مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
سال بیست و چهارم شماره 1 (پیاپی 192، بهار 1404)

خلاصه سیاستی (Policy brief)، متن کوتاه اما تاثیرگذاری است که با بهره گیری از شواهد علمی و تجربیات عملی نویسنده یا نویسندگان آن، برای تاثیرگذاری بر روی سیاست مداران نوشته می شود. نویسندگان یک خلاصه سیاستی، تمام تلاش خود را می نمایند تا برای سیاست مداران در حوزه مسولیت هایشان، فعالیت های قابل اجرایی را معرفی نمایند تا آن ها بتوانند مشکلات مربوط به یک تصمیم گیری سیاسی را حل کرده و یا به حداقل، تقلیل دهند (1). خلاصه سیاستی، معمولا توسط افراد صاحب نظر در یک حوزه خاص، نوشته می شود. این افراد، می توانند شامل محققین و دانشمندانی باشند که در آن حوزه خاص، سال ها دست به مطالعات گوناگونی زده و تجربه زیادی را کسب کرده اند. همچنین، سازمان های غیر دولتی نیز می توانند مبادرت به نوشتن خلاصه سیاستی در حوزه تخصصی خود نموده تا بر روی سیاست مداران و تصمیم گیران، تاثیر بگذارند (1). یک خلاصه سیاستی که می تواند از دو صفحه شروع شده و در برخی موارد به هشت صفحه نیز ختم گردد، در 1000 تا 4000 کلمه و به زبان کاملا ساده، راه حل های سیاستی را برای سیاستمداران ارائه می نماید. به طور عملی، ساختار یک خلاصه سیاستی مشتمل بر عنوان، هدف، سیاست های منتخب و پیامدهای کلیدی مورد نظر است. همچنین، در یک خلاصه سیاستی باید توضیح این سیاست های منتخب و نقاط قوت و ضعف آن ها، توضیح این که چطور خلاصه سیاستی تهیه شده است (متدولوژی تهیه خلاصه سیاستی) و نکات مهم بیشتری که باید در نظر گرفته شود نیز، آورده شوند (2). بالاخره، تقدیر و تشکر، تعارض در منافع و منابع مورد استفاده در تهیه خلاصه سیاستی، بخش های پایانی آن را تشکیل می دهند. به جهت تاثیرگذاری هر چه بیشتر، می توان در تهیه خلاصه سیاستی، از نقاط گلوله ای (Bullet points) و تصاویر جذاب، استفاده نمود. همچنین، با بهره گیری از عنوان ها و زیرعنوان های گوناگون، امکان مطالعه سریع تر و دقیق تر آن را فراهم آورد (2). نظر به اهمیت و جایگاه خلاصه های سیاستی در امر تصمیم گیری در حوزه سلامت، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، داوری و چاپ این مقالات را از این به بعد، در دستور کاری خود قرار می دهد. برای آن که خوانندگان و نویسندگان فرهیخته مجله دانشگاه، با چگونگی نگارش یک خلاصه سیاستی در سلامت بیشتر آشنا شده و مواردی از این گونه مقالات را مطالعه نمایند، می توانند به منابع سوم تا پنجم این سخن سردبیری (5-3)، مراجعه نمایند.

دوران دانشجویی مرحله ای حساس است که دانشجویان را با مسئولیت های جدیدی مواجه می کند. این فشارها می توانند به تجارب هیجانی منفی و کاهش بهزیستی هیجانی منجر شوند. این پژوهش نقش حمایت اجتماعی ادراک شده و شخصیت فعال را در بهزیستی هیجانی دانشجویان بررسی کرده و به نقش واسطه ای راهبردهای تنظیم شناختی هیجان می پردازد.

پژوهش حاضر از نوع توصیفی بود. جامعه آماری شامل دانشجویان دانشگاه شیراز در سال تحصیلی 1403-1404 بود. تعداد 300 نفر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و چهار مقیاس: حمایت اجتماعی ادراک شده (Zimet و همکاران، 1988)، شخصیت فعال (Bateman و Krant، 1993)، راهبردهای تنظیم شناختی هیجان (Garnefski و Kraaij، 2006) و بهزیستی هیجانی (Keyes و Magyar-Moe، 2003) را تکمیل کردند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون همبستگی Pearson و مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد.

