فهرست مطالب

اقتصاد کشاورزی و توسعه - پیاپی 48 (زمستان 1383)

فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه
پیاپی 48 (زمستان 1383)

  • 224 صفحه، بهای روی جلد: 8,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1383/10/27
  • تعداد عناوین: 10
|
  • ولی الله فریادرس، رضا مقدسی صفحه 1
    تعرفه از مهمترین و متداولترین ابزارهای کنترل مرزی در کلیه کشورهای جهان محسوب می شود. در ایران این ابزار بر اثر سیطره ساختار دولتی تجارت، انواع ابزارهای غیر تعرفه ای و سیاستهای ارزی مغفول مانده است. تعامل و گسترش مناسبات با اقتصاد جهانی نیازمند شفافیت، پایداری و انعطاف پذیری رژیم تجاری و نظام تعرفه کشور است. دستیابی به این خصوصیات طراحی یک نظام نوین و بهینه تعرفه کشاورزی را ضروری ساخته است. به منظور طراحی بهتر نظام نوین تعرفه کشاورزی ارزیابی ساختار و وضعیت گذشته نظام تعرفه کشاورزی بسیار موثر است. تحقیق حاضر به منظور شناخت نقاط ضعف و کاستی های نظام فعلی و وضعیت موانع تعرفه ای و غیرتعرفه ای در سالیان گذشته صورت گرفته است. در تحقیق حاضر برای اولین بار سعی شده است موانع تعرفه ای و غیر تعرفه ای محصولات کشاورزی مشمول موافقتنامه کشاورزی سازمان جهانی تجارت طی دوره 1361-1382 بررسی شود.
    نتایج این تحقیق نشان می دهد که به رغم سطح بالای تعرفه محصولات کشاورزی، این ابزار قادر به حمایت موثر از تولیدات داخلی نبوده است. از دیگر نتایج تحقیق حاضر می توان به اتکای رژیم تعرفه ای به تصمیمات کوتاه مدت سالانه، استفاده نامناسب ابزارهای تعرفه ای و غیر تعرفه ای در کنار یکدیگر، شکاف زیاد بین تعرفه اسمی و وزنی و تک ابزاری و انعطاف ناپذیر بودن نظام تعرفه بخش کشاورزی اشاره کرد.
    کلیدواژگان: بخش کشاورزی، ابزار تعرفه ای، ابزارهای غیر تعرفه ای
  • سید جواد میر، احمد اکبری، محمود هاشمی تبار صفحه 25
    سرمایه به سبب قابلیت تبدیل شدن به دیگر عوامل، در فرایند تولید نقش بسیار مهمی دارد. همچنین به کارگیری صحیح سرمایه و ترکیب آن با سایر نهاده ها باعث افزایش بهره وری عوامل تولید می شود. از آنجا که سرمایه امکان به کارگیری نهاده های کافی و مناسب را برای تولید ایجاد می کند، ضرورت تشکیل سرمایه و تامین آن امری بدیهی است. در بخش کشاورزی استان سیستان و بلوچستان، به علت وجود تنگناهای ساختاری و کمبود امکانات مورد نیاز کشاورزان، مسایل مربوط به سرمایه و سرمایه گذاری اهمیت بیشتری دارد.
    در این مطالعه با بررسی 180 بهره بردار کشاورزی در استان سیستان و بلوچستان، با استفاده از مدل توبیت عوامل موثر بر دسترسی به اعتبارات کشاورزی و نقش این اعتبارات در تولید کشاورزی تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که عواملی مثل سطح زیرکشت، تعداد نیروی کار خانوار، داشتن پس انداز در بانک بر دسترسی به اعتبارات کشاورزی موثر است و اعتبارات نیز نقش مثبتی در تولید دارد. در پایان هم با توجه به نتایج مطالعه، پیشنهادهایی ارایه شده است.
    کلیدواژگان: اعتبارات بخش کشاورزی، عوامل موثر بر تولید بخش کشاورزی، استان سیستان و بلوچستان، مدل توبیت (Tobit)
  • جواد حسین زاد، حبیب الله سلامی صفحه 53
    در این مطالعه اثر انتخاب نوع تابع تولید بر مقادیر براورد شده پارامترهای ساختاری و اهمیت دقت در انتخاب صحیح تابع برای جلوگیری از استنباطهای نادرست از نتایج مطالعات تجربی نشان داده شده است. در این باره ابتدا تعدادی از فرمهای "انعطاف پذیر" و "انعطاف ناپذیر" به عنوان تابع تولید گندم در منطقه مورد مطالعه براورد شد و سپس ارزش اقتصادی نهاده آب با استفاده از پارامترهای براورد شده توابع مذکور محاسبه گردید. مقایسه ارزش اقتصادی آب بر اساس الگوی تابع تولید برتر، که با استفاده از معیارها و آزمونهای اقتصادسنجی صورت گرفته است، با آنچه از به کارگیری پارامترهای سایر الگوها به دست آمده، نشان می دهد که تاثیر انتخاب نوع تابع تولید در ارزش محاسبه شده آب مصرفی گندم بسیار قابل توجه است. لذا چنانچه این گونه اطلاعات مبنای سیاستگذاری جدید در بخش کشاورزی قرار گیرد، هزینه انتخاب نادرست تابع تولید بسیار چشمگیر خواهد بود.
