فهرست مطالب

نشریه فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی
سال نهم شماره 1 (پیاپی 15، بهار و تابستان 1403)

  • تاریخ انتشار: 1403/03/12
  • تعداد عناوین: 12
|
  • صفیه نامی*، اما هاروتونیان، سپهر آمر، وحید نواداد صفحات 1-10

    کارخانه چرم خسروی تبریز به عنوان نماد ورود صنعت و مدرنیته به ایران دارای اهمیت تاریخی بسیاری است. این کارخانه پس از احیاء به بخش جدایی ناپذیر از محوطه دانشگاه هنر اسلامی تبریز تبدیل شد. محور اصلی این تحقیق دودکشی واقع در این مجموعه هست که در دوره پهلوی اول ساخته شده است. این پژوهش بر رفتار دینامیکی این دودکش صنعتی که سازه ای بلند و باریک بوده و در برابر نیروهای لرزه ای آسیب پذیر است، تمرکز دارد. همچنین با توجه به قرار گرفتن شهر تبریز در منطقه پر خطر لرزه ای، اهمیت مطالعه این بنا بیش از پیش احساس می شود. در این مقاله، تکنیک استحکام بخشی اجرا شده که شامل نصب حلقه های فلزی در اطراف دودکش است، به طور کامل بررسی می گردد. در ابتدا با استفاده از آزمایش دینامیکی مودال، رفتار و اثربخشی این تکنیک استحکام بخشی تحلیل شد. این آزمایش در دو مرحله یک بار با وجود حلقه ها و در مرحله بعدی بدون وجود حلقه ها انجام گرفت. همچنین اثربخشی حلقه ها با مدل المان محدود و آنالیز پوش اور (Pushover) نیز بررسی و نتایج حاصل از جای گذاری های مختلف حلقه ها با یکدیگر مقایسه شدند. بر اساس نتایج آزمایش و تغییرات فرکانس مشاهده شده و نیز نتایج آنالیز پوش اور، مشهود است که این تکنیک استحکام بخشی به بهبود مطلوب در عملکرد سازه دست نیافته است.

    کلیدواژگان: ارزیابی لرزه ای، تکنیک های مقاوم سازی سازه، دودکش های صنعتی، کارخانه چرم خسروی، آزمایش دینامیک
  • فاطمه زارعی حاجی آبادی، مهدی حمزه نژاد*، غلامحسین معماریان صفحات 11-30

    وجود زبان مشترک و تعریف مورد توافقی از اصطلاحات و مفاهیم مورد استفاده در هر حوزه ی دانشی، لازمه ی احاطه بر ابعاد مختلف آن و پیشبرد آن در ادبیات ملی و بین المللی و رسیدن به فهم مشترک در روابط حرفه ای و آکادمیک است. استفاده ی مجدد از بناهای تاریخی به عنوان روشی پایدار در حفاظت از آن ها، با مجموعه مداخلاتی همراه است که با عناوین گوناگونی مورد اشاره قرار می گیرند. وجود واژگان و اصطلاحات گوناگون در زمینه ی مداخلات کارکردی و کالبدی در بناهای موجود و بناهای تاریخی و کاربرد آن ها به صورت مترادف و بعضا اشتباه، مسئله ای است که ممکن است فضایی سردرگم در مباحث مربوطه ایجاد کند. هدف این مقاله بررسی این اصطلاحات و مفاهیم و تبیین نقش و کاربرد هریک و روابط میان آن ها است. در این پژوهش، از یک روش تحلیل مفهوم سیستماتیک برای شفاف سازی اصطلاحات مربوط به سازگارسازی استفاده شده است. ابتدا محدوده ی مورد نظر از واژگان پرکاربرد در دامنه ی گسترده تری از مفاهیم حفاظت معماری، تعیین شد و در قالب چارچوبی از رویکردها، سطوح مداخلاتی، برنامه های سازگارسازی و راهبردها ارائه شد. سپس کاربرد اصطلاحات مرتبط تر به صورت ویژه در یک مرور ادبیات به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفتند. «استفاده ی مجدد سازگار» متداول ترین اصطلاح است که مجموعه ای از مداخلات کالبدی و کارکردی در ابعاد مختلف پایداری را دربر می گیرد. واژگان «نوسازی»، «توان بخشی» و «بهسازی» متداول ترین اصطلاحات در مداخلات کالبدی هستند و به طور غالب با اهداف زیست محیطی انجام می شوند. در این میان تغییرات مربوط به سیستم های ساختمانی بیشتر با عنوان بهسازی و تغییرات ساختاری با عنوان توان بخشی شناخته می شوند. اصطلاح نوسازی گسترده تر از دو واژه ی دیگر، در مورد بهبود شرایط کلی بنا در لایه های مختلف به ویژه معماری بنا در جهت تامین استانداردهای نوین ایمنی و زیست محیطی کاربرد دارد.

