، به رونق بازار، کسب وکار و توسعه خدمات و محصولات شرکت ها و سازمان های مختلف بینجامد. در حوزه فناوری اطلاعات و اطلاع رسانی رایانه ای علوم اسلامی و دینی، نمایشگاه های بین المللی ظرفیتی برای یافتن زبان مشترک و ایجاد فرصت های جدید برای معرفی آخرین دستاوردهای فناورانه مرتبط با علوم اسلامی است.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با حضور در بیش از 160 نمایشگاه خارجی، تاکنون تجارب ارزنده ای به دست آورده است. این حضور، در پویایی و یافتن افق های جدید و نیازسنجی مخاطبان جهانی نقش بسزایی داشته است. بیست وچهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب بغداد، نمونه ای از این دست بود که این مرکز در آن حضور فعال داشت و محصولات و دستاوردهای خود، همچون: نرم افزارهای رومیزی، موبایلی و پایگاه های اینترنتی خویش را در معرض مشاهده و اطلاع فرهیختگان، به ویژه دانشگاهیان و حوزویان قرار داد. گفتنی است، این، دومین حضور متوالی مرکز نور در نمایشگاه بین المللی کتاب بغداد بود. به همین بهانه، گفت وگوی زیر با جناب آقای فاضل گرنه زاده در این باره انجام شده است که در ادامه، تقدیم می گردد.