فهرست مطالب
مجله تاریخ علم
سال بیست و دوم شماره 1 (پیاپی 36، بهار و تابستان 1403)
- تاریخ انتشار: 1403/12/16
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-30غالبا تمایز قضایای حقیقیه و خارجیه را چنین بیان می کنند که عنوان موضوع آیا مناط و سبب عنوان محمول هست یا نیست؛ اگر باشد قضیه حقیقیه است و گرنه آن را خارجیه می گیرند. اما «عدم» مناط و سبب بودن در قضیه خارجیه را به دو صورت می توان اخذ کرد: بشرط لا و لابشرط. خارجیه «بشرط لا» آن است که «حکم می کند» به مناط و سبب «نبودن» عنوان موضوع برای عنوان محمول؛ ولی خارجیه «لابشرط» آن است که «حکم نمی کند» به مناط و سبب «بودن» عنوان موضوع برای عنوان محمول. با این توضیح، این سوال پیش می آید که در سنت منطق سینوی، قائلان به قضیه خارجیه، کدام معنای آن را در نظر داشته اند، بشرط لا یا لابشرط؟ بر خلاف انتظار، نشان می دهم که منطق دانان قائل به قضیه خارجیه، صرفا معنای «لابشرط» را در ذهن داشته اند. برای اثبات این نکته، نشان می دهم که اولا، این منطق دانان قواعد منطقی و به ویژه قیاس های ارسطویی (با مقدمات مطلقه و غیر موجهه) را برای قضایای حقیقیه و خارجیه به یکسان قبول داشته اند و ثانیا، این قواعد صرفا برای قضیه خارجیه «لابشرط» برقرار است و بیشتر آنها برای قضیه خارجیه «بشرط لا» نامعتبرند. هم چنین، نشان می دهم که حتی منکران قضیه خارجیه مانند ابن سینا نیز قضیه خارجیه را به معنای «لابشرط» می گرفتند و همین معنا را انکار می کردند و نه معنای «بشرط لا» را، که اصلا محل بحث و نزاع نبوده است. اما بیشتر متاخران و نیز معاصران به پیروی از سعدالدین تفتازانی خارجیه را به معنای «بشرط لا» گرفته اند.کلیدواژگان: تحت تضاد، تناقض، حقیقیه، خارجیه، عکس مستوی، قیاس
-
صفحات 31-46پاسخ گویی به نیازهای بهداشتی/ درمانی، شناسایی بیماری های مختلف و ارائه تدابیر پیشگیرانه و شیوه های درمانی متناسب با نظام طبی هر جامعه ای است. هدف پژوهش حاضر، در مقام مطالعه ای در حوزه تاریخ پزشکی، بررسی این مساله است که مقابله با بیماری جذام در ایران تا قبل از فراگیری طب نوین، به چه نحوی و بر اساس چه روش هایی بود؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که رویکرد شناختی و رفتاری (تدابیر پیشگیرانه و شیوه های درمانی) در مقابله با جذام، در چارچوب معرفتی نظام طب مبتنی بر اخلاط چهارگانه، ارائه شده است. از نظر شناختی، عامل بروز بیماری به تعادل نداشتن اخلاط و غلبه خلط سودا با خاصیت «سرد/خشک»، نسبت داده شده است. تدابیر رفتاری در قالب اصول پیشگیری و انواع شیوه های درمانی، باهدف اصلاح و به تعادل رسانیدن اخلاط و در نتیجه درمان بیماری ارائه شده است. باتوجه به مدت زمان طولانی کمون اولیه بیماری، تدابیر پیشگیرانه ارائه شده محدود و کم است. طبیبان برای درمان بیماران جذامی، استفاده از انواع دارو را با خاصیت گرم/ خشک و شیوه های مختلف غیردارویی توصیه کرده اندکلیدواژگان: پیشگیری، جذام، دارو، درمان، طب اخلاطی
-
صفحات 47-67سخن گفتن از روش های آموزشی در نظام تعلیم و تربیت در تمدن اسلامی به ویژه در علوم دقیقه و تجربی می تواند افق هایی تازه در تاریخ علم و فناوری بگشاید، بااین وجود بررسی روش های آموزشی این علوم از موضوعاتی است که کمتر به آن پرداخته شده است. این مقاله با رویکرد توصیفی-تحلیلی درصدد پاسخگویی به این پرسش است که روش های آموزش علوم ریاضی تا چه میزان متاثر از نظام آموزشی مسلمانان در حوزه های علوم دینی بود؟ براساس یافته های پژوهش، علوم ریاضی در آغاز از روش های آموزش علوم دینی تاثیر پذیرفت؛ برخی از این روش ها به فراخور ساختار این علوم با تغییراتی در ضوابط و شرایط مرسوم شدند و برخی دیگر از آنجاکه کارایی مناسب برای آموزش این علوم نداشتند، کنار گذاشته شدند. افزون برآن دانشمندان مسلمان روش هایی را برای ارائه مفاهیم پیچیده و جهت کمک به دانش پژوهان در تجسم اصول و حل مسائل ریاضی به کار گرفتند که پایه گذار توسعه ریاضیات در تمدن اسلامی شد.کلیدواژگان: تاریخ آموزش در اسلام، روش های فرادهی، روش های فراگیری، علوم ریاضی، علوم دینی
-
صفحات 69-86مکان از مباحثی است که فیلسوفات در تاریخ فلسفه، به خصوص در طبیعیات، به آن توجه کرده اند و در باره مفهوم آن، چیستی و ویژگی های آن سخن گفته اند. به طور تاریخی دو تلقی از مکان وجود داشته است. این دو نگاه که یکی به افلاطون و دیگری به ارسطو منسوب اند در زمان های مختلف همواره فراز و نشیب های مختلفی را پشت سر گذاشته اند. این مقاله بر آن است تا با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و با تکیه بر شیوه گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی از متون منتسب به رسائل و دیدگاه های فلاسفه طبیعی نظیر افلاطون، ارسطو و ابن باجه، تاثیر آراء و اندیشه های افلاطون و ارسطو را بر تلقی ابن باجه از مفهوم، چیستی و ویژگی های مکان نشان دهد. تاکنون پژوهش مستقلی در این موضوع انجام نشده است و از این جهت کاری بنیادی است. افلاطون مکان را یک مفهوم انتزاعی می داند و ارسطو آن را سطح خارجی جسم یا سطح درونی جسمی که جسم منظور در آن قرار گرفته معرفی می کند. ابن-باجه در این میان تلفیقی از این دو اندیشه را در کتاب خودش انتخاب می کند. وی مفهوم مکان را انتزاعی از حرکت اجسام در جهان خارج می داند و آن را سطح خارجی جسم در حال حرکت معرفی می کند.کلیدواژگان: ابن باجه، ارسطو، افلاطون، طبیعیات، مکان