    کلیدواژگان: احیا، استفاده ی مجدد، نوسازی، بازپیرایی، بهسازی
  • صبا آریان پور، حسن سجادزاده*، غلامرضا طلیسچی صفحات 31-48

    بازار در طول تاریخ، نقشی معنابخش در نظام شهری ایران داشته است که در معماری و شهرسازی معاصر، این معنا مخدوش شده است. ناظر بر این موضوع، هدف مقاله حاضر، شناسایی عوامل محیطی موثر در شکل گیری معنا در بازارهای ایرانی است و برای این مهم از «نظریه ساخت یابی» بهره گرفته شده است. این مقاله پژوهشی، توصیفی- تحلیلی با روش آمیخته یا تلفیقی است. داده های پژوهش به دو گروه کیفی و کمی تفکیک می شوند. گردآوری داده های کیفی به وسیله مصاحبه نیمه ساختاریافته و داده های کمی به وسیله پرسشنامه محقق ساخت انجام شد. در فرآیند تحلیل داده، شاخص های داده های کیفی با روش تحلیل محتوا استخراج و بر اساس آن ها پرسشنامه محقق ساخت تدوین شد. در گام بعد پرسشنامه به وسیله روش تحلیل عاملی ارزیابی و رابطه متغیرهای سازنده «عاملیت» و «ساخت» با «معنا» در بازارهای بروجرد و تهران تحلیل شد. در گام بعد برای تحلیل فضایی بازارها نیز از روش نحو فضا به صورت «محوری» استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد، عوامل موثر برای ایجاد معنا در بازارهای ایرانی ذیل دو معیار «عاملیت» و «ساخت» مطابق نظریه گیدنز قابل طبقه بندی است و آن ها با «معنا» رابطه معنادار دارند. در تحلیل فضایی نیز مشخص شد، با افزایش میزان متغیر «انتخاب» نقش «عاملیت» در بازار ایرانی افزایش پیدا می کند؛ اما پیش بینی نسبت «معنا» در بازارهای مورد مطالعه با تحلیل نحو فضایی، ممکن نیست. تطبیق داده های نحو فضایی با ادراک «معنا» در فضاهای مختلف بازارهای بروجرد و تهران نشان دهنده رابطه روشنی در این مورد نیست. علاوه بر این، تحلیل فضایی بازارهای تهران و بروجرد نشان داد، متغیر «همپیوندی» در محورهای مجاور شبکه معابر شهری، بالاتر است؛ اما این تفاوت، «احساس معنا» در محورهای مرکزی بازارهای مورد مطالعه را دچار اختلال نکرده است.

    کلیدواژگان: معنا، بازار ایرانی، نظریه ساخت یابی، نحو فضا
  • محمد سلطانزاده زرندی*، عاطفه رئیسی صفحات 49-68

    تحقیقات نشان دادهاند که ویژگیهای کالبدی فضای آموزشی بر عملکرد دانشآموز و اثربخشی آموزش موثر بوده و یادگیری به معماری مطلوب و فضای یادگیری مناسب نیاز دارد. در میان نظریات در حوزه آموزش، نظریه ویگوتسکی بر اهمیت برقراری تعامل و نیز محیط اجتماعی در یادگیری دانشآموزان تاکید داشته است؛ اما بررسی توصیه های کالبدی آن کمتر مورد توجه پژوهشها بوده است. از طرف دیگر مفهوم انعطافپذیری که تحقیقاتی متعدد به توصیه های کالبدی آن پرداختهاند نیز به ایجاد تعامل میان دانشآموزان در جهت بهبود یادگیری اشاره دارد. بر این اساس، این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که به چه میزان میتوان از توصیه های مفهوم انعطافپذیری برای طراحی فضاهای آموزشی بر اساس نظریه ویگوتسکی استفاده کرد و توصیه های مفهوم انعطافپذیری و نظریه ویگوتسکی تا چه حد همپوشانی دارند. در این پژوهش که بر مبنای روش توصیفی-اکتشافی صورت میگیرد برای نیل به اهداف پژوهش پس از شناخت نظریه ویگوتسکی و مفهوم انعطافپذیری؛ به جمعآوری و دستهبندی توصیه-های این دو مفهوم برای طراحی معماری فضای آموزشی پرداخته میشود. در گام بعد با مبنا قرار دادن سه مولفه تنوعپذیری، تطبیقپذیری و تغییرپذیری از مفهوم انعطافپذیری، تلاش میشود تا میزان همپوشانی توصیه های طراحی نظریه ویگوتسکی با هر یک از این مولفه ها بررسی شود. نتایج پژوهش نشان داد برخی توصیه های طراحی ویگوتسکی نظیر مبلمان یا سازماندهی فضاها، به ویژه با معیارهای طراحی دو مولفه تنوع پذیری و تطبیق پذیری انطباق دارند. به طور کلی غالب توصیه های طراحی مفهوم انعطافپذیری همسو با اهداف نظریه ویگوتسکی هستند و به کارگیری این توصیه ها همان نتایجی را در پی دارد که نظریه ویگوتسکی به دنبال آن است. این بدان معنی است که راهکارهایی با تنوع و تعدد بیشتر پیش روی طراحی معماری فضاهای آموزشی بر اساس نظریه ویگوتسکی قرار می گیرد.