نتایج نشان داد از 300 دانشجوی مورد بررسی، 182 نفر (7/60 درصد) زن و 118 نفر (3/39 درصد) مرد بودند. مدل پیشنهادی برازش مطلوبی دارد. شخصیت فعال به طور مستقیم (17/0=β، 040/0=P) و نیز غیرمستقیم (14/0=β، 016/0=P)، با واسطه افزایش راهبرد های سازگارانه تنظیم شناختی هیجان، به بهزیستی هیجانی کمک می کند. حمایت اجتماعی ادراک شده نیز به طور مستقیم (36/0=β، 006/0=P) و غیرمستقیم (15/0=β، 002/0=P) با افزایش راهبرد های سازگارنه و کاهش راهبرد های ناسازگارانه تنظیم هیجان به بهبود بهزیستی هیجانی منجر می شود.

یافته های پژوهش حاضر نشان داد شخصیت فعال و حمایت اجتماعی ادراک شده، با تقویت راهبردهای سازگارانه و کاهش راهبردهای ناسازگارانه تنظیم هیجان، به بهبود بهزیستی هیجانی دانشجویان کمک می کنند. نتایج مطالعه حاضر، بر اهمیت عوامل فردی و اجتماعی در بهبود بهزیستی دانشجویان تاکید دارد.

ویروس آبله میمون، از خانواده Poxviridae، ویروسی با DNA دو رشته ای و عامل ایجاد آبله میمون در انسان است. ویروس های آبله یک نوکلئاز غیرمعمول به نام پوکسین دارند که دی نوکلئوتید حلقوی '3-'2-cGAMP به عنوان پیام رسان ثانویه مهم در مسیر سیگنال دهی cGAS-STING (Cyclic GMP-AMP Synthase-Stimulator of Interferon Genes) را می شکافد. با وجود داروها و واکسن های مختلف برای عفونت های ویروس های ارتوپاکس، شیوع آبله میمون نگرانی های جهانی را برانگیخته است. در مطالعه حاضر، پروتئین پوکسین-شلافن ویروس آبله میمون به عنوان هدف بالقوه برای ایجاد کاندید واکسن چند اپی توپی استفاده شد.

این تحقیق به صورت تحلیل داده های بیوانفورماتیکی انجام شد. اپی توپ های انتخاب شده از نظر حساسیت زایی، غیرسمی بودن و ظرفیت تحریک پاسخ سلول های T و B ارزیابی شدند. پس از ارزیابی برهم کنش بین واکسن و گیرنده شبه تول-4 (Toll-like receptor-4; TLR-4) توسط Cluspro، مجموعه داکینگ با استفاده از شبیه سازی های دینامیک مولکولی و ایمنی تایید شد.

کاندید واکسن طراحی شده بسیار آنتی ژنیک، غیرحساسیت زا، دارای خواص فیزیکوشیمیایی قابل قبول با قابلیت بیان به صورت محلول بود. ساختار سه بعدی واکسن و برهم کنش بالقوه آن با گیرنده TLR-4 تایید شد. شبیه سازی دینامیک مولکولی پایداری مجموعه واکسن-TLR4 را تایید کرد. طبق نتایج شبیه سازی ایمنی کاندید واکسن قادر به ایجاد پاسخ های ایمنی محافظتی در بدن انسان بود.

در مطالعه حاضر، موثرترین اپی توپ ها از پروتئین پوکسین-شلافن ویروس آبله میمون انتخاب شدند. نتایج این مطالعه تاثیر بالقوه کاندید واکسن در تحریک پاسخ های ایمنی را نشان داد. مطالعه حاضر می تواند نقطه عطفی در توسعه واکسن بر علیه ویروس آبله میمون باشد. با این حال، مطالعات in vitro و in vivo بیشتری نیاز است.

خودکشی همچنان یکی از چالش های بزرگ سلامت عمومی به شمار می آید که به واسطه پیچیدگی ترکیب عوامل روان شناختی، احساسی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی رخ می دهد. درک نیازهای پیچیده و چند بعدی افراد با تمایلات خودکشی، برای طراحی و اجرای مداخلات موثر، ضرورتی انکارناپذیر است. این مطالعه با هدف شناسایی نیازهای افراد با تجربه اقدام به خودکشی، از دیدگاه خود آنها و کارشناسان سلامت روان انجام شد.

