مجله مطالعات علوم پزشکی
سال شانزدهم شماره 1 (بهار 1384)

برای تامین سلامت جامعه و جلوگیری از آلودگی محیط زیست لازم است، فاضلاب های بیمارستانی طبق ضوابط فنی و بهداشتی جمع آوری و با روش مناسب تصفیه و دفع شوند. راهبری نادرست تصفیه خانه های فاضلاب، عدم توجه به فاکتورهای عملی در هنگام طراحی از جمله عوامل موثر بر افت کارایی آن ها محسوب می شود. تصفیه خانه فاضلاب بیمارستان امام خمینی (ره) ارومیه از نوع لجن فعال با اختلاط کامل است که پساب نهایی آن وارد کانال سرپوشیده ای در ضلع شمالی بیمارستان می شود.
مطالعه حاضر به صورت توصیفی به منظور تعیین کارایی تصفیه خانه فاضلاب بیمارستان امام خمینی (ره) ارومیه در حذف BOD5، COD، TSS، MPN، انجام گرفته، در کنار آن برای کمک به بررسی کارشناسی و تشخیص علل حالت های نامطوب، شاخص های DO، pH، SVI نیز تعیین شده اند. نظر به این که مطابق شاخص های مشاهده ای، کیفیت پساب خروجی این تصفیه خانه مطلوب نبود، نمونه برداری از تصفیه خانه در طول مرداد ماه سال 1382 به عنوان مطلوب ترین شرایط زمانی برای بازده تصفیه خانه های لجن فعال، چهار بار با صورت گرفته، ضمن رعایت نکات حفاظتی، حداکثر تا 2 ساعت به آزمایشگاه مرکز تحقیقات زیست محیطی استان آذربایجان غربی انتقال و مورد آزمایش قرار گرفتند.
یافته های این مطالعه نشان می دهد که پساب خروجی از تصفیه خانه فاضلاب بیمارستان امام خمینی (ره) ارومیه، کیفیت مناسب جهت دفع به آب های سطحی را ندارد چون متوسط غلظت COD، BOD5، TSS آن به ترتیب معادل 374، 60.5 و 50 میلی گرم در لیتر بوده و تعداد کلیفرم های مدفوعی آن بیش تر از 1000 عدد در 100 سی سی می باشد.
بحث: نتایج این مطالعه نشان می دهد که COD زیاد فاضلاب خام ورودی به تصفیه خانه (1028 mg/l) با تاثیر منفی بر میکروارگانیسم های لخته ساز در واحد حوض هوادهی به عنوان یکی از عوامل ایجاد شاخص حجمی لجن پایین (SVI<70 ml/g) می باشد. علاوه بر این، عدم تخلیه اصولی لجن های ته نشین شده مازاد در حوض ته نشینی ثانویه و برگشت نامرتب و حساب نشده لجن ته نشین شده به حوض هوادهی نیز بر کارایی تصفیه خانه اثر منفی دارند.

تریزومی 21 شایع ترین عامل عقب ماندگی ذهنی اطفال و شایع ترین تریزومی سازگار با حیات در انسا نمی باشد، شیوع این اختلال به طور متوسط 1 در 700 تولد زنده گزارش شده است. میزان بروز این بیماری همانند سایر آناپلوئیدی های های کروزومی با بالا رفتن سن مادر افزایش می یابد. با وجود این تشخیص سندرم داون بالینی است لذا مطالعه سیتوژنتیک جهت تعیین میزان بروز در فرزندان بعدی و یا بستگان بیمار ضروری است.
از تعداد 1000 فرد عقب مانده ذهنی تحت پوشش مراکز بهزیستی استان آذربایجان غربی بر اساس اطلاعات مربوط به بیمار و خانواده 166 نفر با علایم بالینی سندرم داون به روش GTG کاریوتایپ شدند.
در کاریوتایپ های تهیه شده 94.58 درصد موارد دارای تریزومی آزاد و در 5.42 درصد دارای جا به جایی بودند. در 8 مورد جا به جایی از مادر و در 1 مورد جا به جایی از پدر به فرزندان انتقال یافته بود. همچنین در 1 مورد از جابه جایی ها علاوه بر جا به جایی کروموزوم 14 روی 21، جا به جایی 13 به 14 نیز رخ داده بود. 1 مورد نیز دارای جابه جایی 21 روی 21 بود.
بحث: در کشوری همانند ایران (که بنا به دلایل مختلف)، سن ازدواج بالا رفته است که به عنوان خطری جهت تولد نوزادان مبتلا به اختلالات ژنتیکی محسوب می شود و همچنین با در نظر گرفتن یافته های سونوگرافیک و سرولوژیک مبتلایان به سندرم داون و نیز با تکیه به یافته های این پژوهش، ضرورت راه اندازی مراکز پری ناتال جهت غربالگری را در سراسر کشور امری ضروری است.