    کلیدواژگان: طراحی معماری، فضای آموزشی، یادگیری، نظریه ویگوتسکی، انعطاف پذیری
  • سهیلا عبدی زاده*، حسین نصیری، فرهاد احمدنژاد صفحات 69-80

    فاکتور نور روز به عنوان یک عنصر مهم در معماری و یک استراتژی مفید در طراحی ساختمان های کم مصرف شناخته شده است. در این میان، ایوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر میزان دریافت نور روز است که می تواند بر کاهش مصرف انرژی مفید واقع شود. نور روز، اثرات مثبت فیزیکی و روانی بر کاربران داشته و از جنبه های اصلی در طراحی است؛ لذا، مطالعه حاضر باهدف ارزیابی تاثیر ایوان در خانه های سنتی تبریز بر میزان تغییرات فاکتور نور روز انجام گرفت. در این میان، معماری دوران قاجار به دلیل قرابت به عصر حاضر و ویژگی ساختاری خانه های این دوران یعنی دارابودن ایوان و کاربری فعال بسیاری از آن ها و نیز جامعه آماری بالاتر دارای ارجحیت است؛ بنابراین، خانه های بهنام، قدکی و گنجه ای زاده شهر تبریز به عنوان نمونه و جامعه آماری انتخاب شدند. در پژوهش حاضر، اطلاعات به روش کتابخانه ای-میدانی گرد آوری شد. در ادامه، میزان نور روز فضاهای پشت ایوان با نرم افزار شبیه ساز انرژی ارزیابی گردید. بر اساس شاخص انتخابی، عملکرد ایوان در جهات و فصول مختلف مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تاثیر ایوان در میزان نور روز با کاهش 60-30 درصدی در تابستان در مقایسه با کاهش 30-1 درصدی در زمستان بیشتر است. باتوجه به نتایج می توان چنین استنباط کرد که خانه های سنتی دارای ایوان به لحاظ کنترل شرایط روشنایی در فضا نسبت به خانه های فاقد ایوان، عملکرد بهینه تری داشته و کیفیت روشنایی در فضاهای پشت ایوان این خانه ها به مراتب نزدیک تر به حد استاندارد در فصول مختلف سال است.

    کلیدواژگان: ایوان، معماری سنتی، فاکتور نور روز، روشنایی، شبیه سازی
  • محمد حبیب زاده عمران، علیرضا عینی فر*، آزاده شاهچراغی صفحات 81-98

    مسکن و واحد مسکونی عنصر بنیانی ساختار سکونت در شهر است. گوناگونی سازمان فضایی واحد مسکونی بر روابط جمعی ساکنان اثرگذار است. این پژوهش از یک سو با کمک نحو فضا، به تحلیل عینی و توپولوژیک ساختار نمونه های مسکونی شهر آمل می پردازد و از سوی دیگر با پرسش از رضایت مندی ساکنان از رابطه میان فضاهای واحد مسکونی، دریافت ذهنی ساکنان را می سنجد. ارتباط میان خلوت و تعامل جمعی در سازمان فضایی نمونه های مسکن از عوامل تعیین کننده موثر بر سنجش رضایت ساکنان است؛ بنابراین، هدف اصلی پژوهش تحلیل رابطه عناصر سازمان فضایی و چگونگی ارتقای میزان رضایت ساکنین از مولفه خلوت و تعامل جمعی، در نمونه های مسکونی آپارتمانی است. هدف دیگر دست یابی به توصیه های طراحی جهت ارتقای کیفیت ارتباط فضایی واحدهای مسکونی آپارتمانی است. پرسش تحقیق این است که نقش مولفه های تحقیق در رضایتمندی ساکنین چیست؟ از سازمان فضایی کدام نمونه رضایت بیشتری ابراز شده است؟ توصیه های طراحانه در راستای ارتقای رضایت ساکنین چیست؟ برای انجام تحقیق ابتدا نمونه بندی واحدهای مسکونی آپارتمانی شهر آمل با استفاده از فنون نحو فضا و سپس تحلیل فضاها با ای گرف انجام و در ادامه با تکمیل پرسشنامه و انجام آزمون های همبستگی، رضایت ساکنین سنجیده شده است. مطالعه موردی به نمونه های مسکونی از چهار ناحیه شهر آمل به صورت مساوی محدود شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تفاوت زیادی میان نگاه «صرفا کمی یا کیفی» به فضای واحد مسکونی و تحلیل توامان «عینی- ذهنی» وجود دارد. تحلیل عینی فضاها با گراف ها و تبیین ارتباط های داخلی از طریق میزان پیوند فضاها، در مقایسه با پرسش از مردم و تحلیل ذهنی از طریق ابراز میزان رضایت از کیفیت و کارکرد فضاها، امکان رسیدن به نتایج جامع تری را فراهم می کند. در نتیجه تحقیق فوق نشان میدهد که افزایش میزان مساحت، افزایش رضایت در مولفه خلوت و تعادل میان خلوت و تعامل جمعی منجر به افزایش میزان رضایت در تعامل جمعی شده است. نمونه چهار با پلان شکسته و تفکیک فضایی مناسب میان فضاهای شخصی و جمعی بیشترین میزان رضایت ساکنین را جلب کرده است. بر اساس نتایج، سازمان فضایی میتواند بر رفتار و ساختار ذهنی ساکنین در فضای واحد مسکونی اثرگذار باشد.

