فصلنامه یافته
سال ششم شماره 23 (پیاپی 18، زمستان 1383)

نظر به اهمیت کمبود روی و تلاش برای یافتن راه حل های مناسب جهت مبارزه با آن و به منظور تعیین اثر مصرف نان کامل حاصل از گندم غنی شده با کودهای میکرو بر روی سرم این مطالعه در سال 1381 انجام گرفت.
این تحقیق به صورت کارآزمایی صحرایی دو سو کور در دو روستای تجرق و خانقاه (تجربی و شاهد) از توابع شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی انجام گرفت. تعداد 350 نفر از گروه های مختلف سنی و جنسی از هر یک از روستاهای مورد بررسی براساس نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. 257 نفر از روستای تجرق و 268 نفر از روستای خانقاه در این مرحله شرکت نمودند. بررسی مواد غذایی با روش 24 ساعت یاد آمد (یک روز) و دو روز ثبت مواد غذایی برای هر نمونه انجام شد. 5 سی سی خون از هر فرد اخذ شد. اندازه گیری روی سرم با روش جذب اتمی برای هر یک از نمونه ها به عمل آمد.
50 تن گندم حاصل از خاک غنی شده با کودهای میکرو به آرد کامل تبدیل گردید و به مدت 4 ماه به اهالی روستای تجرق داده شد. اهالی روستای خانقاه نیز آرد کامل حاصل از گندم معمولی را درهمین مدت دریافت نمودند. سپس روی سرم مجددا اندازه گیری شد. تعداد افراد شرکت کننده در این مرحله 160 نفر در روستای تجرق و 150 نفر در روستای خانقاه بود.
میزان آهن و روی موجود در نانهای غنی شده و معمولی (شاهد) تفاوت معنی داری داشت (P<0.01). نسبت مولی اسید فیتیک به روی در نان غنی شده کمتر از نان شاهد بود ولی نسبت مولی آهن به روی و برعکس در دو نوع نان تفاوتی نداشت. روی دریافتی در گروه های شاهد و مورد با هم تفاوت معنی داری داشت؛ اما آهن دریافتی تنها در گروه های سنی مردان و زنان 60-13 سال با هم تفاوت معنی داری داشت و در سایر گروه ها تفاوتی مشاهده نشد. روی سرم در همه گروه های سنی روستای تجربی و شاهد (بجز مردان) افزایش یافت (P<0.01 سنی).
به نظر می رسد برای تولید گندم مناسب باید ترکیب عناصر در کود به صورتی که تداخلی بین آنها ایجاد نشود اصلاح گردد و نسبت مولی اسید فیتیک به روی نیز به زیر 15 و حتی پایین تر کاهش یابد.

عوارض زخم پا بدنبال اعمال جراحی گرافت شریان کرونری در نوشته ها کمتر و به ندرت گزارش شده است. در این مقاله تجربه خود را در درمان 30 بیمار مبتلا به عارضه زخم پا بعد از عمل گرافت شریان کرونری ارایه میدهیم.
در این مطالعه گذشته نگر 2100 پرونده بیماران تحت عمل جراحی گرافت شریان کرونری با استفاده از ورید صافن در مدت بیش از 5 سال و در دو مرکز مورد بررسی قرار گرفتند. ریسک فاکتورهای مهم برای آنهایی که دچار زخم پا شده بودند مورد آنالیز قرار گرفتند و با تمام بیمارانی که در همان زمان تحت عمل جراحی گرافت شریان کرونری قرار گرفته بودند مقایسه شدند.
یافته ها نشان داد 30 بیمار بعد از عمل گرافت شریان کرونری؛ دچارعارضه زخم اندام تحتانی بعد از عمل شدند (1.4درصد) که 19 نفر از آنها نیاز به عمل جراحی داشتند و 11 نفر از بیماران تحت درمان دارویی قرار گرفتند. اقدامات درمانی شامل؛ 6 نفر دبریدمان زخم؛ 2 نفر گرافت پوست؛1 نفر عمل جراحی آنژیو پلاستی؛ 7 مورد فاشیوتومی؛ 1مورد آمبولکتومی وفاشیوتومی و 2 نفر انتقال بافت آزاد بود. از 14 متغیر ارزیابی شده با آنالیز چندگانه؛ زمان بای پس قلبی؛ مدت عمل جراحی و زدن بالون داخل شریان بعد از عمل به عنوان متغیرهای مستقل معنی دار مشخص شدند که در ایجاد عارضه زخم پا دخالت داشتند (P<0.05).
