Journal of Medicinal Plants
Volume:4 Issue: 13, 2005

. سیروز مرحله نهایی ضایعات کبدی با علل مختلفی از جمله ویروس ها می باشد که بعضا چندین سال بدون بروز هیچ گونه علامتی در بیمار فعال می باشند. در حال حاضر روش های درمانی مورد استفاده در بیماری های مزمن کبدی قطعی نیستند و دلایلی مانند گران بودن درمان های رایج، موثر نبودن در همه بیماران، احتمال عود بیماری بعد از قطع دارو، عوارض جانبی بعضا شدید که منجر به قطع دارو می شود موجب شده است که استفاده از گیاهان دارویی توسط پزشکان و بیماران مورد توجه قرار بگیرد.
عصاره بذر گیاه دارویی خار مریم که به سیلی مارین معروف است حاوی ترکیبات فلاونوییدی با خواص محافظ کبدی است که در طب سنتی به طور گسترده ای در درمان اختلالات کبدی تجویز می شود. در این طرح هدف بررسی تاثیر عصاره بذر این گیاه دارویی در پیشگیری از پیشرفت سیروز کبدی در مقایسه با دارونما بود.
روش تحقیق: در این کارآزمایی بالینی تاثیر داروی گیاهی سیلی مارین در مقایسه با دارونما روی 60 بیمار مبتلا به سیروز کبدی ناشی از هپاتیت B مزمن که با روش های درمانی رایج درمان می شدند در طی مدت 12 ماه بررسی شد. بیماران دو گروه قبل و پس از 12 ماه تجویز دارو و دارونما از نظر میزان بهبودی علایم بالینی و شاخص های سرولوژیکی از قبیل آسیت، معیار child-pugh، میزان بیلی روبین، زمان پروترومبین، تعداد پلاکت ها و گلبول سفید خون بررسی و با یکدیگر مقایسه گردیدند.
نتایج طرح حاکی از آن بود که بیمارانی که به مدت 12 ماه داروی گیاهی سیلی مارین مصرف نمودند به طور معنی داری از وضعیت معیار child-pugh بهتر و کاهش آسیت بیشتری نسبت به زمان شروع و همچنین نسبت به گروه دارونما برخوردار بوده و همچنین کاهش معنی داری در میزان دو آنزیم کبدی آلانین آمینوترانسفراز و آسپارتات آمینوترانسفراز داشتند. ولی در مارکرهای سرولوژی از قبیل میزان بیلی روبین، زمان پروترومبین، تعداد پلاکت ها و گلبول سفید خون در زمان شروع و بعد از 12 ماه درمان و نسبت به گروه دارونما تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در گروه بیماران دارونما هیچ کدام از شاخص ها و مارکر های سرولوژی و بالینی بیماران بعد از 12 ماه در مقایسه با قبل از شروع مطالعه تفاوت معنی داری مشاهده نشد.
نتیجه کلی آنکه در این تحقیق تجویز داروی گیاهی سیلی مارین به بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن به مدت 12 ماه موجب بهبودی علایم سیروز کبدی شد. تجویز طولانی مدت این داروی گیاهی به تعداد بیشتری از بیماران مبتلا به سیروز کبدی جهت بررسی تاثیر آن بر مرگ و میر این نوع بیماران پیشنهاد می شود.

پودر عصاره بذر گیاه خارمریم که به سیلی مارین معروف است از گیاهی با نام علمی (.Silybum marianum (L استخراج می شود. این گیاه در درمان سیروز کبدی دیابت شیرین، هایپرکلسترولمی مصرف دارد. روش های متعددی برای استخراج سیلی مارین پیشنهاد شده و به خاطر اهمیت پودر سیلی مارین بهترین روش استخراج در انحصار است.
در این مطالعه سعی شده تا اثر حلال های مختلف و راندمان هر کدام در تولید سیلی مارین بررسی گردد.
روش تحقیق: 10 گرم بذر گیاه خارمریم سه نمونه مرزن آباد، گلشن و کشت شده کاملا پودر شده و با اترودوپترول چربی زدایی شد. باقی مانده بعد از خشک شدن با یکی از حلال های متانول، اتانول، استونیتریل، استن و اتیل استات عصاره گیری گردید. میزان ترکیبات سیلی مارین به وسیله HPLC اندازه گیری شد.
نتایج بررسی نشان داد که بیشترین راندمان تولید پودر سیلی مارین به ترتیب با متانول، استن، استونیتریل و اتانول است و با توجه به اینکه متانول بیشترین میزان استخراج تمامی اجزای سیلی مارین را نسبت به بقیه داشت به عنوان معیار درصد اجزا قرار گرفت و با مقایسه با آن مشخص شد که استن و استونیتریل ترکیب بهترین حلال ها برای استخراج سیلیبین هستند.
متانول بیشترین اثر را در استخراج دارد و به ترتیب بعد از آن استن و استونیتریل بهترین حلال ها هستند.