با توجه به اهمیت کنترل جمعیت، استفاده از روش های پیشگیری از بارداری به طور جدی مطرح است. استفاده از قرص های پروژسترونی یکی از این روش هاست، بخصوص در مواردی که نمی توان از قرص های ترکیبی استفاده نمود، به راحتی مورد استفاده قرار می گیرد. نگرانی هایی که در مورد این قرص ها وجود دارد میزان شکست زیاد، احتمال افزایش میزان حاملگی خارج رحمی و تغییر در قند و لیپیدهای خون و نیز خونریزی های غیر طبیعی است. این پژوهش با هدف بررسی میزان بروز حاملگی (شامل EP)، هیپرلیپدمی، هیپرگلیسمی و خونریزی غیر طبیعی در مصرف کنندگان قرص های ضد بارداری پروژسترونی در دوران شیردهی انجام شده است.
مطالعه به روش نیمه تجربی روی 170 زن 20-45 ساله مصرف کننده Lynestrenol انجام شده است. زمان شروع مصرف قرص 2 ماه پس از زایمان، که تا 6 ماه بعد نیز ادامه داشت. مصرف کنندگان قرص در دوران شیردهی بودند. قند خون، کلسترول، تری گلیسیرید، HDL کلسترول و LDL کلسترول در زمان شروع مصرف و 3 ماه بعد و مجددا در انتهای مصرف اندازه گیری شد. تعداد موارد حاملگی، حاملگی خارج رحمی (EP) و نیز خونریزی غیر طبیعی بیمار طی مدت مصرف قرص ها ثبت گردید.
از میان 170 بیمار فقط یک مورد حاملگی (%0.58) مشاهده شد. موردی از EP دیده نشد. میزان قند خون، کلسترول، تری گلیسیرید، HDL-C و LDL-C تغییری که از نظر بالینی اهمیت داشته باشد، وجود نداشت و تغییرات آن ها در گستره ی طبیعی بود. منوراژی تنها عارضه مشخص در %34.7 بیماران گزارش گردید که در ماه های اول مصرف بروز کرده وبه مرور زمان از شدت آن کاسته شد.
بحث: با توجه به عدم تاثیر مینی پیل بر روی لیپیدها و قند خون می توان از آن به عنوان روشی موثر برای جلوگیری از حاملگی در افرادی که از نظر بیماری های قلبی عروقی در معرض خطر بالایی هستند و نیز بیماران دیابتی و یا افرادی که نمی توانند یا نباید از قرص های ترکیبی استفاده کنند، بهره جست هم چنین در زنان بالاتر از 40 سال کاهش که عملکرد تخمدان دارند روش موثری است تا این افراد در معرض استروژن قرص های ترکیبی قرار نگیرند.