عوامل ایجاد کننده زخم پا بعد از برداشت ورید صافن در اعمال جراحی گرافت شریان کرونری چندگانه هستند. برای کاهش این عارضه توصیه می شود که قبل از برداشت ورید صافن در اعمال جراحی گرافت شریان کرونر ارزیابی عروقی اندام انجام گردد؛ به مناسب بودن تکنیک عمل توجه شود و محل برداشت ورید بطور دقیق انتخاب گردد.

استانداردهای بیمارستانی یکی از با ارزش ترین عناصر مفهومی در سازمان و مدیریت بیمارستان به شمار می رود. هدف از این پژوهش این بود که از طریق مقایسه، کاستی های نحوه فعلی ارزشیابی بیمارستان ها را نسبت به آنچه که استانداردهای کیفیت مدیریت ایزو مطرح می کند، شناسایی کرده و بر اساس یافته های حاصل الگویی را برای تدوین استانداردهای بیمارستانی پیشنهاد نماید.
پژوهش حاضر مطالعه ای توصیفی- تطبیقی است که برای مقایسه استانداردهای بیمارستانی، کتابچه «ب» ارزشیابی بیمارستان ها، با اصول ایزو9000 نسخه 1994 انجام شده است. در مرحله اول، تحلیل نظری و مقایسه گزاره های کتابچه با الزامات ایزو انجام شده؛ سپس با استفاده از روش بارش افکاربرای تعیین فهرستها، روش رای گیری متعدد و تکنیک گروه اسمی برای گزینش و روش های فرآیند تحلیل سلسله مراتب (AHP) و ماتریس انتخاب برای اولویت بندی و وزن دهی به گزینه ها، الگوی 8 مرحله ای برای تدوین استانداردهای بیمارستانی ارایه گردید. با استفاده از روش شبه دلفی الگوی ارایه شده مورد تایید قرار گرفت.
در کتابچه «ب» مجموعا 853 سوال از نظر تطابق با اصول ایزو مورد بررسی قرار گرفتند و در مقابل853 گزاره کتابچه، 1026 بار عناصر ایزو آورده شد. در این تطبیق، بندهای «ممیزی های داخلی کیفیت»، «کنترل فرآیند» و «بازرسی و آزمایش» از استانداردهای ایزو 9000 نسخه 1994 به ترتیب 339 و 302 و 158 بار تکرار شدند که در مجموع 77.8% از عناصر نوشته شده را شامل می شود، و 17 بند دیگر فقط 22.2% از کل دفعات تکرار عناصر ایزو را تشکیل می دادند که از این تعداد 7 بند اصلا مصداقی در «کتابچه ب» نداشتند و 5 بند دیگر نیز کمتر از 7 مصداق (از 1010 سوال) را داشتند.
طرز نگرش گزاره های ارزشیابی در «کتابچه ب» با آنچه که در ممیزی ایزو انجام می شود، تفاوت فاحش دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد که علیرغم جهش مثبتی که تدوین «کتابجه ب» در ارزشیابی بیمارستان های عمومی کشورداشت، به دلیل فقدان تجربه کافی در استاندارد نویسی مبتنی بر اصول ایزو، نقصان های جدی در ارزشیابی کامل از بیمارستان، به نحوی که جامع و یکپارچه سیستم و مدیریت و محتوای بیمارستان ها را مورد بررسی قرار دهد، وجود دارد.

نفروپاتی دیابتی یکی از علل مرحله نهایی بیماری کلیوی است. به علت هیپرگلیسمی در کلیه آنژیوتانسین II بطور موضعی افزایش یافته و موجب القا ضایعات کلیوی بویژه ضایعات گلومرولی می شود. در این تحقیق گیرنده نوع 1 آنژیوتانسین (AT1) II توسط لوزارتان بلوکه و تاثیر این دارو در مهار ضایعات کلیوی بطور کمی ارزیابی گردید.
