ماهنامه جهان انرژی
پیاپی 2 (مهر 1384)

لایحه تشکیلات کلان کشوری در آخرین روزهای کاری دولت آقای خاتمی نیز در حال سپری کردن مراحل بررسی بود. بر اساس این لایحه 8 وزارتخانه در ادغام دو به دو چهار وزارتخانه جدید را تشکیل می دهند. ادغام وزارت نفت و وزارت نیرو یکی از ادغام های مزبور است. بر اساس برخی از دیدگاه های موجود ادغام دو وزارتخانه مزبور با حجم عظیمی از مسئولیت ها و وظایفی که هر یک از آنها بر عهده دارند نه تنها کمکی به دستیابی به اهداف دولت در این بخش نخواهد کرد بلکه عملا مجموعه ای بزرگ با مدیریت بسیار پیچیده در بخش انرژی کشور ایجاد خواهد کرد...

وجود منابع فراوان گاز طبیعی و مایعات گازی موجب شده است خاورمیانه به کانون توسعه صنعت پتروشیمی در دنیا تبدیل شود. احداث واحدهای تولید محصولات مختلف در مقیاس های بین المللی، بخصوص در سه کشور ایران، عربستان سعودی و قطر، دسترسی به آبهای آزاد برای انتقال فرآورده های تولیدی به بازارهای اصلی مصرف در اروپا، آمریکا و شرق دور موجب شده است که چشم انداز بازار پتروشیمی طی سال های آینده همواره با نگاه به خاورمیانه ترسیم شود.

بررسی ساختارهای صنعت نفت در کشورهای تولید کننده عمده این حامل انرژی می تواند بخش های مختلف پازلی را که در آن چشم انداز بخش عرضه در بازار نفت مستتر است تکمیل کند. جهان انرژی بر آنست که در فرصت های مناسب، ضمن ارایه تازه ترین اطلاعات در خصوص تحولات صنعت نفت در کشورهای دارای جایگاه قابل توجه در بازار، ضمن فراهم آوردن امکان مقایسه تحولات صنعت در کشورهای مختلف جانب عرضه، به ارائه چشم انداز میان مدت و بلند مدت بازار نفت و ساختارهای حاکم بر بخش عرضه این محصول بپردازد.

آقای سیدپرویز فتاح متولد سال 1340 در ارومیه، فارغ التحصیل کارشناسی رشته مهندسی عمران از دانشگاه صنعتی شریف در سال 1368 و فارغ التحصیل کارشناسی ارشد سال 82 گرایش سسیستم ها در مهندسی صنایع از دانشگاه امام حسین (ع) و صنعتی امیرکبیر است.

با وجود گذشت نیمی از فرصت رئیس جمهور برای معرفی وزیر نفت، آقای محمود احمدی نژاد هنوز مردد است و گزینه نهایی خود را انتخاب نکرده است. آقایان مهندس بهشتیان، معاون شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، دکتر زارعی، رئیس بسیج استادان دانشگاه تربیت مدرس، دکتر وطنی، رئیس انجمن مهندسی نت ایران و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، مهندس نوذری، مدیرعامل شرکت نفت و گاز مرکزی، محمدتقی امانپور، مدیرعامل شرکت پشتیبانی ساخت و تهیه کالای نفت تهران و کاظم وزیری هامانه، معاون برنامه ریزی و هماهنگی وزارت نفت، گزینه های مطرح هستند...

