مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک
سال هفتم شماره 3 (پیاپی 28، پاییز 1383)

کم خونی فقر آهن در کودکان از مشکلات مهم بهداشتی کشورهای در حال توسعه است که با مشکلات تکاملی و شناختی همراه می باشد. برای کاهش فقر آهن مکمل آهن روزانه پیشنهاد می گردد ولی از پذیرش خوبی برخوردار نیست. مطالعه حاضر جهت تعیین علل پذیرش نامناسب مکمل آهن صورت گرفته است.
در این مطالعه توصیفی 400 فرم جمع آوری اطلاعات و پرسش نامه مربوط به آگاهی، نگرش و عملکرد، طی مصاحبه حضوری از مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر اراک که کودک 24-6 ماهه داشتند، تکمیل گردید. نمونه گیری به روش آسان بود و نتایج توسط نرم افزار SPSS مورد آنالیز قرار گرفت.
10 درصد کودکان قطره آهن را مصرف نمی کردند، 2/33 درصد مرتب و 8/56 درصد نامرتب مصرف می کردند. میانگین (با 95 درصد فاصله اطمینان) آگاهی و نگرش مادران به ترتیب 2/33 (7/33 – 7/32) از 70 امتیاز و 2/25 (6/25 – 8/24) از 40 امتیاز بود. 8/68 درصد مادران در سن مناسب قطره را شروع و 3/72 درصد به میزان مناسب قطره می دادند. فقط 3/3 درصد مادران همه نکات در مورد نحوه تجویز صحیح قطره را رعایت می کردند. سه اولویت شایع مادران از علل مصرف نامنظم قطره آهن به ترتیب عدم پذیرش کودک (3/40 درصد)، استفراغ به دنبال مصرف قطره (3/16 درصد) و فراموش کردن دارو (5/18 درصد) بوده است.
بر اساس یافته های این مطالعه طعم ناخوشایند قطره آهن و عوارض آن، و مطلوب نبودن آگاهی و نگرش مادران در خصوص مصرف مکمل آهن از علل مهم مصرف نامنظم آن می باشند.

عدم تعادل بین تولید رادیکال های آزاد و سیستم دفاع آنتی اکسیدانی را استرس اکسیداتیو گویند. یکی از منابعی که حاوی رادیکال های آزاد فراوانی است و به نظر می رسد استرس اکسیداتیو را القا می کند سیگارمی باشد.
این پژوهش یک مطالعه مقطعی تحلیلی بود که در آن از پرسش نامه ای که حاوی اطلاعاتی در مورد سن، جنس، میزان تحصیلات، سابقه استعمال سیگار، تعداد سیگار مصرفی در روز و ابتلابه بیماری های خاص بود، استفاده شد. گروه مورد را 43 نفر سیگاری با سابقه استعمال سیگار بیش از پنج سال و میانگین سنی 7/37 سال و گروه شاهد را نیز43 نفر تشکیل می دادند که از نظر سن و جنس با گروه مورد همسان شده بودند. جهت بررسی پارامترهای استرس اکسیداتیو آزمایشاتی شامل سنجش ظرفیت تام آنتی اکسیدان های پلاسما، گروه های تیول، پراکسیداسیون لیپیدی و فعالیت آنزیم گاماگلوتامیل ترانسفراز انجام گرفت.
یافته ها نشان داد که میزان ظرفیت آنتی اکسیدان های تام پلاسما در افراد سیگاری 0.03±1.89 میکرو مول بر میلی لیتر و در افراد غیر سیگاری 0.04±2.24 میکرومول برمیلی لیتراست. هم چنین میزان گروه های تیول پلاسما در افراد غیر سیگاری 0.48±0.81 میکرو مولار و در افراد سیگاری 0.08±0.22 میکرو مولار است. میزان p در داده های فوق برابر با 01/0 بود. فعالیت آنزیم گاما گلوتامیل ترانسفراز و میزان پراکسیداسیون لیپیدی در افراد سیگاری در مقایسه با افراد غیر سیگاری افزایش نشان داد اما این افزایش معنی دار نبود. هم چنین ارتباط بین سابقه استعمال سیگار و پارامترهای استرس اکسیداتیو بررسی شد که این ارتباط معنی دار نبود.
با توجه به نتایج حاصله میزان استرس اکسیداتیو در افراد سیگاری در مقایسه با افراد غیر سیگاری افزایش نشان داد که نمایان گر افزایش رادیکال های آزاد در افراد سیگاری است. به این ترتیب به نظر می رسد تقویت سیستم آنتی اکسیدانی در افراد سیگاری در کاهش آسیب ناشی از رادیکال های آزاد موثر باشد.

