فهرست مطالب

پژوهشنامه متین - پیاپی 27 (تابستان 1384)

پژوهشنامه متین
پیاپی 27 (تابستان 1384)

  • 146 صفحه، بهای روی جلد: 7,500ريال
  • تاریخ انتشار: 1384/07/30
  • تعداد عناوین: 8
|
  • پیام متین
  • صفحه 1
  • مقالات
  • شهلا باقری صفحه 3
    نگارنده در این مقاله تلاش کرده تا از منظر یک رهیافت و رویکرد فرهنگی به تبیین انقلاب اسلامی، این پدیده شگفت انگیز قرن، بپردازد. در این راستا، با بهره گیری از دیدگاه ها و نظریات امام خمینی، نکات عمده و محوری این رویکرد، و نیز جامعیت نگاه معمار انقلاب اسلامی به آن بیان شده است. توجه به ابعاد معرفتی و باورها و وجه ایدئولوژیک انقلاب اسلامی، ارزشهای منبعث از باورها و رفتارهای مترتب بر آن، مهمترین دلالتهای فرهنگی را در این رویکرد تشکیل می دهد.
    کلیدواژگان: انقلاب اسلامی، رویکرد فرهنگی، امام خمینی، عناصر فرهنگی، ایدئولوژی انقلابی
  • سید محمد موسوی بجنوردی صفحه 19
    آیا قاعده فراغ و قاعده تجاوز جزو اصول عملیه محسوب می شوند یا جزو امارات و طرق هستند؟ پس از بررسی ادله به نظر می رسد جزو امارات محسوب می شوند. به علاوه، قاعده فراغ و قاعده تجاوز از نظر مفهوم و مصداق تفاوت دارند. امام راحل(س) معتقدند که غیر معقول است این دو قاعده از هم جدا باشند. آیا در قاعده فراغ و قاعده تجاوز دخول در جزء بعدی موضوعیت دارد؟ امام راحل(س) خروج از یک جزء و دخول در جزء دیگری را معتبر ندانسته و همچنین قاعده را در مورد وضو جاری نمی دانند.
    کلیدواژگان: قاعده فراغ، قاعده تجاوز، مرکبات اعتباریه، مفاد کان ناقصه، مفاد کان تامه، شرط شرعی، شرط عقلی، امارات، اصول عملیه
  • محمدحسین جمشیدی صفحه 51
    از آنجا که وحدت و همبستگی برای حفظ و بقای یک جامعه و پیشرفت و تکامل آن امری عقلی است، بنابراین در ضرورت آن نمی توان تردید داشت. اما از آنجایی که این مفهوم می تواند چونان هر مفهوم دیگری مورد بازخوانی، قرائت و تفسیر خاصی قرار گیرد و در هر گفتمان خاص، معنایی خاص به خود داشته باشد، لذا مهمتر از هر چیز چیستی آن در زبان و اندیشه اندیشمند و نظریه پرداز آن است و از آنجایی که هدف اساسی ما در این پژوهش بررسی دیدگاه گفتمانی ویژه حضرت امام است بنابراین چیستی و ماهیت وحدت از منظر ایشان مورد توجه است. بنابراین پرسش اصلی ما در این نوشتار این است که وحدتی که امام آن را به عنوان یک واجب الهی، امر مقدس و ضرورتی عقلی و شرعی نام می برد؛ چه نوع وحدتی است، از چه ویژگی ها و کیفیتی برخوردار است و نهایت اینکه حقیقت آن چیست؟چرا که ماهیت هر چیز بیان کننده ذات و حقیقت آن است. بدین معنی که با واقعیت وجودی خویش انطباق دارد. از این رو، در این نوشتار به بررسی ماهیت و چیستی وحدت در اندیشه امام خمینی می پردازیم.
    کلیدواژگان: وحدت، همبستگی، اتحاد، اخوت اسلامی، تفرقه، تکلیف شرعی، اعتصام، ریسمان الهی، سعادت ابدی
  • فاطمه طباطبایی صفحه 73
    نویسنده در این مقاله تلاش کرده است تا با نگاهی به مبحث نوگرایی در خصوص نظریه پردازان علوم مختلف، به وجود این خصلت در اندیشه های حضرت امام توجه خاص داشته باشد. وی این مقصد را در دو قسمت تحت عنوان «شیوه زیست روحانیت» و «بینشهای عمده نظری» به انجام می رساند. در قسمت اول بر این نکته تاکید می شود که چگونه حضرت امام نگرش نوینی از عالم دینی را به حوزه های سنتی روحانیت معرفی کردند. بحث قسمت دوم در دو بخش «سیاست معنوی» و «قداست طبیعت» پیگیری می شود. در بخش اول با ارائه تعریفی از عرفان و انسان به این نتیجه می رسد که با ورود عرفان و اخلاق در سیاست، انسانی ترین سیاستها بر جامعه حاکم می گردد. در بخش دوم، ابتدا انسان و عالم را با مسجد مقایسه کرده و برای آنان قداستی همتراز قداست مسجد قائل شده و در پایان نتایج زیست محیطی از این مقایسه گرفته است.