سیلی مارین به عنوان احیا کننده رادیکال های آزاد و پایدارکننده غشای سلولی، ترشح انسولین را، بدون بالا رفتن قند خون کاهش می دهد. این تاثیر توام در درمان هیپرگلیسمی همراه با هیپرانسولینمی در دیابت نوع II مفید می باشد.
هدف از این مطالعه ارزیابی اثرات آنتی اکسیدان سیلی مارین و سایر اثرات ناشناخته آن بر دیابت نوع2 می باشد.
روش تحقیق: 60 بیمار مبتلا به دیابت تیپ II در یک مطالعه کارآزمایی بالینی به صورت تصادفی در دو گروه 30 نفری به مدت 4 ماه تحت درمان با سیلی مارین و دارونما قرار گرفتند. گروه اول علاوه بر داروهای خوراکی معمول خود، روزانه 600 میلی گرم از عصاره سیلی مارین منقسم به سه دوز و گروه دوم دارونما دریافت کردند. در شروع و انتهای مطالعه گلوکز ناشتای خون، انسولین سرم، HbA1c، ALP، SGOT و SGPT اندازه گیری شد.
در گروه سیلی مارین میزان گلوکز ناشتا، از mg/dl 96 ± 155 در ابتدی مطالعه به mg/dl 39 ± 133 در انتهای مطالعه کاهش پیدا کرد (0.001=p). در حالی که میزان گلوکز در دارونما از46 ± 166به میزان 46 ± 188 افزایش پیدا کرد. میزان HbALc در گروه سیلی مارین از 2.01±7.82 به میزان 1.05 ± 6.78 کاهش پیدا کرد و این میزان کاهش معنی دار بود (0.001=p). در گروه دارونما HbAlc از 1.88 ± 8.29 به میزان 2.16 ± 9.45 افزایش پیدا کرد (0.0001 =P). میزان(SGOT (p= 0.008 و(SGPT (p=0.0001 به طور معنی دار در گروه سیلی مارین کاهش پیدا کردند. میزان سرمی انسولین، میزان فشار خون و وزن بیماران نیز کاهش پیدا کردند که البته از نظر آماری معنی دار نبودند.
نتایج این مطالعه نشان می دهد که سیلی مارین در درمان دیابت تیپ II در کاهش قند خون و HbA1c مفید است. مکانیسم اثر سیلی مارین احتمالا به علت اثرات آنتی اکسیداتیو، کاهش لیپوپراکسیداسیون غشای سلولی و شاید مکانیسم های ناشناخته دیگر باشد.

از جمله وظایف اصلی و عمده کبد متابولیسم گزنوبیوتیک ها و سم زدایی می باشد. اما در برخی موارد در طی متابولیسم این مواد متابولیت های سمی و فعالی ایجاد می شوند که می توانند موجب آسیب سلول های کبدی و در نتیجه بیماری های کبد گردند. استفاده از مواد طبیعی با منشای گیاهی در درمان بیماری های مختلف از جمله بیماری های کبدی در طب سنتی، تاریخچه ای طولانی دارد.
در این مطالعه اثر حفاظتی عصاره پلی فنلی بذر خارمریم و ریشه شیرین بیان بر روی سلول های کبدی موش صحرایی مورد بررسی قرار گرفته است.
روش تحقیق: به منظور ایجاد آسیب کبد از سم تیواستامید استفاده شد. عصاره ها با دوز 25 میلی گرم بر کیلوگرم و تیواستامید با دوز 50 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت درون صفاقی تزریق شد. میزان فعالیت آمینوترانسفرازهای سرمی(SGOT و SGPT)، آلکالین فسفاتاز، بیلی روبین، سدیم و پتاسیم به عنوان شاخص های آسیب کبدی برای بررسی اثر حفاظتی عصاره ها در برابر تیواستامید بر روی کبد اندازه گیری شد.
میزان فعالیت آمینوترانسفرازهای سرمی، آلکالین فسفاتاز و بیلی روبین در گروه های دریافت کننده تیواستامید به همراه عصاره نسبت به گروه تیمار شده با تیواستامید بدون عصاره کاهش معنی داری را نشان داد (0.001> p).
نتایج به دست آمده نشان دهنده اثر حفاظتی موثر این عصاره ها در برابر آسیب های ناشی از سم کبدی تیواستامید می باشد که به واسطه اثر آنتی اکسیدانی ترکیبات پلی فنلی است.

