نشریه پژوهش و سازندگی
سال هفدهم شماره 4 (پیاپی 66، بهار 1384)

برای ارزیابی تاثیر شدت نور(50 و75% و 100%) و هرس ریشه عمودی (15، 30 و 45 سانتیمتر از محل یقه) بر رشد رویش طولی و قطری(یقه) نهال بلند مازو تحقیقی در منطقه سنگده در قالب طرح کرت های خرد شده با سه تکرار انجام گرفت. نتایج در پایان فصل رویش سال دوم حاکی از آن بود که تیمار ریشه روی رویش طولی نهال ها بی تاثیر بود اما روشنایی های 50 و 75 درصد، در مقایسه با روشنایی کامل، رشد بیشتری را باعث شده بود. برعکس روشنایی، هرس ریشه سبب تغییرات در رویش قطری یقه شد. طوری که نهال های واجد ریشه های 30 و 45 سانتی متری پاسخ بهتری را در این ارتباط نسبت به نهال های دارای ریشه به تیمار 15 سانتی متری نشان دادند. با این وجود، تاثیر توام روشنایی* هرس ریشه روی رویش طولی و نیز رویش قطری یقه معنی دار نبود. با عنایت به نتایج این تحقیق می توان توصیه نمود که ریشه نهال های بلند مازو در زمان انتقال از نهالستان در 30 سانتیمتری (و بیشتر) از محل یقه قطع گردند و در محل اصلی (عرصه احیایی) نیز در نقاطی غرس شوند که سایه ای در حدود 50-25 % از نور کامل فراهم شده باشد.

• فرنگیس قنواتی، پژوهنده موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر• جواد مظفری، استادیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر• هما صفایی، استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی زرقان• شاهرخ کاظم پور اوصالو، استادیار دانشگاه تربیت مدرستاریخ دریافت: بهمن ماه 1383 تاریخ پذیرش: تیرماه 1384E-mail:f_ghanavati83@yahoo.comچکیدهدراین بررسی تعداد 54 جمعیت از 22 گونه جنس یونجه (Medicago) جمع آوری شده از رویشگاه های طبیعی کشور مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه برداری از برگ های جوان هر جمعیت به صورت Bulk صورت گرفت. گوناگونی ژنتیکی با استفاده از روش RAPD-PCR مورد مطالعه قرار گرفت. تجزیه و تحلیل فیلوژنتیکی با روش ماکزیمم پارسیمونی (Maximum Parsimony) با استفاده از نرم افزارPAUP* انجام شد. گونه هایی که در بررسی صفات ریخت شناسی شباهت زیادی با یکدیگر داشتند در این تحقیق نیز در مجاورت هم در یک کلاد قرار گرفتند. گونه هایM. aculeala، M. constricta، M. rigiduloidos و M. rigidula که با داشتن خار و دیواره سخت و بافت اسفنجی شباهت زیادی به هم دارند در این بررسی در کنار هم قرار گرفتند و گونه های sauvagei، M. laciniata وM. و M. polymorpha با داشتن دیواره نرم و انعطاف پذیردر نیام نیز در یک کلاد قرار دارند، بنابراین تا حدودی با ویژگی های مورفولوژیک مطابقت نشان می دهند. همچنین با بررسی جمعیت های مربوط به یک گونه مشخص می شود که در مورد گونه هایی که پراکنش وسیع در ایران دارند جمعیت هایی از یک گونه که متعلق به مناطق آب و هوایی مجاور هم می باشند در این بررسی نیز در یک کلاد مجاور هم قرار می گیرند. از جمله می توان به گونه M. minima با پراکنش بسیار وسیع اشاره نمود که دو جمعیت خوزستانی و فارسی آن با شرایط آب و هوایی مشابه در مجاورت هم و جمعیت دیگر که متعلق به کرمانشاه است با فاصله بیشتری از آن قرار دارد. در مورد گونه M. orbicularis نیز جمعیت های مربوط به استان های کرمانشاه و لرستان مجاور هم و با ضریب اطمینان 90 درصد و جمعیت بوشهری آن با شرایط آب و هوایی دیگر در فاصله بیشتری از این دو جمعیت قرار دارد. این مسئله نشان می دهد که تنوع ژنتیکی در مورد گونه های با گسترش زیاد از الگوی پراکنش جغرافیایی تبعیت می کند. در مجموع نتایج این تحقیق نشان دهنده کارآیی نشانگرهای مولکولی در تعیین قرابت و خویشاوندی تاکسونها در سطح گونه و واحدهای تحت گونه های می باشد و می تواند به عنوان ابزار مکمل در شناسایی تاکسونومیک گونه های جنس یونجه استفاده گردد.

اراضی لسی مراوه تپه به صورت قطب دامداری استان گلستان و محل چرای قشلاقی دام عشایر کرد استان خراسان همواره مورد بهره برداری بیش از حد ظرفیت قراردارند. به منظور شناخت تغییرات نفوذ پذیری، وزن مخصوص وتولید روانآب این مراتع، که مؤثر در فرسایش خاک می باشد این تحقیق در قالب آزمایش بلوکهای کامل تصادفی و برای 5 تیمار قرق، چرای معادل نصف ظرفیت، چرای معادل ظرفیت، چرای معادل دو برابر ظرفیت و چرای معادل سه برابر ظرفیت تولید مراتع و در سه تکرار انجام گردیده است. اندازه گیری مقدار روانآب سطحی ناشی از هر بارندگی در سطح کرت های آزمایشی صورت گرفت و در پایان هر سال مقدار نفوذپذیری و وزن مخصوص خاک سطحی تعیین و مقادیر آنها تجزیه واریانس و مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد در تیماری که چرای دام معادل سه برابر ظرفیت مرتع بود، نفوذ پذیری سطحی حداقل و برابر با 67 / 11سانتی متر بر ساعت است. در تیمار نصف ظرفیت چرا و قرق نفوذ پذیری حداکثر مقدار را داشته که معادل 54 / 25 سانتی متر بر ساعت بوده است. وزن مخصوص ظاهری در تیمار 3 برابر ظرفیت چرا نیز حداکثر و معادل 27 / 1 گرم بر سانتی متر مکعب بود، در صورتی که در تیمارهای قرق و نصف ظرفیت چرا حداقل و معادل 09 / 1 گرم بر سانتی متر مکعب بوده است. روان آب سطحی در تیمار سه برابر ظرفیت چرا برابر 28 / 130 متر مکعب و در تیمار قرق 6 / 45 متر مکعب در هکتار بوده است. تجزیه و تحلیل های آماری اختلاف معنی داری را بین تیمار سه برابر ظرفیت چرا با تیمارهای قرق و نصف ظرفیت چرا در مقادیر روان آب، وزن مخصوص ظاهری و نفوذ پذیری سطحی خاک نشان می دهد. بر اساس نتایج فوق عدم تعادل منطقی بین دام و مرتع باعث افزایش فشردگی خاک و روان آب گردید. لذا جهت کاهش آسیب های حاصل از فرسایش خاک و بروز سیل در مراتع لسی مستعد فرسایش لازم است مطابق ظرفیت مرتع و کمتر از آن چرای دام برنامه ریزی شود.

• عبدالحمید حاجبی، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات منابع طبیعی هرمزگان • حسین حیدری شریف آباد، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتعتاریخ دریافت: مردادماه 1383 تاریخ پذیرش: بهمن ماه 1383Email:Hamid_Hajebi@yahoo.comچکیدهبا توجه به اهمیت شبدر در کشاورزی ایرانی و همچنین آب و هوای خشک اغلب قطبهای کشاورزی کشور، لازم است گونه های شبدر در شرایط مناسب رطوبتی و همچنین کمبود آب مورد مطالعه قرار گیرند تا بتوان گونه هایی که دارای مقاومت به خشکی مناسب و در عین حال قدرت گره زایی بیشتری هستند، انتخاب گردند. بدین منظور سه گونه شبدر در شرایط متفاوت رطوبتی مورد آزمون میزان جوانه زنی قرارگرفتند تا قدرت جوانه زنی هرکدام از آنها در شرایط تنش کمبود آب مورد بررسی قرار گیرد. سپس در آزمایش دوم از نظر رشد گیاهچه ای و قدرت گره زایی در شرایط مختلف رطوبتی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین گونه ها، گونه Trifolium subterraneum دارای بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و هیپوکوتیل می باشد و گونه Trifolium michelianum کمترین درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و هیپوکوتیل را دارد. در مرحله گیاهچه ای گونه Trifolium subterraneum بیشترین تعداد گره، وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه و طول ریشه چه و هیپوکوتیل را دارا بوده است و نتیجه کلی اینکه گونه Trifolium subterraneum بیشترین مقاومت به خشکی را داشته و عملکرد بالاتری نسبت به گونه های دیگر در شرایط خشکی دارد.

