مجله مطالعات علوم پزشکی
سال پانزدهم شماره 4 (زمستان 1383)

در سال های اخیر میکروآلبومینوری به عنوان نشانه ای از وجود عوامل خطر ساز بیماری های قلبی و عروقی مطرح شده است، ولی مکانیسم ارتباط آن با عوامل فوق کاملا روشن نمی باشد. شیوع این حالت در افراد سالم در جوامع مختلف، کاملا متفاوت بوده و در محدوده %5 تا %55 گزارش شده است. هدف از انجام این مطالعه بررسی شیوع میکروآلبومینوری و ارتباط آن با عوامل خطر ساز بیماری های قلبی عروقی در گروهی از افراد ظاهرا سالم می باشد.
از بین 360 فرد مراجعه کننده به آزمایشگاه کلینیکی، 280 نفر انتخاب و وارد مطالعه شدند. نسبت آلبومین به کرآتینین در ادرار اول صبح محاسبه و به عنوان شاخصی از سرعت دفع آلبومین در نظر گرفته شد. افراد مورد مطالعه به دو گروه میکروآلبومینوری و نرمال تقسیم و عوامل خطر ساز بیماری های قلبی عروقی از قبیل فشار خون بالا، چاقی، لیپیدها و لیپوپروتئین ها در آنها مقایسه گردید. برای مقایسه لیپیدها و لیپوپروتئین ها در دو گروه مورد مطالعه از t-test و برای مقایسه لیپوپروتئین – ا از U-test استفاده شد. برای مقایسه متغیرهای کیفی از آزمون مجذور کای و برای تعیین همبستگی متغیرها با میکروآلبومینوری از آزمون همبستگی کمک گرفته شد.
تعداد 160 نفر ازکل 280 نفر (%57) دچار میکروآلبومینوری بودند. در افراد میکروآلبومینوری در مقایسه با گروه شاهد، فشار خون بالا شایع تر (%56.5 در مقابل %17.4 در گروه آلبومینوری طبیعی) و غلظت پلاسمایی تری گلیسیرید بالاتر (P=0.01، mg/dl 187±144در مقابل mg/dl 220 ±120) بود. در مورد سایر عوامل خطر ساز از جمله غلظت کلسترول تام، کلسترول موجود در لیپوپروتئین های سبک و سنگین در دو گروه اختلاف معنی داری مشاهده نشد.
در مجموع چنین نتیجه گیری شد که شیوع میکروآلبومینوری در جامعه مورد مطالعه بالا می باشد. سرعت دفع آلبومین از طریق ادرار با افزایش فشار خون و افزایش غلظت تری گلیسیرید در ارتباط بوده ولی به غلظت کلسترول تام و لیپوپروتیین های ناقل کلسترول ارتباطی ندارد.

مرگ و میر کودکان زیر یک سال که ناشی از فقر، گرسنگی، عدم آگاهی و اعمال سیاست های سلطه جویانه در بسیاری از کشورهای جهان است. از طرف دیگر، یکی از بهترین شاخص های ارزیابی سطح سلامت در جوامع می باشد که به عوامل مختلفی بستگی دارد. هدف از این مقاله بررسی اکولوژیک عوامل موثر بر میزان مرگ و میر کودکان زیر یک سال در سطح استان های کشور می باشد.
اطلاعات و داده ها، از طرح های بررسی شاخص های چندگانه زنان و کودکان در سال 1377، گزارش های مرکز آمار ایران از شاخص های جمعیتی در سال 2003، طرح هزینه و درآمد خانور در سال 1381، طرح بررسی سلامت و بیماری در ایران سال 1378 به دست آمده است. متغیر وابسته میزان مرگ و میر کودکان و متغیرهای مستقل میزان بی سوادی زنان 15-49 ساله، درصد سزارین، هزینه های معرفی خانوار، درصد شهرنشینی، بعد خانوار، درصد زنان شاغل برحسب 28 استان کشور است. برای تجزیه وتحلیل آماری داده ها، از روش آنالیز مسیری استفاده گردید که در آن اثر مستقیم، غیر مستقیم و کل متغیرها درمدل ساختاری برآورد شد.
