فهرست مطالب

نشریه مدیریت بحران
سال سیزدهم شماره 1 (پیاپی 25، بهار و تابستان 1403)

  • تاریخ انتشار: 1403/03/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمدرضا قرایی آشتیانی، محسن ادبی فیروزجائی* صفحات 1-21

    تحقیقات نشان می دهد بیش از 70% تغییرات طراحی شده در سازمان ها، عملا با شکست مواجه می شوند. دلایل مختلفی برای این شکست وجود دارد ولی مهم ترین دلیل آن، عدم توجه به موضوع مدیریت تغییر به عنوان یک شایستگی مدیریتی و ابزار عمومی در مدیریت است. هدف از این مقاله، بررسی گزینه های طراحی و پیاده سازی تغییر در بخش سلامت و به طور خاص بیمارستان فوق تخصصی شهید دکتر چمران است. تحقیق حاضر ازنظر هدف، کاربردی، ازنظر ماهیت و روش، توصیفی (از نوع تحلیل محتوا) و ازنظر نوع داده، کیفی است که داده های حاصل از مصاحبه با 10 نفر از خبرگان تحلیل شد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که الگوی تغییر طراحی و پیاده سازی در این بیمارستان از نوع مدیریت موفق تغییر بوده است، بدین صورت که تغییر ایجادشده از نوع تکاملی، نقطه شروع تغییر از نوع بسته های تجربه موفق، هدف تغییر برون داد بوده، سبک مدیریت در تغییر از نوع مشارکتی، اهرم تغییر از نوع سیستم های سازمانی و کنترل بوده و درنهایت مهم ترین نقش در طراحی و پیاده سازی این تغییر از نوع گروه اقدام تغییر (کمیته راهبری سازمان) بوده است. به سیاست گذاران سازمان ها در زمینه طراحی و اجرای تغییرات توصیه می شود که ضمن بهره گیری از الگوی استخراج شده در این پژوهش، به ارائه مدل اقتضائی تغییر در سازمان متبوع خود بپردازند تا از شکست احتمالی دستاوردهای تغییر جلوگیری کنند.

    کلیدواژگان: مدیریت تغییر، بسته های تجربه موفق، تغییر از نوع بازسازی، تغییر انقلابی، تحلیل محتوا
  • حسین اسمعیلی سنگری، محمدجواد عباس زاده* صفحات 22-37

    یکی از اصلی ترین دغدغه های متخصصین شهری در حوزه مدیریت بحران در رابطه با بافت های تاریخی است که به علت فرسودگی نسبی کالبدی معمولا در بحران هایی نظیر زلزله، سیل و یا آتش سوزی آسیب پذیرتر و شکننده تر بوده و بدیهی است که لزوم برنامه ریزی مناسب به منظور مدیریت هدفمند این مجموعه های تاریخی می بایست سرلوحه اصلی مدیران چنین آثار ارزشمندی بوده تا مانع از بروز حوادث جبران ناپذیر و وحشتناک شده تا علاوه بر مهار مخاطرات جانی بسیاری از آثار ارزشمندی که هویت و شناسنامه فرهنگی هر جامعه محسوب می شود تخریب نشود. هدف از تحقیق حاضر، در وهله اول ارائه مدلی مبتنی بر رویکرد مشارکتی در حل مشکلات مربوط به مدیریت بحران در بازارهای تاریخی و سپس، در مرحله بعدی، بررسی ضریب اهمیت مخاطرات موجود در سطح بازار تاریخی تبریز و در نهایت اولویت بندی زیرفضاهای مجموعه بازار تبریز بر اساس نظر خبرگان و با استفاده از روش تحلیلی سلسله مراتب (دلفی خبرگان) است. پژوهش حاضر از روش آمیخته (ترکیبی) و با تکیه بر هر دو نوع رویکرد کیفی و کمی برای رسیدن به اهداف مطرح شده بهره برده و به گردآوری و جمع بندی، تحلیل محتوای یافته ها با استفاده از هر دو نوع رویکرد اشاره شده، پرداخته است. در نهایت، 4 مولفه برخاسته از خروجی مصاحبه های صورت گرفته با متخصصین حوزه، در بخش روش تحقیق کیفی، نشان می دهد مدیریت بحران بازار تاریخی تبریز، بدون مشارکت بازاریان و کسبه غیرقابل حل بوده و در نهایت این امر، خود، به چهار عامل اساسی (رضایتمندی، آگاهی، تعاملات اجتماعی و اعتماد) پیوند می خورد که همگی در قالب «مولفه مردم» در کنار دو مولفه «ساختار دولت» و همچنین «فضا» قابل رصد است و سه گانه مشارکت در بازار تاریخی تبریز را شکل می دهد. نتایج بخش مطالعات کمی تحقیق حاکی از آن است که به ترتیب سه مخاطره زلزله با ضریب وزنی (188/0)، تخریب عمدی سازه توسط بازاریان و کسبه با ضریب وزنی (173/0) و در نهایت مخاطرات ناشی از آتش سوزی با ضریب وزنی (142/0) در اولویت اول تا سوم قرار گرفتند.