به عدم هماهنگی در عملکرد طبیعی دیسک مفصل گیجگاهی فکی نسبت به گلنویید فوسا، اختلالات داخل کپسولی مفصل گیجگاهی فکی گفته می شود. هدف از مطالعه حاضر، بررسی وجود اختلاف در میزان شیوع اختلالات داخل کپسولی و ارزیابی علت شناسی میان مردان و زنان بیمار می باشد.
با توجه به این که 45 درصد دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، پسر و 55 درصد بقیه دختر هستند. از مجموع 150 نفر دانشجو 85 نفر دختر و 65 نفر پسر به طور تصادفی مورد مطالعه قرار گرفت. دانشجویان معاینه و نتایج در پرسش نامه ثبت گردید. اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
در بررسی توزیع فراوانی نسبی و مطلق افراد مورد مطالعه (به تفکیک جنس و وجود اختلال داخل کپسولی)، 4 نفر (%21.9) از مردان و 22 نفر (%25.6) از زنان مبتلا به بیماری بودند. با توجه به آزمون کای اسکوائر ارتباط معنی داری بین جنسیت و بیماری وجود ندارد.
بحث: در منابع خارجی میزان شیوع بیماری در زنان بیشتر از مردان درج گردیده است ولی در این مطالعه، اختلاف معنی داری بین دو گروه جنسی مذکر و مونث یافت نگردید. شاید علت آن میزان بالای تروما در مردان باشد.

دیابت شیرین از بیماری های شایعی است که همواره مرگ و میر و هزینه های زیادی به دنبال دارد. این گونه بیماران با مشکلات جسمی و روانی متعددی مانند افسردگی، اضطراب، ناتوانی، کم تحرکی و چاقی رو به رو هستند که در نهایت منجر به کاهش کیفیت زندگی می گردد و جهت مقابله با این مشکلات نیاز به برنامه ریزی مراقبتی – درمانی خاصی می باشد. این مطالعه به بررسی تاثیر الگوی مراقبت پی گیر بر کیفیت زندگی بیماران دیابتی می پردازد.
این پژوهش مطالعه ای نیمه تجربی است که با به کارگیری مدل مراقبت پیگیر در گروه آزمون و تکمیل پرسش نامه کیفیت زندگی و اطلاعات دموگرافیک روی 74 بیمار با تشخیص قطعی دیابت نوع دو در دو گروه شاهد و آزمون، در شهرستان ارومیه انجام شده است.
در این بررسی میانگین کیفیت زندگی در گروه آزمون از 98 به 111 افزایش یافت. آزمون t مزدوج و t مستقل نشان می دهد که بین اجرای مدل مراقبت پیگیر و کیفیت زندگی ارتباط معنی دار وجود دارد. (داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است).
با توجه به یافته ها می توان نتیجه گرفت که اجرای مدل مراقبت پیگیر با افزایش کیفیت زندگی بیماران دیابتی در ارتباط است، بنابراین با اجرای این مدل می توان کیفیت زندگی بیماران دیابتی را بهبود بخشید.

