فهرست مطالب

پاسخ - پیاپی 36 (زمستان 1403)

نشریه پاسخ
پیاپی 36 (زمستان 1403)

  • تاریخ انتشار: 1403/10/30
  • تعداد عناوین: 8
|
  • ناصر مکارم شیرازی، جعفر سبحانی، حسین نوری همدانی صفحات 7-14

    تردیدی نیست که از مهم ترین وظایف حوزه های علمیه و اندیشمندان و عالمان دینی، هدایت و راهنمایی مردم نسبت به تکالیف شرعی و فضایل اخلاقی و پاسخ به سوالات اعتقادی و فکری ایشان است. علاوه بر این محافظت و نگاهبانی از اعتقاد مومنین و معتقدین، دفع شبهات و تردیدها و جلوگیری از انحرافات فکری و اعتقادی نیز بر عهده آنان است.امروزه و با گسترش جریان اخبار و اطلاعات خصوصا در رسانه های اجتماعی و ارتباط جمعی، از سویی راه بر انتشار شبهات و افکار منحرف با ظاهری صحیح و آراسته گشوده شده و از سوی دیگر اسباب و ابزار پاسخگویی نیز تغییر کرده است. در این میان وجود پایگاه های قابل اعتماد، به روز، آگاه و کارآمد بسیار ضروری و لازم است.

    کلیدواژگان: پاسخگویی، شبهات، عالمان، تبلیغ
  • عبدالرحیم رضاپور صفحات 15-36

    امروزه با توجه به فضای رسانه ای موجود و افزایش هجمه ها علیه دین، شناخت شبهات و پاسخ به آن، از اهمیت انکارناپذیری برخوردار است. با توجه به ناکافی بودن پاسخ های تدافعی، در مواجهه با شبهات، باید به رویکرد تهاجمی روی آورد و در این راستا حوزه علمیه در پاسخ به شبهات باید مواجهه فعال و سازنده داشته باشد؛ زیرا یکی از رسالت های مهم حوزه علمیه، مقابله جدی و دقیق با تهاجمات فرهنگی دشمنان است. نظر به اینکه دشمنان دین و جمهوری اسلامی همواره در صدد به انحراف کشاندن مردم خصوصا جوانان هستند؛ ازاین رو وظیفه داریم با رویکرد تهاجمی، خاکریز فرهنگی خودی ها را محکم کرده و از تهاجم دشمن (دست‎کم بخشی از آنان) پیش گیری کنیم. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای به توضیح رویکرد تهاجمی پرداخته است. برای داشتن رویکرد تهاجمی بایسته است به مولفه هایی مانند میدان داری، گرفتن ابتکار عمل، توجه داشت، هم چنین باید کانون ها و شخصیت های شبهه ساز را شناخت. در رویکرد تهاجمی ضمن رعایت اصول اخلاقی مانند انصاف، حفظ اصل دشمن شناسی، ذهن خوانی دشمن، روشن بینی، شناخت صحنه و اعتماد به نفس، باید به اصول و مبانی دشمن هجوم برد. برای پیشبرد اهداف، باید از ابزارهای رسانه ای پیشرفته، فراگیر و به روز بهره ببریم.

    کلیدواژگان: شناخت شبهه، پاسخ، رویکرد تهاجمی، جنگ شناختی
  • محمدمهدی رضاپور * صفحات 37-55

    مقالات و کتاب های متعددی پیرامون ارتباط دین و خشونت به نگارش درآمده که عموم آنها بر اساس ارتباط میان آموزه های دینی و خشونت، پی ریزی شده اند. تعداد محدودی از اینها نیز به بررسی ارتباط میان تاریخ ادیان و خشونت پرداخته اند. یکی از این نوشته ها، مقاله «تشیع و خشونت ورزی در پویه تاریخ» است که تلاش کرده ارتباط میان تاریخ تشیع و شکل گیری خشونت در میان شیعیان را تبیین نماید و درعین حال به برخی از اعتقادات و خشونت سازی آنها نیز اشاره کرده است. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای، با بررسی علل و عوامل مذکور در مقاله فوق، تلاش کرده تبیینی درست و حقیقی از وقایع تاریخی و اعتقادات ذکر کند و نشان دهد که اصل در اسلام و تشیع، بر مدارا و صلح است و خشونت های به کاررفته، از باب ضرورت مورد استفاده قرارگرفته است. علاوه بر این، بخش هایی به بیان دیدگاه و رویکرد اسلام نسبت به خشونت در برخورد با ظالم؛ تقدم مدارا بر خشونت و بحث های ایجابی دیگر، پرداخته شده است.