لس یکی از مهمترین واحدهای رسوبی کواترنر قلمداد می شود. سطحی بالغ بر 3000 کیلومتر مربع از استان گلستان را نهشته های لس پوشانده است. این رسوبات به لحاظ ویژگی های فیزیکی و شیمیایی از رسوب زایی و فرسایش پذیری زیادی برخوردار بوده و سهم عمده ای از بار معلق رودخانه ها را به خود اختصاص می دهند. رسوبات لس مناطق مختلف در برابر فرسایش رفتارهای متفاوتی دارند. به طوری که اشکال فرسایش خندقی و تونلی در لس های مناطق خشک و نیمه خشک تراکم زیادی دارند ولی در لس های مناطق معتدل و نیمه مرطوب استان کمتر به چشم می خورند. به نظر می رسد خصوصیات شیمیایی، فیزیکی، عوامل توپوگرافی و آب و هوایی نقش تعیین کننده ای در شدت رسوب زایی و فرسایش پذیری این نهشته ها داشته باشند. از این رو در این تحقیق سعی شده است با بررسی تاثیر برخی از عوامل محیطی در رسوب زایی لس ها و مقایسه نرخ رسوب زایی در مناطق مختلف لسی، عوامل موثر در رسوب زایی و فرسایش پذیری خاک های لسی به صورت کمی ارائه شود برای دست یابی به این مهم، نقشه پراکندگی لس (اعم از لس های شاخص و حمل شده)و نقشه تقسیمات اقلیمی استان با استفاده از اطلاعات مستخرج از تصاویر لندست- TM و آمارهای جمع آوری شده از منطقه و با کمک نرم افزار ILWIS در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. با بررسی و تلفیق دو نقشه یاد شده و سایر مشاهدات پنج نقطه در هفت تکرار جهت این تحقیق مد نظر قرار گرفت، در این نقاط 35 نمونه خاک جهت انجام مطالعات آزمایشگاهی برداشت شد. بافت، در صد مواد آلی،کربنات کلسیم، هدایت الکتریکی و اسیدیته نمونه های خاک در آزمایشگاه تعیین گردید. همچنین از یک دستگاه باران ساز جهت اندازه گیری رواناب سطحی و رسوب استفاده گردید. اثر متغیر های مستقل شامل متغیرهای فیزیکی (درصد رس، سیلت وماسه) متغیرهای شیمیایی (اسیدیته، هدایت الکتریکی، درصد کربنات کلسیم و موادآلی) و متغیر آب و هوایی (شاخص خشکی دومارتن) در رسوب زایی لس بوسیله تحلیل رگرسیون چند مرحله ای مورد بررسی قرار گرفت. مقدار ماده خشک نیز به عنوان متغیر وابسته تعریف گردید. براساس نتایج بدست آمده، شاخص خشکی دومارتن و درصد موادآلی با وزن ماده خشک دارای همبستگی بسیار بالایی بودند. به طوری که کاهش رسوب زایی همراه با افزایش مواد آلی و ماده خشک گیاهی بود. براساس نتایج حاصل، نرخ رسوب زایی درخاک های لسی مناطق خشک به طور محسوس بیش از خاک های لسی مناطق معتدل تا مرطوب است. از این رو با استفاده از شاخص خشکی دومارتن و درصد مواد آلی موجود در خاک سطحی، شدت یا نرخ فرسایش درخاک های لسی استان گلستان به ترتیب در رده هایی با رسوب زایی کم، متوسط و شدید طبقه بندی گردید.

به منظور ارزیابی تحمل به شوری4 رقم از پرمحصول ترین ارقام پیشرفته کلزای پائیزه، شامل ارقام کوکتیل، پارید، اکاپی و هیبرید ریجنت * کبری، در مرحله جوانه زنی و رشد گیاهچه، آزمایشی در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشکده کشاورزی ارومیه به صورت فاکتوریل درقالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در3 تکرار به اجرا در آمد. تیمارهای شوری (4، 8،10، 12) میلی موس بر سانتیمتر بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر شوری در ارقام مورد آزمایش و اثر متقابل رقم × شوری بر روی تمام صفات مورد بررسی در سطح احتمال 1% معنی دار بود و کلیه صفات مورد مطالعه شامل: درصد جوانه زنی، میزان رشد، طول ساقه چه و ریشه چه و وزن ساقه چه و ریشه چه، با افزایش شوری، در تمام ارقام، کاهش یافت، اما رقم ریجنت × کبری در همه صفات مورد بررسی به جز در صد جوانه زنی، برتر از سایر ارقام ظاهر گردید و رقم اکاپی نسبت به سایر ارقام، نتایج ضعیف تری کسب کرده و حساسیت بیشتری از خود در برابر شوری نشان داد. مطالعه اثر متقابل رقم × شوری حاکی از آن بود که درصد جوانه زنی رقم کوکتیل تا شوری 10 میلی موس بر سانتیمتر بیشتر از سایر ارقام بوده ولی در شوری 12 میلی موس، رقم پارید متحمل تر از سایر ارقام بود، اما اختلافات موجود در این قسمت از نظر آماری معنی دار نبود. بررسی همبستگی ساده بین صفات مورد مطالعه نشان دادکه شوری، همبستگی منفی با صفات مورد آزمایش داشته و بین درصد جوانه زنی، با میزان رشد و طول ساقه چه همبستگی مثبت برقرار بود.

به منظور بررسی اثر تیمارهای مکانیکی و شیمیایی در بر طرف نمودن خواب و تحریک جوانه زنی بذر گونه درختی نمدار Tilia platyphyllos scoptiliaceap درغالب یک طرح کاملا تصادفی با 14 تیمار و 4 تکرار با آزمایش تیمارهای خراش دهی، آب گرم 80 درجه سانتیگراد به مدت 10 دقیقه، آب گرم 60 درجه سانتیگراد به مدت 30 دقیقه، اسید سولفوریک30 درصد به مدت 10 دقیقه، اسید سولفوریک 15 درصد به مدت 20 دقیقه، آب اکسیژنه 1 درصد به مدت 20 دقیقه، آب اکسیژنه 1 درصد به مدت 40 دقیقه و شاهد با لایه پردازی در خاک اره پوسیده و ماسه رود خانه ای در سردخانه انجام شد. نتایج نشان داد که بهترین تیمار و بیشترین درصد جوانه زنی مربوط به تیمار آب گرم 80 درجه سانتیگراد به مدت 10 دقیقه در لایه خاک اره پوسیده به مدت 45 روز است. کمترین درصد جوانه زنی مربوط به تیمار اسیدسولفوریک 30 درصد به مدت 10 دقیقه، آب اکسیژنه 1 درصد به مدت 20 دقیقه و 40 دقیقه پس از طی 90 روز و تیمار شاهد به مدت 180 روز در لایه خاک اره و ماسه مشاهده شد.

در تحقیق مذکور بررسی آناتومی و گرده شناسی جنس کلاغک. Muscari Mill از خانواده سوسن (Liliaceae) راسته سوسن (Liliales) متعلق به تک لپه ای ها، بررسی شده است. این جنس در ایران 7 گونه دارد که متعلق به زیر جنس های Leopoldia, Bothryanthus و Pseudomusari می باشد. در بررسی آناتومی برش های عرضی و طولی از ساقه، ریشه و برگ توسط میکروتوم تهیه و سپس رنگ آمیزی مضاعف صورت گرفت. در مطالعه گرده ابتدا، طول استوایی و قطبی گرده با میکروسکوپ نوری و سپس تزئینات سطح گرده با میکروسکوپ الکترونی (SEM) روئیت گردید. در بررسی آناتومی نمی توان تفکیکی بین گونه ها و حتی زیر جنس ها قائل شد اما در بررسی گرده می توان زیر جنس ها را از هم جدا کرد.