سیلی مارین ترکیبی فلاونوییدی متشکل از 5 نوع فلاونولیگنان مختلف است که در میوه های رسیده گیاه خارمریم وجود دارد. این فلاونولیگنان ها شامل سیلی بین B,A، ایزوسیلی بین B,A، سیلی دیانین، سیلی کریسیتین و تاکسی فولین می باشند. سیلی بین ترکیب اصلی این ماده است. سیلی مارین دارای خواص آنتی اکسیدانت می باشد و به عنوان یک داروی موثر در درمان مسمومیت کبدی شناخته شده است.
جهت درک بهتر از مسیر متابولیسمی و تاثیر محیط رویش گیاه بر تجمع سیلی مارین میوه های رسیده این گیاه از نقاط مختلف کشور (شمال، غرب و جنوب غرب)، جمع آوری و میزان سیلی مارین اندازه گیری شد.
روش تحقیق: دانه های جمع آوری شده از مناطق مختلف ایران و با منشا مجارستان و همچنین دانه های حاصل از کشت رقم مجاری در گل خانه در محل پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی تهیه شده و مقدار کمی و کیفی ترکیبات فلاونوییدی پس از استخراج به سه روش اسپکتروفتومتری، TLC و HPLC مورد بررسی قرار گرفت.
مطابق روش اسپکتروفتومتری بالاترین مقدار تجمع سیلی مارین مربوط به منطقه ولشت و سپس برازجان است. با انجام روش TLC و با مقایسه با نمونه های استاندارد 5 لکه مربوط به فلاونولیگنان های حاضر در سیلی مارین در تمام مناطق شناسایی شد. مقدار کمی این ترکیبات به روش HPLC بررسی شد و نتایج نشان می دهد که بالاترین مقدار سیلی مارین در دانه های مربوط به منطقه برازجان تجمع دارد. در این روش سیلی بین A و B، ایزوسیلی بین A و B به راحتی از یکدیگر جدا شده و قابل بررسی است.
بنابر ضرورت تولید تجاری این گیاه و ثبات فرمولاسیون دارویی آن نیاز به ارزیابی وسیع تر و انتخاب ژنوتیپ برتر و خالص سازی آن جهت تولید صنعتی می باشد.

سیلی مارین به مجموعه ای از ترکیبات فلاوونولیگنان موجود در بذر گیاه خار مریم Silybum marianum (L.) Gaertn اطلاق می شود که دارای خواص دارویی متعددی است. بررسی های اخیر نشان داده اند که گیاهان دارویی حاوی مواد با خواص آنتی اکسیدانی از جمله سیلی مارین بر کاهش لیپوپروتئین های سرم خون در حیوانات تغذیه شده با رژیم های غذایی پرچرب اثرات بارزی دارند.
هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی اثر سیلی مارین حاصل از بذر گیاهان اصلاح شده و بومی خارمریم و داروی لووستاتین، بر میزان چربی خون و همچنین تشکیل پلاک آترواسکلروز در عروق آئورت خرگوش های هایپرکلسترولمی بود.
روش تحقیق: در این تحقیق پنج گروه 8 تایی خرگوش انتخاب شدند و به چهار گروه از آنها غذای حاوی کلسترول (1 درصد) به مدت 60 روز تجویز شد. به یک گروه از خرگوش ها داروی لووستاتین (10 میلی گرم /کیلوگرم وزن/ روز) و به دو گروه بعدی داروی گیاهی سیلی مارین حاصل از بذر گیاهان بومی و اصلاح شده (200 میلی گرم / کیلوگرم وزن/ روز) تجویز شد. یک گروه از خرگوش ها که از غذای حیوانخانه تغذیه می شدند به عنوان گروه شاهد منفی در نظر گرفته شدند. گروه آخر از خرگوش ها که با هیچ یک از داروها تیمار نشدند به عنوان گروه شاهد مثبت در نظر گرفته شدند. میزان کلسترول کل، HDL-کلسترول، LDL-کلسترول و تری گلیسرید خون خرگوش ها، ناشتا و پس از 30 و 60 روز اندازه گیری شد. در پایان مطالعه خرگوش ها کشته شدند و میزان تشکیل پلاک آترواسکلروز در عروق آئورت آنها اندازه گیری شد.
نتایج حاکی از آن بود که در گروه لووستاتین میزان کلسترول کل و LDL-کلسترول به طور معنی داری نسبت به گروه شاهد مثبت کاهش نشان داد. در گروه سیلی مارین بومی و اصلاح شده نیز میزان کلسترول کل، LDL-کلسترول و تری گلیسرید خون ناشتا، به طور معنی داری کاهش یافت، اما HDL-کلسترول به طور معنی داری افزایش نشان داد. بررسی های مورفولوژیکی و مورفومتری نیز اثرات مطلوب و کاهش دهنده لووستاتین و سیلی مارین بومی و اصلاح شده را بر پیشرفت آترواسکلروز در عروق آئورت خرگوش هایپرکلسترولمی نشان دادند. هر دو نوع سیلی مارین در این مورد به یک میزان موثر بودند و اثر آنها با لووستاتین قابل مقایسه بود.
نتیجه کلی آن که تجویز داروی گیاهی سیلی مارین بومی و اصلاح شده به خرگوش هایپرکلسترولمی اگرچه به نسبت کمتری در مقایسه با لووستاتین موجب کاهش میزان کلسترول کل و LDL- کلسترول در خون شد، اما همانند لووستاتین که یک داروی کاهنده چربی خون می باشد موجب مهار تشکیل پلاک آترواسکلروز شد. تاثیر دو داروی گیاهی سیلی مارین بومی و اصلاح بر چربی خون و در مهار تشکیل پلاک آترواسکلروز مشابه بود.