-
صفحات 87-132شورای عالی معارف (و بعدا فرهنگ) که بعد از انقلاب مشروطه در سال 1301 ش. تاسیس شد، نهادی قانون گذار و موثر در نظام آموزش کشور محسوب می شد. این نهاد در ابعاد مختلفی فعالیت داشته که آموزش علوم اجتماعی، ازجمله تاریخ، جزء مواردی بود که به آن توجه داشته است. بااین حال تاکنون تحقیقات علمی توجه شان را به این موضوع معطوف نکرده اند و در این راستا هدف از پژوهش حاضر کشف روند تدوین و تکمیل آموزش تاریخ در شورای عالی معارف از سال 1301 ش تا 1317 ش و شورای عالی فرهنگ از سال 1317 ش تا 1320ش مقارن سقوط رضاشاه است. اصالت این تحقیق بر اساس صورت جلسات شورای عالی معارف بوده است. نتایج تحقیق نشان داد که دوره قاجار را می توان دوره «پایه گذاری» آموزش تاریخ نامید؛ اما آموزش تاریخ در نظام آموزشی ایران به ویژه در دوره های مختلف، به ویژه در زمان حکومت رضاشاه، با رویکردی ملی گرایانه و تنوع محتوای درسی همراه بوده است و به نوعی روند «تکامل» خود را طی کرده است. این آموزش تاریخ، شامل جنبه های مختلف تاریخ ایران، جهان و اروپا می شود و به تبیین فرهنگ و تمدن های مختلف می پردازد. در این دوره شورا در عرصه-های مختلفی (آموزش ابتدایی، متوسطه و عالی) آموزش تاریخ را وارد می کندکلیدواژگان: آموزش و پرورش، آموزش تاریخ، تاریخ آموزش، تاریخ معاصر ایران، شورای عالی معارف
-
صفحات 133-164توجه به موضوع سلامت زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور از یک سو و نقش این گروه در تامین نیازهای سایر اعضای خانواده از سوی دیگر موجب شده است تا حاکمان نگاه ویژه ای به زنان و سلامت آنان داشته باشند. عواملی نظیر پراکندگی جغرافیایی، تمرکز جمعیت در نواحی روستایی و عشایری در ایران، توسل به طبیبان سنتی برای درمان، رسم ازدواج زودهنگام دختران در کنار اولویت نداشتن موضوع سلامت زنان موجب شده است تا زنان ایرانی در طول تاریخ با مشکلات متعددی در حوزه سلامت روبه رو شوند. ورود ایران به عصر جدید و رویارویی مردم، به ویژه روشنفکران و حاکمان، با مفاهیم دنیای مدرن در دوره قاجار و پهلوی اما نقطه شکافی عمیق در جریان فوق به حساب می آید. پژوهش پیش رو در پی بررسی این مساله است که موضوع سلامت زنان ایرانی به دنبال ورود و پیاده سازی کدام عناصر دنیای مدرن مورد توجه قرار گرفته و چگونه نظم پیشین دستخوش تغییر شده است؟ پژوهش حاضر با استفاده از شیوه اسنادی و کتابخانه ای در تلاش است تا روند تخصصی شدن نگاه به موضوع سلامت زنان ایرانی را از دریچه مواجهه ایرانیان با دنیای مدرن و نقش حاکمان و فعالان اجتماعی در دوره قاجار و پهلوی تبیین کند. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که شکل گیری جنبش مشروطه و تاسیس نهادهای قانون گذار، بر‍پایی تشکل های حامی زنان، توجه به آموزش زنان و دختران، عهده دار شدن ارائه خدمات حوزه سلامت زنان توسط دولت و همراهی حاکمیت با جریان ها و سازمان های بین المللی حامی زنان در دوره مورد بحث توانسته است برای نخستین بار سلامت زنان را به مثابه یک مساله (Problem) پیش روی دولت و حامیان زنان قرار دهد. سامان دادن به این اقدامات در شرایط فقدان حمایت حاکمیت و نهادهای ذی ربط در دوره قاجار، بر دوش اندک فعالان حوزه زنان و نخستین تشکل ها بوده است. در سایه سیاست تمرکز قدرت و تلاش حاکمیت پهلوی اول و دوم با هدف اجرایی سازی گفتمان های تجدد و توسعه در کشور، حاکمیت برنامه های حمایت از سلامت زنان را نیز عهده دار شده و حتی هدایت تشکل ها را نیز در دست خود گرفت.کلیدواژگان: پهلوی، تغییرات جهانی، زنان ایرانی، قاجار
-