    کلیدواژگان: عناصر سازمان فضایی، واحد های مسکونی، رضایت ساکنین، نحو فضا، توصیه های طراحی
  • محمد تقی زاده کردی*، محمودرضا ثقفی، محسن افشاری، سعید صفایی موحد صفحات 99-121

    از یک طرف مدارس بسیاری در کشور وجود دارند که می توانند پذیرای نقش های مهمی در محله باشند که متاسفانه در نظام تربیتی رایج مورد بی توجهی قرارگرفته و اکثر اوقات بسته بوده و به صورت قلعه ای با دیوارهای بلند، ارتباطی با محله ندارند؛ از طرف دیگر طراحی یک ابزار سنجش مناسب و اعتبارسنجی آن از الزامات هر پژوهش است؛ لذا هدف پژوهش حاضر شناسایی پیشنهادات معماری مدارس اجتماعی با استفاده از سندکاوی مدارک قبلی و مصاحبه های نیم ساختاریافته و غیررسمی با شرکت کنندگان (پاسخ به سوال فرعی) و اعتبارسنجی پرسشنامه حاصل از آن (پاسخ به سوال اصلی) است. مطالعه حاضر از لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش گردآوری داده ها پیمایشی است که در سال 1401 با مشارکت دانش آموزان، معلمین و والدین در شهر جدید اندیشه و مناطق منتخب تهران انجام شده است. برای اعتباربخشی این پرسشنامه، در بخش روایی، از روایی محتوایی کمی (ضریب نسبی روایی محتوایی (CVR)) و روایی سازه ای (تحلیل عاملی اکتشافی) و در بخش پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. ضریب نسبی روایی محتوایی (CVR) پرسشنامه اولیه با استفاده از نظرات 36 متخصص انجام شده که از 70 گویه، 64 گویه پذیرفته و 3 گویه نیز با نظر متخصصین به آن اضافه و پرسشنامه نهایی با 67 گویه طراحی گردید. پس از تحلیل عاملی اکتشافی، 5 عامل پنهان شامل ویژگی های سازمانی با 22 گویه (مشارکتی، فرهنگی و همه جانبه نگری)، ویژگی ها و نیازهای انسانی با 17 گویه (نیازهای فیزیولوژیکی، روانی- اجتماعی و خوشایندی)، ویژگی های عملکردی با 13 گویه، تنوع پذیری با 10 گویه و تطبیق پذیری با 5 گویه شناسایی گردید. آلفای کرونباخ به دست آمده برای کل پرسشنامه 0.972 و برای همه عامل ها بالاتر از 0.753 بوده که نشان می دهد پرسشنامه پژوهش پایایی قابل قبولی دارد. نتایج اعتبارسنجی نشان دادند که پرسشنامه پیشنهادات معماری مدارس اجتماعی، روایایی و پایایی قابل قبولی داشته و به عنوان یک مرجع نظرسنجی معتبر می تواند نقطه شروع مناسبی برای پژوهش های بیشتر باشد.

    کلیدواژگان: اعتبارسنجی، مدرسه محله، مدرسه اجتماعی، معماری مدرسه، کانون تربیت محله
  • سید امیر میرمحمدحسین فشمی، سعیده محتشم امیری* صفحات 123-141

    واحدهای همسایگی در گذر زمان دستخوش تغییرات و تحولات مهمی شده اند؛ با این وجود، هنوز به عنوان یکی از مهم ترین بسترها جهت تعاملات اجتماعی، ارتباطات و ارتقاء هویت جمعی محسوب می شوند. پژوهش حاضر در راستای بررسی ویژگی های واحدهای همسایگی در بافت قدیم فشم و جدید میگون نو و تطابق آن با ویژگی های شهرسازی اسلامی و دوره مدرن غرب انجام پذیرفته است. این پژوهش از نوع پیمایشی و با رویکردی توصیفی- تحلیلی با هدف کاربردی تنظیم شده و اطلاعات به صورت میدانی و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته به دست آمده است. جامعه آماری، تمامی ساکنان بالای 18 سال بافت قدیم شهر فشم و بافت جدید میگون نو را تشکیل می دهد که با استفاده از فرمول کوکران در سطح اطمینان 95 درصد و با فاصله اطمینان 7 درصد، حجم نمونه برای بافت قدیم شهر فشم معادل 182 و حجم نمونه برای میگون نو 196 نفر محاسبه شده است؛ که برای اطمینان بیشتر در هر دو محدوده، تعداد 200 نفر به صورت تصادفی مورد پرسش گری قرار گرفتند. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات حاصل از پیمایش اجتماعی، از آمارهای استنباطی (میانگین های آماری) و برای وزن دهی به شاخص ها از روش پنل متخصصان و کارشناسان بهره گرفته شده است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که بافت قدیم فشم از منظر شاخص های سنجشی این پژوهش امتیاز 42/2 -حاصل از مجموع میانگین های آماری 31 شاخص بررسی شده در این پژوهش برای این بافت- و بافت جدید میگون نو امتیاز 58/2 -حاصل از مجموع میانگین-های آماری 31 شاخص بررسی شده در این پژوهش برای این بافت- را کسب نموده است. از این نظر، بافت جدید میگون نو در قیاس با بافت قدیم فشم از منظر شاخص های سنجشی این پژوهش، بیشتر در تطابق با اصول دوره مدرن غرب گام برمی دارد (80.56 درصد) و بافت قدیم فشم تقریبا هویت گذشته خود را حفظ کرده (76.01 درصد) است و با ویژگی های شهرسازی اسلامی مطابقت بیشتری دارد.