    کلیدواژگان: خشونت، خشونت دینی، تاریخ، سیره، جنگ، قیام های شیعیان
  • امیرحسین عباسی مرشت، صادق سمیعی، سید رضی قادری صفحات 57-69

    جنگ نرم، یکی از شیوه های جنگی است که در آن به جای تجهیزات فیزیکی و ابزارهای جنگی مانند شمشیر، نیزه و توپ، از ابزارهای فرهنگی بهره گرفته می شود. از آنجایی که رفتار آدمیان از افکار آنان منشا می گیرد، تاثیرگذاری عملیات های جنگ نرم بسیار قابل توجه است. با بررسی آیات قرآنی می توان توجه بسیاری از آیات را به همین موضوع مشاهده کرد. این پژوهش در پاسخ به این پرسش اصلی است که روش های دشمنان در جنگ نرم چیست. به تعبیری دیگر از چه شیوه هایی در جنگ نرم بهره می برند. با تدبر در آیات قرآن روشن می شود که دشمنان در طول تاریخ در جنگ نرم از روش های همانندی بهره برده ولی ابزارهای آن نسبت به مکان و زمان متفاوت بوده است. از مهمترین روش ها می توان به روش استهزا و تحقیر، روش شبهه افکنی و شایعه سازی، إفترا و تهدید اشاره کرد که نگارنده بر طبق برخی آیات به این نتیجه رسیده است که این روش ها متداول بود و در طول تاریخ مورد استفاده قرار گرفته است. لذا با آگاهی به این روش ها می توان تمامی عملیات های دشمن را رصد کرده و بر آن فائق آمد. لازم به ذکر است این پژوهه به روش توصیفی تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای به بررسی مسئله پرداخته است.

    کلیدواژگان: جنگ نرم، کافران، مسلمانان، مومنان، عملیات روانی، آیات قرآن
  • مرتضی عباسی صفحات 71-93

    پژوهش حاضر به بررسی روش های پاسخگویی به شبهات از دیدگاه آیت الله خامنه ای می پردازد. شبهات، در دنیای امروز، به عنوان جایگزینی جدی برای جنگ نظامی مطرح هستند و همچون تیرهای زهرآگین بر پیکره عقاید مومنان فرود می آیند و رفته رفته به کاهش اثرگذاری آن ملت الهی منجر می شوند. این مقاله به تحلیل روش های پاسخگویی عالمی می پردازد که به دلیل نوع مسئولیت هایش همواره در خط مقدم پاسخگویی به شبهه افکنان قرار دارد و توانمندی های او بر کسی پوشیده نیست. نگارنده به بیان روش های ترکیبی پاسخگویی ایشان که شامل پاسخ به اصل شبهه با مخاطب شناسی دقیق، ملاحظه زمان و مکان و همچنین پیشگیری و پیش بینی هوشمندانه، می پردازد. همچنین، استفاده از رسانه های نوظهور و هنرهای جذاب متناسب با ذائقه مخاطب در انتقال مطالب و پاسخگویی به شبهات از دیگر مواردی است که ایشان بر آن تاکید دارند. برنامه ریزی دقیق و به‎کارگیری تمامی ظرفیت های سازمانی و غیرسازمانی را در رفع شبهات لازم می داند. این تحقیق برای تلاشگران حوزه پاسخگویی به شبهات، دریچه ای جدید ایجاد کرده و مطالبی را در اختیارشان قرار می دهد تا با استفاده از این روش ها، صرفا به پاسخگویی اکتفا نکرده و از عوامل مفید دیگر غفلت نکنند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، برگرفته از بیانات و کتب مرتبط با سخنان ایشان است.

