نشریه مهندسی ترافیک
پیاپی 98 (پاییز 1403)

این مقاله به بررسی تاثیر تعدیل جنسیتی برای شخصی سازی در خودروهای خودران سطح سه می پردازد. تحقیقات نشان می دهد که رانندگان زن به طور کلی کمترین تخلفات رانندگی را دارند و به طور محتاطانه تری رانندگی می کنند و در مواجهه با خطرات، واکنش مناسب تری نشان می دهند. همچنین، معمولا پرخاشگری و ریسک پذیری کمتری در رانندگی دارند. 120 نفر از دانشجویان دختر و پسر 18 تا 25 ساله دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین، به صورت تصادفی در یک آزمایش با دستگاه شبیه ساز رانندگی شرکت کردند و عوامل مختلفی نظیر سرعت میانگین، شدت کلاچ، تعداد تصادفات جزئی و شدید، مدت زمان رانندگی در سرعت غیرمجاز، تعداد دفعات تغییر دنده و عبور از سرعت مجاز بررسی شد. در بخش تحلیل داده ها به کمک آزمون تی مستقل، نتایج نشان داد که خانم ها با سرعت کمتر و مطمئن تری رانندگی می کنند و در دقت اعمال کلاچ برتری دارند. تفاوت جنسیتی در تعداد دفعات عبور از سرعت مجاز و مدت زمان رانندگی در سرعت غیرمجاز مشاهده نشد. در رابطه با تاریخچه تصادفات، بررسی نشان داد هم تصادفات جزئی و هم تصادفات شدید به ترتیب با 017/0 =sig و 049/0= sig در خانم ها کم تر بوده است. بر اساس این نتایج، تنظیمات جنسیتی در خودروهای خودران شامل بهبود رابط کاربری، تنظیمات سرعت و واکنش به خطر می تواند به تجربه رانندگی بهتر و بهبود ایمنی کمک کند. این مقاله، با ارائه چارچوبی برای تولیدکنندگان و فعالان حوزه حمل ونقل، در راستای شخصی سازی تنظیمات خودروهای خودران بر اساس تفاوت های جنسیتی و استفاده از شبیه ساز رانندگی برای ارزیابی این تفاوت ها، نوآوری مهمی در بهینه سازی خودروهای خودران سطح سه ایجاد می کند. یافته های این مقاله می تواند به عنوان مبنایی برای طراحی و توسعه سیستم های خودران با تنظیمات ویژه ی جنسیت و پایه گذار برای توسعه خودروهای خودرانی باشد که به طور هوشمندانه با توجه به ویژگی های جنسیتی راننده تطبیق پیدا می کنند.

با پیشرفت تکنولوژی و استفاده مردم از فناوری های نوین، زمینه های مختلفی از زندگی بشر، از جمله اقتصاد و حمل ونقل، تحت تاثیر قرار گرفته است. یکی از این تغییرات رشد خریدهای آنلاین است و افراد به دلیل منافع درک شده خود، بیشتر از گذشته به صورت آنلاین خرید می کنند. به دلیل ماهیت اختیاری سفرهای خرید، انجام این سفرها منعطف بوده و احتمال حذفشان از طریق روی آوردن مردم به خرید آنلاین وجود دارد که موجب کاهش ازدحام و ترافیک شهرها می شود. اخیرا از جمله شرایطی که منجر به ترویج بیشتر خرید آنلاین شده است، بروز بیماری کرونا بود. میزان خرید آنلاین در این دوران افزایش داشت و مردم به دلیل مواردی چون ترس از بیماری، محدودیت های تردد در شهرها و همچنین تعطیلی مراکز خرید، به این شیوه خرید روی آوردند. تغییرات اجباری به وجود آمده در این دوران منجر به آشنایی بیشتر مردم با خرید آنلاین شد و محبوبیت بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرد در نتیجه این مطالعه در نظر دارد تا به بررسی عوامل تاثیرگذار در ترجیح شیوه خرید افراد از بین دو گزینه خرید آنلاین و خرید حضوری بپردازد. در این تحقیق پرسش نامه آنلاینی طراحی و میان شهروندان تهرانی پخش و 444 نمونه صحیح گردآوری شد. سپس از مدل لوجیت دوگانه برای تحلیل داده ها و شناسایی دلایل ترجیح شیوه خرید افراد استفاده شد. تحلیل داده ها نشان می دهد که عواملی چون سن، صرفه زمانی، صرفه اقتصادی، ترافیک و ازدحام، اعتماد و لذت، علاقه به تکنولوژی از عوامل تاثیرگذار هستند. نتایج این تحقیق در برنامه ریزی های آتی حمل ونقلی قابل استفاده است و می تواند در بهبود عملکرد کسب وکارهای مختلف کارگشا باشد، بدین ترتیب که با تجزیه و تحلیل دلایل و ترجیحات افراد، می توان تقاضای سفر افراد را با آگاهی بیشتری مدیریت کرد. مدیران و مسئولان شهری نیز با درک صحیحی از عوامل موثر در انتخاب شیوه خرید خضوری یا آنلاین میتوانند اطلاعات مناسبی در اختیار مشاغل مختلف برای بهبود و رونق اقتصادیشان، قرار دهند.