    کلیدواژگان: مدیریت بحران، بازارهای تاریخی، مخاطره، مشارکت، تبریز
  • سعید ملکی*، اعظم ابراهیمی صفحات 38-50
    امروزه مخاطره فرونشست به عنوان یک مخاطره طبیعی بسیاری از شهرها ازجمله شهر ایذه را در برگرفته است. با توجه به اینکه فرونشست با اثرات منفی زیادی برای نواحی سکونتگاهی همراه است، در این پژوهش به ارزیابی میزان فرونشست دشت ایذه و تحلیل عوامل موثر در وقوع آن پرداخته شده است. در این پژوهش از تصاویر ماهواره های لندست، تصاویر راداری سنتینل 1، مدل رقومی ارتفاعی 30 متر SRTM و اطلاعات کتابخانه ای به عنوان داده های تحقیق استفاده شده است. مهم ترین ابزارهای تحقیق ArcGIS، ENVI، IDRISI و GMT بوده است. مدل های مورد استفاده در تحقیق شامل مدل حداکثر احتمال، مدل LCM و مدل SBAS بوده است. این تحقیق در دو مرحله کلی انجام شده است که در مرحله اول، به ارزیابی فرونشست منطقه با استفاده از روش سری زمانی SBAS پرداخته شده و در مرحله دوم با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست، روند توسعه کاربری های انسان ساخت و نواحی سکونتگاهی ارزیابی شده است. بر اساس نتایج حاصله، شهر ایذه در طی دوره زمانی 2 ساله (از تاریخ 10/01/2020 تا 15/01/2022) بین 13 تا 68 میلی متر فرونشست داشته است که بیش ترین میزان آن مربوط به مناطق جنوبی و جنوب شرقی این شهر بوده است. همچنین نتایج این تحقیق نشان داده است که نواحی سکونتگاهی و انسان ساخت شهری و حاشیه شهری ایذه در طی سال های 1992 تا 2022 با 2/7 کیلومترمربع افزایش مواجه شده است و با توجه به اینکه بیش ترین میزان فرونشست نیز مربوط به این مناطق بوده است. همچنین بر اساس مطالعات صورت گرفته در دشت ایذه، این دشت سالانه با تخلیه 14/8 میلیون مترمکعب آب زیرزمینی مواجه است. مجموع نتایج حاصله نشان داده است که عوامل انسانی توسعه کاربری های انسان ساخت و افت منابع آب زیرزمینی سبب شده است تا شهر ایذه، خصوصا مناطق جنوبی و جنوب شرقی آن در معرض مخاطره فرونشست باشد.
    کلیدواژگان: فرونشست، SBAS، شهر ایذه
  • رضا نریمانی، مجید معتمدی*، حسین عموزاد خلیلی صفحات 51-69
    پس از وقوع بلایای طبیعی در مقیاس بزرگ، کمبود عرضه و توزیع ناعادلانه باعث خسارات مختلف می شود که مانع عملکرد زنجیره تامین بشردوستانه می شود. برای این منظور، در این مقاله این مسئله را به عنوان یک مدل برنامه ریزی دوسطحی به منظور کمینه کردن نرخ تقاضای برآورده نشده، خطرات محیطی بالقوه، هزینه های اضطراری در سطح بالایی تصمیم گیری زنجیره و همچنین، ماکزیمم کردن رضایت درک شده بازماندگان در سطح پایین تصمیم گیری زنجیره مدل سازی می شود. سلسله مراتب تصمیم فرموله می کند. برای حل مدل پیشنهادشده از روش اپسیلون محدودیت اصلاح شده استفاده شده است. با توجه به نتایج به دست آمده، ضریب خطر ضایعات اثر قابل توجهی بر روی تابع محیطی تحمیل می کند و تاثیری بر روی تقاضای برآورده نشده و هزینه های ضروری ندارد. همچنین، با اعمال تغییرات در مقدار اپسیلون فاصله قابل قبول برای تعیین راه حل های نامطلوب مسئله چندهدفه ارائه شده است. این تحقیق نتایج ارزشمندی به مدیران و تصمیم گیران برای اخذ تصمیم باارزش بعد از وقوع بحران برای کنترل اوضاع ارائه می کند.
    کلیدواژگان: زنجیره تامین بشردوستانه، توزیع امدادی، اپسیلون محدودیت
  • محمد عبدالمجید، سید محسن علامه*، سید علی سیادت صفحات 70-89