    کلیدواژگان: فرم تابعی، تابع تولید، تصریح صحیح، ارزش اقتصادی آب
  • سید عباس جعفری صفحه 75
    گذر از چالش های پیش روی مدیریت منابع آب کشور، توسعه و اجرای رویکردهایی را ضروری کرده است که بتوانند با مشارکتهای اجتماعی و تقویت نیروهای بازار منجر به حل مسائل شوند. نقش مهم آب در فرایند توسعه پایدار، بویژه برای کشور ما که با رشد شدید تقاضا (رشد جمعیت و توسعه بخش کشاورزی) همزمان با کاهش سطح منابع رو به روست، اهمیت انتخاب این نوع رویکردها را بیشتر کرده است. این مقاله تقویت و تشکیل بازارهای آب را یکی از رویکردهای محوری در مدیریت منابع آب معرفی می کند، به طوری که تقویت برنامه های دولت در حفاظت و نظارت بر منابع آب کشور به کمک ابزارها و نیروهای بازار و تقویت نهاده های ناظر بر بازارهای آب صورت می گیرد و به طور حتم این ابزارها و نیروها دستیابی به هدفها را خواهد افزود. در این مقاله الزامات تشکیل بازارهای آب به اصلاحات در ساختار قوانین و حقوق آب، اصلاحات نهادی و سازمانی و توسعه شبکه های انتقال و آبرسانی طبقه بندی می شود. همچنین عواملی همچون تصریح حقوق آب، بازبینی در قوانین آب با رسمی شمردن مبادله و خرید و فروش آب، آزادی ورود و خروج به بازار، تشکیل نهادهای ناظر، بانکهای آب و مراجع و نهادهای محلی حل اختلاف از جمله برنامه های اولویت دار در تشکیل این بازارها معرفی شده است. در این باره باید گفت نقش دولت به عنوان پشتیبان اصلی نیروهای بازار اهمیت فراوانی دارد و اصناف و نهادهای ناظر در بازار آب می توانند در اجرای سیستمها و برنامه های کارامد تخصیص آب و بهبود الگوی مصرف مفید باشند. وجود نهادهای ناظر بر بازارهای آب، که دولتها عضو اصلی آن به شمار می روند، نظارت بر دفع برونریزها (پسابهای کشاورزی و فاضلابهای شهری و صنعتی) و تخصیص مصارف پایه و کنترل اضافه برداشت ها را تضمین می کند. البته در ایران از روزگار پیشین بازارهای سنتی آب وجود داشته که در خصوص توسعه و رسمی شدن آنها، دولت ملزم به انجام اقدامات موثری بوده است.
    کلیدواژگان: بازار آب، حقوق آب، نیروهای بازار، الزامات تشکیل بازارهای آب، نهاد ناظر، سیستمهای تخصیص آب
  • عباس شاکری صفحه 105
    برای تحقیق اهداف رشد و توسعه کشور باید بستر توسعه ملی را طراحی و ایجاد کرد و با تاکید بر توسعه روستایی جایگاه بخش کشاورزی را در بستر مذکور مشخص نمود. در این مطالعه سعی بر آن بوده است تا نشان داده شود که تنها در پرتو چنین اقدام مبنایی است که جایگاه بهینه و تعامل پویا و کارامد میان بخشهای صنعتی کشاورزی و خدمات مشخص، تعیین و محقق می شود. در واقع ایده وجود تضاد میان بخش کشاورزی و صنعت در اقتصاد ایران موضوعیت ندارد بلکه میان بخش کشاورزی و صنعت و خدمات مولد از یک طرف و بخش دلالی و پولی و تجاری شهری از طرف دیگر تضاد وجود دارد. وضعیت حمایت از بخش کشاورزی در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته و بعضی از کشورهای در حال توسعه مطلوب نیست. همچنین عملکرد مربوط به اعطای اعتبارات یا جذب آنها بسیار پایین تر از مقادیر مصوب است. اعتبارات عمرانی روستایی و بودجه تحقیقات کشاورزی ناچیز است. جبران این کاستی ها و افزایش سرمایه گذاری، حمایتها، اعتبارات عمرانی و تحقیقاتی تنها در صورت ایجاد روندی توسعه ای و حذف فعالیتهای نامولد و توجه به توسعه روستایی نتیجه بخش خواهد بود. ایجاد این بستر مناسب، نه به معنای تاکید بیش از حد بر بخش کشاورزی است و نه به معنی تخصیص منابع محدود به امور نامحدود، بلکه به معنی ایجاد تعاملی پویا و توسعه ای میان بخشهای مولد اقتصادی برای تضمین تداوم رشد و توسعه اقتصاد کشور است.