Pages 1-30The ḥaqīqī-khārijī distinction in categorical propositions is often expressed as whether or not the concept of the subject is the source and cause of the concept of the predicate; If it is, then the proposition is ḥaqīqī, and otherwise, it is khārijī. However, the “lack” of cause in a khārijī proposition can be understood in two ways: conditionally-not (bisharṭi lā) and unconditionally (lā bisharṭ). The “conditioned-not” khārijī is that which “says” that the concept of the subject is not a cause of the concept of the predicate, But the “unconditioned” khārijī is that which “does not say” that the concept of the subject is a cause the concept of the predicate. With this terminology, the question arises that in the tradition of Sīnavī logic, what meaning did the advocators of khārijī propositions have in mind, conditioned-not or unconditioned? Contrary to expectations, I show that the logicians who believe in khārijī propositions only had the meaning of “unconditioned” in mind. To prove this, I show firstly that these logicians have accepted the logical rules and especially Aristotle's (assertory, non-modal) syllogisms equally for ḥaqīqī and khārijī propositions, and secondly, that these rules are only valid for “unconditioned” khārijī propositions, most of them are invalid for “unconditioned” khārijīs. Also, I show that even the opponents of khārijī propositions, such as Ibn Sina, took them in the “unconditioned” meaning and then denied the same meaning, not the “conditioned-not” meaning, which has not been the subject of controversy at all. But most of the later and contemporary Sīnavī logicians, following Saʿad al-Dīn Taftāzānī, have taken the “conditioned-not” meaning into accountKeywords: Contradiction, Conversion, Ḥaqīqī, Khārijī, Sub-Contrariety, Syllogism
-
Pages 31-46Responding to health/treatment needs, recognizing various diseases, and providing preventive measures and treatment methods are taken according to the medical system of each society. The purpose of this research, as a study in the field of medical history using a review method, is to investigate this issue: how was the treatment of leprosy in Iran before the introduction of modern medicine done, and in what ways and methods? The findings of the present research indicate that the cognitive and behavioral approach (preventive measures and treatment methods) in treating Leprosy is presented in the epistemic framework of the medicine system based on the four humors view (Ṭibb-i Akhlāṭī, which physicians did). Cognitively, the cause of the disease is attributed to the imbalance of the humor and the predominance of soda humor with a "cold/dry" nature. Behavioral measures are presented in the form of prevention principles and various treatment methods, to balance the humor, and as a result, treat the disease. Due to the long duration of the initial outbreak of the disease, the suggested preventive measures were limited. To treat leprosy patients, Physicians have recommended the use of various drugs with a hot/dry nature and various non-medicinal methodsKeywords: Akhlāṭī Medicine, Leprosy, Medicine, Prevention, Treatment
-
Pages 47-67The discussion of educational methods within the Islamic educational system, particularly in mathematics and experimental sciences, can unveil new horizons in the history of science and technology. Nevertheless, examining educational methodologies in these sciences remains a relatively underexplored topic. This article, employing a descriptive-analytical approach, seeks to address the question of how much the educational systems of Muslims influenced the teaching methods of mathematics in the realm of religious sciences. Based on the research findings, it is evident that the teaching of mathematics initially drew from the methods used in religious education; some of these methods were adapted and modified to suit the structure of mathematical sciences, while others were discarded due to their inadequate efficacy for teaching these subjects. Furthermore, Muslim scholars developed specific techniques to present complex concepts and assist learners in visualizing principles and solving mathematical problems, which laid the groundwork for the advancement of mathematics within Islamic civilization.Keywords: History Of Education In Islam, Learning Methods, Mathematical Sciences, Religious Sciences, Teaching Methods
-