بازار نفت همچنان در حال تجزیه کردن قیمت هائی بالاتر از قیمت های مورد انتظار است. تازه ترین اجلاس اوپک در وین به بررسی همین موضوع و تدارک سازوکارهائی برای خروج از وضعیت شبه بحرانی بازار است. اوپک در تازه ترین تصمیم خود افزایش 2 میلیون بشکه به سقف تولیدات خود را مورد تایید قرار داد. اما آیا تب بازار با چنین تصمیماتی فروکش خواهد کرد؟

مهندسی ارزش در دنیا سابقه ای پنجاه و چند ساله دارد. اما در ایران بیش از پنج سال از عمر آن نمی گذرد. مهندسین ارزش ایران اما در این دوره کوتاه پنج ساله توانسته اند عبارت «مهندسی ارزش» را به نامی آشنا برای مدیران صنعت، کارفرمایان، پیمانکاران و دانشجویان رشته های مدیریت و صنایع تبدیل کنند. در کنار تشکیل انجمن مهندسی ارزش ایران (SIVE) و تالیف و ترجمه چندین کتاب در این حوزه سمینارهایی هم برای معرفی این رشته نوپا برگزار شده است.

در دنیای امروز محیط های کاری با سرعت در حال تغییر و تحول اند. مدیریت اثر بخش سازمان های امروزی مستلزم آن است که مدیران علاوه بر توانایی ایجاد نظم و انضباط، درک صحیحی از نیازهای و رفتارهای کارکنان خود داشته باشند. از سوی دیگر ایجاد تعهد، پرورش استعدادها و حصول اطمینان از وجود انگیزه و بهره وری بالای کارکنان مستلزم برقراری ارتباطات باز و ایجاد جوی مملو از اعتماد متقابل میان مدیران و کارکنان است.

باشگاه بانک های اطلاعاتی شش میم در یکی از همایش های خود با حضور مخاطبینی از شرکت های صنعت احداث از سخنرانی آقای غلامرضا قاضی زاده در خصوص عارضه یابی و مداوای یکی از بزرگترین مشکلات جامعه ما یعنی بهره وری پایین منابع انسانی استفاده نموده است. ایشان در زمینه منابع انسانی که در تمامی جهان آن را به عنوان سرمایه های اصلی هر سازمان و هر کشور می دانند سخنانی را تحت 4 عنوان ارائه نموده اند.

انسان محور توسعه این گزاره ای است که روند تحولات اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیک در کشورهای صنعتی و در حال توسعه طی سالهای اخیر، صحت آن را بارها و بارها به اثبات رسانده است. سیل جذب نیروهای نخبه کشورهای در حال توسعه به کشورهای صنعتی نمود روشنی از محوریت سرمایه انسانی در تسریع روند توسعه است. گزارش جهان انرژی در خصوص یکی از مهم ترین پارامترهای مؤثر بر ارتقاء کیفیت این نهاده توسعه یعنی آموزش را به قلم آقای دکتر غلامرضا علیزاده سرپرست پژوهشکده احداث می خوانید.

بیمه از جمله مهمترین الزامات و خدمات مورد نیاز تمام صنایع با هر طیفی از تولید کالاها و خدمات و با هر میزان از گستردگی محسوب می شود. اما تجربه نشان می دهد در صنایعی که فعالیت آنها از ماهیت بالادستی و زیربنایی برای سایر صنایع برخوردار است این اهمیت دو چندان می گردد. بخش انرژی را می توان مهمترین این حوزه ها دانست. حجم گسترده و سنگین سرمایه گذاری ها انجام شده در صنعت نفت، ریسک عملیاتی قابل ملاحظه فعالیت های صنعت و حجم سنگین خسارات مستقیم و غی رمستقیم ناشی از بروز حوادث احتمالی در بخش های مختلف زنجیره تولید، انتقال و مصرف انرژی، حضور خدمات بیمه در آن را به عاملی حیاتی در تداوم فعالیت های صنعت تبدیل کرده است...

دومین قرارداد صادرات گاز ایران - بر اساس آنچه که یکی از روزنامه های داخلی نقل نموده است. بین کشورمان و شرکت خصوصی «داناگاز» در امارات متحده عربی در ماه های گذشته منعقد شده است. از سوی دیگر شرکت مزبور در چند روز پایانی ماه سپتامبرو اولین روزهای اکتبر اقدام به پذیره نویسی عمومی سهام خود در امارات نمود. نتیجه این پذیره نویسی اولیه، حیرت کارشناسان صنعت نفت منطقه را بر انگیخته است. آنچه روی داد بسیار فراتر از انتظارات و پیش بینی ها بود.