دیابت از عمده ترین مشکلات بهداشتی همه کشورهاست و داشتن اطلاعات همه گیر شناسی برای آگاهی از وضعیت این بیماری، نیاز اولیه برای حل مشکلات مربوط به آن است. این مطالعه به منظور تعیین میزان شیوع دیابت یا اختلال تحمل گلوکز در مناطق مرکزی ایران انجام شد.
در یک مطالعه توصیفی در سال 80 - 1379 در سه شهر اراک، اصفهان و نجف آباد بر اساس نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای، 12514 نفر از افراد بالای 19 سال انتخاب و پرسش نامه هایی تکمیل شد. از نمونه ها آزمایش قند خون ناشتا و بعد از مصرف 75 گرم گلوکز، تست تحمل گلوکز به عمل آمد. آزمایشات لیپیدها نیز در وضعیت ناشتا انجام گردید. وزن، قد و فشار خون افراد در وضعیت استاندارد اندازه گیری شد. قند خون ناشتای مساوی یا بالاتر از 126 یا قند 2 ساعته بالای 200 میلی گرم در دسی لیتر به عنوان دیابت تلقی شد. اختلال گلوکز ناشتا با قند خون ناشتای زیر و اختلال تحمل گلوکز با قند خون 2 ساعته 200-140 میلی گرم در دسی لیتر توصیف شد. داده ها در نرم افزار SPSS11 وارد و با آزمون تی، کای دو و فیشر تجزیه و تحلیل انجام شد.
از 12514 نفر نمونه مورد مطالعه 1/51 درصد زن و بقیه مرد بودند. شیوع کلی دیابت در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 7/6 درصد و 3/5 درصد و در مردان و زنان 4/5 درصد و 1/7 درصد بود. میانگین قند خون با افزایش سن در هر دو جنس افزایش داشت. هم چنین در مردان نسبت به زنان و در مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی این میزان بالاتر بود. به علاوه موارد اختلال تحمل گلوکز، دیابت شناخته شده و تازه تشخیص داده شده، با افزایش سن افزایش می یابد. بیش از نیمی از موارد دیابت در کلیه سنین، تازه تشخیص داده شده بودند. میانگین فشارخون، سن، شاخص توده بدن و چاقی شکمی و چربی ها در افراد دیابتی و یا دچار اختلال تحمل گلوکز، بالاتر بود.به علاوه این اختلالات در زنان از مردان شایع تر بود. چاقی، سابقه فامیلی دیابت، پرفشاری خون، بالا بودن نسبت دور کمر به لگن و افزایش سن با افزایش احتمال دیابت همراه بودند، اما جنسیت تاثیری در افزایش احتمال دیابت نداشت.
با توجه به اینکه دیابت از عوامل خطر اصلی بیماری های غیر واگیر محسوب می شود و با توجه به شیوع نسبتا بالای دیابت در مناطق مرکزی ایران لزوم انجام برنامه های وسیع آموزشی جهت پیشگیری و درمان این بیماری ضروری به نظر می رسد و انجام آزمایش قند خون ناشتا به خصوص در افراد با سابقه فامیلی دیابت باید مد نظر باشد.