Pages 69-86One of the topics of interest in philosophy, particularly in physics, is the discussion of the concept of place, its essence, and its characteristics. Throughout history, there have always been two interpretations of place. These two perspectives, one attributed to Plato and the other to Aristotle, have gone through various ups and downs. This article aims to utilize an analytical-descriptive method, relying on document-based information gathering from texts attributed to the treatises and viewpoints of natural philosophers, primarily Plato, Aristotle, and Ibn Bājja (Avempace), to demonstrate the influence of Plato's and Aristotle's ideas on Ibn Bājjah's conception of the essence and characteristics of place. Plato considers place to be an abstract concept, while Aristotle introduces it as the external surface of a body or the internal surface of the body in which the object is situated. In this context, Ibn Bājja chooses a synthesis of these two thoughts in his book. He perceives the concept of place as abstracted from the movement of objects in the external world and defines it as the external surface of a moving bodyKeywords: Aristotle, Ibn Bājja (Avempace), Nature, Place, Plato
-
Pages 87-132The Supreme Council of Education (and later Culture), which was established after the Constitutional Revolution in 1301 AH, was considered a legislative and effective institution in the country's education system. This institution has been active in various dimensions, including the teaching of social sciences, including history, being one of the areas it has paid attention to. However, scientific research has not yet focused on this issue, and in this regard, the aim of the present study is to discover the process of compiling and completing history education in the Supreme Council of Education from 1301 AH to 1317 AH and the Supreme Council of Culture from 1317 AH to 1320 AH, coinciding with the fall of Reza Shah. The originality of this research was based on the minutes of the Supreme Council of Education. The results of the study showed that the Qajar period can be called the period of "foundation" of history education; But the teaching of history in the Iranian educational system, especially in different periods, especially during the reign of Reza Shah, has been accompanied by a nationalistic approach and a diversity of curriculum content and has undergone a process of "evolution". This teaching of history includes different aspects of the history of Iran, the world and Europe and explains different cultures and civilizations. In this period, the Council introduces history teaching in different fields (primary, secondary and higher education).Keywords: Contemporary History Of Iran, Education, History Education, History Of Education, Supreme Council Of Education
-
Pages 133-164Attention to the issue of women's health as half of the country's population on the one hand and the role of this group in meeting the needs of other family members on the other has caused rulers to have a special view of women and their health. The present research, as a study in the field of medical history, seeks to examine the issue of which elements of the modern world have been considered in light of the arrival and implementation of the modern world and how the previous order has changed? The present research, using documentary and library methods, attempts to explain the process of specialization in the view of the issue of Iranian women's health through the lens of Iranians' encounter with the modern world and the role of rulers and social activists in the Qajar and Pahlavi periods -1357-1226 AH - The findings of this study show that the formation of the Constitutional Movement and the establishment of legislative institutions, the creation of organizations supporting women, attention to the education of women and girls, the government's responsibility for providing women's health services, and the government's cooperation with international movements and organizations supporting women have been able to place women's health as a problem for the government and women's advocates for the first time in the period under reviewKeywords: Global Changes, Health, Iranian Women, Pahlavi, Qajar
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.