فتق دیسک گردن یک واقعه شایع است که سبب اختلال عصبی می گردد. در قرن گذشته برای درمان آن چندین روش جراحی ارایه گردید. در آوردن دیسک قدامی گردن با فیوژن و بدون آن، نمونه هایی از این روش هاست. همزمان با ارایه روش درآوردن دیسک قدامی گردن به عنوان درمان جراحی بیماری های استحاله ای دیسک گردن، اختلاف نظر در ارتباط با لزوم یا عدم لزوم فیوژن قدامی پس از در آوردن دیسک به وجود آمد. هر دو روش مزایا و معایبی دارند. هدف این مطالعه بررسی نتایج بالینی به دست آمده از دو روش قدامی برداشت دیسک گردن با فیوژن و بدون آن می باشد.
مواد و جمعیت مورد بررسی در این تحقیق چهل نفر است که از بین بیماران 35-55 سال با تشخیص فتق دیسک گردن و درد شعاعی مقاوم به درمان طبی با علایم تقریبا یکسان انتخاب و به صورت تصادفی تحت درآوردن دیسک قدامی گردن با فیوژن ACDF) یا(Anterior cevical discectomy and fusion و در آوردن دیسک قدامی گردن بدون فیوژن ACD) یا(Anterior cevical discectomy قرار گرفتند. در هر دو گروه برداشتن دیسک قدامی با میکروسکوپ و توسط یک تیم جراحی به عمل آمد و در گروه ACDF علاوه از در آوردن دیسک، فیوژن بین مهره ای با استفاده از پیوند استخوان لگن خاصره صورت گرفت. یافته های قبل از عمل و حداقل 6 ماه بعد از آن جهت مقایسه بین دو گروه به کار گرفته شد. برای ارزیابی نتایج، از Visual Analoque Scale جهت بررسی درد شعاعی و گردن و از معیار نمره بندی پورولو Prolo برای ارزیابی وضعیت اقتصادی و اجتماعی بیمار قبل و بعد از عمل استفاده شد. هر دو روش موجب بهبود عالی علایم بیمار بعد از عمل و مدت کنترل گردید. در ACDF درد رادیکولر از متوسط 2.01 6.55 ± به 0.48 ± 0.35 و درد گردن از. 69 1.6± به 0.34 ± 0.49 کاهش یافت و نمره پورولو از 1.97 ± 4.7 به ±0.67 9.1 افزایش پیدا نمود. در ACD درد شعاعی از متوسط ±1.9 6.8 به ±0.47 0.8 و درد گردن از 0.68 ± 1.5 به ±0.49 0.53 کاهش یافت و نمره پورولو از 4.8±2.06 به 9.2±0.76 افزایش پیدا نمود. در گروه ACDF در %15 موارد عوارض مربوط به پیوند مشاهده گردید.
هر دو روش در درمان شعاعی گردن ناشی از فتق دیسک گردن موفق بود. در گروه %15 ACDF عوارض مربوط به پیوند بود در حالی که در گروه ACD اگر چه درد گردن کمی بیشتر بود ولی عوارض مربوط به پیوند در آن ها دیده نشد. در بیماران دچار فتق دیسک گردن در یک فضا که در آن ها علامت غالب شعاعی می باشد نتیجه درآوردن دیسک قدامی با فیوژن و بدون آن تفاوت عمده ندارد.

شیوع چاقی در کودکان و نوجوانان طی سه دهه گذشته رو به افزایش بوده و در سنین رشد اثرات نامطلوب کوتاه مدت و بلند مدتی را به دنبال دارد. کودکان چاق در مقایسه با کودکان طبیعی فشار خون بالاتر، سطح انسولین پلاسمایی بالاتر و الگوی لیپیدی آتروژنیک تر دارند و افزایش شیوع دیابت نوع 2 را نشان می دهند. این مطالعه به منظور بررسی سطح گلوکز و لیپیدهای سرم و تعیین شیوع اختلال متابولیسم گلوکز و دیس لیپیدمی در کودکان و نوجوانان چاق و مقایسه آن ها با هم سن و هم جنس خود با وزن طبیعی به صورت مورد شاهدی انجام گرفت...

نفرکتومی دهنده کلیه با لاپاراسکوپی یک آلتراناتیو مناسب برای عمل باز می باشد که دارای مزایای قابل توجهی از جمله، حفظ زیبایی ظاهری، نداشتن درد زیاد بعد از عمل، برگشت سریع افراد به فعالیت های عادی و اسکار کم جراحی است. متاسفانه به علت هزینه بالا، این روش در کشورهای در حال توسعه به صورت محدود انجام می شود. برای ارایه یک روش مناسب تغییراتی توسط محققان مرکز تحقیات پیوند اعضای بیمارستان شهید هاشمی نژاد تهران در روش عمل به وجود آمد.
مواد و از مهر ماه 1382 تا مرداد 1383، 16 مورد نفرکتومی دهنده به روش لاپاراسکوپی در مرکز تحقیقات پیوند اعضای بیمارستان شهید هاشمی نژاد تهران انجام شد که در آن ها به جایEndostapler از Ligaclip و به جای Endobag خارج کردن با دست، یک برش 6 سانتی متری بالای پوبیس، داده شد.
در این بررسی سن متوسط بیماران، مدت عمل، زمان ایسکمی گرم، میزان خونریزی، نیاز به مسکن و مدت بستری، عوارض حین عمل و بعد از عمل همگی ثبت شدند. عوارض حین عمل (2 مورد decapsulation طحال) و یک مورد بعد از عمل (آتلکتازی) مشاهده شد که با تغییرات انجام شده حدود %60 هزینه ها از لاپاراسکوپی استاندارد کم شد. عملکرد گرافت طبیعی بود.
تغییرات انجام شده (یعنی حذف endobag و endstapler) باعث کاهش هزینه و در حین حال حفظ ایمنی عمل با عملکرد گرافت طبیعی و نتایج قابل قبول از نظر زیبایی برای بیماران، یک الگوی مناسب برای کشورهای در حال توسعه می باشد.