در این مطالعه تجربی 24 رت نر دو ماهه نفرکتومی چپ گردیده و بطور تصادفی به سه گروه 8 تایی تقسیم شدند. سپس با تزریق آلوکسان (120mg/kg زیر جلدی) در گروه های دوم و سوم دیابت القا گردید. 5 روز بعد از القا دیابت به گروه سوم مدت 8 هفته لوزارتان (5mg/kg/ay) از راه دهان داده شد. سپس کلیه حیوانات تمام گروه ها برداشته و فیکس گردید. هر کلیه به اسلایسهایی با ضخامت یک میلی متر بریده (نمونه گیری تصادفی سیستماتیک) و بعد از پردازش بافتی از هر اسلایس زوج برش با ضخامت 5 میکرون تهیه و با روش PAS رنگ آمیزی شدند. با استفاده از روش کاوالیری و دایسکتور فیزیکی حجم کلیه، حجم گلومرولها و تعداد گلومرولها در هر کلیه برآورد گردید. تفاوت میانگینهای متغیرها در بین گروه ها با نرم افزار SPSS12 و روش آماری Mann withney درP<0.05 ارزیابی گردید.
نتایج بدست آمده نشان دادند درمان با لوزارتان در گروه درمانی نسبت به گروه دیابتی بدون درمان در هر سه متغیر حجم کلیه، حجم گلومرولها و تعداد گلومرولها تفاوت معنی داری داشته است (P<0.05) و توانسته است در مهار ضایعات موثر باشد.
مصرف لوزارتان در دز پایین و درازمدت در رتهای دیابتی - نفرکتومی یکطرفه توانسته است بطور معنی داری در جلوگیری از افزایش حجم کلیه (حدود 84%) تاثیر داشته و افزایش حجم گلومرولی را 67% مهار و در جلوگیری از کاهش تعداد گلومرولها حدود 68% موثر باشد. برای حصول نتایج بهتر ترکیب درمانی با داروهای دیگر پیشنهاد می گردد.

لیشمانیوز احشایی بیماری مزمنی است که به صورت خاص کودکان زیر 5 سال از نوع L.Infantum و کودکان بزرگتر و بالغین جوان را در ناحیه آفریقا و آسیا نوع (L.Donovani) مبتلا می کند. هدف از این مطالعه بررسی یافته های اپیدمیولوژی کلینیکوپاتولوژی، پاسخ درمانی بیماران مبتلا به لیشمانیوزیس و مقایسه آن با سایر مناطق آندمیک دنیا بود.
این بررسی به صورت توصیفی صورت گرفت 40 نفر از بیماران که با تشخیص لیشمانیوز احشایی در فاصله سالهای 1381-1379 در بیمارستان کودکان بستری شده بودند در این مطالعه وارد شدند. تشخیص بیماری به کمک بررسی مغز استخوان و تست الگوتیناسیون سیستم(DAT) مثبت صوت گرفته بود. افراد نمونه از نظر علایم بالینی تنها و یافته های آزمایشگاهی و روش های درمانی مورد بررسی قرار گرفتند.
در طی مدت 3 سال بررسی، از شهریور 79 لغایت شهریور 81 تعداد 40 بیمار مبتلا به لیشمانیوز احشایی در این مرکز بستری شده بودند. متوسط شیوع سنی 22.5 ماهگی بود. تب واسپلنومگالی در تمامی موارد، هپاتومگالی در 29 مورد (72.5%) وایکتر در 8 مورد (20%) وجود داشت. 90% بیماران هموگلوبولین کمتر از 10 داشتند و ترومبوسیتوپنی در 75% موارد مشاهده شد و بررسی مغز استخوان در تمام بیماران انجام شد که در 92.5% موارد مثبت بود و تست DAT در 72% موارد مثبت گزارش شد. 3 بیماربا علایم هیپرتانسیون پورت به صورت ایکتروهپاتواسپلنومگالی مراجعه نموده بودند. تمامی بیماران تحت درمان با مگلومین آنتی مونات (گلوکانتیم) قرار گرفتند. فقط یک مورد فوت به علت عدم پاسخ به درمانهای مختلف و عود مکرر وجود داشت.