    کلیدواژگان: جایگاه بخش کشاورزی، رشد نامتعادل، رشد متعادل، توسعه اقتصادی، اشتغال، سرمایه گذاری
  • بررسی معیارهای رفاه اجتماعی و توزیع درآمد و فقر در جوامع روستایی و شهری / مطالعه موردی استانه ای فارس و اصفه ان و سمنان
    محمدحسن طرازکار، منصور زیبایی صفحه 137
    با توجه به اهمیت رفاه اجتماعی و ارتباط آن با توزیع درآمد و فقر، در این مطالعه با محاسبه شاخصهای گوناگون در زمینه رفاه اجتماعی و توزیع درآمد و فقر برای خانوارهای روستایی و شهری استانهای فارس و اصفهان و سمنان سعی شده است مقایسه ای بین نقاط روستایی و شهری این چند استان صورت گیرد. داده های اولیه این پژوهش، اطلاعات جمع آوری شده در قالب طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران در سال 1379 بوده است.
    نتایج این پژوهش نشان می دهد که توزیع ناعادلانه درآمد و شکاف فقر در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است. همچنین سطح رفاه خانوارهای روستایی هر استان در مقایسه با مناطق شهری همان استان پایین تر است که در صورت بی توجهی به این مسئله، پیامدهای آن موجب افزایش شکاف بین شهر و روستا و افزایش مهاجرت روستاییان و کاهش تولیدات کشاورزی و به دنبال آن، افزایش وابستگی کشور به واردات می شود.
    کلیدواژگان: رفاه اجتماعی، توزیع درآمد، فقر
  • فرهاد خداداد کاشی، خلیل حیدری صفحه 155
    از آنجا که تامین امنیت غذایی خانوارها از جمله هدفهای برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است، لذا براورد سطح امنیت غذایی خانوارها اهمیت خاصی دارد. این براورد از طریق شاخصهای مختلف صورت می گیرد که یکی از آنها شاخص AHFSI است. این شاخص را اولین بار FAO ارایه داد. در این مقاله تلاش شده است سطح امنیت غذایی در خانوارهای ایرانی با استفاده از این شاخص براورد شود.
    یافته های این تحقیق دلالت بر آن دارد که در جامعه شهری طی سالهای 1364-1379 امنیت غذایی خانوار روند صعودی داشته و مقدار عددی شاخص امنیت غذایی از 87.8 درصد در سال 1364 به 96.4 درصد در سال 1379 ارتقا یافته است. برای جامعه روستایی نیز از سال 1365 تا 1379 روند تامین امنیت غذایی صعودی بوده به طوری که از حدود 72 درصد در سال 1365 به 94.9 درصد در سال 1379 افزایش یافته است.
    کلیدواژگان: امنیت غذایی، مصرف، انرژی، پروتئین
  • مسعود کیمیاگر، مرجان باژن، بیتا صمیمی صفحه 167
    عرضه مواد غذایی از جمله عوامل مهمی است که تاثیر مهمی در الگوی غذای مصرفی مردم دارد. بررسی های موجود نشان می دهد که عرضه غذا در کشور برای تامین انرژی یا به اصطلاح سیری شکم کفایت می کند، ولی از نظر تامین مواد مغذی کافی و "سیری سلولی"، تنوع، کیفیت و همچنین سلامت غذا کمبودهای بسیاری دارد. از طرفی الگوی غذای مصرفی کشور در مقایسه با یک الگوی غذایی مطلوب نشان می دهد که مصرف غلات و قندها در جامعه باید حدود یک چهارم کاهش و در عوض مصرف سبزی ها و میوه ها و مواد لبنی به همان نسبت افزایش یابد. همچنین بر اساس مطالعات سبد غذای مطلوب، ضرورت اصلاح عرضه بعضی از مواد غذایی بویژه افزایش عرضه میوه ها و سبزی ها به میزان 25%، گوشتها و لبنیات معادل 30% و کاهش غلات به میزان 25 درصد پیشنهاد می شود.
    کلیدواژگان: عرضه محصولات کشاورزی، الگوی مصرف مواد غذایی، ایران
  • صفحه 185
  • صفحه 191