    کلیدواژگان: واحد همسایگی، شهرسازی اسلامی، دوران مدرن غرب، بافت قدیم فشم، بافت جدید میگون نو
  • نسیم حسنی بافرانی، مهدی سعدوندی*، هادی ندیمی صفحات 143-168

    از مواریث گرانقدر معماری ایران کاروانسرا است که پیدایش آن در سرزمین ایران، از سال های بسیار دور به دلیل قرارگیری بر مسیر شاهراه بازرگانی شرقی- غربی و رونق تجاری آغاز شده و عوامل دیگری مانند سیاسی، اقتصادی، نظامی، مذهبی و اجتماعی در تکامل آن ایفای نقش کرده است. امروزه حاشیه جاده های این سرزمین مملو از این گونه بناهای ارزشمند است که با پیدایش مدرنیسم، تغییر سیستم های حمل و نقل و تجارت نقش پیشین خود را از دست داده و به دلیل عدم مراقبت کافی در معرض فرسایش و نابودی هستند. بنابراین شناخت این بخش از معماری ایرانی، امکان پیوند انسان کنونی با میراث تکرارناپذیر گذشته و آموزش دوباره از تجربه های گرانبهای پیشینیان را فراهم می آورد. در تحقیقاتی که در خصوص ارزش های کاروانسراها انجام شده است، به شناخت جنبه های کالبدی بیش تر از جنبه های فراکالبدی که باورهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی این مرزوبوم را در برمی گیرد، توجه گردیده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف تبیین ارزش های سیاسی- اجتماعی به عنوان بخشی مهم از ارزش های غیرکالبدی کاروانسراها در راستای شناخت و محافظت از این بناها و با طرح پرسش چه ارزش های سیاسی- اجتماعی ای در کاروانسراهای برون شهری فلات مرکزی ایران به ویژه در عصر صفوی قابل بازخوانی است؟ انجام گرفته است. این پژوهش از نظر ماهیت، کیفی- تاریخی و از نظر روش مطالعه، توصیفی- تحلیلی است و از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی جهت گردآوری اطلاعات استفاده شده است. در نهایت بر اساس این بررسی ها ارزش های سیاسی کاروانسراهای برون شهری فلات مرکزی ایران در تطابق با نظریه آلموند و همکاران در سه سطح سیستمی، فرآیند و سیاست گذاری و ارزش های اجتماعی این بناها بر طبق نظریه شوارتز بر اساس پنج مفهوم امنیت، سنت، همنوایی، نوع پرستی و رستگارباوری تبیین گردیده اند.

    کلیدواژگان: کاروانسراها، صفوی، ارزش، ارزش سیاسی، ارزش اجتماعی
  • عاطفه صداقتی* صفحات 169-187

