نشریه پژوهش های کشاورزی و محیط زیست پایدار
سال ششم شماره 1 (بهار 1404)

  در بسیاری از جوامع روستایی، زنان به عنوان نیروی اصلی در مدیریت منابع آب، به ویژه در خانه و در حوزه کشاورزی، نقش بسیار مهمی ایفا می کنند. این مقاله به بررسی نقش زنان در مدیریت مصرف بهینه آب و ترویج فرهنگ درست استفاده از منابع آبی در مناطق روستایی می پردازد. با توجه به بحران های جهانی مربوط به کمبود منابع آبی و تغییرات اقلیمی، مشارکت زنان در این زمینه اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در این تحقیق به نقش های اجتماعی و فرهنگی زنان در ایجاد و تقویت الگوهای مصرف بهینه آب در مناطق روستایی پرداخته می شود. همچنین این مقاله به بررسی پیشینه تحقیقات در این زمینه و چالش ها و فرصت های پیش رو می پردازد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که با توانمندسازی و آموزش زنان در این زمینه، می توان به بهبود مدیریت منابع آب و حفظ این منابع برای نسل های آینده دست یافت. همچنین مشارکت فعال زنان در تصمیم گیری ها و پروژه های محلی می تواند به ایجاد تغییرات مثبت در نحوه مصرف منابع آبی در این جوامع منجر شود.

 هدف از این مقاله بررسی میزان تولید و نوع پسماند در مسابقات ورزشی بوده است بدین منظور مسابقات سوارکاری بعنوان نمونه در نظر گرفته شده است. در این تحقیق با استفاده از پرسشنامه تعدد مسابقات، تعداد تماشاگران و نوع پسماند تولیدی مشخص شده است. جامعه هدف ، 32 هیات سوارکاری در سراسر کشور بود. بر اساس نتایج در استانهای سردسیر مسابقات در بهار و تابستان و در استانهای گرمسیر در پاییز و زمستان برگزار میگردد. بیشترین حجم پسماند مسابقات سوارکاری مربوط به پلاستیک(69%) بود و پسماند مواد غذایی (15%)و کاغذ (15%) در رتبه بعدی قرار گرفتند.

میکروارگانیسم های دریایی، به ویژه آن هایی که در محیط های عمیق دریا زندگی می کنند، به عنوان منابع امیدوارکننده ای برای تولید ترکیبات زیست فعال با خواص منحصربه فرد شناخته شده اند. این ترکیبات می توانند در صنایع دارویی و بیوتکنولوژی کاربردهای گسترده ای داشته باشند. یکی از اهداف اصلی بیوتکنولوژی دریایی، توسعه فرآیندهای کارآمد برای کشف داروهای جدید و موثر است. در شرایط بحران های اکولوژیکی و تغییرات گسترده در جوامع انسانی، توجه به دریاها برای یافتن راه حل های نوین و استفاده از ترکیبات زیست فعال ارزشمند، به عنوان بخشی از مدیریت پایدار صنعت شیلات مطرح شده است. با این حال، بهره برداری بیش از حد از منابع دریایی و آلودگی های محیط زیستی، تهدیدهای جدی برای بقای ارگانیسم های پلانکتونیک ایجاد کرده اند. این ارگانیسم ها که به عنوان منابع زیستی دست نخورده برای بشریت شناخته می شوند، تحت تاثیر عوامل مخربی مانند ریزپلاستیک ها، رواناب های شیمیایی، فلزات سنگین و اسیدی شدن اقیانوس ها قرار گرفته اند. این چالش ها نه تنها بقای پلانکتون ها را در خطر قرار داده، بلکه دسترسی به ترکیبات ارزشمندی مانند کاروتنوئیدها، پروتئین ها، اسیدهای چرب و مواد با خواص ضدباکتریایی، ضد تومور و آنتی اکسیدانی را محدود کرده است. برای مثال، کاهش جمعیت فیتوپلانکتون ها به دلیل آلودگی، می تواند تولید منابع طبیعی موثر در مبارزه با بیماری ها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. حفاظت از اکوسیستم های دریایی در برابر آلودگی های محیط زیستی، نه تنها یک ضرورت اکولوژیک، بلکه گامی کلیدی برای تضمین دسترسی پایدار به این ذخایر زیستی برای نسل های آینده است. توسعه فناوری های پاک، مدیریت دقیق پسماندها و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای باید در کنار پژوهش های بیوتکنولوژیکی، به عنوان بخشی از راهبرد جامع برای بهره برداری مسئولانه از اقیانوس ها در نظر گرفته شود. تنها با این اقدامات می توان امیدوار بود که پلانکتون های دریایی به عنوان راه حلی طبیعی در برابر بیماری ها و بحران های زیست محیطی، نقش تاریخی خود را ایفا کنند.