در این مطالعه کیفی، جامعه پژوهش شامل بازماندگان از اقدام به خودکشی و کارشناسان سلامت روان بود. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده شد. در این تحقیق، حجم نمونه 13 نفر بوده که از این تعداد، 11 نفر زن و 2 نفر مرد بودند. مصاحبه ها با 7 متخصص سلامت روان و 5 نفر از افرادی که تجربه اقدام به خودکشی داشته اند، انجام شد.

نتایج این مطالعه نشان داد که افراد با تجربه اقدام به خودکشی به 8 نیاز اصلی اشاره کرده اند که عبارت از نیازهای روانی و احساسی، نیازهای خانوادگی و بین فردی، نیاز به مدیریت و بهبود مشکلات روانی، نیازهای اقتصادی و شغلی، نیاز به دسترسی به خدمات درمانی و حمایتی، نیاز به انطباق با فرهنگ و اجتماع، نیاز به رهایی و بازسازی فردی، و نیاز به آموزش و تقویت مهارت های فردی، می باشند.

نتایج این تحقیق بر اهمیت توجه ویژه به نیازهای روان شناختی از طریق حمایت های اجتماعی و خانوادگی تاکید دارد. همچنین، ارائه مداخلات اقتصادی و افزایش دسترسی به خدمات سلامت روان، به ویژه در زمینه های پیشگیری و درمان، برای کاهش خطر خودکشی امری حیاتی به نظر می رسد.

دانشگاه ها به عنوان مراکز اصلی تربیت نیروی انسانی متخصص نیازمند تخصیص بهینه بودجه هستند. روش های مناسب هزینه یابی و داشتن اطلاعات دقیق مالی ضروری است. مطالعه حاضر با هدف برآورد هزینه تمام شده تربیت دانشجو در دانشکده داروسازی با روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت در سال تحصیلی 1402-1401 انجام شد.

مطالعه حاضر از نوع توصیفی است. اطلاعات هزینه ای از طریق مصاحبه با مسئولین مالی و اداری دانشکده و واحدهای ذی ربط از جمله حسابداری و اداری و هم چنین اسناد قابل دسترسی در دانشکده استخراج شد. فرآیند تخصیص هزینه از مراکز فعالیت بالاسری به مراکز فعالیت نهایی انجام شد. هزینه های مراکز بالاسری و میانی بر اساس مبناهای تسهیم هزینه تعریف شده به مراکز فعالیت نهایی تخصیص داده شدند. سپس هزینه های مربوط به مراکز فعالیت نهایی، گروه های آموزشی، و در نهایت هزینه تمام شده دانشجو تعیین شد. تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی انجام شد.

متوسط هزینه تمام شده تربیت دانشجو در رشته دکتری عمومی داروسازی 132/069/299/3 ریال و کارشناسی ارشد ام فارم 381/238/699/2 ریال برآورد شد. مجموع هزینه های بالاسری 691/323/445/20 ریال شد که سهم واحدهای نظری و عملی به ترتیب 003/030/636/7 و 688/293/809/12 ریال شدند و مجموع هزینه های اختصاصی 365/533/912/128 ریال شد و از این مقدار سهم واحدهای نظری و عملی به ترتیب 156/510/176/109 و 209/023/736/19 ریال بود. در این مطالعه تقریبا 90 درصد هزینه ها مربوط به نیروی انسانی بود.

بر اساس نتایج مطالعه، هزینه های پرسنلی با اختلاف بسیار زیاد بیشترین سهم از هزینه ها را داشتند. لذا مهم ترین اولویت باید در جهت افرایش بهره وری نیروی انسانی باشد.