بر اساس ضرایب استاندارد شده، میزان بی سوادی زنان 49-15 ساله به عنوان مهمترین عامل، به میزان 0.816 واحد موجب افزایش مرگ و میر کودکان می گردد که بخشی از این اثر به طور غیر مستقیم و به میزان 0.347 از طریق شهرنشینی و درصد سزارین اعمال می شود. شاخص هزینه های مصرفی خانوار اثر کاهنده مستقیم به میزان -0.353 و درصد سزارین نیز همین اثر را به میزان -0.236 بر روی میزان مرگ و میرکودکان دارد درصد شهرنشینی تاثیر چندانی نشان نمی دهد.
بی سوادی زنان از عوامل مهم است که کاهش میزان آن منجر به تغییر در نگرش زنان در استفاده بهینه از درآمد خانوار و هزینه کردن آن در مواد مصرفی خانوار می گردد و موجب افزایش کیفیت تغذیه مادران می شود. همچنین می تواند فرهنگ خانواده را در استفاده از خدمات بهداشتی با کیفیت بالا و خدمات شهری افزایش دهد که تعامل عوامل فوق منجر به کاهش میزان مرگ و میر کودکان می گردد

تکوین سیستم عصبی در دوران جنینی با حضور عوامل خارجی از جمله عصاره های گیاهی بسیار حساس است. گیاه بنگ دانه که در طب سنتی برای درمان بیماری های مختلف از جمله بیماری های عصبی استفاده می گردد حاوی الکالوییدهای آنتی- کولینرژیک (آتروپین و هیوسین) می باشد. هدف اصلی از این مطاله، تعیین تاثیرات تجویز پیش از تولد عصاره الکلی برگ این گیاه بر فعالیت های تعادلی و حرکتی موش های متولد شده است.
مواد و در این بررسی در روزهای 8-6 جنینی (مرحله تکوین سیستم عصبی) عصاره اناتولی برگ گیاه بنگ دانه به صورت درون صفاقی به شش موش نژاد Balb/Cتزریق شد. یک ماه بعد از تولد با استفاده از دستگاه های روتارود و فعالیت سنج حرکتی به ترتیب میزان زمان حفظ تعادل و فعالیت های حرکتی موش ها مورد سنجش قرار گرفته شد.
نتایج نشان داد که در موش های تیمار شده مدت زمان حفظ تعادل، حرکات کلیشه ای، حرکات چرخشی و همچنین مسافت طی شده کاهش ولی مدت زمان استراحت افزایش یافته است.
احتمالا عصاره این گیاه اثرات پایداری به واسطه حضور عوامل آنتی کولینرژیک خود بر سیستم های حرکتی تعادلی برجای گذاشته است. به رغم اینکه این گیاه در درمان برخی بیماری ها کاربرد دارد پیشنهاد می گردد که مصرف این گیاه در دوران بارداری با احتیاط انجام گیرد.

تست میکروآلبومینوری یک وسیله تشخیصی برای غربال بیماران در معرض خطر ابتلا به نفروپاتی می باشد. از طرفی در بیماران با میکروآلبومینوری احتمال وقوع حوادث قلبی – عروقی و مرگ زودرس بیشتر است. در این مطالعه، ارزش میکروآلبومینوری به عنوان یک معیار خطر پیشرفت اختلالات قلبی – عروقی از طریق بررسی ارتباط آن با وسعت ضایعات کرونری مورد ارزیابی قرار گرفته است.