تغذیه مناسب در رشد و تکامل طبیعی کودکان نقش مهمی دارد. با عنایت به این که بیشترین رشد مغزی کودک در سال های اول زندگی است اهمیت تغذیه مناسب در رشد کودک، یادگیری و کارایی کودکان غیر قابل انکار است. در کشور ما نیز اختلال رشد ناشی از مشکلات تغذیه ای از شیوع فراوانی برخوردار است. در حال حاضر آموزش تغذیه به مادران توسط مراقبین سطوح اولیه در مراکز بهداشتی صورت می گیرد و پزشکان کمترین نقش را در این آموزش دارند. لذا در این مطالعه بر آن شدیم اثرآموزش تغذیه تکمیلی توسط پزشک را بر وزن کودکان دارای اختلال رشد مورد بررسی قرار دهیم.
مطالعه انجام شده یک کارآزمایی بالینی به روش قبل و بعد می باشد. در این پژوهش 100 کودک 6 تا 24 ماهه دارای اختلال رشد که هیچ بیماری به عنوان علت کاهش رشد در این کودکان شناخته نشده بود، مورد بررسی قرار گرفتند. سپس آموزش در مورد تغذیه صحیح توسط پزشک به مادران داده شد و کودکان، هر ماه به مدت سه ماه از نظر میزان افزایش وزن بررسی شدند و نتایج با سه ماه قبل از آموزش مقایسه گردید.
در این مطالعه 45 درصد افراد مورد پژوهش مذکر و مابقی مونث بودند. میانگین سنی آنها 83/11 ماه بود. اختلاف معنی داری بین میانگین اختلاف وزن انتهای دوره بدون آموزش از ابتدای آن (49/0 گرم) و میانگین اختلاف وزن در انتهای دوره آموزشی از ابتدای آن (1276 گرم) وجود داشت (P=0.001). تفاوت امتیازz انتها از ابتدای دوره آموزش (25/1) نسبت به دوره بدون آموزش (04/0) به طور معنی داری افزایش یافته بود (P=0.001).
به طور کلی آموزش تغذیه به مادران توسط پزشک نقش موثری در بهبود اختلال رشد کودکان و افزایش وزن آنان دارد و لذا توصیه می گردد پزشکان در برخورد با بیماران دچار اختلال رشد، با وجود انجام آموزش تغذیه تکمیلی در سطوح قبلی ارجاع، در کنار بررسی های تشخیصی و حتی مقدم بر آن مجددا آموزش تغذیه تکمیلی را به طور مفصل برای مادران ایشان به اجرا درآورند.

داروهای آنتی سایکوتیک آتی پیک (جدید) برخلاف داروهای آنتی سایکوتیک تی پیک (قدیم) عوارض اکستراپیرامیدال کمتری دارند. ولی اختلالات متابولیک بیشتری ایجاد می کنند که منجر به افزایش هزینه بهداشتی- درمانی در جامعه می شوند. هدف از این مطالعه مقایسه میزان بروز دیابت قندی در جانبازان اعصاب و روان تحت درمان با داروهای آنتی سایکوتیک قدیمی و داروهای آنتی سایکوتیک جدید می باشد.
این مطالعه بصورت هم گروهی تاریخی بر روی 200 نفر از جانبازان اعصاب و روان مراجعه کننده به کلینیک امیرالمومنین (ع) اصفهان که حداقل یک سال داروی آنتی سایکوتیک آتی پیک (کلوزاپین، ریسپریدون)، تی پیک یا هر دو را تواما مصرف می کردند، انجام شد. بیماران واجد شرایط، به روش نمونه گیری آسان انتخاب شدند. قند خون ناشتا، تری گلیسیرید و کلسترول قبل از شروع داروی آنتی سایکوتیک اندازه گیری و در پرونده ثبت شده بود و در زمان اجراء طرح، قند خون ناشتا در بیماران اندازه گیری شد و در صورتی که قند خون ناشتا مساوی و بالاتر از 126 میلی گرم بر دسی لیتر بود، به عنوان دیابت در نظر گرفته می شد که با انجام تست تحمل گلوکز تایید می گردید. برای مقایسه میانگین قند خون ناشتا قبل و بعد از مصرف دارو در هر گروه، میزان بروز دیابت، رابطه متغیرهای زمینه ای کمی با بروز دیابت و بررسی رابطه بین بروز دیابت با دوز و مدت مصرف داروی آنتی سایکوتیک از آزمون های آماری تی زوج، مجذور کای، رگرسیون لجستیک و آنالیز واریانس استفاده شد.
از 200 نفر که در سه گروه قرار گرفتند، 135 نفر مصرف کننده آنتی سایکوتیک قدیمی نظیر کلروپرومازین، پرفنازین، هالوپریدول، تری فلوپرازین، فلوفنازین، تیوتیکسین، فلوآنکسول، تیوریدازین و 39 نفر مصرف کننده آنتی سایکوتیک جدید شامل کلوزاپین و ریسپریدون و 26 نفر مصرف کننده توام آنتی سایکوتیک جدید و قدیم بودند. بالاترین میزان بروز دیابت در بیمارانی بود که آنتی سایکوتیک جدید مصرف می کردند (8/12 درصد) ولی اختلاف آن با دو گروه دیگر معنی دار نبود. میزان بروز دیابت در کسانی که آنتی سایکوتیک قدیمی مصرف می کردند 7/6 درصد و در گروه مصرف کننده توام تی پیک و آتی پیک 8/3 درصد بود.
با توجه به احتمال بروز دیابت بر اثر مصرف داروهای آنتی سایکوتیک قدیم و جدید و به خصوص بروز بیشتر آن با آنتی سایکوتیک های جدید، لازم است قبل از شروع هر داروی آنتی سایکوتیک، بیمار از نظر عوامل خطر بروز دیابت به خوبی بررسی و سپس داروی مورد نظر تجویز شود و در طی دوره درمان نیز به طور مکرر و منظم از نظر بروز دیابت مورد ارزیابی قرار گیرد.