داروی سیس پلاتین از جمله داروهای پرمصرف در درمان انواع سرطان است که تنها محدودیت مصرف آن ایجاد مسمومیت کلیوی به دلیل تولید رادیکال آزاد اکسیژن می باشد.
در این تحقیق تاثیر دو نوع عصاره بذر گیاه خارمریم (Silybum marianum (L.) Gaertn.) که یکی استاندارد و دیگری تولید داخل می باشد روی مسمومیت کلیوی ناشی از تاثیر سیس پلاتین بررسی شد.
روش تحقیق: تعداد 48 سر موش صحرایی نر در شش گروه 8 عددی تقسیم و در شرایط مشابه نگه داری شد. یک گروه بدون درمان، گروه دوم فقط سیس پلاتین و گروه سوم و چهارم داروی گیاهی قبل از تجویز سیس پلاتین و گروه پنجم و ششم داروی گیاهی بعد از تجویز سیس پلاتین تجویز شد. بعد از پنج روز اوره نیتروژن دار و کراتینین خون گروه ها بررسی و سپس حیوانات کشته و ضایعات کلیوی در گروه ها اندازه گیری شد.
پنج روز بعد از تجویز سیس پلاتین در گروه سالین نکروز توبولار، افزایش میزان اوره نیتروژن دار و کراتینین خون مشاهده شد.
تجویز سیلی مارین استاندارد و عصاره متانولی بذر گیاه خارمریم دو ساعت قبل از تجویز سیس پلاتین موجب مهار نکروز توبولار کلیوی و همچنین کاهش میزان اوره و کراتینین خون شد.
تجویز سیلی مارین استاندارد و عصاره متانولی بذر گیاه خارمریم 2 ساعت بعد از مسمومیت با سیس پلاتین موجب کاهش معنی دار در اوره و کراتینین خون شد ولی تاثیر چندانی بر نکروز توبولار کلیه نداشت.
نتایج نشان داد که عصاره متانولی سیلی مارین و سیلی مارین استاندارد بافت کلیه را در برابر مسمومیت سیس پلاتین محافظت می کند. آزمایش های بالینی جهت بررسی تاثیر سیلی مارین همزمان با تجویز سیس پلاتین روی مسمومتی کلیوی بیماران سرطانی ضروری می باشد.

گیاه خارمریم رویش جهانی دارد و بومی ایران نیز می باشد. اگرچه اطلاعات مربوط به مصرف این گیاه در طب سنتی ایران در دسترس نیست ولی در طب سنتی اروپا، چین، هند و همچنین در تحقیقات طب مدرن جایگاه بسیار مهمی دارد. بذر این گیاه حاوی ترکیبات متعدد از جمله انواع فلاونوییدها بوده و تاثیر خواص آنتی اکسیدانی و حذف رادیکال آزاد آن بر انواع اختلالات متابولیسمی بررسی شده است. رادیکال های آزاد در انواع بیماری های مزمن موجب تشدید بیماری و همچنین موجب اختلالات متابولیسمی و بیماری ثانویه می شوند. در این مقاله گزارش تحقیقات مربوط به تاثیر عصاره بذر این گیاه دارویی بر اختلالات اکسیداسیون و سرطان جمع بندی گردیده است.