این مطالعه برای اولین بار در ایران به بررسی جوامع زئوپلانکتون تالاب کیاکلایه، لنگرود –استان گیلان در فصول سرد سال- فصل پاییز و زمستان- 1403 می پردازد. با توجه به غلبه گیاهان آبزی از جمله سراتوفیلوم، میریوفیلوم و نیلوفر آبی در این تالاب خصوصا در نواحی ساحلی، نمونه برداری از حاشیه شمالی و آبهای باز تالاب صورت گرفت. علیرغم درجه حرارت پایین آب در مدت نمونه برداری، هر سه گروه زئوپلانکتون شامل کلادوسرا، کوپه پودا و روتیفرا در تالاب حضور داشتند. در گروه کوپه پودا غلبه با سیکلوپوئید و در گروه کلادوسرا غلبه با چیدوریدها بوده، گروه روتیفرا با تنوع بالاتری نسبت به دو گروه دیگر در دریاچه غالب شده اند. در میان گروه روتیفرها خانواده های Brachionidae و Synchaetidae به ترتیب با میانگین درصد فراوانی 39.8% و 27% خانواده های غالب بوده و پس از آن خانواده هایTrochosphaeridae ،Trichocercidae و Asplanchnidae جمعا با فراوانی 33.1% به ثبت رسیدند. گونه های روتیفر مشاهده شده از خانواده های مذکور، از جمله گونه های جهانی Filinia longiseta به همراه چندین گونه پانتروپیک از جمله Anuraeopsis sp.به روتیفرهای تالاب کیاکلایه ویژگی نیمه گرمسیری مرطوب را می دهد و حضور گونه های Keratella valga و Polyarthra dolichoptera که شاخص تالاب های مناطق سردسیرکره زمین و ارتفاعات هستند، نشان دهنده استقرار یک ترکیب جمعیتی خاص و منحصر به فرد در کیاکلایه می باشد.

 این تحقیق به بررسی تجزیه سموم شیمیایی مالاتیون و گلایفوسیت در خاک های الوده به سموم مالاتیون و گلایفوسیت، با استفاده از باکتری Bacillus subtilis پرداخته است. نتایج نشان می دهد که این باکتری قادر به تجزیه کامل این سموم است. همچنین، اثر بافت خاک و رطوبت بر تجزیه گلایفوسیت بررسی شد. یافته ها نشان می دهند که رطوبت کافی می تواند فعالیت میکروبی را تسهیل کند و تجزیه سموم را بهبود بخشد، که می تواند به مدیریت آلودگی خاک در کشاورزی پایدار کمک کند.

گرمایش جهانی و ارتباط معنی دار تغییرات دما و بارش نقاط مختلف دنیا با افزایش دمای کره زمین به عنوان مهم ترین نمودهای تغییر اقلیم در قرن حاضر قابل توجه هستند. گرمایش جهانی یکی از چالش برانگیزترین پدیده های محیطی در سیستمهای اقلیمی است که امروزه توجه بسیاری از کشورها را در رابطه با مسائل زمین به خود جلب نموده است. این پدیده، امروزه به لحاظ تاثیرگذاری در فضای رقابت در نظام بین الملل، تبدیل به موضوعی ژئوپلیتیکی شده است و آن را کانون مطالعات امنیتی سده بیست و یکم قرارداده است.. یکی از مهم ترین عواقب گرمایش جهانی کاهش تنوع گونه ای و انقراض گونه های بومی است. جابجایی شن و ماسه و ریزگرد (گرد و خاک) به وسیله باد در بسیاری از محیطهای زیستی رخ میدهد ، اما این پدیده به صورت پرقدرت تر و در مقیاس وسیع تر در سرزمینهای خشک و کم آب رخ میدهد و مهم ترین مسایلی که سرزمینهای خشک با آن درگیر هستند به همین پدیده برمیگردد .