در سال های اخیر، یکی از بزرگ ترین اهداف برنامه ریزی و طراحی شهری، کاهش خودرو محوری به منظور ایجاد پایداری و سرزندگی در شهرهاست. در دنیا توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی (TOD) به عنوان یکی از مناسب ترین انواع توسعه ها شناخته می شود. توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی نقطه پایانی بر مشکلات شهرهای امروزی نیست، لیکن می تواند آغازی بر بهبود وضعیت کنونی شهرها باشد. با وجود پتانسیل چنین توسعه ای و امکان بهره مندی از مزایای آن، شهر تهران نتوانسته است از ایستگاه های حمل و نقل عمومی مانند مترو و اتوبوس های تندرو برای دستیابی به چنین رویکردی در توسعه استفاده کند. بدین ترتیب وجود مترو در محلات شهری تهران نه تنها در ایجاد محلات جذاب، انسان محور و مبتنی بر رویکرد توسعه پایدار موثر نبوده، بلکه مشکلات ترافیکی و اجتماعی فراوانی را نیز بر محله های اطراف آن تحمیل کرده است. در این مطالعه با در نظر گیری اصول 8گانه TOD به بررسی نیاز سنجی توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی در محدوده میدان راه آهن تهران بر اساس استاندارد TOD پرداخته شده است. با توجه به امتیازات کسب شده توسط شاخص های TOD در محدوده میدان راه آهن، در وضع موجود امتیاز TOD محدوده پایین تر از استاندارد برنزی است و پتانسیل بهبود آن تا استاندارد نقره ای وجود دارد. از این رو توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی در این محدوده امکان پذیر است. راهکار پیشنهادی توسعه این محدوده بصورت کلی ایجاد فضای مطلوب پیاده روی و دوچرخه سواری و ارتباط مناسب پیاده روها و مسیرهای دوچرخه از ایستگاه های راه آهن و مترو به پایانه معین، پایانه متمرکز پیشنهادی تاکسی و کاربری های مختلط پیشنهادی در محدوده معابر شوش غربی، بهداری و کارگرجنوبی می باشد.

حمل و نقل مناسبی که سهولت دسترسی افراد جامعه را برای رسیدن به اماکن مختلف تامین کند، یک ضرورت اجتماعی است. شهرها به عنوان مراکز فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، همواره میزبان جمعیتی گسترده و متنوع هستند. اما با افزایش رشد جمعیت و افزایش ترافیک، مسئله حمل ونقل درون شهری به خصوص برای افرادی که کم توان هستند به یکی از چالش های اساسی تبدیل شده است. یکی از چالش های اصلی در حمل و نقل برای افراد کم توان در تهران، عدم دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی مناسب و سازگار با نیازهایشان است. بیشترین وسایل حمل و نقل عمومی هنوز همان اتوبوس ها و تاکسی های سنتی هستند که امکانات کافی برای افراد کم توان را فراهم نمی کنند. علاوه براین، برخی از ایستگاه ها و وسایل حمل و نقل عمومی همچنان به صورت فیزیکی غیرقابل دسترس هستند و از سیستم های اطلاع رسانی و تسهیلاتی که برای افراد کم توان ضروری است برخوردار نیستند. سیستم های حمل و نقل هوشمند، با بهره گیری از فناوری نوین مانند اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی، امکاناتی فراهم می کند که به افراد کم توان اجازه می دهد به راحتی و با دسترسی مطلوب به امکانات شهری دست پیدا کنند. هدف از انجام این مطالعه، مروری بر شرایط پایداری شهری مبتنی بر حمل و نقل هوشمند برای افراد کم توان در کلان شهر تهران می باشد. روش انجام این مطالعه با توجه به ماهیت آن کیفی بوده و با مرور منابع اسنادی- کتابخانه ای و تکنیک تحلیل ثانویه انجام گرفته است. یافته ها بیانگر آن است که حمل و نقل هوشمند نیازمند بسترسازی درست در جامعه هدف است. حمل و نقل هوشمند و پایدار زمانی تحقق می یابد که از آمار و اطلاعات دقیق، شفاف و برنامه ریزی شده استفاده کند، تا درنهایت به بهبود کیفیت زندگی افراد کم توان کمک کرده و پایداری شهری را برای آنان به ارمغان آورد.

