فهرست مطالب
پژوهشنامه علوم سیاسی
سال نوزدهم شماره 2 (پیاپی 74، بهار 1403)
- تاریخ انتشار: 1403/03/01
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 7-45تحقق سیکل سوم هژمونیک نظام جهانی در محور سرمایه داری استثنائی امریکایی از یکسو مختصات پیرامونی-نیمه پیرامونی ایران را در هندسه نامتقارن توسعه جهانی بازتولید نمود و از سوی دیگر تغییر کانون هژمونیک جهانی، بازساخت سیستمی دگردیسی عام توسعه ایران را در راستای وابستگی ساختاری از کانون بریتانیایی در سیکل دوم هژمونیک بسوی کانون ایالات متحده تغییر داد. در این سپهر بازتولید محدودیت و انسدادهای ساختی روند توسعه ایران که در دوره پهلوی دوم بواسطه سیاست نشاندگی بعد از کودتا 28مرداد1332 و اجرای الگوهای رشد و توسعه والت روستو در قالب برنامه های متعدد توسعه تداوم یافته بود به دنبال فروپاشی نظام شاهنشاهی و استقرار نظام اسلامی در قالب فشار سیستمی هژمونیک و اقتباس از الگوهای توسعه نهادهای برتون وودز بازیابی گردید. با این ملاحظات پژوهش حاضر تلاش دارد علل اختلال های سیستمی و موانع ساختاری توسعه ایران پساانقلاب را در دوره بلند مدت نظام جهانی سرمایه داری متاخر واکاوی نماید.کلیدواژگان: ایران، توسعه، سرمایه داری متاخر، سیکل هژمونیک، نظام جهانی
-
صفحات 47-76در ادبیات سیاسی جهان مفاهیمی چون اسلام گرایی ، بنیادگرایی، اسلام سیاسی و... ، با تنوع مفهومی فراخ وگسترده ای به کار رفته و با وجود این تفاوت در تعاریف، هر یک از این واژگان ، مصادیق مختلفی یافته اند. طبیعتا این ابهام در مفاهیم ، باعث عدم دقت و شفافیت در طرح مطالب و نوشته های علمی یا گفته ها و نوشته های رسانه ای گردیده است.به ویژه آنکه تلقی ها و برداشتهای صورت گرفته از این مفاهیم در سپهر سیاست و اجتماع ایران چه بسا مغایر آن برداشت و تلقی جهانی بوده است. با وجود چنین ابهام و ایهامی که سهوا یا عمدا رخ داده است ، برخی بازشناسی های مفهومی ضرورت دارد. روش تحقیق در این مقاله تحلیل گفتمان بوده و به صورت تطبیقی دو گفتمان سید قطب و امام خمینی را مورد توجه قرار داده شده است . در این مقاله سعی شده است که به بعضی از این مفاهیم در ایران و نیز مقایسه برخی مفاهیم و اندیشه ها در خارج از ایران، با تمرکز بر اندیشه سیاسی امام خمینی و سید قطب پرداخته شود.از این رهگذر ابتدا به دو تلقی و برداشت از اسلام سیاسی که در ایران پس از انقلاب رواج داشته و نیز به تلقی و فهم جهانی (خارج از ایران) از این مفهوم پرداخته شده است. از همین زاویه و با توجه به برداشتهای دوگانه اسلام قدرت محور و اسلام جامع به مقارنه اندیشه های امام خمینی و سید قطب تفاوتهای بنیادین این دو اندیشه و برخی از آثار این تفاوتها پرداخته شده است. علاوه بر تاکید بر بازشناسی های مفاهیم کلیدی که مورد توجه نویسنده در این مقاله بوده است، اهمیت تحلیل و تفکیک بنیادهای فکری اندیشمندانی که چه بسا در نگاه نخست همه آنها در یک مکتب و مسیر فکری انگاشته می شوند، به ویژه از حیث آثار و تبعات آن نشان داده شده است.کلیدواژگان: اسلام سیاسی، بنیاد گرایی، تکفیر، ایمان، خشونت، دعوت، دمکراسی
-
صفحات 77-122تبیین پیوند فرد و جامعه، دولت و شهروندان و تضمین آزادی و عدالت در یک جامعه سیاسی ازجمله آرمان های قانون اساسی و نگاهبانی از آن است؛ اما وجود موقعیت های اضطراری، منجر به تعلیق زودگذر اجرای قانون می شود که در بیشینه سنت های حقوقی دنیا پذیرفته شده است؛ اما تکاپوهای علمی تازه بر این است که دولت مدرن بر این رویه حرکت می کند که با دراندازی اضطرارهای برساخته، همواره به آویزش قانون روی می آورد. واکاوی این مسئله در ساختار جمهوری اسلامی ایران داستان بلند و ناهمتایی را نسبت به آنچه در سطح جهانی است، پیش چشم ما قرار می دهد که با نام «وضعیت حساس» می توان به آن پرداخت. وضعیتی دوگانه که حاکمان هرگز خود را در برابر آویزش قانون قرار نمی دهند اما به طور قانونی این آویزش را پیش می برند. این نوشتار، تکاپویی پیرامون این معماست که «سامان سیاسی ایران چگونه به طور قانونی به آویزش و زدایش قانون و تصمیم گیری در وضعیت حساس می پردازد». برآیند این جستار که با روش هرمنوتیک متن محور به دست آمده نشان می دهد که سنت قانون اساسی ایران برخوردار از امکان هایی است و از عباراتی بهره گرفته و نهادهایی را استوار ساخته که با تمسک به آن ها و بدون اعلام آویزش قانون، وضعیت همیشه آویزش و حتی زدایش قانون را در پیش گرفته و آن را اجرای مر قانون می داند.کلیدواژگان: وضعیت استثنایی، وضعیت حساس، تعلیق قانون، قانون اساسی، جمهوری اسلامی ایران
-