مواد و جمعیت مورد مطالعه 228 بیمار مبتلا به ضایعات کرونری هستند که بیماری آنها با روش آنژیوگرافی تایید شده است. میانگین سنی آنها 60 سال و همگی در بیمارستان شهید مدنی تبریز بستری بودند. یک گروه کنترل (به تعداد 114نفر) افراد به ظاهر سالم، که از نظر سن و جنس با بیماران برابر سازی شده بودند، نیز در نظر گرفته شد. مقادیر قند خون ناشتا، کراتینین سرم، قند خون دو ساعت بعد از غذا در نمونه وریدی به روش استاندارد اندازه گیری شد. در نمونه ادرار اتفاقی کراتینین به روش ژافه و میکروآلبومینوری به روش ایمنوتوربیدومتری در دستگاه اتوآنالیزر اندازه گیری گردید. نتایج به وسیله تست های آماری آنالیز واریانس یکطرفه، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
در نتایج به دست آمده نسبت آلبومین بر کراتینین ادراری در بیماران، نسبت به گروه کنترل به طور قابل توجهی بالاتر بود (CI=%95, P>0.05). ارتباط مستقیمی بین میکروآلبومینوری و وسعت ضایعات آترواسلکروز ملاحظه گردید. (CI=%95, P=0.009) افزایش نسبت آلبومین بر کراتینین ادراری به طور قابل توجهی با دیابت ارتباط داشت (P=0.00) اما ارتباط معنی داری بین نسبت آلبومین بر کراتینین ادراری و سایر فاکتورها مشاهده نشد. (P>0.05).
نتایج این مطالعه نشان می دهد که بین وسعت ضایعات آترواسکلروز و میکروآلبومینوری ارتباط مستقیم وجود دارد. ارتباط بین دیابت و میکروآلبومینوری نیز معنی دار بود. این حقیقت ممکن است به افزایش خطر بیماری های قلبی – عروقی در بیماران دیابتی مربوط باشد. ارتباط بین فشار خون و میکروآلبومینوری نیز قبلا نشان داده شده است. لذا اگر چه عوامل خطری مثل هیپرتانسیون و دیابت به عنوان علل بیماری های قلبی – عروقی شناخته شده اند ولی ممکن است میکروآلبومینوری نیز یک شاخص کمک کننده برای بروز حوادث قلبی – عروقی باشد.

تست میکروآلبومینوری یک وسیله تشخیصی برای غربال بیماران در معرض خطر ابتلا به نفروپاتی می باشد. از طرفی در بیماران با میکروآلبومینوری احتمال وقوع حوادث قلبی – عروقی و مرگ زودرس بیشتر است. در این مطالعه، ارزش میکروآلبومینوری به عنوان یک معیار خطر پیشرفت اختلالات قلبی – عروقی از طریق بررسی ارتباط آن با وسعت ضایعات کرونری مورد ارزیابی قرار گرفته است.
مواد و جمعیت مورد مطالعه 228 بیمار مبتلا به ضایعات کرونری هستند که بیماری آنها با روش آنژیوگرافی تایید شده است. میانگین سنی آنها 60 سال و همگی در بیمارستان شهید مدنی تبریز بستری بودند. یک گروه کنترل (به تعداد 114نفر) افراد به ظاهر سالم، که از نظر سن و جنس با بیماران برابر سازی شده بودند، نیز در نظر گرفته شد. مقادیر قند خون ناشتا، کراتینین سرم، قند خون دو ساعت بعد از غذا در نمونه وریدی به روش استاندارد اندازه گیری شد. در نمونه ادرار اتفاقی کراتینین به روش ژافه و میکروآلبومینوری به روش ایمنوتوربیدومتری در دستگاه اتوآنالیزر اندازه گیری گردید. نتایج به وسیله تست های آماری آنالیز واریانس یکطرفه، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
در نتایج به دست آمده نسبت آلبومین بر کراتینین ادراری در بیماران، نسبت به گروه کنترل به طور قابل توجهی بالاتر بود (CI=%95, P>0.05). ارتباط مستقیمی بین میکروآلبومینوری و وسعت ضایعات آترواسلکروز ملاحظه گردید. (CI=%95, P=0.009) افزایش نسبت آلبومین بر کراتینین ادراری به طور قابل توجهی با دیابت ارتباط داشت (P=0.00) اما ارتباط معنی داری بین نسبت آلبومین بر کراتینین ادراری و سایر فاکتورها مشاهده نشد. (P>0.05).