    هدف پژوهش حاضر، طراحی الگویی جهت مدیریت اثربخش بحران در سازمان از طریق یادگیری سازمانی در سازمان های منتخب در اتاق مدیریت بحران اصفهان است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی از نظر نوع، توصیفی همبستگی، از نظر زمان گردآوری داده ها پیمایشی- مقطعی و از نظر ماهیت داده ها و رویکرد پژوهشی از نوع آمیخته (کیفی-کمی) است. جامعه آماری این پژوهش را در بخش کیفی، تعدادی از سازمان ها و مراکز زیرمجموعه اتاق مدیریت بحران اصفهان تشکیل می دهند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. در بخش کمی، جامعه آماری را تعداد 153 نفر از افراد متخصص در مدیریت بحران در 12 سازمان زیرمجموعه ی اتاق مدیریت بحران اصفهان تشکیل می دهند که بر اساس تکنیک گلوله برفی انتخاب شدند. در بخش کیفی پژوهش، مصاحبه های صورت گرفته با استفاده از روش تجزیه وتحلیل تماتیک مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. در بخش کمی پژوهش، با استفاده از نتایج حاصل از بخش کیفی، پرسشنامه محقق ساخته تدوین شد و برای جمع آوری نظرات پاسخ دهندگان از این پرسشنامه استفاده شد. روایی محتوای پرسشنامه با استفاده از نظرات خبرگان مورد تائید قرار گرفت. ارزیابی پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ انجام شد. مقدار آلفای کرونباخ برای کل سوالات پرسشنامه 961/0 بوده است. ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای مربوط به فاز قبل از بحران برابر با 935/0 بوده است. ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای فازهای حین بحران و پس از بحران به ترتیب 700/0 و 856/0 بوده است. به منظور تحلیل داده های حاصل از بخش کمی، رویکرد تحلیل عاملی اکتشافی با استفاده از روش تحلیل مولفه های اصلی بکار گرفته شده است.

    کلیدواژگان: یادگیری سازمانی، بحران سازمانی، مدیریت بحران سازمانی، یادگیری در بحران
  • سجاد فرهنگ، وحید قنبری سالطه* صفحات 90-116

    مشاغل نظامی دارای پیچیدگی های خاصی هستند که در سرتاسر دنیا توام با ناسازگاری، مخاطرات جسمانی، دوری از خانواده و زندگی در شرایط سخت است. ازاین رو افرادی که در مشاغل پرخطر (مانند ارتش و پلیس) کار می کنند، شانس بالاتری برای ابتلا به بیماری های روان شناختی دارند. پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش تاب آوری روان شناختی بر بهزیستی روان شناختی، سازگاری و کنترل خشم دانشجویان انجام شد. این پژوهش از نوع آزمایشی با پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری دانشجویان سال اول دانشگاه بودند. نمونه آماری 21 نفر برای گروه آزمایش و 20 نفر برای گروه کنترل بود که به روش تصادفی انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه جایگزین شدند. آموزش تاب آوری روان شناختی به گروه آزمایش داده شد ولی به گروه کنترل هیچ گونه آموزشی داده نشد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه 84 سوالی بهزیستی روان شناختی ریف، پرسشنامه 160 سوالی بل و پرسشنامه 57 سوالی کنترل خشم اسپیلبرگر بود. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیره تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان داد آموزش مهارت تاب آوری روان شناختی باعث ارتقاء بهزیستی روان شناختی، سازگاری و بهبود کنترل خشم در سطح (01/0<p) شده بود. در پیگیری سه ماهه نیز نتایج تکرار شد. با توجه به نتایج تحلیل ها و تائید اثربخشی مداخله تاب آوری روان شناختی بر بهزیستی روان شناختی، سازگاری و کنترل خشم دانشجویان، می توان از این مداخله ها در ارتقاء بهزیستی روان شناختی، سازگاری و مدیریت و کنترل خشم دانشجویان بهره جست.

