فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی
سال هفتم شماره 4 (پیاپی 28، زمستان 1383)

پست مدرنیته به عنوان یک وضعیت نوین در عصر حاضر، تغییر و تحول های زیادی در دیدگاه های مختلف در زندگی و تفکر بشر به وجود آورده و خواسته یا ناخواسته، علوم کتابداری و اطلاع رسانی نیز به عنوان یکی از علوم اجتماعی در معرض اثرپذیری از این وضعیت قرار گرفته است. مطالعه چنین وضعیتی، دید کتابداران و اطلاع رسانان را نسبت به وضعیت و موقعیت کنونی و افق های پیش رو، بازتر می کند. مقاله حاضر به دنبال آن است که تاثیر پست مدرنیته و تغییرات اجتماعی حاصل از آن را بر دیدگاه و فعالیت های مختلف در حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی نمایان می سازد.

هر روز بر تعداد مدارک ساخت یافته (مانند مدارک قابل نشانه گذاری) در اینترنت اضافه می شود. این نوع مدارک ساخت یافته، علاوه بر محتوای مدرک، قالب معنایی مدرک را نیز ذخیره می کنند؛ بنابر این مدرک به صورت یک درختواره ذخیره می گردد. از طرفی با افزایش اطلاعات موجود در شبکه، تقاضا برای بازیابی اطلاعات، بیشتر و پیچیده تر شده است. امروزه کاربران پرسش هایی را مطرح می کنند که دارای ساختار درختی است. برای بازیابی اطلاعات مرتبط، روش های کلاسیک که صرفا از عملگرهای منطقی برای تطبیق پرسش با مدارک استفاده می کنند، نمی توانند چنین پرسش هایی را با دقت مناسب بازیابی نمایند.

کتاب «گذری در ادبیات کودکان» از جمله کتاب هایی است که مفاهیم پایه در ادبیات کودکان و نوجوانان را به گونه ای جامع مورد بررسی قرار داده است. این کتاب حداقل پنج بار تجدید چاپ شده و چارچوب کتابی را به نام «ادبیات کودکان: ویژگی ها و جنبه ها» نیز تشکیل داده که در سال 1374 برای نخستین بار چاپ شد و تا سال 1382 به چاپ ششم نیز رسیده است. نوشته زیر در پی طرح این پرسش است که آیا تقسیم بندی مورد استفاده برای داستان های واقعی در کتاب «گذری در ادبیات کودکان» و به دنبال آن، در کتاب «ادبیات کودکان و نوجوانان، ویژگی ها و جنبه ها» به اندازه لازم، دقیق هست و اگر نیست چه تقسیم بندی دیگری بهتر است جایگزین آن شود.

پژوهش حاضر به منظور آگاهی از نظر دانشجویان درباره خواندن به قصد یادگیری، خواندن به قصد تصمیم گیری، خواندن به قصد لذت، و همچنین درباره دو اصل «معقول اندیشی» و «کمترین کوشش» در دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. جامعه آماری این پژوهش پیمایشی، دانشجویان سال سوم و چهارم مقطع کارشناسی بودند. ابزار گرد آوری اطلاعات، پرسشنامه بود که 253 نفر به آن پاسخ دادند. نتایج به دست آمده از آزمون هشت فضیه نشان داد.

امتیازات و ویژگی هایی که نشر الکترونیکی در مقایسه با نشر چاپی دارد، بسیاری از ناشران مجله ها در موضوعات و سطوح مختلف را بر آن داشته است که به سوی انتشار الکترونیکی منابع اطلاعاتی خود حرکت کنند. در این مقاله فرایند و معیارهای مربوط به انتخاب مجلات الکترونیکی، مراحل فراهم آوری، کسب مجوز، بررسی و پیگیری، و نظریه های مربوط به تنظیم بودجه و شیوه های اختصاص بودجه به فرمت های مختلف بررسی می شود. با توجه به اهمیت حفاظت و نگهداری از مجلات الکترونیکی، روش های حفاظت و آرشیو این منابع و مشکلاتی که ممکن است با توجه به ماهیت ذاتا گذرای این رسانه الکترونیکی به وجود آید مورد بحث قرار می گیرد.

در زمستان 1382، کتابخانه منطقه ای علوم و تکنولوژی شیراز طراحی و نصب پایگاه اطلاعاتی نشریات الکترونیکی متن کامل فارسی را با موفقیت به انجام رسانید. هدف از ایجاد این پایگاه دسترسی آسان به مقاله های موجود در نشریات فارسی بدون نیاز به مراجعه حضوری به کتابخانه ها است. از آنجا که گردآوری تمام شماره های یک نشریه برای کتابخانه های کوچک و متوسط و کتابخانه های خارج از کشور براحتی امکان پذیر نیست، وجود پایگاه اطلاعاتی نشریات الکترونیکی متن فارسی در اینترنت دارای اهمیت ویژه ای است.

دانشکده های دکومانتاسیون، کتابداری و مدیریت اطلاعات سنت هایی را به ارث برده اند: کتابشناسی، دکومانتاسیون، کتابداری، ذخیره و بازیابی اطلاعات، پردازش اطلاعات، اطلاع سنجی، ارتباطات، آرشیو، نظام های اطلاعاتی، نشر، و غیره و کار ما [کتابداران] با مدارک (شامل کتاب ها، پیشینه ها، داده ها، گفتار ها، عناصر نمادین) و نیز تولید، اشاعه و به کارگیری دانش در جامعه مرتبط است. اگر در این باب بیندیشیم که چه کسی و چرا از مدارک استفاده می کند، دامنه [این حوزه] وسیع تر هم می شود.