صفحات 123-163جامعه ایران در کمتر از یک دهه گذشته چندین بار آبستن اعتراضات سیاسی بوده است. از جمله، به دنبال افزایش قیمت بنزین در آبان 1398، اعتراضاتی در شهرهای ایران رخ داد که منجر به بی ثباتی سیاسی در سطح جامعه شد. این پژوهش، احساس محرومیت نسبی را به عنوان عامل مهم این اعتراضات خشونت بار در کانون توجه قرار داده است. با هدف کاستن از پتانسیل خشونت سیاسی در جامعه ایران، درصدد پاسخ به این سوال هستیم: نحوه شکل گیری و تاثیر محرومیت نسبی بر بی ثباتی سیاسی در آبان ماه 1398 چگونه بوده است؟ در پاسخ به این پرسش فرضیه ای که این مقاله بر آن تاکید دارد از این قرار است: با روی کار آمدن دولت دوم روحانی در سال 1396، انتظارات ارزشی (رفاهی، قدرتی، بین الاشخاصی) در بین افراد جامعه افزایش یافت اما امکانات مردم برای دستیابی به اهداف کاهش یافت. ناکامی در دستیابی به اهداف، منجر به شکل گیری محرومیت نسبی تصاعدی شد. یافته های پژوهش نشان می دهد تکانه افزایش قیمت بنزین، فرصتی برای ابراز این نارضایتی فراهم کرد. این نارضایتی در چارچوب ارتباطات جدید و فرهنگ اینترنت خود را بازیافت و شبکه های اجتماعی نقشی بی بدیل در گسترش نارضایتی ها ایفا کردند. نتیجه بی ثباتی سیاسی در آبان 1398 بود. مقاله حاضر با کاربست نظریه محرومیت نسبی تد رابرت گر و با روش ردیابی فرایند(روش علی) نگارش یافته است. روش گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای است.کلیدواژگان: انتظارات فزاینده، محرومیت نسبی تصاعدی، اعتراضات سیاسی، بی ثباتی سیاسی، آبان 1398
-
صفحات 165-195در سال های اخیر فناوری های زیست سنجی به دلیل مزایایی که دارند با شتاب فزاینده در شناسایی خودکار افراد نسبت به سایر روش ها دچار ارجحیت شده اند. استفاده از زیست سنجی در عین حال نگرانی هایی در مورد حفظ حریم خصوصی نیز به همراه دارد. در حقیقت می توان گفت فناوری های زیست سنج به بازو و ابزار جدید حکومت در زمینه حکمرانی تبدیل شده اند. این ابزار جدید در عین آنکه می تواند باعث ارتقای امنیت حکومت شود نگرانی هایی نیز به همراه آورده است. در حال حاضر نگران کننده ترین بخشی که فناوری های زیست سنجی در آنجا به سرعت در حال رشد هستند، آستانه و مرز کشورهاست. یکی از ابتدایی ترین و بدیهی ترین کارویژه های حکومت مدرن حفاظت از مرزهای فیزیکی کشور و جلوگیری از ورود اتباع غیرمجاز و عناصر نامطلوب است. این اتباع و عناصر نامطلوب می توانند مهاجر غیرقانونی، تروریست، فرد دارای بیماری مسری یا کالای قاچاق باشند. حکومت ها با توسعه ابزارهای زیست سنج در حال گسترش و بسط ابزارهای حکمرانی خود جهت کنترل و پایش هر چه بهتر اتباع و مرزهای پیرامونی خود هستند. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که فناوری های زیست سنج از چه ابعادی بر کیفیت حکمرانی حکومت ها تاثیرگذار هستند؟ و اینکه در کدام ابعاد استفاده از فناوری های زیست سنج برجستگی بیشتری پیدا کرده است؟ این پژوهش به لحاظ ماهیت توصیفی تحلیلی و از نظر روش جمع آوری داده ها و اطلاعات اسنادی - پیمایشی می باشد که در بخش پیمایشی از نظرات 84 کارشناس استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد فناوری های زیست سنج از چهار منظر امنیتی، سیاسی، ارتباطی و حقوقی بر کیفیت حکمرانی حکومت ها اثرگذار هستند که در این میان مولفه امنیتی حکمرانی برجستگی بسیار بیشتری دارد. در مورد ایران، در چند سال اخیر از جمله مهمترین عرصه هایی که فناوری های زیست سنجی می تواند موجب افزایش کیفیت حکمروایی شود مساله بحران مهاجران است. داده ها و اطلاعات زیست سنجی در این مورد می تواند برای سیاستگذاران و برنامه ریزان جهت اخذ بهترین تصمیمات و تدابیر و پایش مداوم مهاجران بسیار راهگشا باشد.کلیدواژگان: زیست سنجی، حکومت، امنیت، ایران، حکمرانی
-
صفحات 197-230رقابت سیاسی، ریشه در وجود و اهمیت قدرت سیاسی در توزیع ارزش ها، دارد. برای جلوگیری از تبدیل رقابت به خشونت میان مدعیان قدرت، نظم دهی به رقابت سیاسی، امری لازم و ضروری ست. امروزه، قاعده «انتخابات آزاد و منصفانه»، مقبول ترین و کارامدترین قاعده برای تنظیم رقابت سیاسی است. با وجود اینکه بیش از یک قرن از قدمت پیدایش قاعده انتخابات در ایران می گذرد ولی شواهد موید آن است که همچنان با چالش هایی مواجه بوده است. بر پایه چنین مفروضی، پرسش این نوشتار این است که «چالش های انتخابات در دوره جمهوری اسلامی ایران چگونه قابل تبیین است؟» در پاسخ به پرسش پژوهش، این فرضیه مطرح است که «چالش های انتخابات در دوره جمهوری اسلامی ایران نتیجه توزیع نامتوزان قدرت میان نیروهای سیاسی در سال های اولیه انقلاب اسلامی 57 و باورها و منافع نیروهای سیاسی موسس و حامی قوانین انتخابات است». برای پاسخ به سوال پژوهش از روش تحقیق ردیابی فرایند، و برای تبیین تئوریک مساله پژوهش، از چارچوب نظری نهادگرایی سیاسی، استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که از میان نیروهای سیاسی مختلف در سال های اولیه انقلاب اسلامی 57، نیروهای سیاسی اسلامی که محصول و نماینده شکاف سیاسی سنت/تجدد بوده اند، از قدرت (فرهنگی) بیشتری برخوردار بوده و در نتیجه، سهم بسزایی در فرایند تاسیس قوانین انتخابات داشته اند. قوانین مورد نظر نیز متناسب با باورها و منافع سیاسی آن ها تاسیس و استمرار یافته و همین امر منجر به ایجاد چالش های انتخابات شده است. از سوی دیگر، به دلیل تزاید نسبی منافع حاصل از قوانین انتخاباتی حاکم، اصلاح قوانین انتخابات، با مقاومت شدید موسسان و حامیان قوانین انتخابات، رو به رو شده است.کلیدواژگان: رقابت سیاسی، قدرت سیاسی، انتخابات، نهادگرایی، جمهوری اسلامی ایران