بیماری های دستگاه عصبی، علاوه بر محدودیت های ایجاد کرده برای فرد بیمار، هزینه های اقتصادی و اجتماعی زیادی را به بار می آورند. علی رغم تلاش بسیار در جهت درمان این آسیب ها، همچنان بهبود و بازیابی کامل بیماران چالش برانگیز است. به دنبال اختلالات عصبی، مجموعه ای از وقایع نظیر التهاب، افزایش استرس اکسیداتیو و گسترش آسیب رخ می دهد که می تواند سبب آسیب به میتوکندری نورون ها، تخریب پروتئین ها و آپوپتوز سلولی شود. بررسی نقش جنسیت، به عنوان یک متغیر بیولوژیکی، در مطالعات تحقیقاتی از اهمیت بالایی برخوردار است. توسعه درمان های وابسته به جنس ممکن است توانایی ما را برای درمان بیماری های دستگاه عصبی بهبود بخشد. بنابراین هدف از این مطالعه ی مروری، تعیین نقش جنسیت در بیماری های دستگاه عصبی است.در مطالعه مروری حاضر، مقالات چاپ شده در پایگاه های علمی Google Scholar، PubMed، Scopus و Science Direct با توجه به کلید واژه های مختلفی از جمله جنسیت، بیماری های دستگاه عصبی، هورمون های جنسی و تفاوت های جنسیتی در بروز و درمان بیماری های نوروژنراتیو، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. تفاوت های جنسیتی منجر به ایجاد تفاوت در عملکرد و پاسخ دهی به محرک ها در سیستم عصبی می شود. در نتیجه در بیماری های مختلف دستگاه عصبی شیوع و علائم بیماری، میزان و سرعت پاسخ دهی به درمان در مردان و زنان می تواند متفاوت باشد. در این مقاله، به نقش جنسیت به عنوان نوعی متغیر بیولوژیکی در بیماری های دستگاه عصبی تاکید شده است. مقایسه جنسیت ها می تواند زمینه را برای توسعه ی پزشکی شخصی و روش های درمانی در ضایعات دستگاه عصبی، بسیار هموار گرداند.

دسترسی و کاربرد نتایج پژوهش های سلامت محور، عنصر حیاتی ارتقاء سلامت و کاهش نابرابری های سلامت است. ترجمان دانش، فرآیندی پویا و تعاملی است که شامل تلفیق، انتشار، مبادله و کاربرد اخلاقی دانش برای بهبود سلامت در تعامل میان پژوهشگران و کاربران، می باشد که می تواند باعث ارائه خدمات سلامت موثرتر و تقویت سیستم مراقبت های بهداشتی گردد. در این مقاله آموزش مداوم، به معرفی ترجمان دانش، تاریخچه ترجمان دانش، اهداف و بهره برداری، مشخصه ها و کاربران آن، شایستگی های و راهبردهای ترجمان دانش و معرفی یک الگوی ترجمان دانش پرداخته شده است. به طور کلی، می توان نتیجه گرفت که ترجمان دانش از زمان تدوین و طراحی تحقیق (نیازسنجی) آغاز می گردد و این بدان مفهوم است که تحقیق ها باید مبتنی بر نیازها و با مشارکت گروه های هدف و ذی ربطان تحقیق باشند و نتایج آنها باید به زبان ساده در اختیار تمام گروه های هدف، قرار گیرند.