 آلودگی آب یکی از مشکلات و معضلات جامعه امروزی است. مالاشیت گرین یک رنگ صنعتی و غیر قابل تجزیه زیستی است و تخلیه آن در محیط زیست خطر قابل توجهی برای آبزیان و سلامت انسان به همراه دارد و موجب آلودگی آب می شود. مالاشیت گرین در کاربردهای مختلف صنعتی و اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرد و تصفیه پساب های حاوی مالاشیت گرین با توجه به اثرات مضر آن بر آب های پذیرنده از اهمیت زیادی برخوردار است. صنعت کشاورزی سالانه مقادیر زیادی پسماند تولید کرده است و استفاده مجدد از آنها یک رویکرد بهینه است که کاهش آلودگی محیط زیست و افزایش صرفه جویی در مصرف انرژی را به همراه دارد و سبوس برنج جزو یکی از پرکاربردترین پسماندهای کشاورزی است. هدف از انجام این پژوهش حذف آلاینده مالاشیت گرین توسط جاذب زیست تخریب پذیر سبوس برنج است. در این مطالعه سبوس برنج به دو صورت خالص و همراه با نانو ذرات مگنتیت برای حذف رنگ مالاشیت گرین از طریق فرایند جذب سطحی و تخریب کاتالیزور مورد بررسی قرار گرفت. ویژگی و ساختار ترکیبات تهیه شده در این مطالعه توسط آنالیزهای UV-vis، FTIR، FESEM مورد بررسی و تائید شدند. در این پژوهش حذف رنگ در سیستم های پیوسته و ناپیوسته انجام شد و اثر متغیرهای تاثیرگذار بر فرایند جذب مالاشیت گرین که شامل pH، دما، مقدار جذب کاتالیست بودند نیز مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و مقدار تاثیر آن ها در سیستم ناپیوسته اندازه گیری شد و بهترین شرایط حذف در pH، دما، زمان، مقدار جاذب و غلظت اولیه برابر pH برابر 7، دمای 27 درجه سانتی گراد و زمان 90 دقیقه و میزان 20 میلی گرم جاذب و 1 میلی لیتر مالاشیت گرین 91 تا 95درصد حذف بهینه به دست آمده است.

 ورود انبوهی از فاضلاب شهر بندرعباس به خلیج فارس در نگاهی جامع تر، تنها تهدیدی برای محیط زیست و زیستگاه جانوران آبزی نیست، بلکه زندگی افراد بسیاری که از دریا ارتزاق می کنند را تهدید می کند. از سوی دیگر آب سالم باتوجه به شرایط خشکسالی استان هرمزگان یک نیاز اساسی و منبعی ارزشمند است که باید آن را حفظ کرد. بنابراین باید بتوان با ایجاد یک چرخه و استفاده مجدد از پساب فاضلاب، از هدررفت این منبع حیاتی جلوگیری کرد و در نتیجه با بازگرداندن پساب بندرعباس به چرخه تولید و تصفیه آن، علاوه بر رفع یک تهدید اجتماعی و زیست محیطی، به رشد اقتصاد و توسعه منطقه نیز کمک شایانی نمود. باتوجه به ظرفیت هایی که در صنایع غرب بندرعباس وجود دارد، اجرای این طرح می تواند منجر به تحقق اهداف توسعه پایدار در منطقه، سالم سازی اکوسیستم، تامین پایدار بخشی از آب موردنیاز صنایع مستقر در منطقه و حفاظت از ذخایر دریایی شود. در این مقاله به مطالبی از قبیل علت توسعه و ارتقاء تصفیه خانه بندرعباس، مزایا و معایب اجرای طرح تصفیه تکمیلی و خط انتقال پساب به مخزن 30 هزارمترمکعبی و مقایسه اثرات زیست محیطی هر بخش (قبل و بعد از اجرای طرح) و سایر موارد پرداخته خواهد شد و پس از شرح مشکلات وضع موجود و ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) طرح با استفاده از ماتریس فولچی اصلاح شده ، راهکارهایی مناسب جهت رفع مشکلات ارائه خواهد شد.

 آلودگی منابع آبی توسط رنگزاهای آلی به دلیل سمیت بالا و پایداری در محیط، به یک چالش جدی زیست محیطی تبدیل شده است. در این پژوهش، نانوکامپوزیت Ti3C2Tx/ZIF-67 به عنوان یک جاذب کارآمد برای حذف رنگزای آلی سنتز و مورد ارزیابی قرار گرفت. مشخصه یابی نانوکامپوزیت با استفاده از آنالیز FESEM انجام شد. این مطالعه نشان داد که نانوکامپوزیت سنتز شده با بازدهی 9/89% در جذب سطحی آلاینده رنگی قرمز طبیعی نسبت به پیش ماده های آن یعنی نانوذرات ZIF-67 و فاز مکسین Ti3C2Tx پتانسیل بالایی برای کاربردهای زیست محیطی در زمینه تصفیه پساب دارد.