این بررسی با هدف دستیابی به مناسب ترین سطح کود نیتروژنه و تراکم بوته درواحد سطح برروی برنج هیبرید (GRH1) با دوفاکتور نیتروژن در 4 سطح (صفر، 75، 125و 175 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار)و تراکم بوته در 3 سطح (20×20، 25×25 و 30×15 سانتی متر) به صورت فاکتوریل درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکراردر موسسه تحقیقات برنج کشوردر رشت در سال 1382 انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس برروی صفات عملکرد دانه، ارتفاع گیاه وتعداد روز تا50% گلدهی حاکی از تاثیر کود نیتروژن برروی هیبرید مذکور می باشد که درسطح احتمال 1 درصد معنی دارشدوتراکم بوته نیز درسطح احتمال5 درصدبر روی عملکرد دانه و درصد دانه های پرنشده معنی دارشد، همچنین برروی صفت 50% گلدهی در سطح احتمال 1درصد معنی دار گردید. ولی اثر متقابل آنها غیرمعنی دار شد. مقایسه میانگین داده ها براساس آزمون چند دامنه ای دانکن برای سطوح نیتروژن نشان دهنده این است که سطح کودی 175 کیلوگرم نیتروژن خالص و 125 کیلوگرم نیتروژن خالص دریک کلاس قرار گرفتند و سایر سطوح در رده های بعدی بودند. مناسب ترین تراکم بوته 25×25 سانتیمتر نشاکاری با 125 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار می باشد.

در این مطالعه گرده بینه ها از توده دست کاشت اکالیپتوس در نورآباد ممسنی تهیه شدند و به قطعات 100×7×7 سانتی متر تبدیل شدند و تا رطوبت زیر 20 درصد خشک شدند. جهت تحقیق طرح آزمایشی کرتهای خرد شده انتخاب شد. سه روش اشباع شامل بتل، روپینگ و روپینگ مضاعف و سه ماده حفاظتی همراه با نمونه های شاهد بکار گرفته شد. یک ماده حفاظتی کرئوزوت بود و دو ماده دیگر محلول در آب بودند که براساس استاندارد AWPA و pH مناسب ساخته شد. نتایج به دست آمده حاکی از اینست که آغشته کردن چوب باعث عکس العمل درونی چوب و عناصر چوبی می شود. مقاومت مکانیکی نمونه های تیمار شده نسبت به نمونه های شاهد افت پیدا می کند. افت مقاومت مکانیکی از جذب ماده حفاظتی، خسارتهای وارده بر ساختمان چوب، گرمای احتمالی در زمان اشباع، فرار بودن بعضی از مواد حفاظتی و خشک کردن مجدد ناشی شده است. به نظر می رسد کاهش مقاومت با هیدرولیز اسیدی واحدهای سلولز متناسب است. روش روپینگ و مواد با فراریت کم مانند کرم مس ارسنیک به سایرین ترجیح داده می شوند.

• قباد شعبانی، معاونت برنامه ریزی استانداری کرمانشاه ٭• خسرو عزیزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان• محمدرضا چایی چی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران• مجید امینی دهقی، دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد• امیر قلاوند، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرستاریخ دریافت: آبان ماه 1383 تاریخ پذیرش: خرداد ماه 1384Email:bb1379@yahoo.com ٭چکیدهاثر برداشت علوفه در مراحل مختلف فنولوژیک رشد بر عملکرد بیولوژیک و ذخیره بذر خاک در 2 سال زراعی 1380 و 1381 در قالب طرح اسپلیت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ایستگاه هواشناسی کشاورزی خرم آباد مورد بررسی قرار گرفت. 6 رقم یونجه یکساله به عنوان عامل اصلی و دو مرحله برداشت 1: آغاز گلدهی و 2: 50 درصد گلدهی به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که برداشت علوفه در مرحله آغاز گلدهی نسبت به مرحله 50 درصد گلدهی از نظر عملکرد بیولوژیک و بانک بذرخاک برتری داشت. واکنش ارقام یونجه یکساله به برداشت علوفه در این دو مرحله به طول دوره رشد آنها بستگی داشت. هرچه دوره رشد بیشتر باشد گیاه برای رشد مجدد بعد از برداشت علوفه فرصت کافی خواهد داشت و دارای عملکرد ماده خشک بیشتری می شود. در مورد ارقام دیررس برداشت علوفه در مرحله50 درصد گلدهی رشد مجدد آنها را با شرایط نامساعد آب و هوایی و عدم بارندگی روبرو نموده و در نتیجه دارای بانک بذر ضعیفی می گردند. رقم Caliph از گونهMedicago truncatula غنی ترین بانک بذر خاک و رقم Rigidula از گونه Medicago rigidula بیشترین عملکرد بیولوژیک را ایجاد کرد.

شناسایی کلن های گونه های مختلف صنوبر با استفاده از صفات مورفولوژیکی به راحتی امکان پذیر نیست. در حالی که نشانگرهای ملکولی مبتنی بر پلی مورفیسم DNA مانند میکروساتلایت برای شناسایی کلن ها به ویژه در مراحل اولیه رشد، بسیار مناسب هستند. در این تحقیق تنوع ژنتیکی 12 کلن از 4 گونه صنوبر متعلق به مناطق مختلف ایران به همراه 86 کلن از 4 گونه صنوبر متعلق به جمعیت های طبیعی کشور هلند، با استفاده از نشانگر ملکولی میکروساتلایت بررسی گردید. ابتدا شرایط واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) بر روی DNA برگ های جوان همراه با 7 جفت آغازگر جهت تکثیر توالی های تکراری ساده بهینه سازی شدند، سپس محصولات واکنش PCR بوسیله الکتروفورز ژل آگاروز و رنگ آمیزی با اتیدیوم بروماید قابل رویت گشتند. برای تعیین پلی مورفیسم بین کلن ها، محصولات واکنشPCR بوسیله الکتروفورز ژل پلی اکریل آمید و رنگ آمیزی با نیترات نقره قابل رویت شدند. داده های حاصل در نرم افزار Pop Gene مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصله، در میان جمعیت های مورد بررسی کلن های دورگ صنوبر از بالاترین میزان هتروزیگوسیتی برخوردار بودند. همچنین تفکیک مناسب کلن ها و گونه ها مطابق با واقعیت های سیستماتیک صورت گرفت. تعداد آلل ها در مکان های ژنی توالی های تکراری بین 9 تا 13 و متوسط 11/11 برای هر مکان ژنی بود. هتروزیگوسیتی مشاهده شده بین 13/0 تا 98/0 و متوسط 71/0 برای هر مکان ژنی برآورد گردید. فاصله ژنتیکی جمعیت های مختلف نیز محاسبه شد. بر این اساس گونه Populus alba بیشترین فاصله ژنتیکی را از سایر گونه ها نشان داد. کلن های مشکوک به دورگ در این رابطه قرابت بیشتری را با کلن های گونه P. nigra نشان دادند.

هدف در این تحقیق، بررسی مقاومت به شوری و معرفی گونه مقاوم تر در سه گونه Aeluropus lagopoides، Alhagi persarum، Salsola dendroides می باشد تا بتوان با اطمینان بیشتر گونه های مقاوم تر را برای انجام کارهای اصلاحی مراتع در مناطق شور توصیه نمود. واضح است که ضرورت احیا و تجدید پوشش گیاهی قسمت اعظم خاک کشورمان به کمک گیاهانی که قادر به تحمل چنین شرایطی بوده و از ارزش اقتصادی بالایی برخوردارند بسیار محسوس می باشد. اثر تنش شوری بر کاهش میزان رشد گیاه از واضح ترین پاسخ های گیاهان به شوری است. وزن تر، وزن خشک،طول ریشه و طول بخش هوایی، تعداد شاخه و میانگره از پارامترهایی هستند که شدیدا تحت شرایط تنش شوری کاهش می یابند به طور کلی می توان گفت که هر سه گونه مورد بررسی در این آزمایش ها، جهت بالابردن مقاومت خود به تنش شوری، تغییرات ریختی (مورفولوژیکی)، عملکردی (فیزیولوژیکی) و تشریحی(آناتومیکی) از خود نشان داده اند. که بر حسب گونه مورد نظر می تواند متفاوت باشد از نظر تشریحی(آناتومی) نیز می توان از تغییراتی چون تحلیل منطقه آوندی(در ریشه S. dendroides و ساقه A. lagopoides)، کاهش بافت های زنده و تشکیل فیبر و اسکلروئید در منطقه پوست و تشکیل کرکها (به ویژه در برگ S. dendroides در تیمار 600 میلی مولار و در ساقه A. lagopoides در تیمار 200 میلی مولار) اشاره داشت. در گیاه A. persarum تغییرات تشریحی خاصی دیده نشد.ضمنا از آنجایی که در سطح برگهای A. lagopoides، غدد دفع نمک وجود دارد، می توان گفت که یک شورروی دفع کننده نمک محسوب کرد. در این تحقیق بالاترین مقاومت به شوری را S. dendroides با مقاومت به نمک در حد mm 700(و4/1%) در مرحله جوانه زنی و mm 650 (و8/3%) در مرحله رویشی از خود نشان داده است. در حالی که A. lagopoides مقاومت به شوری را تا تیمار mm 200(و1/2%) به نمک نشان داد و حد مقاومت در A. persarum نیز در جوانه زنی mm 500 (و2/9%) وNaCl و در مرحله رشد رویشی mm 350 (و2%) وNaCl تعیین شد.