یکی از موضوعاتی که در سال های اخیر توجه کشورهای عضو اوپک را به خود جلب کرده، کاهش قدرت خرید دلارهای نفتی است، به گونه ای که برخی از کشورها خواهان جایگزینی ارزهای دیگر از قبیل یورو به جای دلار شده اند. اما آیا در شرایط کنونی بازار و تجارت نفت چنین جایگزینی امکانپذیر است؟

پیش بینی عملکرد شرکت پتروشیمی آبادان در سال منتهی به بیست و نهم اسفند 84، نسبت به پیش بینی عملکرد سال مالی قبل آن، به ترتیب فروش 15 درصد افزایش، بهای تمام شده کالای فروش رفته 8 درصد افزایش. سود عملیاتی 36 درصد افزایش و سود پس از کسر مالیات 50 درصد افزایش را نشان می دهد. بودجه پیش بینی شده با 15 درصد افزایش ناشی از تولید و فروش 56 هزار تن پی. وی. سی، (P.V.C)، 6500 تن پی پی (PP) و 21200 تن هیدروکسید سدیم (NaOH) است که جمعا 510 میلیارد ریال فروش را رقم زده است...

با ادامه روند حذف یارانه ها و خصوصی سازی بخش انرژی، افزایش رقابت بین المللی، وجود مدودیت ها در عرضه حامل های انرژی و گسترش نگرانی های زیست محیطی در سطح جهان، بازار بهینه سازی مصرف انرژی روز به روز رونق بیشتری به خود می گیرد. این در حالی است که همچنان مشکلاتی نظیر قابلیت رقابت اندک پروژه های افزایش راندمان انرژی در مقایسه با پروژه های سرمایه گذاری متعارف، ریسک بالای پروژه های بهینه سازی مصرف انرژی به نسبت پروژه های مشابه، عدم تطابق و سازگاری چارچوب های قانونی و مقررات گذاری در بسیاری از کشورهای در حال توسعه با سرمایه گذاری در این صنعت و ناآشنایی نهادهای مالی موجود با الزامات و شرایط تامینمالی پروژه های بهنیه سازی مصرف انرژی، دامنگیر توسعه بازار بهینه سازی مصرف انرژی در کشورهای مختلف، خصوصا کشورهای در حال توسعه است.

در طول سال های اخیر حجم پروژه ها در صنعت نفت کشور رشد چشمگیری داشته است و طبعا قراردادهای متعدد و متنوعی نیز منعقد گردیده که با توجه به تبعات فنی، اقتصادی، حقوقی و اجتماعی آنها لازم است کار کارشناسی دقیق تری بر روی این گونه قراردادها صورت گیرد. این مجموعه قراردادها از نظر ماهیت تعهدات طرفین به چهار گروه قرارداد اصلی بین شرکت کارفرمایی ایرانی و شرکت پیمانکاری ایرانی، قرارداد اصلی بین شرکت کارفرمایی ایرانی و شرکت پیمانکاری خارجی، قرارداد فرعی بین شرکت پیمانکار اصلی ایرانی و شرکت پیمانکار فرعی خارجی و قرارداد فرعی بین شرکت پیمانکار اصلی خارجی و شرکت پیمانکار فرعی ایرانی قابل طبقه بندی هستند...

بی. او. تی نامی آشنا برای صنعت برق کشور است، بسیاری از نیروگاه ها و سدها با بهره گیری از این شیوه قراردادی به بهره برداری رسیده اند و در حال حاضر مدیران ارشد صنعت نفت نیز بر آن شده اند تا در کنار استفاده از روش بیع متقابل، که تا به حال مناسب ترین نوع قراردادی برای توسعه میادین نفت و گاز کشور تشخیص داده شده بود، نیم نگاهی نیز به قراردادهای بی. او. تی داشته باشند.