تحقیقات زیادی در زمینه اهمیت مصرف اسیدهای چرب ضروری بر عملکرد های فیزیولوژیک و رفتاری در انسان ها و حیوانات انجام گرفته است. اسیدهای چرب ضروری باید از طریق مواد غذایی دریافت شوند. در این مطالعه اثرات مصرف ایزومرهای سیس و ترانس اسیدهای چرب موجود در رژیم غذایی روی تشنجات ایجاد شده توسط پنتیلن تترازول در موش ها مورد بررسی قرار گرفته است.
این مطالعه از نوع تجربی بود. در این تحقیق ابتدا حیوانات به چهار گروه تقسیم بندی شدند. در سه گروه آزمون به غذای استاندارد آنها به ترتیب اسیدهای چرب cis، trans، cis و trans اضافه شد. و به گروه شاهد فقط غذای استاندارد داده شد. یک ماه پس از شروع مصرف غذا، حیوانات با دوز 45 میلی گرم برکیلوگرم تحت کیندلینگ شیمیایی با پنتیلن تترازول قرار گرفتند. پس از تزریق دارو رفتار های حیوان به مدت 20 دقیقه تحت نظر گرفته شد.
نتایج بدست آمده نشان داد که اگر چه اضافه کردن اسیدهای چرب cis به جیره غذایی موش های نر بالغ سبب تعدیل مرحله حمله در حیوانات مورد مطالعه شده است، ولی نتیجه آزمون آ‎نالیز واریانس یک طرفه نشان داد که در بین گروه هایی که به جیره غذایی آنها اسیدهای چرب cis، trans، cis و trans اضافه شده بود، در متغیر های تشنجی مثل مرحله حمله، مدت زمانی که طول می کشد تا حیوان به مرحله پنج تشنج برسد و مدت زمانی که حیوان در مرحله پنج تشنج به سر می برد اختلاف آماری معناداری وجود ندارد.
نتایج این تحقیق نشان داد که تجویز اسیدهای چرب cis و trans به موش های نر بالغ، اثری بر کیندلینگ ایجاد شده توسط پنتیلن تترازول در موش ها ندارد.

بسیاری از زنان در مرحله اول زایمان از درد قسمت تحتانی کمر رنج می برند. با توجه به اینکه روش های دارویی موجود با عوارض تنفسی برای نوزاد و مرگ و میر مادر همراه بوده است، لذا امروزه بر استفاده از روش های جایگزین تسکین درد تاکید می شود. یکی از روش های کاهش درد استفاده از تزریق محلول های مختلف زیر جلدی یا داخل جلدی در ناحیه دردناک است که روشی ساده، بدون خطر برای مادر و جنین و ارزان می باشد. با توجه به نتایج ضد و نقیضی که در کشورهای مختلف بیان شده بررسی تاثیر این روش به نظر ضروری می رسد.