-
صفحات 231-266این پژوهش با تامل در نظریه استثمار زیست جهان یورگن هابرماس تاثیر سیستم را به عنوان عامل یا مانع تکامل زیست جهان ایرانی و حوزه عمومی از دوره قاجار تا انقلاب اسلامی بررسی می کند. بنابراین تحلیل زیست جهان ایرانی و تاثیر استثمار زیست جهان بر تحولات سیاسی اجتماعی در کانون هدف این پژوهش قرار می گیرد. پرسش پژوهش به این قرار است: رابطه سیستم و زیست جهان از دوره قاجار تا انقلاب اسلامی چگونه بوده است و چه نسبتی با تحولات سیاسی- اجتماعی دارد؟ فرضیه پژوهش چنین ارائه شده است زیست جهان ایرانی در عصر قاجار با بدقوارگی و در حکومت پهلوی با بازتولید سیستمی استثمار جهان زیست رو به رو بوده که مانع از شکل گیری کنش ارتباطی شد و نهایتا در قالب واکنش اجتماعی یعنی انقلاب اسلامی نمایان گردید. روش این پژوهش استفاده از داده های تاریخی و همچنین مطالعات کتابخانه ای - اسنادی گردآوری شده است.کلیدواژگان: هابرماس، زیست جهان، قاجار، پهلوی، استثمار
-
Pages 7-45The realization of the third hegemonic cycle of the world-system in the axis of exceptional American capitalism, on the one hand, reproduced the peripheral-semi-peripheral coordinates of Iran in the asymmetric geometry of world development, and on the other hand, the change of the world hegemonic core, the systemic reconstruction of the general metamorphosis of Iran's development in line with the structural dependence of the British core in The second hegemonic cycle shifted towards the core of the United States. Following the collapse of the imperial system and the establishment of the Islamic system in the form of hegemonic systemic pressure and adaptation of the development patterns of Bretton Woods institutions, the disorder of development in Iran was restored. With these considerations, the main question of the current article is raised as follows: How has the formation of Iran's development changed during the long-term crisis of late capitalism? The analysis of the article shows that in the late capitalist era of the expansion of the world-economy, the promotion of the neoliberal development model and the systemic pressures of the United States against the Islamic Republic of Iran had dispersive effects on the growth and development of Iran, and this change in the systematic cycle of national accumulation and the reproduction of the dynamics of the socio-economic formation of Iran is disorder. has created a complex The current research tries to analyze the proposed question and hypothesis based on the complex systems analysis method.Keywords: Iran, Development, Late Capitalism, Hegemonic Cycle, World-System
-
Pages 47-76These concepts, such as political Islam, fundamentalism, Islamism, etc. are used in the political literature of the world with a wide range of concepts, and since they have found various examples with this difference in definitions, that conceptual ambiguity causes inaccuracy and possibly the lack of Transparency has been made in the various things said and written in scientific writings or media sayings and writings. Especially, the perceptions and understandings of these concepts in the sphere of Iranian politics and society may have been contrary to that perception and perception. In spite of such ambiguities and doubts that have occurred inadvertently or intentionally, some conceptual recognition are necessary. In this article, an attempt has been made to deal with some of these concepts in Iran, as well as to compare some concepts and ideas outside of Iran, focusing on the political thought of Imam Khomeini and Seyyed Qutb. political that has been popular in Iran after the revolution, and also the global perception and understanding (outside of Iran) of this concept has been discussed.From this point of view and considering the dual understandings of power-oriented Islam and comprehensive Islam, the fundamental differences of these two ideas and some of the effects of these differences have been compared to the thoughts of Imam Khomeini and Seyyed Qutb.Keywords: Political Islam, Takfir, The Faith, Disbelief, Violence, Democracy, Islamic Republic