بررسی صنعت نفت ایران از آغاز تا کنون موضوع مطالعه ای است که آقای سید محمدزمان دریاباری، مدرس دانشگاه و وکیل دادگستری، نگارش محیط سیاسی و حقوقی آن را بر عهده داشته اند. در فصل نخست از بخش اول این مطالعه که به بررسی محیط سیاسی و چگونگی مدیریت و مالکیت صنعت نفت ایران می پردازد. کلیات امر و مفهوم مالکیت و مدیریت و همچنین سیر تاریخی پیدایش نفت بررسی می گردد. فصل دوم، اختصاص به صنعت نفت ایران از آغاز تا ملی شدن داشته که در گفتار نخست، به محیط سیاسی و نحوه مدیریت و در گفتار دوم از این فاصله زمانی تا ملی شدن نفت پرداخته شده است...

به اعتقاد برخی از کارشناسان صنعت نفت کشور اشکال طرح های صادرات گاز ایران این است که نگاه به آنها از دیدگاه کلان صنعت محور نبوده است. به این معنی که حاکمیت دیدگاه بخشی نگر در حوزه صنعت نفت موجب طرح دیدگاه صادرات گاز در اشکال متنوع آن شده است. این در حالی است که نگاه جامع و همه جانبه نگر به صنعت می تواند به نتایجی بسیار متفاوت از آنچه که امروز در سیاستگذاری های حوزه نفت و گاز به چشم می خورد منجر شود.

استفده صحیح از منابع نفتی کشور، به منظور افزایش طول عمر آن ها و برخورداری نسل های آینده از این منابع ارزشمند طبیعی، ضرورت حفظ و صیانت از آنها را به اولویتی ویژه در صنعت نفت کشور تبدیل ساخته است. از جمله مهمترین سازوکارهای موجود در این زمینه تزریق گاز به مخازن نفتی برای افزایش راندمان تولید آنها است. از سوی دیگر یکی از مباحث مورد مناقشه در میان کارشناسان بخش انرژی کشور، مسئله مقایسه بین سودآوری اقتصادی مصرف منابع گاز کشور در گزینه های مختلف شامل مصرف داخلی، صادرات و تزریق به مخازن نفتی کشور است...

اولویت بندی در تخصیص منابع گاز طبیعی ایران به یکی از مباحث مهم در حوزه انرژی کشور طی ماه های اخیر تبدیل شده است. به نظر می رسد انتخاب بین توسعه مصرف داخلی، طرح های تزریق و صادرات گاز در نهایت نیازمند یک بررسی جامع در خصوص ابعاد طرح های تزریق و صادرات گاز در کشور، منابع مصرف، ملاحظات اقتصادی و راهبردهای کلان برنامه توسعه ملی است و بدون انجام چنین مطالعه ای اظهار نظر در این زمینه همواره به نادیده گرفتن برخی پارامترهای مطرح در این حوزه می انجامد...

در حال حاضر، اقتصادی ترین روش حمل و نقل گاز طبیعی به بازارهای دوردست انتقال به صورت گاز طبیعی مایع (LNG) و حمل آن توسط کشتی های مخصوص «ال. ان. جی» بر به مقاصد مورد نظر می باشد. احداث تاسیسات مایع سازی نیازمند سرمایه گذاری نسبتا زیادی است و تامین مالی هزینه های چنین طرح هایی یکی از دغدغه های اصلی کشورها و یا شرکت های تولید کننده ال. ان. جی (LNG) به شمار می رود. تامین مالی طرح های ال. ان. جی. توسط وام دهندگان با برآوردهایی از ریسک های سرمایه گذاری هر طرح امکان پذیر خواهد بود...

گاز طبیعی با توجه به ماهیت فیزیکی خود با مشکلاتی در انتقال و حتی مصرف در مقایسه با سایر حامل های انرژی از جمله نفت خام روبرو است. یکی از مهمترین مشکلات گاز، انتقال به بازارهای دور دست است. از این رو، نیاز به استفاده از تکنولوی هایی از جمله مایع سازی گاز (LNG) و یا تولید فرآورده های سوختی از گاز (GTL) همواره وجود دارد، برخی از تکنولوژی های مذکور از جمله جی. تی. ال (GTL)، جزء فناوری های نوین به شمار می روند و هنوز بسیاری از شرکت های مطرح نفت و گاز در جهان به دنبال کاهش هزینه های طرح های مذکور و کاربدر چنین تکنولوژی هایی در مقیاس بزرگ و اقتصادی هستند...

