نشریه جستارهای نوین ادبی
سال سی و هشتم شماره 1 (پیاپی 148، بهار 1384)

شعر در فرهنگهای مختلف ویژگی های خاص خود را دارد اما مطمئنا مطالعه و مقایسه عمیق فلسفی شعر نزد شعرا و اندیشمندان ملل گوناگون می تواند بینش ژرفتری درباره این پدیده مشترک بشری به دست دهد. بر این اساس در مقاله حاضر پس از مقدمه ای درباره زندگی و آثار پل والری (1945 - 1871)، شاعر سمبولیست فرانسوی و نگاهی به اساسی ترین اصول مکتب سمبولیسم، فلسفه شعر از دیدگاه این شاعر بزرگ تشریح و آنگاه یکی از شعرهای معروف وی ترجمه و تحلیل شده است. نتیجه این مطالعه نشان می دهد که اندیشه های پل والری علی رغم تفاوت در زمان و مکان، به دلیل ماهیت کلی خود می تواند هم در ادراک جنبه های عمیقتر تعریف شعر و هم در شناخت بهتر شعر فارسی مفید باشد.

هرمنوتیک، بخشهایی از دانش بشری را به بازنگری واداشته و موجب دگرگونی چشمگیری در نظریه پردازی ادبی شده است. عرصه هرمنوتیک گسترده است است؛ چرا که از یک سو به مثابه سخنی فلسفی، در چارچوب هستی شناسی جای می گیرد و از سوی دیگر، به عنوان روشی خاص در برخورد با متن، به مباحثی مانند ماهیت متن و تفسیر و تاویل متن از افق نگاه مخاطبان با موضوعی در خور توجه، یعنی فهم متن می پردازد. تمایز رولان بارث بین «متن خواندنی» و «متن نوشتنی»، از مباحثی است که در بررسی مساله معنا، می تواند جایگاه بارزی داشته باشد...

با وجود فراوانی پژوهش درباره خیام و رباعیات و پرداختن از منظرهای مختلفی به شخصیت و شعر او، هنوز بسیاری از پرسشهای بی پاسخ یا شبه های حل ناشده در این زمینه باقی است. گاهی رباعیات مبنای شناخت خیام بوده است و گاهی خیام (خیام فیلسوف وعالم) اساس گزینش رباعیات قرار گرفته است. در هر دو مورد آنچه کمتر مورد توجه بوده، لوازم و عناصر سخن شاعرانه و نسبت شعر با اندیشه و واقعیت زندگی و شخصیت شاعر است. این مقاله بر این فرض استوار است که ما نمی توانیم رباعیات را معیار درست و کاملی برای شناخت خیام به شمار آوریم...

نیما یوشیج پایه گذار شعر نو فارسی است و از روحیه و شخصیتی رمانتیک برخوردار بوده است. این ویژگی رمانتیک در سالهای آغازین شاعری او نمود و بروز بیشتری یافته است. در این مقاله سعی شده است شخصیت رمانتیک نیما و دیدگاه های نظری او در این این باب، صرف نظر از شعرش، بررسی شود. رمانتیسم نیما در حد فاصل رمانتیسم اجتماعی عصر مشروطه و رمانتیسم احساساتی دهه بیست و سی شمسی جای دارد و می توان آن را رمانتیسم طبیعت گرا نامید. مهمترین ویژگی های نیمای رمانتیک عبارتند از عشق، رمانتیک، طبیعت گرایی، بدوی پسندی، ایده آلیسم و ذهن گرایی، میل به انزوا، دلبستگی به آثار رمانتیکهای اروپایی و...

هدف از این مقاله، ترسیم عوامل مختلفی است که در روند بازگشت به ماجرا پردازی در ادبیات پسامدرن فرانسه نقش بسزایی داشته اند. پردازش ماجرا که همواره محور اصلی رمان سنتی در قبل از 1950 بوده است بعد از سال 1950 در دوره رمان نویسان نو دستخوش تحولات متعددی شده است. امروزه در ادبیات پسامدرن اهمیت ماجرا پردازی مشهود است، از این رو در اینجا سعی شده چگونگی و شیوه های بازگشت به ماجرا پردازی در ادبیات پسامدرن فرانسه نشان داده شود.