بیماری لیشمانیوز احشایی در سنین شیرخوارگی می تواند به صورت علایم درگیری کبدی خود را نشان دهد. این بیماری در منطقه آذربایجان به درمان با آنتی موان پاسخ می دهد. داروهای گران قیمتی چون آمفوتریسین B باید برای موارد عود یا مقاوم به درمان در نظر گرفته شوند.

عفونت ادراری یک بیماری شایع در سطح جامعه خصوصا در نزد خانمها است. درغیاب کشت مثبت ادرار در اغلب موارد درمان عفونت ادراری تنها براساس وجود علایم بالینی و یافته های کامل ادرار صورت می گیرد. هدف از انجام این مطالعه تعیین سوشهای مسبب عفونتهای ادراری و الگوی حساسیت آنتی بیوتیکی هر کدام در شهر اهواز بود.
این مطالعه گذشته نگر در طول سال 81 بر روی کلیه مراجعین به آزمایشگاه های خصوصی و دولتی اهواز انجام گرفت. از تمام مراجعین نمونه وسط ادرار استریل اخذ و در محیطهای Blood Agar وMaconkey کشت داده شد و فراوانی کشت مثبت ادرار و حساسیت آنتی بیوتیکی پاتوژن های ادراری تعیین شد.
از مجموع 48850 نمونه 34360 زن (70.34%) و 14490 مرد (29.66%) مورد بررسی قرار گرفتند. از این تعداد 4106 (8.4%) کشت مثبت (3140 زن و 966 مرد) داشتند. شایعترین پاتوژن - های ادراری بترتیب شامل E.coli (46.24%) و استافیلوکوک ساپروفیتیکوس (25.8%) و کلبسیلا پنومونیه (16.93%) بودند. انتروباکتر، پروتئوس، سیتروباکتر، پسودومونا و استافیلوکوک اپی درمیدیس، به ترتیب بقیه ارگانیسم های جدا شده را تشکیل می دادند. بیشترین حساسیت آنتی بیوتیکی در مورد سه جرم شایع بترتیب مربوط به نالیدیکسیک اسید، وانکومایسین و نیتروفورانتویین بود.
در مطالعه ما توزیع فراوانی پاتولوژی ادراری و الگوی حساسیت آنتی بیوتیکی مطابق با کتب مرجع و گزارشات منتشر شده در دیگر شهرهای کشور بود.

زایمان مادران یکی از شایع ترین عوامل بستری شدن آنها در تمام کشورها است که مدل بندی آن می تواند چگونگی توزیع آن را تبیین نموده و عوامل موثر در افزایش یا کاهش آن را معین کند. هدف این مطالعه ارایه یک مدل مناسب جهت مدل بندی مدت زمان اقامت مادران در بیمارستان و مقایسه مدل های مختلف تبیین این مقادیر است.
پژوهش حاضر یک مطالعه مشاهده ای - مقطعی بوده که بر روی یک نمونه تصادفی 1600 نفری از مادران مراجعه کننده به مراکز وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اراک در نیمه اول سال 1383 جهت زایمان صورت گرفته است. از مادران انتخاب شده در نمونه مقادیر متغیر مدت اقامت آنها در بیمارستان (تعداد روزهایی که از پذیرش تا ترخیص در بیمارستان بوده اند) به عنوان متغیر پاسخ و متغیرهای سن مادر، توان دوم سن مادر، شغل مادر، فرزند ناهنجار متولد شده، رتبه تولد یا حاملگی، توان دوم رتبه تولد یا حاملگی، تعداد سقط های مادر، توان دوم تعداد سقط های مادر، تعداد فرزندان فعلی مادر، توان دوم تعداد فرزندان فعلی مادر، محل سکونت، نوع زایمان، وجود فرزند دو قلوی متولد شده و وجود فرزند سه قلوی متولد شده به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شدند. جهت تحلیل داده ها از روش های پیشرفته و جدید مدل بندی داده های شمارشی و روش های ابتکاری مطرح شده در مقاله، استفاده شد.