اهمیت تبلیغات در دستیابی هب موفقیت های تجاری به گونه ای است که بسیاری از کارشناسان روابط عمومی را به جد به این باور رسانده است که تبلیغات رمز موفقیت است. البته شواهدی نیز در این زمینه موجود است. بر اساس برخی اطلاعات منتشره در مورد برخی از محصولات دارای نام های تجاری معروف مانند کوکاکولا هزینه بخش تبلیغات به مراتب بیش از هزینه تمام شده خود کالا است. از سوی دیگر بررسی های جدید نشان می دهد به همان اندازه که بهره گیری از ابزار تبلیغات می تواند یک شرکت را به اهداف تجاری آن نزدیک و نزدیک تر سازد عدم استفاده صحیح از آن نیز می تواند کارکردی ضد تجاری و در جهت از دست رفتن سهم بازار داشته باشد.

متانول به عنوان یکی از محصولات استراتژی پتروشیمی برای صنعت و بازرگانی پتروشیمی ایران از نقش بارزی برخوردار است. در این خصوص آقای امید میرچولی مطلبی را از نشریه IPF, 2005 تلخیص و ترجمه نموده اند که در ادامه می خوانید.

مشاور رییس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) گفت: موافقت نامه تاسیس شرکت نفتی سازمان گسترش و نوسازی میان این شرکت و وزارت نفت به زودی منعقد میشود. مصطفی کربلایی در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی مهر درباره آخرین وضعیت شرکت نفتی ایدرو گفت: با توجه به تغییرات و تحولات اخیر در دولت جدید و وزارت نفت کارهای مربوط به این شرکت با وقفه روبرو شده است. وی اضافه کرد: از آنجا که مقرر شده است که پروژه فازهای 21 و 22 پارس جنوبی توسط این شرکت انجام شود موافقت نامه تاسیس این شرکت تهیه و به زودی میان وزارت نفت و این سازمان به امضاء می رسد...

یکی از مهمترین شعارها و رویکردهای دولت جدید، استفاده بیشتر از امکانات و توانمندی های شرکت های داخلی در اجرای طرح های صنعت نفت کشور است. پیش بینی بیش زا 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران طی سالهای آینده، ایجاد بستر مناسب برای رشد و ارتقاء توانمندی های پیمانکاران داخلی در بخش های مختلف صنعت نفت را به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل کرده است. اما سازو کارهای این حمایت و محورهای اعمال آن شامل چه مواردی است؟

برای اولین بار در کشور، زمینه اجرای پیمانکاری مگاپروژه های نفت و گاز و پتروشیمی در سطح بین المللی توسط شرکت ماشین سازی اراک فراهم شد. این توانمندی با دریافت گواهینامه پیمانکاری عمومی درجه یک (EPC) در صنایع پتروشیمی و نفت و گاز از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی ایجاد شده است. پیش از این، مگاپروژه های صنایع نفت و گاز، پتروشیمی کشور به دست پیمانکاران خارجی اجرا می شد. پس از امضای تفاهم نامه ای طی تیرماه جاری، اجرای کامل عملیات طراحی مهندسی تدارکات، ساخت، نصب تجهیزات فوق سنگین و راه اندازی و مدیریت مگاپروژه هایی چون فازهای پارس جنوبی به متخصصین این شرکت سپرده خواهد شد.

اسیاتایمز در تحلیلی با عنوان «با تحریم نفتی، موقعیت ایران، محکم تر می شود» نوشت کارشناسان اروپایی پیش بینی می کنند، با تحریم ایران، قیمت نفت به بشکه ای 100 دلار برسد.