نتایج این مطالعه نشان می دهد که بین وسعت ضایعات آترواسکلروز و میکروآلبومینوری ارتباط مستقیم وجود دارد. ارتباط بین دیابت و میکروآلبومینوری نیز معنی دار بود. این حقیقت ممکن است به افزایش خطر بیماری های قلبی – عروقی در بیماران دیابتی مربوط باشد. ارتباط بین فشار خون و میکروآلبومینوری نیز قبلا نشان داده شده است. لذا اگر چه عوامل خطری مثل هیپرتانسیون و دیابت به عنوان علل بیماری های قلبی – عروقی شناخته شده اند ولی ممکن است میکروآلبومینوری نیز یک شاخص کمک کننده برای بروز حوادث قلبی – عروقی باشد.

با وجود 50 سال اختلاف نظر و سلیقه، الکتروشوک هم چنان جای اصلی خود را در درمان بیماری های روانی شدید و غیرقابل کنترل حفظ کرده است. در 20 سال گذشته پس از بحث و جدال ها و حتی مبارزات متعصبانه، با تحقیقات دقیق علمی که در مراکز علمی دنیا صورت گرفت بالاخره این روش درمانی موثر، مورد قبول همگان «روشن بین» قرار گرفت، با پیشرفت تکنولوژی و انجام بیهوشی و متدهای کاربردی جدید جای خود را به عنوان یکی از موثرترین، مطمئن ترین و بی خطر ترین روش های درمانی در روانپزشکی مدرن باز و به خوبی حفظ کرده است. در ایران این روش درمان نخستین بار در سال 1314 به کار گرفته شد و امروزه نیز جای خود را در درمان های روزمره روانپزشکی بازکرده است.
مطالعات گذشته نشان دهنده این است که الکتروشوک سبب ضایعه ارگانیک مغزی به خصوص کاهش حافظه یا ناتوانی مغزی می شود. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات حافظه قبل و بعداز انجام الکتروشوک است تا معلوم گردد که آیا این کار باعث کاهش حافظه می گردد یا خیر؟ مواد و این مطالعه به صورت توصیفی و آینده نگر بر روی یکصد بیمار مراجعه کننده به بیمارستان رازی تبریز انجام شده است. افراد مورد مطالعه نخست با اقدامات تشخیصی اولیه با استفاده از تست ضریب حافظه بررسی و سپس تحت درمان با الکتروشوک واقع شدند. این افراد از نظر ضریب حافظه مورد ارزیابی قرار گرفته و بعد از یک ماه ارزیابی مجدد تکرار گردید. نتایج با استفاده از نرم افزار SPSS 11 مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته است.
بیماران اسکیزوفرنی و سایر اختلالات سایکوتیک و افسردگی اساسی و اختلالات دوقطبی به ترتیب با 48 درصد، 34 درصد و 14 درصد گروه های بیماری را تشکیل می دادند. کاهش ضریب حافظه در بیماران اسکیزوفرنی بلافاصله بعد از الکتروشوک 4.12 درصد و در بیماران با افسردگی اساسی و اختلالات دو قطبی کاهش ضریب حافظه به ترتیب 5.5 و 6.5 درصد بود. نتایج مشابهی با مقادیری بهبود بعد از یک ماه مشاهده گردید. بین فاکتورهای فردی و اجتماعی مانند جنس و میزان تحصیلات دفعات سابقه درمان با الکتروشوک ارتباطی با عوارض الکتروشوم به دست نیامد.
نتایج این مطالعه در تایید نتایج سایر مطالعات نشان دهنده آن است که کاهش حافظه در بیماران تحت درمان با تشنج برقی عارضه ای موقت و گذرا می باشد. اما به منظور دستیابی به نتایج درمان بهتر با عارضه کمتر انجام معاینات بالینی اولیه و شناخت بیماری های زمینه ای به ویژه در زمینه اختلالات مغزی و قلبی می تواند از عوارض مربوط به کاهد.