منطقه مورد مطالعه با 16873 هکتار در جنوب شهرستان قم واقع شده است. بلندترین نقطه آن 3070 متر از سطح دریا و پست ترین نقطه آن نیز 1050 متر می باشد. میانگین بارندگی آن براساس نتایج بدست آمده از آمارهای ایستگاه هواشناسی نزدیک آن 8/252 میلی متر است. نتیجه تحقیقات و بررسی بر روی پوشش گیاهی منطقه ذکر شده منتج به شناسایی 484 گونه متعلق به 62 تیره و 274 جنس شده است. بزرگترین تیره گیاهی از نظر تعداد گونه ها، تیره گل ستاره ای یا کاسنی (Asteraceae L یا Compositae) با 79 گونه و بزرگترین جنس از نظر تعداد گونه جنس گون (. Lو Astragalus) از تیره پروانه آسایان (Papilionaceae) با 19 گونه می باشد. نمودار طیف زیستی گیاهان نشان می دهد که همی کریپتوفیت ها 96/41 درصد، تروفیت ها 65/29 درصد، کامفیت ها 94/12 درصد، ژئوفیت ها 23/10 درصد، هلوفیت ها 62/0 درصد و فانروفیت ها 60/4 درصد از اشکال زیستی گیاهان را به خود اختصاص داده اند. نتیجه این امر نشان دهنده اقلیمی سرد و معتدل در این منطقه است. تعداد 410 گونه (71/84 درصد) از فلور منطقه، متعلق به ناحیه رویشی ایرانو- تورانی می باشد. علاوه براین، براساس معیارهای انجمن حفاظت از ذخایر ژنتیکی (World Conservation Union) یا IUCNو(8) سه رسته گونه های گیاهی آسیب پذیر، با خطر کمتر و فاقد اطلاعات درمنطقه مورد مطالعه تعیین شده است که جمعا" 69 گونه گیاهی در رسته گونه های گیاهی تهدید شده وجود دارد.

به منظور بررسی تغییرات میزان بانک بذر خاک یونجه های یکساله و تاثیر آن بر زادآوری طبیعی آنها و تولید حداکثر ماده خشک در مرحله مرتعی سیستم تناوبی جو – یونجه یکساله این تحقیق در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در دو منطقه خرم آباد و کنگاور به صورت دیم اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارتند بودند از: نحوه برداشت علوفه در 2 سطح: T0: عدم برداشت علوفه در دوره های رشد. T1: برداشت علوفه در مرحله آغاز گلدهی یونجه یکساله و سیستم های کشت مخلوط در 3 سطح M0: کشت خالص یونجه یکساله به میزان 10 کیلوگرم در هکتار، M1: کشت مخلوط یونجه یکساله و جو به ترتیب به میزان 10 و 50 کیلوگرم بذر در هکتار M2: کشت مخلوط یونجه یکساله و جو به ترتیب به میزان 5 و 50 کیلوگرم بذر در هکتار. نتایج نشان داد که برداشت علوفه در هر 3 سیستم کشت باعث کاهش معنی دار عملکرد ماده خشک کل و تولید بذر یونجه یکساله و به دنبال آن کاهش ذخیر بذر خاک شد. در تیمارT1M1 نه تنها علوفه بیشتری نسبت به کشت خالص یونجه تولید شد، بلکه به مقدار کافی بذر برای ذخیره بذری خاک به منظور تضمین استقرار مجدد و موفق یونجه یکساله در سیستم تناوبی غله- لگوم تولید گردید.

در این تحقیق تاثیر امواج نامنظم دریا بر میزان بازتاب امواج از موج شکن های توده سنگی شکل پذیر مورد بررسی قرار گرفته است. موج شکن شکل پذیر، نوعی موج شکن است که نیمرخ اولیه آن در اثر برخورد امواج تغییر شکل پیدا می کند. پژوهش حاضر با استفاده از روش مدل آزمایشگاهی در فلوم موج انجام شده است. امواج تابیده شده به مدل مقطع موج شکن، نامنظم با طیف انرژی JONSWAP بوده است. برای بررسی تاثیر مشخصات امواج بر میزان بازتاب امواج، از امواج نشکسته، شکنا و شکسته شده استفاده شده است. محدوده ارتفاعات موج 4 تا 14 سانتیمتر و دوره های میانگین 9 / 0 تا 7 / 1 ثانیه در آزمایشگاه درنظر گرفته شده اند. جهت اجرای مصالح لایه آرمور، از سنگ با دانه بندی های به ترتیب 82 / 1، 44 / 1 و 14 / 1 = Dn85 A/ Dn15A و محدوده شاخص نفوذ پذیری سازه 10≤Dn50c/وDn50A و 10≥ Dnc/وDnAو≥1 استفاده شده است. برای بررسی تاثیر شیب سازه، شیب های 25 / 1:1، 1:2 و 5 / 1:2 با مقیاس 1:50 مورد آزمایش قرار گرفته اند و به منظور بررسی اثر مقیاس، چند آزمون شاخص با مقیاس 1:30 تکرار شده است. تعداد امواج تابیده شده به مدل سازه از 1000 تا 6000 موج در نظر گرفته شده و مجموعا تعداد 120 آزمایش انجام شده است. نتایج آزمایشگاهی به صورت نمودارها و روابط ضرایب بازتاب ارائه و به کمک روش های رگرسیونی خطی چندگانه، روابط جدیدی به داده های آزمایشگاهی برازش داده شده است،که در این مقاله ارائه می گردد.

• محمد رمضانی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان• علیرضا طلایی، استاد دانشگاه تهران• محمد تقی اقدامی، مسئول سابق ایستگاه تحقیقات زیتون رودبار • ایرج بنیادی، معاون تحقیقات و آموزش سازمان جهاد کشاورزیتاریخ دریافت: مهر ماه 1383 تاریخ پذیرش: خرداد ماه 1384E-mail: ramazani280@ yahoo. com چکیدهبه منظور توسعه باغات زیتون کشور، تولید نهال مورد نیاز از ارقام مختلف تجاری زیتون ضروری می باشد. با این وجود برخی ارقام زیتون مانندکالاماتا، آمیگدالیفولیا وکنسروالیا نسبتا سخت ریشه زا بوده که دلایل آن متفاوت می باشد، از طرفی با توجه به برخی خصوصیات مطلوب این ارقام توسعه آنها در برخی مناطق کشور انجام گرفته است، و این روند نیز ادامه خواهد یافت، بنابراین به منظور بررسی وضعیت ریشه زایی ارقام فوق مطالعه ای در قالب طرح فاکتوریل با پایه بلوک های کامل تصادفی (RCBD) با 64 تیمار و 4 تکرار انجام گردید. در این مطالعه اثر عوامل تغذیه، غلظت های مختلف هورمون ایندول بوتریک اسید، شکاف دهی قاعده قلمه هادر بهبود ریشه زایی قلمه های نیمه خشبی ارقام کالاماتا، آمیگدالیفولیا،کنسروالیا مورد بررسی قرار گرفت. رقم زرد رودبار نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. نتایج این مطالعه نشان داد که محلول پاشی درختان مادری با عناصر غذایی روی و بر یک ماه قبل از تهیه قلمه، تاثیر زیادی در بهبود ریشه زایی ارقام مورد استفاده دارد. بیشترین درصد ریشه زایی درتیمار هورمون (IBA) با غلظت 4500ppm و همچنین تیمار به همراه روی با غلظت 5000ppm مشاهده گردید. شکاف دهی قاعده قلمه هانیز اثر خوبی در افزایش درصد ریشه زایی ارقام مورد استفاده داشت، به طوری که بین قلمه های شکاف داده شده و نشده به لحاظ درصد قلمه های ریشه دار شده تفاوت معنی داری مشاهده گردید. بین ارقام مورد استفاده تفاوت معنی داری به لحاظ درصد ریشه زایی مشاهده گردید. درصد ریشه زایی در ارقام کنسروالیا، زرد، آمیگدالیفولیا و کالاماتا به ترتیب 03 / 62، 4 / 58، 47 / 50 و94 / 40 درصد ثبت گردید.