انگل ها و بیماری های انگلی همچنان به عنوان یکی از مشکلات و معضلات بهداشتی جوامع بشری مطرح هستند. تغییرات آب و هوایی، گستردگی و سهولت روابط بین جوامع انسانی باعث افزایش روزافزون این دسته از بیماری ها شده است (1). تلاش انسان ها برای غلبه بر این بیماری ها تا جایی پیش رفته است که از مدل های هوش مصنوعی برای تشخیص آزمایشگاهی و درمان بیماری ها استفاده کرده است (2). اما این بیماری ها همچنان مشکلات بهداشتی را برای جوامع بشری و حتی حیوانات دارند. از طرفی، تغییرات بیولوژیکی محیط طبیعی اطراف انسان ها و تغییرات اکوسیستم، موجب ایجاد بیماری های نوپدید و گاه بازپدید شده است. بر این اساس، دستیابی به دانش و اطلاعاتی که بتواند به افراد کمک کند تا این بیماری ها را شناخته و راه های پیشگری از آن را بدانند، مستلزم مطالعه کتب مفید و جامع در این زمینه است. کتاب انگل های انسانی با زیر عنوان تشخیص، درمان و پیشگیری (Human Parasites: Diagnosis, Treatment, Prevention, 2nd edition) توسط تنها نویسنده این کتابHeinz Mehlhorn  در سال 2023 به زبان انگلیسی به رشته تحریر درآمده است (3). نویسنده کتاب، استاد گروه انگل شناسی دانشگاه هاین هینریش دوسلدورف آلمان می باشد. این کتاب برگرفته از ویراست هشتم نسخه آلمانی (Die Parasiten des Menschen) آن است که در سال 2016 چاپ شده است. براساس مشخصات کتاب شناختی، متن اصلی کتاب 430 صفحه و صفحات ابتدایی بدون شماره 17 صفحه است. کتاب توسط انتشاراتSpringer Cham  و در سال 2023 میلادی چاپ شده است. شابک چاپی و الکترونیک کتاب Print ISBN: 978-3-031-41704-7 E-book ISBN: 978-3-031-41705-4 قید شده است. کتاب دارای 5 فصل است. در فصل ابتدایی به ارتباط انگل و انسان پرداخته است. سایر فصول شامل طبقه بندی، تک یاخته ها، انگل های کرمی و بندپایان است. در این کتاب هرکدام از انگل ها در 11 ویژگی تعریف شده اند که شامل نام های انگل، گستره جفرافیایی آن، مرفولوژی و بیولوژی انگل، علائم بیماری، تشخیص، راه های انتقال عفونت، راه های پیشگیری، دوره کمون، علائم اولیه، علائم بالینی و در نهایت راه های درمان را ذکر کرده است. کتاب دارای 6 تصویر سیاه و سفید و 217 تصویر رنگی است. علاوه برآن در هر بررسی انگل، تعداد 60 سوال برای کمک به سنجش دانش نظری خوانندگان طراحی شده است که می توانند آن را به صورت دیجیتال از طریق اپلیکیشن فلاش کارت های انتشارات اشپرینگر استفاده کنند. همچنین محققین می توانند به صورت رایگان به اطلاعات جانبی از طریق سایت اسپرینگر دسترسی داشته باشند. نسخه چاپی این کتاب به همراه دسترسی به اطلاعات برخط، با همکاری بیش از 50 محقق از سراسر دنیا تهیه شده است. فصل اول کتاب که به «پدیده پارازیتیسم» پرداخته است، چگونگی ایجاد بیماری ها و همچنین نحوه سازگاری انگل با محیط طبیعی را شرح می دهد. علاوه بر آن، آسیب شناسی انگل، نحوه تشخیص و سازگاری انگل با محیط را بررسی می کند. فصل دوم، به طبقه بندی کلی انگل ها اشاره می کند. همچنین استقرار انگل در اندام های مختلف بدن انسان را شرح می دهد. فصل سوم تک یاخته های مهاجم را مورد بررسی قرارداده و انگل های مهمی مانند ژیاردیا، تریکوموناس ها، پلاسمودیم، لیشمانیا و... را شرح داده و هرکدام از انگل ها را با 11 ویژگی آن ها (نام، گستره جغرافیایی و...) مورد بررسی قرار می دهد. فصل چهارم به انگل های کرمی اشاره دارد و آن ها را در سه دسته؛ ترماتودها (کرم های برگی شکل)، سستودها (کرم های نواری شکل) و نماتودها شرح می دهد. در فصل 5 در دو بخش جداگانه، درباره ماهیان خونخوار و خفاش های خونخوار بحث شده است. همچنین به بررسی بندپایان و انواع کنه ها، مایت و حشرات ها پرداخته و راه های کنترل آن ها را توضیح می دهد. در انتهای هر فصل منابع و نحوه دسترسی به منابع تکمیلی را نیز ذکر می نماید. در پایان با طرح سوالاتی دانش فراگیران را مورد بررسی قرار می دهد. این کتاب هرچند به بررسی تعدای زیادی از بیماری های انگلی پرداخته است اما این بررسی تعداد زیاد بیماری ها باعث شده به کلی گویی پرداخته و از ذکر جزییات هرکدام از بخش ها امتناع ورزند. به عبارت دیگر در یک نگاه کلی، این کتاب می تواند برای آحاد مردم و افرادی که نیازمند دستیابی به اطلاعات جمعی هستند، مفید فایده باشد. اما فراگیرانی مانند، دانشجویان پزشکی و پرستاران که نیازمند دانش چگونگی تشخیص، مراقبت و درمان بیماران هستند، نمی تواند پاسخگو باشد. دانشجویان علوم آزمایشگاهی نیز بایستی با دقت بیشتری با مورفولوژی انگل ها آشنا شده تا بتوانند به تشخیص افتراقی آزمایشگاهی این انگل ها پی ببرند. در مجموع این کتاب می تواند به علاقه مندان شناخت انگل های انسانی کمک کند. همچنین برای دانشجویان رشته های بیولوژی، پزشکی، داروسازی و علوم آزمایشگاهی، می تواند تا حدودی مفید باشد. علاوه برآن، برای افرادی که قصد بازدید و یا زندگی در مناطق آندمیک بیماری ها را دارند، اطلاعات اساسی و پایه درحوزه پیشگیری و کنترل ابتلاء از بیماری ها را ارائه می دهد.