یکی از مهمترین مضامین مشترک قابل بررسی در آثار سه ادیب بزرگ جهانی، حافظ و گوته و پوشگین، موضوع «عشق» است. حافظ آشکارا خود را «بنده عشق» می خواند و عشق را ماندگارترین صدا در همه اعصار در زیر این گنبد دوار می داند. گوته نیز در دیوان غربی - شرقی با الهام گیری از حافظ، عشقی انسانی و آسمانی را به نمایش می گذارد، و در سرگذشت ورتر از عشقی نافرجام سخن می گوید، و در فاوست، عشق مارگریت را مایه نجات روح سرگشته فاوست معرفی می کند...

تغییر بنیادی در جهان بینی بشر، طی دو قرن اخیر و تحول اساسی نظریه های علمی - فلسفی از مفهوم ثبات به مفهوم تغییر دائمی و نسبیت همه واقعیتهای خارجی و تلقی ماده به عنوان مبنای هستی همه از یک سو، وقایع سیاسی جهان بخصوص وقایع نیمه اول قرن بیستم از سوی دیگر، زمینه فکری را برای پذیرش عقیده و بیهودگی و بیهدفی وجود و عالم و اعتقاد به تابعیت قهری و جبری انسان در برابر عوامل فیزیکی، محیطی، مادی و روانی فراهم ساخت. محصول چیرگی این عقیده بر اندیشه ذهن بشر بیگانگی او از خویش و از معنویت و از عالم خارجی و واقعی بود...

در این مقاله ابتدا به جایگاه متون ادبی و اهمیت آشنا ساختن آحاد ملت با این رکن مهم میراث فرهنگی هر کشور، و سپس به وجوه نگاه به این متون در سطوح مختلف نظام آموزشی کشور اشاره شده است. ضرورت رعایت تسلسل آموزش مهارتهای گوناگون آشنای و شناخت متون ادبی طی سرفصلهای خاص و جداگانه، مقایسه اجمالی سرفصلهای موجود در این زمینه در برنامه های آموزشی سه گرایش ادبی فارسی، فرانسه و انگلیسی در دانشگاه های کشور، تاکید بر ضرورت توجه بیشتر به تقویت مهارت نگارشی دانشجویان در گرایش ادبی به عنوان مهمترین مهارت ادبی، اشاره به عناوین و تمرینهای تقویت مهارت نگارشی در نظام آموزشی فرانسه وتحولات انجام گرفته، تعریف و مقایسه اجمالی مهمترین شیوه های تقویت مهارت ادبی دانشجویان در سرفصلهای درسی رشته ادبیات فرانسه در دانشگاه های ایران و فرانسه از جمله مباحث بعدی این سخن خواهد بود...

موپاسان، نویسنده شهیر قصه ها و داستانهای کوتاه در ادبیات فرانسه، فعالیت ادبی خود را در دوره ای آغاز کرد که در قلمرو نثر، مکتبهای رئالیسم و ناتورالیسم در اوج رونق بودند. او به رغم آنکه از چهره های شاخص این مکاتب، بویژه گوستاوفلویر و امیل زولا بسیار الهام پذیرفت، توانست در نگارش قصه ها و داستانهای کوتاه و بلند خود مستقل عمل کند و شکل جدیدی از قصه نویسی را به وجود آورد. سبک و سیاق و تار و پود نوشته های موپاسان که منحصر به خود اوست از جهات مختلف قابل توجه و بررسی است...

اصطلاح پست مدرن - صرف نظر از ورود به حوزه گفتمانهای فلسفی آن - در ادبیات داستانی به آثاری اطلاق می شود که ویژگی هایی همچون: تناقض، عدم انسجام، عدم قطعیت، معنا باختگی، حضور راوی، روایتهای تو در تو و... در آنها سایه افکنده است. رمان «کولی در کنار آتش» نوشته منیرو روانی پور را نمی توان به طور قطع در زمره آثار پست مدرنیستی قلمداد کرد، زیرا رمان در چارچوب کلی خود دارای فرجام مشخصی است، حال آنکه عدم قطعیت و فرجامنامشخص یکی از اصلی ترین مشخصه های چنین آثاری است...

شعر «نشانی» از جمله برترین اشعار سپهری است. در این مقاله سعی بر آن است که اولا علل برتری این شعر را بیان کنیم، ثانیا به تفسیری دست یابیم که در افقی نزدیکتر به ذهنیت شاعر باشد. برای این کار و نیز گریز از جزم اندیشی، شعر را بر مبنای اندیشه سیال شاعر در هشت کتاب تفسیر کرده ایم؛ یعنی مفاهیم مختلف کلمات کلیدی شعر «نشانی» را در این کتاب یافته، نزدیکترین مفهوم با شعر «نشانی» را انتخاب کرده ایم و بر مبنای آن به توضیح شعر پرداخته ایم.