    مفهوم «مسکن» بعنوان یکی از مهم ترین بناهای استقراریافته در شهر از اهمیت دوچندانی برخوردار است؛ بالواقع مسکن علاوه بر پوشش سطح گسترده تری در بین سایر کاربری های شهری، دربرگیرنده ی بیشترین ساعات سپری شده ی عمر افراد است. این همه در حالی است که از دیرباز، «خانه» برای ایرانیان با ارزش های سنتی و فرهنگی اصیلی مانوس بوده و برای هر فرد از جایگاه مقدسی، برخوردار بوده است. درعین حال، توسعه مسکن نوین کشور، تحت تاثیر سبک معماری غربی، ترجیحات و سلیقه و به تبع آن، نیازهای معاصر افراد، دارای تغییر مفهومی محسوسی بوده است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی و با پارادایم کیفی و رویکرد واقع گرایی اسلامی انجام شده است، دارای فرآیندی استقرایی است که عوامل چندگانه ی موثر بر تاثیر و تناسب توسعه مسکن و سبک نوین زندگی شهری را تبیین خواهد نمود. بدین ترتیب، از طریق مصاحبه ی نیمه ساختاریافته در سطح متخصصین، سعی دارد تا تغییرات مفهوم مسکن متناسب با سبک نوین زندگی شهری و با ملاحظه ی رویکرد اسلامی را مطالعه نماید. یافته ها که حول سه سوال کلیدی اصلی تنظیم شده است، نشان می دهند که مفهوم مسکن امروزی بیش از آنکه تحت تاثیر تناسب خود با محتوای سبک نوین زندگی شهری، سمت و سو یابد، تحت هدایت عوامل اقتصادی، دیدگاه سودگرا و منفعت های فردی و مصلحت اندیشی مالی افراد، است. نتیجه چنین روندی، ساخت خانه هایی با فاصله محسوس محتوایی، نسبت به مفهوم سنتی خانه خواهد بود که بسیاری از مفاهیم توسعه مسکن اسلامی را نیز در بر نمی گیرد. هرچند بنظر می رسد که پایبندی به برخی ارزش ها و باورهای اصیل جامعه نظیر محرمیت، پرهیز از اشرافیت و رعایت حال همسایه، در هر صورت، در ترجیحات افراد و در انتخاب خانه، نقش دارد و افراد سعی دارند با توازن میان توان مالی خود و چنین ویژگی هایی در خانه ی انتخابی، ترجیحات خود را بهینه سازند. در نهایت، مفهوم «خانه» امروزی، برساخته ای اجتماعی است که نشان از هویت فرد امروزی، توان مالی وی و ارزش های فرهنگی حاکم بر جامعه دارد. این مفهوم، به فراخور توانمندی اقتصادی وی در کنار ضوابط مدون توسعه مسکن شهری، می تواند دربرگیرنده ی ارزش های اصیل تر و مناسب تری از مفهوم «خانه» در محتوای یک شهر ایرانی- اسلامی، باشد.

    کلیدواژگان: مفهوم مسکن، سبک نوین زندگی، اسلامی، ایرانی
  • مسعود ناری قمی، محمدجواد عباس زاده* صفحات 189-204

    کنش های آیین ممکن است در هر دو قلمرو مقدس و نامقدس حیات اجتماعی دیده شوند. در هر دو مورد کیفیت نمادین کنش ویژگی ممتاز اعمال آیین است. اولین نکته مبین این اصل است که نمادین بودن کنش آیین عنصر اساسی این نوع کنش به شمار می آید. نمادین بودن آیینها این اجازه را به افراد می دهد که اندیشه ها و تفکرات خود را توسعه دهند و آنها را به یکدیگر انتقال دهند که این خود مبنای شکلگیری کنش ارتباطی است. ارتباطات نمادین افراد را قادر می سازد که اندیشه ها و اطلاعات خود را تولید و تبیین و ثبت کنند. ضمن این تعریف عام، می توان اظهار داشت که آیین ها در گذار از سنت به مدرنیته، تفاوت اصلی در این خصوص میان این دو دوره تاریخی، بیشتر متوجه محتوا است و نه ساختار و این ادعایی است که این نوشتار با بررسی نظریات و آثار مدرنیستی در حوزه مسکن، در پی تبیین آن است. در واقع، سوال اصلی پژوهش این است که تاثیر مدرنیسم در تغییر انگاره های آیینی در خانه چقدر است؟ روش تحقیق در نوشتار حاضر، براساس روش کیفی و استدلال منطقی استوار است. ضمنا بررسی اسنادی و مطالعه کتابخانهای، بنیان تحلیل، توصیف و تفسیر نتایج در این مقاله را شکل می دهد. مقاله حاضر، در مرحله گردآوری داده ها از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای بهره برده است و در مراحل بعد، از روش استدلال قیاسی استفاده شده است. در نهایت با بررسیها و تحلیلهای به عمل آمده میتوان این طور نتیجه گرفت که محتوای سنتی آیینی جای خود را به عواملی دیگر مثل تلویزیون، اتاق خواب، آتش یا شومینه (در طرحهای لوید رایت) داده است و به لحاظ ساختار تغییری در این موجودیت ثابت و پایدار آیین در خانه به وجود نیامده است.

    کلیدواژگان: آیین، سنت، مدرنیته، مدرنیسم، آشپزخانه، تلویزیون، خانه
  • سحر فروغی، الهام اندرودی*، حمیدرضا انصاری صفحات 205-228