    کلیدواژگان: تاب آوری روان شناختی، بهزیستی روان شناختی، سازگاری، کنترل خشم
|
  • Mohammadreza Gharaee Ashtiani, Mohsen Adabi Firozjayi * Pages 1-21

    Researches show that much than 70% of designed changes in organizations fail. There are different reasons for this failures. But the main reason is no attention to change management as a managerial competency and general toolkit. The purpose of this paper is investigation of options of change design and implementation in health section (case Study: Doctor Chamran Hospital). The present research is applied in terms of goal, descriptive in terms of method and qualitative (content analysis) in terms of data type. So that it has been interviewed with 10 persons of experts and analyzed. The results of this research show that the model of designed and implemented change in this hospital has been successful. In such away that, the type of change was evolution, the start point of change was pockets of good practice, the target of change was output, the style of management in change was participative, change lever was type of control and organizational systems and finally the most important role in change design and implementation was change action (steering committee of organization). It is recommended to organizational policy makers in context of design and implementation of change that use the extracted model of this research and formulate the contingency model for their organizations to prevent of possible failures in outcomes of changes.

    Keywords: Change Management, Pockets Of Good Practice, Reconstruction, Revolution Change, Content Analysis
  • Hossein Esmaeili Sangari, Mohammadjavad Abbaszadeh * Pages 22-37

    One of the main concerns of urban experts in crisis management is historical contexts, which are usually more vulnerable and fragile in crises such as earthquakes, floods, or fires due to relative physical depletion. The main idea in historical texture is to prevent irreparable and horrible events. In addition to controlling the lives of many, valuable works considered the cultural identity of any society is not destroyed. The purpose of this study is to present a model based on a participatory approach in solving problems related to crisis management in historical bazaars and then, in the next step, to examine the coefficient of the importance of risks in the historical bazaar of Tabriz and finally to prioritize sub-spaces of Tabriz bazaar. The present study has used a mixed-method, relying on qualitative and quantitative approaches to achieve the objectives. It has collected and summarized the content of the findings using both approaches. Finally, four components arising from the output of interviews with experts in the field, in the field of qualitative research method, show that crisis management of the historical market of Tabriz is unsolvable without the participation of marketers and merchants. The basic (satisfaction, awareness, social interactions, and trust) are linked, all of which can be observed in the form of the "people component" along with the two components of "government structure" and "space" and form triple participation in the historical market of Tabriz. The results of the quantitative studies section of the research indicate three earthquake hazards with a weight coefficient (0.188), intentional destruction of the structure by marketers and merchants with a weight coefficient (0.173), and finally, fire hazards with a weight coefficient (0.142), respectively. They were ranked first to third.