نتایج مدل بندی مقادیر مدت اقامت مادران نشان داد که در ابتدا مدل دو جمله ای منفی با توجه به اینکه مقادیر واریانس و میانگین متغیر پاسخ برابر نبودند، مدل مناسبی جهت تبیین مقادیر مدت اقامت مادران بوده است و متغیرهای وجود فرزند ناهنجار، نوع زایمان (طبیعی، سزارین) و دو قلو زایی متغیرهای معنادار آماری در این مدل بر روی مقادیر مدت زمان اقامت مادران بوده اند. در صورتیکه از مدل های اختصاصی تر جهت این مدل بندی استفاده شود (مدل های بریده شده در نقطه صفر پوآسنی و دو جمله ای منفی)، مدل بکاربرده شده بیشتر مناسب است و متغیرهای سن، توان دوم سن، وجود فرزند ناهنجار، نوع زایمان، دوقلوزایی و سه قلوزایی متغیرهای معنادار در تبیین مقادیر مدت اقامت مادران بوده اند.
در مقالعه حاضر با توجه به ارایه یک تغییر متغیر ساده بر روی مقادیر مدت اقامت مادران، یک مدل مناسب آماری جهت تبیین آنها و مدل بندی این مقادیر بدست آمد. مدل بدست آمده متغیرهای بیشتری را با توجه به اختصاصی تر بودند این مدل نسبت به مدل های رایج ارایه نمود.

پرسنل بهداشتی و دانشجویان پزشکی در مقایسه با سایر گروه های جامعه به دلیل مواجهه مکرر با بیماران و فرآورده های خونی و نیز ترشحات قسمت های مختلف بدن در ریسک بالاتر ابتلا به بیماری های عفونی از جمله هپاتیت B قرار دارند. یکی از راه های پیشگیری، مصون سازی توسط واکسیناسیون علیه این بیماری ها است. هدف از این مطالعه، تعیین سطح آنتی بادی ضد ویروس هپاتیت B پس از واکسیناسیون بود.
این مطالعه توصیفی- مقطعی بر روی تعداد 36 نفر از اینترن های دانشگاه علوم پزشکی لرستان که 3 دوز واکسن را به صورت کامل دریافت نموده و از آخرین زمان تزریق آنها حداکثر 6 سال گذشته است، انجام شد. نمونه های خون گرفته شده از لحاظ سطح آنتی بادی ضد ویروس هپاتیت B به طریقه الیزا بررسی شدند.
نتایج حاکی از آن بود که 44.4 درصد اینترنها پاسخ ایمنی متوسط و در حد قابل قبول نسبت به واکسیناسیون داشته(100MIU> HBs Ab> 10MIU) و 55.6 درصد اینترنها از سطح ایمنی خوبی نسبت به واکسیناسیون برخوردار بودند (100 MIU<).
عدم پاسخ به واکسیناسیون درهیچ کدام از اینترن ها مشاهده نشد (<10 MIU). بین آنتی بادی ضد هپاتیت B (HBs Ab)، گروه سنی، جنسیت، فاصله آخرین تزریق واکسن و نیز رعایت فواصل بین تزریق 3 دوز واکسن رابطه معنی داری بدست نیامد.
کل نتایج بیانگر پاسخ ایمنی مناسب و قابل قبول در اینترنهای تحت مطالعه نسبت به دریافت 3 دوز واکسن بود.

عمل جراحی کاتاراکت شایعترین نوع جراحی چشمی است که کیفیت مناسب عمل به بهبود بینایی کمک خواهد کرد. شایعترین عارضه بعد از عمل کاتاراکت، یووئیت است که زمان بروز آن معمولا اوایل هفته دوم تا اواخر هفته سوم بعد از عمل می باشد. هدف از انجام این مطالعه مقایسه میزان بروز یووئیت بعد از عمل کاتاراکت با استفاده از مواد ویسکوالاستیک و هوا بود.