    کلیدواژگان: نوگرایی، روحانیت، سیاست، انسان کامل، اخلاق، مسجد، قداست، طبیعت، زیست محیطی
  • یحیی فوزی صفحه 85
    در این مقاله نگارنده تلاش می کند تا به بررسی مبانی فکری گروه های سیاسی اسلامگرا در فاصله زمانی سالهای 1320 تا 1357 بپردازد؛ زیرا تبیین مواضع فکری و اختلافات نظری این گروه ها، زمینه را برای درک بسیاری از چالش های اندیشه ای بعد از انقلاب فراهم می آورد.
    هرچند بسیاری از گروه های یاد شده در کلیت اهدافی همچون مبارزه با استبداد، استعمار، ایجاد حکومت اسلامی، تلاش برای استقرار قوانین اسلامی و... مشترک بودند؛ اما در نگاه عمیقتری می توان اختلافات فکری مهمی را نیز در دیدگاه ها و مبانی اندیشه ای آنها مشاهده کرد که با پیروزی انقلاب و قرار گرفتن در محیطی جدید، این اختلافات زمینه بروز پیدا کرد و علت ظهور دیدگاه های مختلف در مقاطع تاریخی بعد از انقلاب گردید.
    این مقاله در دو قسمت تهیه شده که در قسمت اول مواضع فکری گروه اسلامگرا شامل فداییان اسلام، حزب ملل اسلامی، هیات موتلفه و روحانیت مبارز مورد بحث قرار گرفته و در این قسمت مواضع فکری نهضت آزادی و گروه های سوسیالیست اسلامگرا بویژه سازمان مجاهدین خلق مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
    کلیدواژگان: گروه های سیاسی، اسلامگرا، انقلاب اسلامی، روحانیت مبارز، نهضت آزادی، سازمان مجاهدین
  • نورالله قیصری صفحه 101
    این نوشته تلاشی است در جهت تعریف، شناخت و تبیین علت وجودی و رهیافتهای نظری مفهوم «عدالت» در اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی. در این مقاله برداشتهای حضرت امام در مقوله عدالت از سه منظر یا رهیافت: وجودشناسی عرفانی، معناشناسی عرفانی و علم اخلاق مورد بررسی قرارگرفته و الزامات هر یک مورد بحث واقع شده است. طرح این مباحث از این جهت که مقدمه ای بر الزامات نظری و عملی عدالت در سطح اجتماعی و سیاسی است، اهمیت دارد. بنابراین پرسش اصلی این مقاله این است که اولا، تحلیل حضرت امام از عدالت و مولفه های آن با چه رویکردهایی مورد تامل قرار گرفته؟ ثانیا، برداشت ماهوی حضرت امام از مقوله عدالت آیا ابزارانگارانه است یا غایت شناسانه؟
    فرضیه اصلی این نوشته این است که رویکرد حضرت امام به عدالت، عرفانی فلسفی است و عدالت ماهیتی غایت انگارانه دارد.
    کلیدواژگان: عدالت، جور، فضیلت، رذیلت، عرفان، اخلاق، کلام، تربیت
  • عباس محمدیان صفحه 117
    انسان کامل حقیقه الحقایق و روح الارواح و صورت همه صورتها و ماده المواد و جامع جمیع مراتب کمال است که صفات جمال و جلال را در خود به صورت مخفی دارد. از نظرگاه عارفان، انسان کامل انسانی است که به خدا می رسد و مظهر کامل همه نامها و صفات حق می شود. تعبیر انسان کامل در قرآن و سنت به کار نرفته و به جای آن از تعبیر مسلمان و مومن کامل (انسانی که در مسیر دین و ایمان به کمال رسیده) استفاده شده است.
    در این مقاله، ابتدا، درباره صورت انسان کامل و جایگاه او در عالم آفرینش و ارتباطش با سایر موجودات و مباحث مرتبط با آن، از دیدگاه امام سخن به میان آمده است. در ادامه راجع به مصادیق تام و حقیقی انسان کامل، یعنی پیامبر اکرم(ص) و سایر معصومین(ع) بحث شده است.
    در پایان نیز مقامات انسان کامل به اعتبارات مختلف بیان شده و انسان برترین موجود آفرینش و شگفت انگیزترین مخلوقی دانسته شده که پا به عرصه وجود نهاده است.