به منطور بهینه کردن روش بهره برداری از درختان بنه و پیشنهاد مدلی مناسب برای استخراج مطلوب صمغ از آنها و آسیب کمتر به درخت،آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار (12) در مناطق بنه خیز ایلام طی سالهای 1381-79 13 به مدت سه سال اجرا گردید.سه فاکتور مورد بررسی در این طرح عبارت بودند از تعداد شیار در سه سطح(10، 20 و 30 شیار)، طول شیار در سه سطح(2،4 و6 سانتی متر) و وضعیت شیار درسه حالت(افقی، مورب و عمودی). اثرات این فاکتورها بر روی صفات شادابی درخت، رنگ برگ، رشد سالیانه شاخه، رشد طولی و عرضی برگ مورد مطالعه قرارگرفت. نتایج مقایسه میانگین ها در چهار طبقه قطری(قطر برابر سینه) موردمطالعه نشان داد که در طبقه قطری 50-30 سانتی متری تیمار ده(بیست شیار دو سانتی متری افقی)،درطبقه قطری70-50 سانتی متری تیمار پانزده(بیست شیار چهار سانتی متری عمودی)، در طبقه قطری 90- 70 سانتی متری تیمار بیست و یک(سی شیار دو سانتی متری عمودی) و در طبقه قطری بیشتر از90 سانتی متری تیمار بیست و دو (سی شیار چهار سانتی متری افقی) مناسب ترین تیمارها جهت اجرا هستند.

• ناصر شهسواری، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد بندرعباس • مهری صفاری، استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید با هنر کرمان تاریخ دریافت: شهریور ماه 1383 تاریخ پذیرش: خرداد ماه 1384E-mail: nSh- 7453@yahoo.com چکیدهبه منظور بررسی اثرات سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد ارقام گندم، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال 1381 اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار پیاده شد. نیتروژن به عنوان عامل اصلی در سه سطح (100،50 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و ارقام گندم به عنوان عامل فرعی در سه سطح (قدس، روشن و محلی شهداد) در نظر گرفته شد. صفات ارتفاع بوته، عملکرد دانه و اجزای آن، درصد پروتئین دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و وزن خشک اندام های هوایی مورد بررسی قرار گرفتند. وزن هزار دانه، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد سنبلچه در سنبله، درصد پروتئین دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن خشک در مرحله گرده افشلانی و عملکرد دانه به طور معنی داری با مصرف مقادیر بیشتر کود نیتروژن افزایش یافتند. اما شاخص برداشت با افزایش مصرف نیتروژن کاهش یافت. حداکثر عملکرد و میزان پروتئین دانه در تیمار 100 کیلوگرم کود نیتروژن حاصل گردید. تفاوت ارقام در کلیه خصوصیات مورد برررسی از نظر آماری معنی دار بود. رقم قدس، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد دانه بیشتری نسبت به دو رقم روشن و محلی شهداد نشان داد، ولی ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و درصد پروتئین دانه آن کمتر بود. رقم محلی شهداد بیشترین تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه و رقم روشن بیشترین درصد پروتئین دانه را دارا بود. عملکرد دانه با درصد پروتئین دانه همبستگی منفی (779/0-و= r) و با عملکرد بیولوژیک، وزن خشک اندام های هوایی و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی دار (به ترتیب 874/0 = rوو821/0=r و 741/0= r) داشت.

کاج تدا در شمال ایران با اهداف تولید چوب، مسایل زیست محیطی و غنی سازی گونه ای کاشته شده است. جمع آوری اطلاعات، تشکیل بانک اطلاعاتی و انجام انواع تحقیق در سنین مختلف به منظور مقایسه، قضاوت و تصمیم گیری بر روی این گونه خارجی لازم است. اکثر فعالیت های فنی و برنامه ریزی نیاز به حجم یابی توده ها با استفاده از جدول حجم دقیق دارد. در این بررسی جدول حجم یک عامله کاج تدا بر مبنای مدل پیشنهادی Hohenadl-Kernn با ضریب همبستگی 9591 / 0=r و دو عامله بر مبنای مدل پیشنهادی W. H. Meyer با ضریب همبستگی 9826 / 0=r تهیه شده است. برای این منظور تعداد 150 اصله درخت بر اساس طبقات قطری در منطقه لاکان انتخاب و اندازه گیری شده است. جداول تهیه شده با اندازه گیری بر روی 12 اصله درخت مورد ارزیابی قرار گرفت که درصد دقت آن برای جدول یک و دو عامله نسبت به حجم واقعی به ترتیب 53 / 3 و 76 / 1 درصد است. برای بررسی بیشتر بر روی دقت جداول تهیه شده، آزمون همگنی واریانس ها و مقایسه میانگین های مربوط به حجم برآوردی V1 و V2 با حجم حقیقی Vr صورت گرفته است. نتیجه این آزمون ها نشان می دهند که واریانس ها در سطح 01 / 0 = α همگن و میانگین های برآوردی هر دو جدول حجم با میانگین حجم حقیقی Vr نیز در سطح 01 / 0 =α اختلاف معنی داری ندارند. این نتایج نشان می دهند که جداول تهیه شده از درجه اعتبار خوبی بر خودار بوده و قابل استفاده در امور اجرایی و تحقیقی هستند.

شور و سدیک بودن (قلیا بودن) اراضی در حاشیه کویر نمک بجستان از عمده ترین عوامل محدود کننده کشاورزی در منطقه می باشد. به منظور بررسی چگونگی اصلاح این خاک ها طرح تحقیقاتی مذکور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار آبشویی 25، 50، 75، 100 سانتیمتر آب و شاهد در چهار تکرار انجام شد. ابتدا در کرت های چهار متر مربعی بر اساس نقشه آزمایش و تیمار مربوطه آبشویی انجام و پس از آنکه رطوبت خاک به حد ظرفیت مزرعه رسید نمونه خاک جهت تجزیه و تحلیل تغییر میزان املاح موجود در خاک تهیه گردید. از نتایج تجزیه خاک قبل و بعد از آزمایش، چنین استنباط می گردد که کلاس خاک قبل از آزمایشS4A4 بوده و پس از کاربرد یک مترآب آبشویی به کلاس S2A2 تغییر یافته است. تعیین دقیق میزان آب مورد نیاز آبشویی هر عمق خاک از طریق منحنی های شوری و سدیم زدائی تهیه شده مقدور می باشد. میانگین اسیدیته1 (pH)، میانگین هدایت الکتریکی2 (EC) و میانگین درصد سدیم تبادلی3 (ESP) عمق یک متری خاک به ترتیب از 1 / 8، 1 / 39 4 dS / m و 61 % قبل از آبشویی به 4 / 8، 6 / 10 dS / m و 25 % بعد از کاربرد یک متر آب آبشویی تغییر یافته است و خاک روند قلیا شدن را در پیش نمی گیرد. با توجه به بافت نسبتا سبک خاک و املاح دو ظرفیتی محلول در آب آبیاری و خاک می توان چنین نتیجه گیری نمود که برای اصلاح و بهسازی این خاک ها احتیاج به استفاده از ماده اصلاح کننده نیست و اصلاح آنها با استفاده از آب های نسبتا مناسب امکان پذیر است.

به منظور مقایسه استقرار گونه های درختی مقاوم به خشکی در رویشگاه های نیمه خشک جنگلی مازندران 7 گونه درختی سوزنی برگ و پهن برگ شامل: کاج بروسیا (Pinus brutia) سرو نقره ای (Cupressus arizonica)، اقاقیا (Robinia peseudoacasia)، سرو چهارپر (Tetraclinis articulata)، داغداغان (Celtis australis)، آیلان (Ailanthus altissima) و سرو زربین (Cup. semp.var.horizontalis) در منطقه گرابسر در حوزه رودخانه تالار از سال 1369 در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفتند. درصد زنده مانی، میانگین قطر یقه، میانگین ارتفاع و متوسط درصد شادابی تیمارها پس از اندازه گیرهای سالانه، به عنوان متغیر تعیین گردید. با استفاده از داده های آماری طرح، متغیرها در مرحله استقرار (سال پنجم) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و طی آن نتایج نشان داد که بین تیمارهای مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود دارد. آزمون مقایسه ای دانکن با دقت 95% مشخص نمود که در منطقه گرابسر، گونه های زربین، داغداغان و سرو نقره ای موفق، گونه کاج بروسیا امید بخش و گونه سرو چهارپر در مرحله بینابین قرار دارد. دوگونه آیلان و اقاقیا در این مرحله ضعیف ترین گونه ها بوده اند.