تقاطعات چراغدار در شهرها نقش مهمی در آلودگی هوای محیط اطراف خود دارند وقتی خودروها در تقاطعات چراغدار متوقف می شوند و موتورهای آن ها بدون حرکت کار می کنند، این امر می تواند منجر به تجمع آلودگی هوای بالا شود. یکی از عوامل موثر در میزان این آلودگی، الگوی طرح هندسی و سیستم کنترل ترافیک در محدوده تقاطع می باشد. در این مقاله، اطلاعات ترافیکی یکی از تقاطع های چراغدار چهار فازه شهر زاهدان در ساعات شلوغ جمع آوری شده و سپس پارامتر آلودگی با مدل سازی در نرم افزار ایمسان، با سناریوهای مختلفی از کارکرد تقاطع نامتعارف پاپیونی همسطح مورد مقایسه قرار گرفت. سناریوهای مورد بررسی شامل تعداد میدانهای در نظر گرفته شده در شاخه های مختلف تقاطع در دو فاصله 120 و 180 متری از تقاطع اصلی بودند. برای کالیبراسیون و اعتبارسنجی این تقاطع در وضع موجود، از شاخص میانگین طول صف استفاده شد و از آزمونهای میانگین خطای مطلق، ریشه میانگین مربعات خطا، نابرابری تایل و جفری ای هورز جهت برآورد میزان درصد خطای مدل های وضع موجود استفاده شد. نتایج حاصله نشان داد که میزان آلودگی های ناشی از گازهای دی اکسید کربن (CO2)، اکسید ازت (NOx)، ذرات معلق (PM) و ترکیبات آلی فرار (VOC) برای طرح تقاطع نامتعارف پاپیونی همسطح پیشنهادی در تقاطع چراغدار جانبازان- بهداشت تحت شرایط ترافیکی محدوده ظرفیت آن در همه موارد نتایج مناسبی را حاصل نموده و باعث کاهش این آلودگی ها به میزان 4/5 تا  8/39 درصد نسبت به حالت تقاطع متعارف چراغدار وضع موجود جانبازان- بهداشت شده است. این نتایج، اهمیت در نظر گرفتن شاخص آلودگی هوا در تعیین الگوی مناسب برای تقاطعهای شهری و بویژه عملکرد مناسب تقاطع نامتعارف پاپیونی همسطح در این رابطه را نشان می دهد.