سندروم ژیلبرت شایع ترین اختلال ارثی متابولیسم بیلی روبین در کبد می باشد. بر اساس یافته های اخیر، تست ریفامپین قادر است به عنوان یک تست تشخیصی مورد استفاده قرار گیرد به نحوی که باعث افزایش میزان بیلی روبین سرم بیماران می شود، اما درباره اثر آن بر میزان بیلی روبین در افراد سالم اختلاف نظر وجود دارد. در این مطالعه تاثیر ریفامپین در افزایش میزان بیلی روبین سرم بیماران مبتلا به ژیلبرت در مقایسه با افراد سالم مورد بررسی قرار گرفته است.
روش تحقیق: 16 نفر مبتلا به سندرم ژیلبرت به عنوان بیمار و 15 فرد سالم به عنوان گروه شاهد مورد مطالعه قرار گرفتند. افراد به صورت ناشتا، برای اندازه گیری فونکسیون کبد، شمارش رتیکولوسیت و اسمیر خون محیطی در دو روز جداگانه خونگیری شدند. 12 ساعت قبل از نمونه برداری دوم 600 میلی گرم ریفامپین به تمامی افراد تجویز شد.
در این بررسی 16 بیمار (ده مرد با متوسط سن 25±3.2 سال) در مقایسه با 15 فرد سال (9 مرد با متوسط سن 24±2.82) به عنوان گروه شاهد بررسی شدند. در گروه بیمار بیلی روبین توتال و غیرمستقیم سرم بعد از تجویز ریفامپین به ترتیب از 2.15±0.49 و 1.56±0.41 به 3.23±0.72 و 2.52±0.71 میلی گرم بر دسی لیتر (p<0.001) رسید. در گروه کنترل نیز بیلی روبین توتال و غیر مستقیم سرم به ترتیب از 0.69±0.13 و 0.34±0.09 به 1.68±0.56 و 0.0±84.23 میلی گرم بر دسی لیتر (p<0.001) رسید.
بحث: بررسی نشان می دهد که بر خلاف مطالعات قبلی، هر چند که افزایش میزان بیلی روبین توتال به بالاتر از 2.4 و بیلی روبین غیر مستقیم به بالاتر از 1.3 میلی گرم بر دسی لیتر بعد از تجویز شبانه ریفامپین می تواند معیار مناسبی برای تشخیص سندروم ژیلبرت (با حساسیت زیاد) باشد. ولی صرف افزایش بیلی روبین به بالاتر از حد طبیعی بعد از تجویز ریفامپین ارزش تشخیص مطمئنی برای سندروم ژیلبرت ندارد.

آنوریسم های تروماتیک مغزی، از عوارض نادر ضربه های مغزی هستند که کمتر از %1 موارد را به خود اختصاص می دهند. آنوریسم ها اغلب در حالت حاد تشخیص داده می شوند. شناسایی زود هنگام و درمان سریع آنها جهت جلوگیری از خونریزی ضروری است.
شرح حال: در این مقاله مرد جوانی که در پی تصادف رانندگی دچار آنوریسم کاذب تروماتیک در سرخرگ پری کلوزال شده است، گزارش می شود. پس از بررسی ها بیمار به خوبی تحت درمان قرار گرفت و با نتیجه رضایت بخش مرخص گردید.
انجام آنژیوگرافی زودرس در خونریزی های تروماتیک مغزی که در موقعیت های غیر طبیعی مغز دیده می شوند، در تشخیص درمان مناسب چنین بیمارانی توصیه می گردد.