این کارآزمایی بالینی بر روی 280 نفر از بیماران کاندید کاتاراکت چشم انجام شد. بیماران به طور تصادفی به دو گروه A و B تقسیم و تحت عمل جراحی قرار گرفتند. در گروه A برای جایگذاری لنز در داخل کپسول از ژل استفاده شد و در گروه B از هوای معمولی اتاق عمل استفاده شد. کلیه بیماران از روز اول بعد از عمل تا هفته چهارم بعد از عمل به طور مداوم (هفته ای یک بار) ویزیت شدند و هر بار به بیماران توصیه می شد در صورت تاری دید، درد و یا قرمزی شدید چشم فورا مراجعه نمایند. اطلاعات بدست آمده توسط نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند.
از کل بیماران مورد مطالعه 140 نفر زن و 140 نفر مرد بودند. دامنه سنی بیماران 110-20 سال بود. از مجموع 280 نفر که تحت مطالعه قرارگرفتند 33 نفر (11.78%) دچار یووئیت بعد از عمل شدند که میزان بروز یووئیت در گروه A(گروهی که از ژل استفاده می کردند) 12.85% و در گروه B (گروهی که از هوا استفاده می کردند) 10.71% بود. آزمون Z فیشر تفاوت معنی داری بین میزان بروز یووئیت در دو گروه نشان نداد.
نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که بین سایر عوارض عمل از قبیل فشار بالا که از 20، قرارنگرفتن لنز بیرون از کپسول در دو گروه تفاوت معنی دار وجود نداشت.
با توجه به نتایج به دست آمده بین میزان بروز یووئیت در گروهی که ژل استفاده می کردند در مقایسه با گروهی که از هوا استفاده می کردند تفاوت معنی داری وجود نداشت. بنابراین با توجه به هزینه بالای ژل و دردسترس بودن هوا، توصیه می شود که از هوا در جریان عمل کاتاراکت استفاده شود.

روش درمان ایده آل درنارسایی قلب راست ناشی از بالا بودن فشارخون شریان ریوی که به علت آریتمی بطنی عارضه دار ایجاد شده باشد، هنوز مشخص نشده است. هرچند، چندین گزارش موردی در مورد بیماران آماده پیوند قلب که از قلب مصنوعی چپ یا قلب مصنوعی دو بطنی به عنوان پل پیوند استفاده شده، در ژورنالها چاپ شده است؛ اما هنوز گزارشی در مورد استفاده از پمپ سانتریفوژی برای درمان نارسایی قلب راست همراه با آریتمی بطنی چاپ نشده است.
معرفی مورد: بیمار زنی 51 ساله از نواحی روستایی کردستان بود که به علت تنگی شدید دریچه میترال و وجود لخته در دهلیز چپ، جهت تعویض دریچه و تخلیه لخته به این مرکز ارجاع شده بود. بعد از تعویض دریچه میترال و تخلیه لخته دهلیز چپ به علت بالا بودن فشار شریان ریوی(110 mmHg) بیمار با وجود کاربرد داروهای اینوتروپ با حداکثر دوز، از دستگاه گردش خون برون پیگیری جدا نشد و به این علت با تعبیه بالون پمپ، بیمار به بخش مراقبت های ویژه انتقال یافت. در بخش مراقبت های ویژه به علت کاهش شدید فشارخون و تاکی کاردی و فیبریلاسیون بطنی مقاوم به درمان، بطور مکرر کاردیوورژن گردید و سرانجام تصمیم به تعبیه پمپ سانتریفوژی برای حمایت از بطن راست نارسا گرفته شد. بعد از 2 روز بیمار از قلب مصنوعی مذکور جدا شد و 7 روز بعد بالون پمپ خارج گردید و با وجود نارسایی تنفسی و تراکئوستومی بیمار کاملا بهبود یافت و مرخص شد.
هر چند نارسایی قلب راست ناشی از فشارخون شدید شریان ریوی یک عارضه شوم بعد از عمل جراحی قلب باز است؛ اما در این بیمار استفاده توام از بالون پمپ و بیوپمپ برای نارسایی قلب راست باعث بهبودی بیمار شد.