درخت ملج یکی از ارزشمندترین درختان صنعتی جنگل های شمال کشور است که از گرگان تا ارسباران انتشار دارد. متاسفانه به دلیل شیوع بیماری مرگ نارون در رویشگاه های این گونه، تعداد بیشماری از درختان ملج نابود شده و نسل این گونه ارزشمند در معرض خطر جدی قرار گرفته است. به همین دلیل تلاش های زیادی در راه شناخت و حفظ این گونه ارزشمند شده است که یکی از آنها ارزیابی اکوسیستم های دارای درختان سالم و بیمار به منظور مطالعه رابطه تعادل طبیعی اکوسیستم با سلامت فیزیولوژیک درختان است. یکی از روش هایی که امروزه برای ارزیابی اکوسیستم به کار می رود استفاده از مطالعات کمی آنزیم های میکروارگانیسم های خاک است. به دلیل کاهش شرایط زیستی از سطح به عمق خاک و نیز افزایش محدودیت های زیستی در عمق های پایین تر، فراوانی میکرو و ماکروارگانیسم های موجود در افق های زیرین خاک کاهش می یابد. به همین دلیل فعالیت آنزیم های خاک که تابعی از فعالیت موجودات خاکزی هستند از سطح به سمت عمق روندی کاهشی دارد. اما بروز اختلالات مختلف ممکن است منجر به بر هم خوردن تعادل طبیعی اکوسیستم شده و در نهایت این امر به مهاجرت موجودات به افق های پایین تر بیانجامد. در نتیجه این امر روند کاهشی فعالیت آنزیم های خاک از سطح تا عمق مختل شده و منحنی مربوطه از حالت کاهنده به حالت نوسانی تغییر می کند. در این پژوهش با استفاده از این پدیده و نیز به کمک مطالعه تغییرات آنزیم فسفو مونواستراز در خاک های مناطق جنگلی در چهار رویشگاه مختلف گرگان، نوشهر، اسالم و ارسباران، اکوسیستم های مورد نظر ارزیابی شدند. نمونه برداری ها در اوایل سال 1383 در ابتدای فصل رویش انجام شد. هدف از انجام این مطالعه، آزمون فرضیه تاثیر تعادل طبیعی اکوسیستم در حضور پایه های سالم و نیز وجود پایه های بیمار در اکوسیستم های نامتعادل است. نتایج با روش (GLM (General Linear Model با استفاده از آزمون توکی مقایسه شدند. نتایج این بررسی حاکی از آن است که به جز یک مورد تمامی اکوسیستم های دارای پایه های سالم از اکوسیستم های متعادل و تمامی اکوسیستم های دارای پایه های بیمار در زمره اکوسیستم های نامتعادل هستند. علاوه براین مقایسه میانگین فعالیت آنزیم در هر یک از افق های مطالعه شده در این دو گروه اکوسیستم، نشان دهنده افت چشمگیر فعالیت موجودات خاکزی در اکوسیستم های دارای درختان ملج بیمار است. در واقع با استناد به این نتایج می توان اظهار داشت که برای نجات این گونه ارزشمند جنگل های شمال کشور ردیابی فنوتیپ ها و در نهایت ژنوتیپ های مقاوم به بیماری مرگ نارون به تنهایی کافی نیست. به بیان دیگر بر هم کنش عوامل مختلف زیستی و وجود تعادل طبیعی اکوسیستم نقش به سزایی در حفظ سلامت پایه های ملج و یا عدم شیوع بیماری در این اکوسیستم ها دارد. با توجه به نتایج فوق لازم است برای حفظ ذخائر ژنتیکی ارزشمند اکوسیستم های بکر مدیریت ویژه ای در نظر گرفته شود.

بیست و یک تلاقی حاصل از ترکیب سه لاین تستر با هفت لاین جدید ذرت از نظر واکنش به بیماری پوسیدگی فوزاریومی بلال (Fusarium ear rot) تحت شرایط آلودگی مصنوعی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال 1378 مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس درصد آلودگی نشان داد که در سطح احتمال 1% اثر تلاقی ها، اثر تسترها و اثر متقابل تستر × لاین معنی دار می باشند. لاین های K 3640/2 و B 73 ترکیب پذیری عمومی منفی و لاین های K 3640/1 و K 3545/1 ترکیب پذیری عمومی مثبت و معنی داری را نسبت به آلودگی به این بیماری نشان دادند. همچنین تسترهای K 18 و MO 17 به ترتیب ترکیب پذیری عمومی منفی و معنی دار در سطح احتمال 5% و 1% و تستر K 74/1 ترکیب پذیری عمومی مثبت و معنی داری را در سطح احتمال 1% از نظر آلودگی به پوسیدگی بلال داشتند. در بررسی اجزاء واریانس ژنتیکی، واریانس غالبیت نقش عمده ای در کنترل ژنتیکی این بیماری نشان داد. بطور کلی تستر K 18 و لاین B 73 به عنوان منابع احتمالی کاهش دهنده آلودگی نسبت به این بیماری مشخص گردیدند.

برای اولین بار در ایران تنوع ژنتیکی در صدف Saccostrea cucullata در سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان از طریق استخراج DNA و RAPD-PCR با انتخاب 6 ایستگاه و مجموع 300 نمونه آنالیز و بررسی گردید. از شش پرایمر استفاده شده در طول انجام تحقیق 2 پرایمر با مشخصات GCG-ATC-CCC-A (پرایمر1) و GTC-CAC-ACG-C (پرایمر 5) به آزمایش جواب مثبت دادند که با نتایج حاصل از بررسی های مورفومتریک نیز همسویی داشت. تعداد باندهای تولید شده در دو پرایمر مذکور مربوط به ایستگاه های استان سیستان و بلوچستان با تعداد باندهای تولید شده در ایستگاه های استان بوشهر و ایستگاه های استان هرمزگان متفاوت بود، که نشان دهنده تنوع ژنتیکی بین نمونه ها می باشد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای(Cluster analysis) نیز مبین این ادعاست. نتایج نشان داد که می توان جمعیت صدف های مورد بررسی را در دو خوشه مجزا از هم تقسیم و در یک خوشه نمونه های استان های بوشهر و هرمزگان را قرار داده و در خوشه مجزای دوم نمونه های استان سیستان و بلوچستان را قرار داد. بررسی های دقیق تر نشان داد که در خوشه اول نیز دو زیر خوشه وجود دارد، در یک زیر خوشه بوشهر و دیر و در زیر خوشه دوم قشم و بندرلنگه قرار دارد که علت این امر را می توان در خصوصیات فیزیکی بسترهای مورد مطالعه، خصوصیات فیزیکوشیمیایی آب و ویژگی های مربوط به اقلیم هریک از زیستگاه ها دانست.

در تابستان سال 1381 گزارشی از مرگ و میر شدید در میگوهای منطقه چوئیبده آبادان واصل گردید. میگوهای بیمار دارای علائم ظاهری از جمله وجود پلاک های سفید رنگ، بزرگ شدن هپاتوپانکراس، قرمز شدن رنگ بدن میگو و خالی بودن معده بودند. تعدادی نمونه از میگوهای سالم و میگوهائی که علائم بیماری را نشان می دادند در محلول نگهدارنده گلوترالدهید 4% فیکس شده و جهت مشاهده بافت های میگو با استفاده از میکروسکوپ الکترونی آماده گردید. در مشاهده بافت های میگو بالاخص آبشش و بافت های اپی تلیال روده، سلول ها به شدت آسیب دیده و هسته سلول ها متورم، کروماتین ها به کناره های غشا سلول ها مهاجرت نموده، سیتوپلاسم رقیق شده و هستک ها در سلول ناپدپد شده بودند. در مراحل پیشرفته بیماری گنجیدگی های داخل سلولی در هسته سلول ایجاد گردیده که ویروس عامل ایجاد کننده بیماری در آن کاملا مشخص بود. ویروس شناسائی شده به صورت بیضی تا نسبتا گرد با پوشش سه لایه (و Trilamina) که اندازه قطر آن 11± 107نانومتر و اندازه طول آن87± 248 نانومتر و اندازه طول کپسول پروتیینی 17± 59 نانومتر و قطر کپسول15± 162 نانومتر گزارش می گردد. بر اساس نظر کمیته تاکسونومی ویروس ها (ICTV) و اطلس ویروس های بی مهرگان ویروس را از خانواده Whispoviridae تشخیص و بیماری لکه سفید (WSSD) تائید می گردد. همچنین بر اساس مورفولوژی سروتیپ های ایجاد کننده بیماری لکه سفید ویروس تشخیص داده شده به سروتیپ SEMBV شباهت دارد.