آلودگی صوتی، یک موضوع مهم زیست محیطی، که مشکل گسترده ای است که تاثیرات منفی بر سلامت و رفاه افراد دارد. تحقیقات بر درک موضوع اثرات سلامتی قرار گرفتن در معرض صدا، مانند استرس، اختلالات خواب، و مشکلات قلبی عروقی متمرکز شده است. علاوه براین، مطالعات هزینه های اقتصادی آلودگی صوتی، از جمله کاهش ارزش دارایی و تلفات بهره وری را موردبررسی قرار داده اند. قیمت گذاری محیط زیستی یک ابزار اقتصادی نقش کارکردی بسیار موثری در پیشگیری از اثرات مختلف محیط زیستی از جمله آلودگی صوتی دارد. برهمین اساس  این مطالعه به بررسی قیمت گذاری زیست محیطی آلودگی صوتی ترافیک در تهران می پردازد. تحقیقات جهانی نشان دهنده تغییرات قابل توجهی در سطوح سر و صدا در محیط های شهری است، به طوری که برخی از مناطق سطوح بالایی را تجربه می کنند که می تواند پیامدهای سلامتی جدی داشته باشد. این مطالعه یک مدل قیمت گذاری سطحی را برای درونی سازی هزینه های خارجی مرتبط با آلودگی صوتی، همسو با رویکردهای مورد استفاده در شهرهای دیگر، پیشنهاد می کند.  این تحقیق بر اساس چارچوب پیشنهادی دانشگاه دلفت، یک روش ساختاریافته برای ارزیابی و پیاده سازی مدل قیمت گذاری زیست محیطی آلودگی صوتی در شهر تهران اتخاذ می کند. این رویکرد امکان ادغام مدل های اقتصادی نظری را با داده های محلی تجربی برای ایجاد یک استراتژی قیمت گذاری عملی و موثر فراهم می سازد. این مقاله ابزارهای مبتنی بر بازار و اقدامات نظارتی را مورد بحث قرار می دهد و بر نیاز به اجرای عادلانه سیاست تاکید می کند.  مجموع هزینه سالانه آلودگی صوتی در تهران 809 میلیون یورو برآورد شده است که بزرگی این موضوع را نشان می دهد.  این مطالعه از پولی سازی آلودگی صوتی در سیاست های زیست محیطی حمایت می کند و پیشنهاد می کند که تحقیقات آینده باید اجرا و اثربخشی سیاست های کاهش صدا را بررسی کنند.

برنامه ‏ریزان حمل ‫و نقل همواره به دنبال استفاده از عامل زمان در فرآیند برنامه‏ ریزی هستند. بنابراین، با هدف تنظیم زمان سفر، از مدل زمان‏ روز استفاده‏ می کنند. پژوهش حاضر نیز با بهره‫ گیری از مدل زمان‫ روز، به مطالعه تطبیقی مدل ‫های انتخاب وسیله سفر در نمونه موردی هدف سفر کار در بازه زمانی اوج صبح در دو کلانشهر شیراز و مشهد می‫ پردازد. این پژوهش، از نوع کاربردی بوده و با استفاده از روش اسنادی و مطالعه موردی به اجرا در آمده است. کلانشهر شیراز، منطقه مطالعاتی پژوهش حاضر را تشکیل می‏‏ دهد. بنابراین، داده‏ های مطالعات جامع حمل ‫و نقل و ترافیک کلانشهر شیراز برای بررسی مدل زمان ‏روز مورد تحلیل قرار گرفت. برای تحلیل از مدل‫ های انتخاب گسسته، مدل لوجیت چندگانه در قالب نرم ‫افزار «Nlogit» استفاده شد. یافته ‫ها نشان داد که بیشترین حجم وسایل نقلیه در باز‫ه زمانی اوج صبح مربوط به سواری شخصی است. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن است که با افزایش متغیر سرانه مالکیت سواری شخصی میزان تمایل افراد به استفاده از وسیله نقلیه شخصی افزایش و میزان تمایل آن‫ها به استفاده از اتوبوس و دوچرخ در این بازه زمانی کاهش می ‫یابد. همچنین اگر مسافت مبدا تا مقصد افزایش پیدا کند مطلوبیت استفاده از تاکسی کم می‫ شود. از این ‫رو، برنامه ‫ریزی و سیاستگذاری در حوزه حمل ‫و نقل به منظور کاهش ترافیک و ارتقای کیفیت سفر در ساعات اوج صبح نیازمند اتخاذ رویکردی جامع و چندجانبه است. این امر با آموزش و فرهنگ سازی همگانی جهت استفاده از وسایل نقلیه پاک و حمل‫ و نقل عمومی، کاهش وابستگی به سواری شخصی و نهادینه شدن آن در جامعه میسر می ‫شود. همچنین توسعه و تصویب راهکار‏های مناسب جهت مدیریت تقاضای سفر، بهبود وضعیت حمل و نقل و نیز آگاهی بخشی به موسسات خدمات ‏رسانی در خصوص زمان شروع سفر در ساعات اوج یا غیر اوج به منظور افزایش سرعت در عملکرد آن‏ها توصیه می‫ گردد.