پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی
پیاپی 10 (تابستان و پاییز 1383)

مهم ترین تفاوت های روش شناختی میان اقتصاد نئوکلاسیک و اقتصاد نهادی عبارتند از: 1. نهادگرایان در پی ساختن مدل های الگو (نظریه ها) هستند؛ در حالی که نئوکلاسیک ها می کوشند الگوهای پیش بینی کننده (فرضیه ها) را ایجاد کنند. 2. نهادگرایان الگوهای خود را به کمک نهاد ایجاد می کنند، در حالی که نئوکلاسیک ها برای پیش گویی، از فرد مصرف کننده یا بنگاه به عنوان واحد تحلیل استفاده می کنند. 3. نهادگرایان از رویکرد روان شناختی رفتارگرایی استفاده می کنند؛ در حالی که نئوکلاسیک ها از رویکرد فردگرایی روش شناختی بهره می جویند. 4. نهادگرایان به شواهد ساختاری استفاده می کنند، در حالی که نئوکلاسیک ها به شواهد پیشگویانه تمسک می جویند.

میلتون فریدمن، ضمن پذیرش تفکیک اقتصاد تحققی و اقتصاد دستوری، اقتصاد تحققی را به «هست» ها و اقتصاد دستوری را به «باید» ها منتسب می داند. در عین حال معتقد است که اقتصاد دستوری وابسته به اقتصاد تحققی و متاثر از آن است و نتیجه هر سیاست اقتصادی بر اساس پیش بینی نتایج یک عمل اقتصادی تنظیم می شود. فریدمن هدف نهایی یک علم تحققی را توسعه نظریه و یا فرضیه ای می داند که با ‘آن بتوان پیش بینی های معتبر و معناداری درباره پدیده ها ارائه کرد و هر چه نظریه مهم تر و قوی تر باشد، فروض آن غیر واقعی تر خواهد بود و از دیدگاه روش شناسی فریدمن آنچه در یکنظریه اهمیت دارد، کارایی نظریه در عینیت و دقت پیش بینی های آن است...

گرچه اعتبار هر علم به دستگاه نظری استوار و مشخصی بستگی دارد که تکیه گاه و شالوده آن علم است، از سوی دیگر، پویایی علمی در گرو انطباق روزآمد موازین نظری آن علم با واقعیت های موجود است. به عبارت روشن تر، جنبه های نظری و علمی با تلاش های ذهنی و عینی در هر حوزه علمی، همواره در موجودیت و اعتبار یکدیگر تاثیر متقابل و مکمل دارند. علم اقتصاد را هم مانند سایر رشته های علمی، نمی توان به آن چنان دستگاه نظری مجهز کرد که درستی آن برای همیشه اثبات پذیر باشد. به همین دلیل، پرفسور بلاگ در کتاب روش شناسی علم اقتصاد، ضمن تاکید بر نقد نظری مستمر در این حوزه علمی، دیدگاه ابطال پذیری پوپر را بستر مناسبی برای این کار می داند.

بی تردید یکی از راه های رسیدن به وضع مطلوب در زمینه انتشار کتب دانشگاهی، نقد منصفانه کتاب های منتشر شده است. موسسه عالی بانکداری ایران به عنوان یک موسسه آموزشی تخصصی و متولی آموزش و نشر کتاب های مختلف در زمینه بانکی، از شروع فعالیت تا کنون، با تالیف و نقد کتب مختلفی در زمینه های مربوط به علوم بانکداری اهتمام داشته است. مقاله حاضر، حاصل نقد تعدادی از کتاب های منتشر شده در آن موسسه است. در این مقاله، مجموعه ای از انتشارات موسسه عالی بانکداری اران مشتمل بر شش جلد که بر مبنای نظرهای داوران گروه اقتصاد شورای بررسی متون کتب اقتصادی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تنظیم و تلخیص شده است ارزیابی می شود...

کتاب کلیات اقتصاد، نگرشی اسلامی که به عنوان دو واحد درسی برای دانشجویان غیر رشته اقتصاد تدوین شده، از سه بخش تشکیل شده است: تعاریف و مفاهیم، فعالیت های عمده انسانی، و اقتصاد ایران. پنج کتاب دیگر به زبان فارسی در این زمینه وجود دارد که مباحث آنها گسترده تر از این کتاب است. مهم ترین موارد نقد محتوای کتاب عبارتند از: تعریف واژه اقتصاد، مفهوم ثروت و پس انداز، مفهوم عرضه و تقاضا، تعریف نرخ رشد جمعیت، تعاریف رشد و توسعه اقتصادی، مفاهیم رشد درون زا و برون زا، تعریف پول و شبه پول، مفاهیم توزیع، مفهوم کتب اقتصادی و تقسیم عقاید اقتصادی، وظایف بانک جهانی و صندوق بین المللی پول و مفهوم نظریه ارزشی مبتنی بر کار و ارزش اضافی...