نشریه سیاست دفاعی
پیاپی 49 (زمستان 1383)

دهه 1990 میلادی، شاهد تئوری پردازی جمعی از محققین دفاعی و نظامیان آمریکایی است که در دانشگاه دفاع ملی آن کشور گرد آمده و دکترینی را به نام «شوک و بهت» ارائه کردند. عصاره این دکترین آن بود که باید با وارد کردن حداکثر فشار نظامی در کوتاه ترین مدت، چنان شوکی به حریف وارد شود که دجار بهت گردیده و بسرعت تسلیم شود. با آغاز فرآیند طرح ریزی برای جنگ سلطه، اتاق جنگ پنتاگون به عرصه رقابت بین این دکترین و دکترین مصوب ارتش آمریکا (دکترین نیروی قاطع) تبدیل شد. طرح نهایی، بظاهر حاصل آشتی دو دکترین، اما با غلبه دکترین شوک و بهت بود. این دکترین نتوانست در صحنه عمل به موفقیت دست یابد و جنگ چند روز پس از شروع، با غلبه دکترین مصوب ارتش ادامه یافت.

لیبی با وجود عضویت در آژانس بین المللی انرژی اتمی (1963) و معاهده منع گسترش سلاح هسته ای (1975) از همان سالهای آغازین انقلاب خود در 1969 تلاش هایش را جهت توسعه فناوری هسته ای آغاز نمود. به میزانی که بر دشمنی لیبی با غرب افزوده شد، فعالیت هایش بیشتر رنگ و بوی نظامی به خود گرفت. این فعالیت ها که به طور خاص - طبق گفته رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی - از 1995 نضج گرفت، بیشتر زا طریق بازار سیاه و دلالان هسته ای بخصوص عبدالقدیرخان - پدر بمب هسته ای پاکستان - توسعه و به طور موازی در بخش موشکی نیز تداوم یافت...

این نوشته با هدف بررسی تحولات دکترین هسته ای روسیه از بعد «آستانه به کارگیری» طی سالهای 1950 تا 2005، به طرح این پرسش پرداخته است که «تحت تاثیر چه عوملی چنین تحولاتی روی داده است؟ » در اینجا سخن اصلی این است که با توجه به قدرت زمینی اتحاد شوروی در دوره جنگ سرد و استقرار نظامی در اروپای شرقی، مسکو در آن دوره بیشتر بر سیاست عدم استفاده از جنگ افزار هسته ای تاکید می نمود، اما زمانی که ارتش روسیه از موضع پیش بینی عقب نشینی کرد و نیز تحت تاثیر شرایط پس از فروپاشی، گسترش ناتو، قدرتمندی روز افزون چین و تهدیدات اسلام گرایان در مناطق جنوب، دولت روسیه احساس محاصره نظامی - امنیتی نموده و آستانه به کارگیری سالح هسته اس را تا ورود آوردن «صربه پیشندستانه» کاه داد...

حوزه مطالعات استراتژیک در روابط بین الملل در پاسخ به ضرورتهای محیطی و مدل منطقی آنارشی بودن، خودیاری، قدرت و جنگ محوری سیستم بین الملل پا به عرصه حیان نهاده است. به عبارتی معمای جنگ و سیستمهای کنترل جنگ نامطلوب علیه خود سبب ساز شکل گیری حوزه استرتژیک بوده است. در این حوزه مطالعاتی، جنگ از مدل خاصی برخوردار است که اساس آن را می توان در پارادیم واقع گرایی جستجو نمود. به عبارتی، قدرت و سازو کارهای مرتبط با آن تبیین کننده جنگ، مدلهای آن، تداوم و پایداری و پایان آن به شمار می آید...

از آنجا که برداشت صحیح و آگاهانه از مسائل مربوط به تسلیحات جنجال آفرین کشتار جمعی عراق از اهمیتی فوق العاده برخوردار است، در این مقاله سعی کرده ایم تا با ارائه مباحث کاملا به روز و روشنگر و جمع آوری اطلاعاتی که بیش از پیش ما را بر این داستان اغوا کننده و پیامدهای آن واقف می کند، به سوالات مطرح در این زمینه پاسخ دهیم. در این راستا، در گام اول با غور در فرضیه های مربوط به ناپدید شدن تسلیحات غیر مجاز عراق، در حد توان آنها را از جنبه های مختلف تحلیل کرده و کوشیده ایم تا با استناد به شواهد و مدارک موجود، صحت فرضیه انهدام جنگ افزارهای بیولوژیکی و شیمیایی عراق را در سال 1991 ثابت کنیم...

آمریکا در دهه 90 در پی توسعه نفوذ و نهادینه کردن قدرت خود در مناطق مختلف بود. یکی از اولین میدانهای سنجش توانایی آمریکا در اروپا. بحران بوسنی و هرزه گوین بود. آمریکا تلاش کرد با مدیریت بحرانی که اروپائیان در کنترل آن با مشکل روبرو بودند، قدرت و نفوذخود را در اروپای شرقی و کل اروپا نهادینه و تثبیت نماید. این بحران به انعقاد قرارداد دیتون منجر به گردید و آمریکا پس از آن نیز تلاش کرد با کنترل و تضعیف طرفهای درگیر و دولت سازی و کنترل بر جامعه و نهادهای آن جامعه و منطقه در حال شکل گیری را در اختیار گیرد. موفقیت نسبی آمریکا در این بحران الگوی رفتاری این کشور در بحرانهای مشابه در کوزوو، افغانستان و عراق قرار گرفته است.