-
Pages 77-122The articulation of the bond between the individual and society, the government and its citizens, and the guarantee of liberty and justice within a political community are among the fundamental principles of constitutional law and their guardianship. However, the existence of emergencies led to the temporary suspension of the law, a concept accepted in most legal traditions worldwide. Yet, recent scientific research suggests that modern governments increasingly create state of necessity to justify this suspension. An analysis of this issue within the Islamic Republic of Iran highlights a different narrative compared to the global perspective, which can be conceptualized as a “state of sensitive” This is a dual state where politicians never place themselves in a position to suspend the law but legally pursue such suspension. This study aims to answer the question of “how the Iranian political system legally suspends and collapses law and decision-making in ‘ state of sensitive” Employing a hermeneutic approach, the findings of this study show that the Iranian constitutional tradition has anticipated certain principles, employed specific language, and established institutions that can lead to a state of perpetual suspension, or even collapse of the law, without the formal declaration of a state of necessity and is viewed as a strict enforcement of the law.Keywords: State Of Exception, State Of Sensitive, Suspension Of The Law, Constitution, Islamic Republic Of Iran
-
Pages 123-163In less than a decade, Iranian society has experienced several significant political protests. One of the notable instances occurred in November 2019, following a rise in gasoline prices, which led to widespread protests across various cities in Iran and resulted in political instability. The present study focuses on the concept of relative deprivation as a critical factor contributing to these violent protests. Aiming at reducing the potential for political violence in Iranian society, we seek to answer the following question: How did the formation and impact of relative deprivation contribute to the political instability in November 2019? In response, the hypothesis proposed in this paper is as follows: With the onset of President Rouhani’s second administration in 2017, value expectations (concerning welfare, power, and interpersonal relations) among the populace increased, while the means available to achieve these goals diminished. The failure to attain these objectives resulted in the formation of progressive relative deprivation. The research findings indicate that the shock of the gasoline price hike provided an opportunity for the expression of this discontent. This discontent, recontextualized within the framework of new communication channels and internet culture, found a powerful platform in social networks, which played an unparalleled role in spreading dissatisfaction. The result was political instability in November 2019. This paper applies Ted Robert Gurr’s theory of relative deprivation and it is written by process tracing (causal) method. The library method is also used for data collection.Keywords: Increasing Expectations, Progressive Relative Deprivation, Political Protests, Political Instability, November 2018
-