    میراث صنعتی شاهدی از فرآیند مدرنسازی صنعتی و تعامل معماری وارداتی و صنعتی با هنر بومی و محلی است. حفاظت از آثار صنعتی نیازمند شناسایی ارزش های همهجانبه اثر در ارتباط با بستر و جامعه در گذشته و حال است تا زمینه لازم برای استفاده مجدد و پیشنهاد کاربری جدید فراهم شود. این پژوهش قصد دارد با روش استدلال منطقی تعاریف و ارزشهای میراث صنعتی را در منابع داخلی و جهانی جست و جو کند و پس از مطالعه موردی این ارزشها را در کارخانه برق لامع تبریز بازشناسی کند. بر مبنای ارزشهای اثر در ادامه سعی شده است برای کارخانه کاربری جدیدی پیشنهاد شود. به طور خلاصه، ارزشها در مقوله محیطی شامل موقعیت مرکزی کارخانه در محله، نزدیکی آن به مراکز خدمات شهری و ادغام آن با چشمانداز بازار تبریز است. علاوه بر این، جنبه های کالبدی و عملکردی کارخانه، از جمله زمین های وسیع و بخشهای تولیدی متنوع، اداری و فضای سبز، شایستگی های معماری قابل توجهی دارد. همچنین ارزشهای فنی و تولیدی کارخانه در چرخه عملیاتی، ماشینآلات و بخشهای کارگاهی آن شناسایی میشود که به قابلیتهای کارآفرینی در منطقهای کمک میکند. در نهایت، این کارخانه دارای ارزش تاریخی و زیبایی شناختی است که با اهمیت اجتماعی و فرهنگی منتسب به مالکیت تاثیرگذار و تولید کالاهای باکیفیت در ایران مرتبط است. در تلاش برای استفاده مجدد از کارخانه، بر تغییر کاربری برای تقویت کارآفرینی و تولید تاکید شده است. اقدامی که با توسعه پایدار و ارتقای شهری هماهنگ است و با حفظ اهمیت تاریخ صنعتی، سرزندگی را به محیط شهری تزریق می کند.

    کلیدواژگان: کارخانه برق لامع، میراث صنعتی، ارزش های میراث، استفاده مجدد
|
  • Safiyeh Nami*, Emma Harutyunyan, Sepehr Amer, Vahid Navadad Pages 1-10

    The Khosravi Leather Factory in Tabriz holds significant historical importance as a representative of Iran's early industrial era. After its renovation and repurposing as part of the Islamic Art University of Tabriz, the factory building became an integral part of the university campus. This study focuses on the dynamic behavior of the industrial chimney within this complex, which is a tall and slender structure vulnerable to seismic forces. Furthermore, considering the location of Tabriz in a high seismic hazard area and its proximity to the North Tabriz Fault, the importance of studying these buildings is felt more than ever. In this article, the previously implemented seismic retrofitting technique, which involved the installation of metal rings around the chimneys, is thoroughly examined. First, through Operational Modal dynamic testing, the behavior and effectiveness of this retrofitting technique are investigated in detail. The tests were conducted twice: once with the rings in place and subsequently after their removal to eliminate residual pressure effects, conducting the test on the main structure without retrofit. Also, the effectiveness of the ring was investigated with an FEM model and pushover analysis, and the results from different positions of the rings are compared. Based on the test results and observed frequency changes and pushover analysis results, it is evident that this retrofitting technique did not achieve the desired improvement in structural performance. This article offers valuable insights into the seismic assessment of industrial chimneys and critically evaluates the effectiveness of retrofitting techniques, utilizing the Khosravi Leather Factory as a case study.

    Keywords: Seismic Assessment, Structural Retrofitting Techniques, Industrial Chimneys, Khosravi Leather Factory, Dynamic Testing
  • Soheila Abdizadeh*, Hossein Nasiri, Farhad Ahmadnejad Pages 69-80

    Daylight factor (DF) is known as an important element in architecture and a useful strategy in designing low-energy buildings. In the meantime, porch is one of the factors influencing the amount of daylight that can be useful in reducing energy consumption. Daylight has positive physical and psychological effects on users and is one of the main aspects in design; therefore, the present study was conducted with the aim of evaluating the effect of the porch in traditional houses of Tabriz on the amount of changes in the daylight factor. The research method is quantitative with a positivist approach and the statistical population is the traditional houses of Tabriz.  Meanwhile, the architecture of the Qajar era is preferable to the rest of the historical periods due to its closeness to the present era and the structural feature of the houses of this era, i.e., having a porch and the active use of many of them at the present time, as well as the higher statistical population; thus, the houses of Behnam, Ghadki and Ganjeizadeh in Tabriz were selected as a sample population. In the study, information was collected by library method and field study. Then, modeling was done using Design Builder energy simulator software in the field of light, and then the quantitative data obtained from the simulation was analyzed with the standards related to the daylight factor. Based on the selected index, the performance of the porch was investigated in different directions and seasons. The results of the study showed that in all the times available in the simulation, the amount of DF has decreased in the state where there is a porch. Also, the performance and efficiency of it is effective in controlling the lighting of the space in the summer and passing the required light in the winter. It is also concluded that the effect of the porch in reducing the amount of DF in the summer is greater than in the winter, which is 30-60% in summer and 1-30% in winter. According to the data, the maximum value of the reduced ratio in the case with the porch in summer (60%) is twice the maximum value of the reduced ratio in the case with the porch in the winter (30%). So, it can be considered as a physical and climatic element that affects the DF. Moreover, the results indicate that traditional houses with a porch in the hot season reduce 30-60% of DF, which is one of the lighting factors inside the space, depending on its direction. And its effect in reducing DF is greater on the east and west fronts than on the south front. By evaluating the information obtained from the present research, it is concluded that traditional houses with porches perform more optimally in terms of controlling the lighting conditions in the space than houses without them and the quality of lighting in the spaces behind the porch in these houses in different seasons of the year is much closer to the standard level.  
    Keywords: porch, traditional architecture, daylight factor, lighting, simulation