• کیوان عباسی و • علیرضا ولی پور، اعضاء هیات علمی وزارت جهاد کشاورزی، مرکز تحقیقات ماهیان استخوانی دریای خزر، بندر انزلیتاریخ دریافت: دی ماه 1382 تاریخ پذیرش: شهریور ماه 1383Email: Keyvan_abbasi@yahoo.comچکیدهتالاب انزلی در جنوب غربی دریای خزر به عنوان یکی از مهمترین اکوسیستم های تالابی ایران است، که ماهی اسبله (Silurus glanis) به طور میانگین حدود 78/3 درصد از کل سهم صید ماهیان آن را در سالهای 1371 تا 1375 تشکیل داده است. مطالعات انجام شده طی سالهای 1377 تا 1380 نشان داد که طول کل آنها 8/19 تا 5/186 سانتیمتر، وزن 7/47 تا 30000 گرم و سن 1 تا 9 سال بوده که ماده ها 5/68 درصد را تشکیل می دادند. همچنین شاخص تهی بودن لوله گوارش (CV)و15/41، میانگین شدت تغذیه(IF)و8/273±322 و میانگین طول نسبی روده (RLG)و17/0و±83/0 به دست آمده است. طبق نتایج این بررسی، اسبله از 19 نوع غذای مختلف شامل حشرات (13/4 درصد)، دوکفه ای ها (5/0 درصد)،سخت پوستان (8/15 درصد)، دوزیستان (9/0 درصد) و ماهیان (6/78 درصد) تغذیه نموده که در بین آنها، ماهیCarassius auratus (ماهی حوض) با 94/33، میگوی. Macrobrachium spp با 22/14، ماهی Neogobius kessleri (گاوماهی کسلر) با 59/4، حشرات با 13/4 و ماهی Proterorhinus marmoratus (گاوماهی مرمری) با 75/2 درصد بیشترین فراوانی را دارا بودند. در فصول بهار و پاییز ماهی C. auratus، در تابستان ماکروبراکیوم و در زمستان ماهی N. kessleri بیشترین غذای اسبله را تشکیل می دادند. همچنین با افزایش طول اسبله، رژیم غذایی ماهی خواری در آن افزایش یافته است به طوریکه در اسبله های 20 تا 55 سانتیمتر، ماهیان حدود 2/44 درصد و در اسبله های 90 تا 125 سانتیمتر، ماهیان حدود 5/94 درصد غذا را تشکیل داده اند. در بین ماهیان هم، خانواده Cyprinidae با 7/78 وGobiidae با 8/14 درصد غالب بودند. ماهی اسبله، نه تنها نسل ماهیان اقتصادی تالاب انزلی را تهدید نمی کند بلکه با تغذیه از آبزیان غیر بومی عاملی جهت موازنه و ابقاء نسل انواع آبزیان می باشد.

استفاده از غذای زنده در بهبود کیفیت لاروها در آبزی پروری حائز اهمیت است. آرتمیای غنی شده با مواد مغذی ضروری خصوصا ویتامین C جهت افزایش رشد، درصد بقا و مقاومت در برابر تنش های محیطی و بیماری های عفونی در گونه های مختلف آبزیان مورد استفاده قرار گرفته است. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر ناپلیوس های A. urmiana غنی شده با ویتامین C در تغذیه آغازین قزل آلای رنگین کمان در یک دوره سه هفته ای بوده و اثر شش تیمار غذایی با سه تکرار برای هر تیمار، بر لاروهای قزل آلا مورد ارزیابی قرار گرفت (گروه1: غذای کنسانتره، گروه 2: کنسانتره حاوی مکمل آسکوربیل پالمیتات (AP)، گروه3: مخلوط غذای کنسانتره با ناپلیوس های آرتمیای غنی شده با آسکوربیل پالمیتات و گروه های 4 و 5 و 6: به ترتیب تغذیه با ناپلیوس های آرتمیای غنی شده با 0، 10 و 20% آسکوربیل پالمیتات. نتایج نشانگر تفاوت معنی دار بین گروه های تیمار از نظر رشد لاروها (01/0>p) بود. میزان رشد لاروها در گروه تغذیه شده با مخلوط غذای کنسانتره و ناپلیوس های آرتمیای غنی شده با آسکوربیل پالمیتات نسبت به سایر گروه ها به جز گروه تغذیه شده با غذای کنسانتره به طور معنی داری بالاتر بود و تغذیه 100% با ناپلیوس های آرتمیا باعث کاهش رشد لاروها گردید. همچنین تفاوت معنی داری بین گروه های تیمار از نظر درصد بقا و مقاومت در برابر استرس حرارتی بالا، استرس کمبود اکسیژن و استرس تراکم، مشاهده شد. بیشترین درصد بقا و مقاوم ترین لاروها به استرس های محیطی، مربوط به گروه100% تغذیه شده با ناپلیوس های آرتمیای غنی شده با 20% آسکوربیل پالمیتات بود.

این تحقیق به منظور تعیین چند شکلی پنج پروتئین پلاسما و گلبول قرمز خون شامل آلکالین فسفاتاز (Alp)، پیش ترانسفرین (Ptf)، سل استراز (CEs)، کاتالاز(Cat) و هموگلوبین (Hb) دردوجمعیت اسب عرب و اسبچه خزر ایران انجام شد. فراوانی ژن ها، متوسط هتروزیگوسیته و تعداد آلل های موثر هر ژنگاه، بین دو جمعیت نیز مقایسه شدند. الکتروفورز پلاسما و گلبول قرمز با استفاده از ژل نشاسته و آکریلامید انجام گرفت. از پنج ژنگاه مورد آزمایش، فقط ژنگاه Cat چند شکلی نشان داد که شامل فنوتیپ های FF، FS و SS بود. اختلاف فراوانی دو آلل F و S در هر دو نژاد بسیار جزیی مشاهده گردید. ژنگاه های Alp، Ptf، CEs و Hb به ترتیب در آلل های A، F، 1 و1 تثبیت شده بودند. متوسط هتروزیگوسیته و تعداد آلل های موثر در هر ژنگاه در اسبچه خزر و عرب به ترتیب 1003/0، 1998/1 و 0973/0، 1874/1 برآورد گردیدند. از اطلاعات بدست آمده می توان چنین نتیجه گرفت که اسب های عرب مورد بررسی آمیخته ای از عرب های ایرانی با نژادهای نظیر تروبرد، عرب و آنگلو عرب نمی باشند.

در بررسی حاضر بر روی انگل های منوژن ماهیان وحشی و پرورشی معرفی شده به رودخانه مهاباد که در طی سالهای 1375-1376 انجام شد در مجموع هشت گونه مختلف انگل منوژن متعلق به جنس داکتیلوژیروس به اسامیD. gracilis, D. kendalanicus D. hypophthalmichthys, D. lenkorani, D.lamellatus, D.suchengtaii, D. extensus, D. chramulii, مورد جداسازی و شناسایی قرار گرفتند که دو گونه D. suchengtaii, D. kendalanicus. برای اولین بار به فون انگلی ایران معرفی می شوند. علاوه بر آن، مقایسه ایکتیوفون و پارازیتوفون حوزه دریاچه ارومیه با ایکتیوفون و انگل های ماهیان آب های شوروی و اروپا تعلق این تحت حوزه را به سیستم اکولوژیکی Ponto- Aralo- Caspian تایید می کند.

به منظور بررسی چگونگی تغییرات برخی پارامترهای الکترولیتی (سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر، کلر، منیزیوم، روی و آهن) و غیر الکترولیتی (گلوکز، اسیداوریک، کراتینین، اوره، ازت اوره خون) سرم خون گاوهای مبتلا به بیماری تیلریوز، از 50 راس گاو دو رگ آلوده به Theileria annulata در شهرستان اهواز خون گیری به عمل آمد و با پارامترهای الکترولیتی و غیر الکترولیتی مشابه در سرم خون 68 راس گاو دو رگ سالم در گروه های سنی همسان (زیر 6 ماه، 12 تا 24 ماه و بالاتر از 24 ماه) از دو جنس نر و ماده مورد مقایسه قرار گرفت. آنالیز آماری نشان داد که میزان اوره، ازت اوره خون و کراتینین سرم خون گاوهای آلوده بدون در نظر گرفتن سن و جنس به طور معنی داری بالاتر از گاوهای سالم می باشد و میزان کلسیم، فسفر، پتاسیم، کلر، منیزیوم و آهن به طور معنی داری پایین تر از گاوهای سالم می باشد (01/p<0). گاوهای مبتلا و سالم از نظر میزان اسیداوریک، گلوکز، سدیم و روی اختلاف معنی داری نشان ندادند (05/p<0). در گروه های سنی زیر شش ماه و بالای 24 ماه میزان اسید اوریک سرم خون گاوهای مبتلا به ترتیب پایین تر و بالاتر از گاوهای سالم بود (01/p<0). در گاوهای مبتلا به تیلریوز میزان گلوکز سرم خون در گروه های سنی زیر شش ماه و 12 تا 24 ماه و میزان سدیم در گروه های سنی 12 تا 24 ماه و 24 ماه به بالا به طور معنی داری پایین تر از گاوهای سالم بود (01/p<0).