روش داپلر ترانس کرانیال روشی است که به اندازه گیری سرعت جریان خون مغز در عروق اصلی مغز با استفاده از سونوگرافی و اصل دالپر می پردازد. با توجه به نقش تجربه در روش های سونوگرافیک از جمله مطالعه داپلر ترانس کرانیال و راه اندازی آن در دو مرکز پزشکی رازی و امام دانشگاه علوم پزشکی تبریز از سال 1379 گروه تحقیق بر آن شد تا میزان تکرارپذیری اندازه گیری ها را بررسی نماید.
مواد و در این بررسی 20 بیمار بستری در بخش اعصاب مرکز پزشکی رازی تبریز انتخاب شدند. نخست توسط معاینه گر اول سرعت جریان خون متوسط در 11 شریان اصلی مغز شامل شرایین مغزی میانی، مغزی قدامی، مغزی خلقی، سیفون کاروتید و ورتبرال در دو طرف راست و چپ و شریان بازیلر ثبت شد. سپس معاینه کننده دیگر به فاصله 0-3 روز همان بیماران را دوباره با همان دستگاه مورد بررسی قرار داده و نتایج را ثبت نمود. در نهایت مقادیر به دست آمده با هم مقایسه و با روش آماری تکرار، اندازه گیری آنالیز گردید.
اختلاف اندازه گیری سرعت جریان خون متوسط در تمام شرایین مذکور از نظر آماری معنی دار نبوده و میزان آلفای کورنباخ 0.81670 بدست آمد که تکرار پذیری بسیار بالایی را نشان می دهد، که در مقایسه با مطالعات متعدد منتشره همسانی مناسبی دارد.
با توجه به تحقیق حاضر روش داپلر ترانس کرانیال می تواند توسط افراد با تجربه و با اختلاف اندازه گیری غیر قابل ملاحظه مورد استفاده قرار گیرد.

بیماری های جهاز صفراوی از شایع ترین بیماری ها است که از نشانه های اصلی آنها ایجاد تغییر در قطر مجاری صفراوی است. برای تفسیر درست این نشانه دانستن میانگین و محدوده طبیعی قطر ضرورت دارد. هدف اصلی از این بررسی بدست آوردن میانگین و محدوده طبیعی قطر مجرای مشترک صفراوی در افراد بالغ با سونوگرافی است. اهداف فرعی بررسی شامل: همبستگی بین متغیر قطر مجرا و متغیرهای قد، وزن و سن افراد و بررسی وجود اختلاف معنی دار بین میانگین بدست آمده با میانگین تحقیقات قبلی و همچنین گروه زن و مرد می باشد.
مواد و در این مطالعه آینده نگر از 106 بیمار 18-60 ساله مراجعه کننده به بخش سونوگرافی بیمارستان امام خمینی تبریز جهت ناراحتی غیر مرتبط با جهاز کبدی- صفراوی، قطر مجرای مشترک با سونوگرافی اندازه گیری شد.
در این بررسی میانگین قطر مجرای مشترک صفراوی با محدوده اطمینان %95 برابر 2.26 ±3.82 میلی متر بدست آمد. بین میانگین بدست آمده و میانگین مندرج در اکثر منابع (4 میلی متر) و بین میانگین گروه زن و مرد اختلاف معنی داری مشاهده نشد (P<0.05). بین متغیر قطر مجرا و متغیرهای وزن و سن همبستگی مثبت وجود دارد.
می توان در کارهای سونوگرافی بالینی جهت تفکیک موارد طبیعی از غیر طبیعی به این ارقام مراجعه کرد. این بررسی از نوع مشاهده ای است و نمی تواند رابطه علت معلولی را نشان دهد.