    Keywords: Porch, Traditional Architecture, Daylight Factor, Lighting, Simulation
  • Nasim Hasani Bafrani, Mehdi Saedvandi* Pages 143-168

    In the simplest definition, a caravanserai is a building that accommodates a caravan. Caravanserai is one of the most important inheritages of Iranian architecture, whose emergence in The Land of Iran has begun for many years due to its location on the East-West Commercial Highway and commercial boom, and other factors such as political, economic, military, religious and social have played a role in its development. During the Safavid era, along with the repair and construction of roads and the strengthening of the country's road network, much attention was also paid to the construction of caravan buildings. In a general classification, caravanserais are placed in two groups: suburban and inner city. Suburban caravanserais are one of the important construction elements in the communication ways of the Islamic era. Today, the margins of the roads of this land are filled with such valuable buildings have lost their former role with the emergence of modernism, changes in transportation and trade systems and they are at risk of erosion and destruction due to lack of adequate care. Therefore, recognizing this part of Iranian architecture provides the possibility of linking the present human being with the unrepeatable legacy of the past and re-educating from the precious experiences of the predecessors. In researches on the recognition of caravanserais, more attention has been paid to the physical aspects. For example, Mohammad Yousef Kiani and Wolfram Clais have discussed the climatic-physical typology, shape classification, determining the characteristics of caravanserais and introducing Iranian caravanserais by providing visual documents. Maxim Siro also studied the old roads, the buildings that were formed around them and the climatic-functional typology and introduced each of these buildings by providing documents, documents and a brief description. While the architectural values of caravanserais go back to its roots in the political, cultural and social beliefs of this land. Therefore, the present study aimed to explain socio-political values as an important part of non- Physical values of caravanserais in order to recognize and protect these buildings and it has done by asking the question of what socio-political values can be recall in suburban caravanserai of the central plateau of Iran, especially in the Safavid era?. This research is qualitative-historical in terms of nature. In this article, according to the nature of the research, the integrated research method has been used. This means that in the first stage, which aims to explain the meaning and concept of value in human sciences, the descriptive-analytical research method has been used. Therefore, first, qualitative data about value issues are extracted, inferred and classified using written library document resources in the field of humanities and the opinions of experts in these field. In the next stage, which aims to explain political-social values, with a descriptive-historical method, first to collect information based on library sources and researches of late researchers, as well as visual and written documents left from the past such as travelogues, as well as field observations, then the obtained information is analyzed by inductive reasoning method and the different aspects of the political-social values of the caravanserais are explained and a conclusion is made. Finally, based on these studies, the political values of caravanserais based on the levels of political values of Almond et al., in three levels, were explained, which include: system (system maintenance and adaptability), process (effective participation in political events, compliance and support and justice) and policy making (quantitative and qualitative welfare, individual security) and nationalism and freedom). Also, social values of these buildings, based on Schwartz's theory, have been presented based on five concepts of security, tradition, conformity, altruism and redemption.

    Keywords: Caravanserai, Safavid, Value, Political Value, Social Value
  • Sedaghati Atefeh* Pages 169-187

    The concept of "housing" as one of the most important buildings located in the city is doubly important; In fact, housing, in addition to covering a wider area among other urban uses, contains the most hours spent in people's lives. All this while, for a long time, "home" has been familiar to Iranians with traditional and original cultural values and has enjoyed a sacred status for every person. At the same time, the development of modern housing in the country, under the influence of Western architectural style, preferences and manner and, consequently, the contemporary needs of individuals, has undergone a significant conceptual change. The present study, which has been done with a descriptive-analytical method and with a qualitative paradigm and Islamic realism approach, has an inductive process that will explain the multiple factors affecting the impact and appropriateness of housing development and modern urban lifestyle. Thus, through semi-structured interviews at the expert level, it tries to study the changes in the concept of housing in accordance with the new urban lifestyle and in terms of the Islamic approach. The findings, which revolve around three key questions, show that the concept of housing today, rather than being influenced by its relevance to the content of the new urban lifestyle, is guided by economic factors, utilitarian views, personal interests and financial expediency of individuals. The result of such a process will be the construction of houses with a noticeable distance from the traditional concept of the house, which does not include many concepts of Islamic housing development. However, it seems that adhering to some of the original values and beliefs of society, such as privacy, avoiding overlooking other houses and respecting the neighbor, in any case, plays a role in people's preferences and in choosing a house, and people try to optimize their preferences by balancing their financial strength with such features in the chosen home. Finally, the modern concept of "home" is a social construct that reflects the identity of the individual today, his financial ability and the cultural values that govern society. This concept, in accordance with the economic capability of the individual along with the codified criteria of urban housing development, can include more original and appropriate values of "home" concept in the content of an Iranian-Islamic city.

    Keywords: Housing Concept, Modern Lifestyle, Islamic, Iranian