این تحقیق یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی یک سوکور بود که تعداد 140 داوطلب به روش نمونه گیری تصادفی آسان وارد مطالعه شدند. 70 نفر به طور تصادفی در گروه مورد و 70 نفر در گروه شاهد قرار گرفتند. قبل از شرکت در تحقیق فرم رضایت نامه کتبی توسط داوطلبان امضا شد. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه، خط کش درد، سرنگ انسولین، آب مقطر و چک لیست درد بود. پس از تعیین محل تزریق در چهار ناحیه ساکروم در گروه مورد در هر ناحیه تزریق آب مقطر و در گروه شاهد تزریق خشک انجام شد. سپس شدت درد در دقیقه 10، 30، 45 و 90 پس از تزریق در هر دو گروه با استفاده از مقیاس عددی دیداری درد، ارزیابی شد. برای تحلیل داده از آزمون تی، تی زوج و کای دو با استفاده از نرم افزارSPSS انجام شد.

یافته ها نشان داد میانگین شدت درد در دقیقه 10 پس از تزریق در گروه آب مقطر با همین دقیقه در گروه شاهد به طور معنی داری افزایش یافته بود (p=0.001). در دقیقه 30 نیز افزایش درد گروه آب مقطر در مقایسه با گروه شاهد معنی دار بود (p=0.004). هم چنین آزمون تی زوج نشان می دهد که میانگین درد قبل از تزریق گروه آب مقطر با پس از تزریق در همین گروه در دقایق 45 و 90 معنی دار بود (p=0.005).

یافته های پژوهش نشان داد که تزریق زیر جلدی آب مقطر، درد ناحیه ساکروم را کاهش نداده و فقط سیر افزایش درد را کندتر کرده بود. با توجه به اینکه فاکتورهای زیادی مثل محیط زایمان، فرهنگ، آموزش دوران بارداری و اضطراب مادر بر درک درد تاثیر دارند، لذا بهره گیری از یک روش خاص برای کاهش درد ممکن است موثر واقع نشود و شاید بتوان گفت ترکیبی از روش های جایگزین کاهش درد با توجه به عوامل زمینه ای مختلف باید در نظر گرفته شود.

بازسازی ضایعات وسیع بافت نرم زانو از موارد مهم و قابل بحث جراحی پلاستیک و ترمیمی می باشد. عوامل بسیاری موجب کمبود بافت نرم ناحیه زانو می گردند که می توان به تروما، عفونت، سوختگی و برداشت تومورها اشاره کرد. از میان روش های مختلف ترمیم، فلپ رانی خلفی جانبی، نسبتا جدید بوده و تاکنون گزارشی از اجرای آن در ایران منتشر نشده است. این مطالعه با هدف معرفی فلپ رانی خلفی جانبی جهت پوشاندن ضایعات زانو انجام شده است.
طی سال های 82 - 80 در بیمارستان 15 خرداد تهران، 6 بیمار با میانگین سنی 5/26 سال که دچار سوختگی وسیع زانو با آتش شده و دچار ضایعات پروگسیمال زانو بودند، پس از اقدامات اولیه دبریدمان و پوشش توسط فلپ عضلانی گاستروکنمیوس، توسط فلپ رانی خلفی جانبی تحت درمان قرار گرفتند. اطلاعات دموگرافیک و شرح حال و نیز داده های بدست آمده قبل و بعد از عمل در فرم اطلاعاتی بیماران ثبت گردیدند. متوسط زمان بستری 20 روز بوده که پس از آن با متوسط 15 ماه پس از عمل پی گیری شدند.
در چهار مورد، بقای کامل فلپ و در دو مورد یک چهارم دیستال فلپ تغییر رنگ یافته و سرانجام مختصری نکروز پیدا کرده بود که با دبریمان محدود التیام حاصل شد. ضایعات زانو در همه موارد پوشانده شد. محل دهنده بافت در یک مورد کشیدگی و اسکار هیپرتروفیک پیدا کرد که به مرور زمان برطرف گردید. آزمون آماری نشان دهنده تغییرات معنی دار به لحاظ آماری در تمام موارد بود (P<0.05).
استفاده از این فلپ در بازسازی ضایعات زانو با موفقیت همراه بوده است و با توجه به سهولت انجام آن نسبت به فلپ های آزاد، بکارگیری این روش درمانی در بیماران مشابه با این تحقیق توصیه می گردد.