    Keywords: Crisis Management, Historical Bazaars, Risk, Participation, Tabriz
  • Saeed Maleki *, Azam Ebrahimi Pages 38-50
    Nowadays, the risk of subsidence as a natural risk has covered many cities, including Izeh city. Considering that subsidence is associated with many negative effects for residential areas, in this research, the amount of subsidence in the Izeh Plain and the analysis of factors influencing its occurrence have been evaluated. In this research, Landsat satellite images, Sentinel 1 radar images, SRTM 30 meters high digital model and library information were used as research data. The most important research tools are ArcGIS, ENVI, IDRISI and GMT. The models used in the research included maximum likelihood model, LCM model and SBAS model. This research has been done in two general stages, in the first stage, the subsidence of the region was evaluated using the SBAS time series method, and in the second stage, using Landsat satellite images, the development process of man-made uses and areas A settlement has been evaluated. According to the results, the city of Izeh has subsided between 13 and 68 mm during a period of 2 years (from 2020/10/01 to 2022/15/01), the highest amount of which is related to the southern and southern regions. It was east of this city. Also, the results of this research have shown that the residential and man-made urban areas and urban outskirts of Izeh have encountered an increase of 7.2 square kilometers during the years 1992 to 2022, and considering that the highest amount of subsidence is also related to this has been areas. Also, based on the studies conducted in Izeh Plain, this plain is faced with the annual discharge of 14.8 Million Cubic Meters of underground water. The total results have shown that human factors, the development of man-made uses and the decline of underground water resources have caused the city of Izeh, especially its southern and southeastern regions, to be at risk of subsidence.
    Keywords: Subsidence, SBAS, Izeh City
  • Reza Narimani, Majid Motamedi *, Hossein Amoozad Khalili Pages 51-69
    After large-scale natural disasters, supply shortages and inequitable distribution because of various damages that hinder the functioning of the humanitarian supply chain. For this purpose, in this paper, this problem is presented as a two-level planning model to minimize the rate of unmet demand, potential environmental risks, emergency costs at the upper level of the decision chain and, to maximize the perceived satisfaction of the survivors in the lower level of the decision chain is modeled. Formulates a decision hierarchy. To solve the proposed model, the modified epsilon method has been used. According to the obtained results, the risk coefficient of waste γ imposes significant effects on the performance of environmental sustainability. And it has no effect on the weighted total unmet demand rate, total emergency costs. Also, by applying changes in the epsilon value, the acceptable distance for determining the non-dominated solutions of the multi-objective problem is presented. Therefore, this study provides valuable results to managers and decision makers to make valuable decisions after a crisis to control the situation.
    Keywords: Disasters, Relief Distribution, Epsilon Constraint
  • Mohammed Abdulmajed, Sayyed Mohsen Allameh *, Seyed Ali Siadat Pages 70-89

    The aim of this study is to design a model for effective crisis management in organizations through organizational learning among selected organizations in the Isfahan chamber of crisis management. This study is applied –regarding its purpose, correlative –descriptive – regarding its type, cross- sectional survey- regarding its time of data gathering and it pursues mixed methods (qualitative- quantitative)- regarding the nature of data and research approach. The study’s statistical population in qualitative part includes some organizations in Isfahan chamber of crisis management which were selected by purposive sampling. The statistical population consists of 153 expert people in crisis management were located in the Isfahan chamber of crisis management, who were selected based on snowball technique. In the qualitative part, the interviews were analyzed by thematic method. In the quantitative part, a researcher- made questionnaire was compiled by the results of the qualitative part and this questionnaire was used to collect respondent’s opinions. The content validity was confirmed by subject matter experts' opinions. The questionnaire’s reliability was assessed by Cronbach’s alpha coefficient. Total Cronbach’s alpha coefficient was 0.961. Cronbach's alpha coefficient for the variables of the crisis phase and post-crisis phases was 0.700 and 0.856, respectively. To analyze the data from the quantitative part, the exploratory factor analysis approach using the principal component analysis (PCA) method has been used.

    Keywords: Organizational Learning, Organizational Crisis, Crisis Management, Learning In Crisis
  • Sajjad Farhang, Vahid Ghanbari Salta * Pages 90-116

    Military jobs have special complications that are associated with incompatibility, physical risks, being away from family and living in difficult conditions all over the world. Therefore, people who work in high-risk jobs (such as the military and the police) have a higher chance of developing psychological illnesses. The current research was conducted with the aim of the effectiveness of psychological resilience training on students' psychological well-being, adaptability and anger control. This research was of an experimental type with a pre-test - post-test with a control group. The statistical population was first year university students. The statistical sample was 21 people for the experimental group and 20 people for the control group, who were randomly selected and randomly replaced in the two groups. Psychological resilience training was given to the experimental group, but no training was given to the control group. The data collection tool was Riff's 84-question psychological well-being questionnaire, Bell's 160-question questionnaire, and Spielberger's 57-question anger control questionnaire. The data were analyzed using multivariate analysis of covariance. The results showed that psychological resilience skill training promoted psychological well-being, adaptability and improved anger control at the level of P<0.01. The results were repeated in the three-month follow-up. According to the results of the analyzes and the confirmation of the effectiveness of the psychological resilience intervention on the psychological well-being, adaptation and control of students' anger, these interventions can be used to improve the psychological well-being, adaptation and management and control of students' anger.

    Keywords: Psychological Resilience, Psychological Well-Being, Adaptation, Anger Control