    کلیدواژگان: انسان کامل، ولایت حقیقت محمدیه، قرآن تدوینی، قرآن انفسی، انسان عالم صغیر، انسان کبیر، کتاب تکوینی
|
  • Shahla Baqeri Page 3
    The present article is an attempt to elaborate the Islamic Revolution of Iran from a cultural approach. Relying on the viewpoints of Imam Khomeini and their comprehensiveness, the main points of this approach have been mentioned. The main cultural connotations of the Islamic Revolution are discernible in the epistemological and ideological aspects of the revolution as well as its beliefs, values and behaviors.
  • Seyed Mohammad Moosavi Bojnourdi Page 19
    The present article is an attempt to study the rules of departure and transgression in Islamic jurisprudence. The question is whether they are among the practical principles or among the signs and ways. The argument of the present paper is that they are among signs. Moreover the rules of departure and transgression are different conceptually and from the viewpoint of their examples. Imam Khomeini maintained that it is irrational to consider them separate from one another. Another question is: whether in the rules of departure and transgression the issue of entry to the next stage is relevant? The late Imam did not consider exist from one stage and entry into another stage valid and did not consider the rule applicable to ablution.
  • Mohammad Hossein Jamshidi Page 51
    Unity and solidarity are among the rational necessities for the protection and survival of any society. Since these concepts like any other concept can be revisited, revised, interpreted and reread, they may assume different meanings in different discourses. Hence the most important point bout them is their nature and quiddity in the thought of any thinker. The present article tries to study the nature and quiddity of unity in Imam Khomeini’s viewpoint. The main question of the present paper is: what is the nature of unity called as sacred and rationally necessary by Imam Khomeini? What are its features and its truth?
  • Fatima Tabatabai Page 73
    The present article is an attempt to study modernism in Imam Khomeini’s ideas in the light of the issue of modernism in theorization in various disciplines. The research is conducted in two sections: the lifestyle of the clerics; and the main theoretical approaches. The first section argues that Imam Khomeini introduced a new approach to the concept of religious scholar. The second section is subdivided into spiritual politics and natural sanctity. The former discusses the definitions of gnosticism and man and concludes that with the entry of gnosticism and ethics into politics, the most humane politics dominate the society. The latter in the first place compares man and the religious scholar with a mosque, granting them a sanctity more sacred than that of the mosque and finally reaches some environmental conclusions for this comparison.
  • Yahya Fouzi Page 85
    The present article is an endeavor to shed light on the intellectual foundations of the Islamist political groups in Iran between 1941 and 1979. In fact the elucidation of the intellectual stances and theoretical differences between these groups will prepare the grounds for understanding a number of intellectual challenges in the post-revolution Iran.Although most of the said groups had some common goals such as struggle against the tyranny and colonialism and establishment of the Islamic government, at a deeper level of analysis, they had certain intellectual differences. With the victory of the Islamic revolution and emergence of a new environment, the grounds were prepared for unfolding of these differences. The present study has been presented in two parts. Part I dealt with the intellectual stances of such Islamist groups as Fadaiyan Islam (Devotees of Islam), Hizb-e Mellal-e Islami (Islamic Nations Party), Heiat Motalefeh (Islamic Coalition Society), and Rohaniyat Mobarez (Combatant Clerics). Part II deals with the intellectual stances of Nehzat Azadi (Freedom Movement of Iran) and Islamist-Socialist groups, particularly Sazeman-e Mujahedin-e Khalq (People's Mujahedin Organization).
  • Nourullah Qeisari Page 101
    The present paper is an attempt to define and elaborate the raison d’etre and theoretical approaches to the concept of justice in the political thought of Imam Khomeini. The Imam’s approach to justice is discussed from three viewpoints: gnostical ontology, gnostical semantics, and ethics. The main question of the present paper is: what is the analysis of Imam Khomeini of justice? Is Imam Khomeini’s approach to justice instrumental or teleological?The hypothesis of this paper is: Imam Khomeini’s approach to justice is gnostical, philosophical while justice has a teleological nature.
  • Abbas Mohammadian Page 117
    Perfect man is the truth of the truths, the spirit of the spirits, the form of all forms, the matter of all matters and the sum total of all stages of perfection, who encompasses the attributes of beauty and glory in him in a latent form. In the viewpoint of the gnostics, a perfect man is one who reaches God and becomes the manifestation of all names and attributes of the Truth. The concept of perfect man has not been used in the Quran and the Sunnah and instead of that the concepts of perfect believer and Muslim have been used (a human being who has reached perfection in the way of religion and belief).The present article discusses the form of perfect man, his status in the world of creation, and his relations with other beings from the viewpoint of Imam Khomeini. Also the true example of perfect man, that is, the Holy Prophet and other infallible Imams, are discussed.