پیدایش مشکلات حاملگی در پی اختلال فشار خون از مشکلات شایع می باشد با توجه به اینکه پاتوژنز این بیماری تا کنون به طور دقیق مشخص نشده است ولی شواهدی در مورد نقش هورمون های جنسی در روند این بیماری موجود می باشد. جهت بررسی نقش پروژسترون، تستوسترون توتال، تستوسترون آزاد و دهیدرواپی اندروسترون سولفات سرم در بیماری پره اکلامپسی، این مطالعه انجام شده است.
مواد و در این بررسی 19 زن باردار اول زای مبتلا به پره اکلامپسی از میان مراجعه کنندگان به بیمارستان کوثر ارومیه با 17 زن باردار سالم مشابه که از نظر سن مادر، سن بارداری و نمایه توده بدنی با هم شبیه بودند انتخاب شدند. بیماران دو گروه از نظر چهار هورمون پیشگفت مورد مقایسه قرار گرفتند. جهت آزمون معنی داری دو گروه از آزمون t مستقل استفاده شد و P<0.05 معنی دار در نظر گرفته شد.
بین دو گروه از نظر سطح سرمی تستوتسترون توتال و دهیدرواپی اندروسترون سولفات اختلافی مشاهده نگردید، اما در گروه پره – اکلامپسی سطح سرمی تستوتسترون آزاد و پروژسترون نسبت به گروه باردار سالم کاهش معنی دار را نشان داد (P<0.05).
پروتئین گیرنده هورمون های جنسی در پره اکلامپسی افزایش می یابد و موجب کاهش تستوسترون آزاد سرم می شود. پروژسترون از راه های مختلف می تواند سبب شل شدن عضله صاف جدار عروق خونی و در نتیجه کاهش فشار خون شود. بنابراین کاهش پروژسترون در پره اکلامپسی می تواند دلیل نقش این هورمون در بیماری پره اکلامپسی باشد. البته برای اثبات این موضوع مطالعات تکمیلی زیادی مورد نیاز می باشد.

پیدایش مشکلات حاملگی در پی اختلال فشار خون از مشکلات شایع می باشد با توجه به اینکه پاتوژنز این بیماری تا کنون به طور دقیق مشخص نشده است ولی شواهدی در مورد نقش هورمون های جنسی در روند این بیماری موجود می باشد. جهت بررسی نقش پروژسترون، تستوسترون توتال، تستوسترون آزاد و دهیدرواپی اندروسترون سولفات سرم در بیماری پره اکلامپسی، این مطالعه انجام شده است.
مواد و در این بررسی 19 زن باردار اول زای مبتلا به پره اکلامپسی از میان مراجعه کنندگان به بیمارستان کوثر ارومیه با 17 زن باردار سالم مشابه که از نظر سن مادر، سن بارداری و نمایه توده بدنی با هم شبیه بودند انتخاب شدند. بیماران دو گروه از نظر چهار هورمون پیشگفت مورد مقایسه قرار گرفتند. جهت آزمون معنی داری دو گروه از آزمون t مستقل استفاده شد و P<0.05 معنی دار در نظر گرفته شد.
بین دو گروه از نظر سطح سرمی تستوتسترون توتال و دهیدرواپی اندروسترون سولفات اختلافی مشاهده نگردید، اما در گروه پره – اکلامپسی سطح سرمی تستوتسترون آزاد و پروژسترون نسبت به گروه باردار سالم کاهش معنی دار را نشان داد (P<0.05).
پروتئین گیرنده هورمون های جنسی در پره اکلامپسی افزایش می یابد و موجب کاهش تستوسترون آزاد سرم می شود. پروژسترون از راه های مختلف می تواند سبب شل شدن عضله صاف جدار عروق خونی و در نتیجه کاهش فشار خون شود. بنابراین کاهش پروژسترون در پره اکلامپسی می تواند دلیل نقش این هورمون در بیماری پره اکلامپسی باشد. البته برای اثبات این موضوع مطالعات تکمیلی زیادی مورد نیاز می باشد.