Pages 165-195In recent years, biometric technologies have been preferred over other methods due to their advantages in the automatic identification of people. At the same time, the use of biometrics also raises concerns about privacy. In fact, it can be said that biometric technologies have become a new arm and tool of the states in the field of governance. While this new tool can improve the state's security, it has also brought concerns. Currently, the most worrisome area where biometric technologies are growing rapidly is the border of countries. One of the most basic and obvious functions of the modern state is to protect the physical borders of the country and prevent the entry of unauthorized citizens and undesirable elements. These citizens and undesirable elements can be illegal immigrants, terrorists, and people with infectious diseases or smuggled goods. By developing biometric tools, states are expanding their governance tools to better control and monitor their citizens and surrounding borders. This research is descriptive-analytical in terms of nature, and in terms of the method of collecting data and documentary information, it is a survey, in which the opinions of 84 experts were used in the survey section. The results of the research show that biometric technologies have an effect on the quality of government governance from four security, political, communication and legal perspectives, among which the security component of governance is much more prominent.Keywords: Biometry, State, Security, Iran, Governance
-
Pages 197-230The evidence proves that the elections in Iran have faced challenges. Based on such an assumption, the question of this article is, "How can the election challenges in the period of the Islamic Republic of Iran be explained?" In response to the research question, this hypothesis is proposed that "the election challenges during the period of the Islamic Republic of Iran are the result of the uneven distribution of power among the political forces in the early years of the 1979 Islamic Revolution and the beliefs and interests of the political forces that founded and supported the election laws". To answer the research question, the process tracking research method has been used, and for the theoretical explanation of the research problem, the theoretical framework of political institutionalism has been used. The results of the research show that among the various political forces in the early years of the 1979 Islamic Revolution, the Islamic political forces, which were the product and representative of the traditional/modern political divide, had more (cultural) power and, as a result, made a significant contribution to the process. They have established election rules. The laws in question have been established and continued according to their beliefs and political interests, and this has led to challenges in the elections. On the other hand, due to the relative increase of benefits from the ruling electoral laws, the amendment of the electoral laws has faced strong resistance from the founders and supporters of the electoral laws.Keywords: Political Competition, Political Power, Elections, Institutionalism, Islamic Republic
-
Pages 231-266By reflecting on Jürgen Habermas's theory of world exploitation, this research examines the influence of the system as a factor or obstacle to the evolution of the Iranian world and the public sphere from the Qajar period to the Islamic Revolution. Therefore, the analysis of the Iranian Life-world and the impact of the exploitation of the biosphere on social political developments is the focus of this research. The research question is: How was the relationship between the system and the life of the world from the Qajar period to the Islamic revolution, and what is its relationship with political-social developments? The hypothesis of the research is presented in such a way that Iranians have faced a serious obstacle to the evolution of world life in two historical places. In the first place, the depravity of the Qajar world and in the second place, the Pahlavi government, by systematically reproducing the exploitation of the Iranian world, prevented the formation of communicative action and ultimately social reaction in the form of the Islamic Revolution. The method of this research is the use of historical data as well as library-documentary studies.Keywords: Habermas, Life-World, Qajar, Pahlavi, Exploitation
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.