    کلیدواژگان: روش شناسی، روش پاسخگویی، شبهات، آیت الله خامنه ای
  • احمدرضا دردشتی*، رمضانعلی حسنی صفحات 95-116

    یکی از سنت های تکوینی خداوند که در قرآن آمده، سنت برکت است. بنابه این سنت، خداوند برکت ها را در جامعه ای فرو می بارد که اهل آن از تقوا برخوردار باشند. با توجه به اینکه از یک سو ارتباط ایمان مذهبی با برکت های مادی از لحاظ علمی روشن نیست و از دیگر سو ظاهرا برخورداری های کشورهای غربی از کشورهای اسلامی بسیار بیش تر می نماید، این شبهه مطرح شده که اگر شرط نزول برکات، ایمان است، پس چرا کشورهای سکولار از برکات بیش تری برخوردارند و کشورهای اسلامی که ظاهرا از ایمان بیش تری بهره می برند و طبق این سنت، باید برکات افزون تری بر آنان نازل شود، از انواع عقب ماندگی ها در رنج اند. مضاف بر اینکه رشد و پیشرفت جوامع، بیش از هرچیز معلول ویژگی های روان شناختی و جامعه شناختی (هوشمندی، برنامه ریزی، تلاش، خرد جمعی، مدیریت تولید و مصرف و غیره) سیاستمداران و مردم آن جوامع است و تقوای مورد نظر قرآن، اگر مانع نباشد، تاثیرگذار نیست! در این نوشتار با بررسی مفاهیم ایمان، تقوا و برکت و تبیین شاخصه های زندگی بابرکت از نگاه دین و رهیافت های علمی و نیز آسیب شناسی جوامع غربی و اسلامی از لحاظ برخورداری از شاخصه های نزول برکات، به این شبهه پاسخ داده ایم.

    کلیدواژگان: برکت، ایمان، تقوا، سنت های الهی، رفاه مادی، پیشرفت
  • علی مجتبی زاده صفحات 117-134

    با وجود ضرورت عقلی و نقلی تشکیل حکومت دینی در عصر غیبت، بروز برخی ناکامیها و ناکارآمدی های احتمالی در حکومت دینی و عملی نشدن کامل تعالیم دین در آن به هر دلیل، با این تصور که ناکامی ها و کاستی ها به پای دین نوشته خواهد شد، برخی را واداشته تا به نفی حکومت دینی روی آورده و مدعی شوند که دین نباید در عرصه حاکمیت ورود پیدا کند تا موجب بدنامی دین نشده و ناکامی ها و ناکارآمدی ها به حساب دین گذاشته نشود.این انگاره، گاهی ناظر به اصل تشکیل حکومت دینی مطرح می گردد و گاهی با استناد به عملکرد نظام جمهوری اسلامی به عنوان  مصداق حکومت دینی در عصر حاضر ارائه می شود. در این نوشتار با روش قیاسی و تحلیلی به بررسی پاسخ این ادعا پرداخته ایم و اثبات می کنیم که چنین تجویزی ناشی از فهم نادرست از حکومت دینی، انتظار نابجا از آن، نادیده گرفتن واقعیات و تحلیل ناصواب ناکامی ها بوده و بر پایه نوعی ایده آل گرایی تخیلی و غیرواقع گرایانه استوار است.

    کلیدواژگان: دین، حکومت دینی، عصر غیبت، ناکارآمدی
  • صفحات 135-148

    فصلنامه پاسخ با توجه به رسالت مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات (حوزه های علمیه) یک بخش از نشریه را به درج تعدادی از پرسش ها و شبهات مطرح در موضوعات مختلف که در گروه های علمی این مرکز بررسی و پاسخ داده شده اختصاص می دهد. در این بخش به اختصار حاصل برخی از این پژوهش ها برای استفاده پژوهشگران محترم و مخاطبان عزیز نشریه پاسخ ارائه می گردد.

    کلیدواژگان: حقوق، قانون، زنان، حجاب اجباری، چادر