برای تعیین میانگین درصد هموزیگوتی آلل های جنسی و بررسی ارتباط آن با تعداد مهاجرت وتولید عسل کلنی های زنبورعسل از 4100 کندوی مدرن در 380 زنبورستان واقع در 15 شهرستان استان آذربایجان شرقی براساس نسبت پراکنش و تعداد مهاجرت زنبورستان ها نمونه گیری به عمل آمد. از هر زنبورستان 10 درصد کندوهای مدرن به صورت تصادفی انتخاب، سپس از هر کندو 3 شان نوزاد خارج نموده و از طرفین آنها در سه محل متفاوت نمونه برداری بعمل آمد. نمونه برداری در فصل پرورش ملکه استان به روشRuttner از شمارش سلولهای خالی موجود در کنار سلولهای سربسته انجام یافت. برای برآورد میانگین تولید عسل کلنی های زنبورعسل تحت مطالعه، رکوردگیری عسل در فصل برداشت عسل استان انجام گرفت.تجزیه و تحلیل داده ها در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل ومقایسه میانگین ها به روش آزمون دانکن انجام شد. میانگین مقدار هموزیگوتی آلل های جنسی کلنی های زنبورعسل در زنبورستان های فاقد مهاجرت، یکبار مهاجرت، دوبار مهاجرت، سه بار مهاجرت و چهاربار مهاجرت به ترتیب 25 / 33, 71 / 19، 94 / 80،16 / 13 و 87 / 8 درصد برآوردگردید که از لحاظ آماری، اختلاف معنی داری بین آنها مشاهده گردید(p<0 / 01). نتایج حاصله نشان داد که تعداد مهاجرت زنبورستان ها با درصد هموزیگوتی آلل های جنسی کلنی های زنبورعسل رابطه خطی معنی دارند(p<0 / 01). با افزایش تعداد مهاجرت زنبورستان ها درصد هموزیگوتی آلل های جنسی کلنی های زنبورعسل کاهش یافت. همچنین بین درصد هموزیگوتی آلل های جنسی کلنی های زنبور عسل و مقدار تولید عسل آنها ارتباط خطی معنی داری مشاهده گردید(p<0 / 01) و با افزایش درصد هموزیگوتی آلل های جنسی کلنی های زنبور عسل، مقدارتولید عسل آنها کاهش یافت.

لاک پشت خزری شمال ایران از لاک پشتان آبزی خانواده Emydidae بوده و به زیر گونه M. caspica caspica تعلق دارد. در این مطالعه که طی سالهای 1378 تا 1380 انجام شد، 111 نمونه لاک پشت خزری از 19 ایستگاه مختلف در استان های گلستان ومازندران جمع آوری و مورد مطالعات زیستی و مورفومتریک قرار گرفت. پوست بدن آنها به رنگ زیتونی تیره و دارای خطوط موازی زرد رنگ می باشد. لاک پشتی آنها نسبتا تخت و واجد دو سپر روی دمی، پل بین لاک های پشتی و شکمی استخوانی، لاک شکمی واجد سپرهای زیر بغلی و کشاله رانی، درز میانی سپرهای شکمی بزرگتر از درز میانی سپر های مخرجی و انتهای سپرهای مخرجی نوک تیز است. جنس نرو ماده آنها از روی موقعیت مخرج بر روی دم قابل تشخیص است. انگشتان دست ها و پاها واجد پرده شنا و به ترتیب منتهی به پنج و چهار چنگال می باشند. رژیم غذایی گوشت خواری دارند و به طور متوسط سالانه 4 تا 5 تخم می گذارند. بزرگترین تخم به دست آمده دارای طول 7 / 38 و عرض 1 / 24 میلیمتر بوده است. نتایج آماری نشان می دهد. 5 / 77 درصد نمونه های نر و ماده در صفات اندازه گیری شده کاملا متفاوت هستند. در نرها بیشترین فراوانی طول مستقیم لاک پشتی (44%) در فاصله 98 / 100 62 / 77 میلیمتر و در ماده ها (50%) در فاصله 62 / 77 26 / 54 میلیمتر بوده است. در این تحقیق نسبت جنسی (نر به ماده) 1 به 3 بوده است.

در پژوهش حاضر روند رشد و تکامل سیستم تولید مثلی 245 قطعه ماهی هامور معمولی در طول 17 ماه نمونه برداری از اردیبهشت 1380 لغایت شهریور 1381 مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ها پس از صید و بررسی، تکامل و رشد گناد آنها براساس پارامترهای ظاهری و بافتی مرحله بندی شدند و با روش معمول بافت شناسی آماده شدند. نتایج تحقیق نشان می دهد که شکل تخمدان از نوع کیسه ای بوده و طول تخمدان سمت راست طویل تر از تخمدان سمت چپ است و اووژنز در 6 مرحله صورت می گیرد. در مرحله اول اووگونی ها کوچک و چند ضلعی بوده و زرد کمرنگ مایل به سفید می باشند. مرحله دوم، دارای دو مرحله رشد است و هسته گرد و هستک ها در یک ردیف منظم در دیواره داخلی هسته قرار دارند در مرحله سوم به علت زرده سازی، بیشترین رشد اووسیت ها در این مرحله دیده می شود و سه لایه تکا، گرانولوزا و سلول های فولیکولی قابل مشاهده است. اووسیت ها با چشم غیرمسلح دیده نمی شوند. تخمدان ها بزرگ و زرد رنگ بودند. در مرحله چهارم، مهاجرت وزیکول زایگر مشاهده می شود. تخمک ها شروع به آبگیری می نمایند و قطر آنها افزایش می یابد. تخمدان ها بزرگ و زرد رنگ بوده و ظاهری دانه دار دارند تخمک ها با چشم غیر مسلح قابل مشاهده هستند. در مرحله پنجم تخمک ها حالت سیال داشته و از تخمدان به راحتی خارج می شوند. در مرحله ششم، تخمدان دارای تخمک های نابالغ، تخمک های آتروفیه شده و هم چنین فولیکول های خالی می باشد. براساس مطالعات انجام شده مرحله یک و دو در ماه های بهمن و اسفند، مرحله سوم در ماه های فروردین و اردیبهشت و مرحله چهارم در ماه های اردیبهشت و خرداد و مرحله پنجم در ماه خرداد می باشد.

اسب نژاد کرد یکی از نژادهای اصیل و بومی ایران است که اسبی پر نفس و پر استقامت بوده و در مقابل سرما و گرما مقاومت مناسبی دارد. بر طبق نوشته های قدیمی جهانگردان و مورخین از هرودوت گرفته تا تحقیقات معاصر پراکندگی اسب کرد در اقصی نقاط دنیا گزارش شده است. در بررسی حاضر برای تهیه گسترش های متافازی، نمونه خون از تعداد 30 راس جنس های نر و ماده اسبهای کرد تهیه شد. نمونه های خون جهت انجام کشت لنفوسیت با روش (Short term culture) به آزمایشگاه منتقل و سپس اقدام به رنگ آمیزی، بررسی میکروسکوپی و عکسبرداری و تهیه کاریوتایپ از آنها گردید. در این بررسی معلوم شد که مجموعه کروموزومی در نژاد کرد 64 = nو2 است. کروموزومهای غیر جنسی (اتوزومی) شامل 8 جفت کروموزوم متاسانتریک، 5 جفت کروموزوم ساب متاسانتریک و 18جفت کروموزوم تلوسانتریک است. کروموزوم جنسی x ساب متاسانتریک و کروموزوم جنسی y تلوسانتریک است. با استفاده ار نواربندی Gکاریوتایپ کروموزوم ها انجام گردید. با نواربندی C نواحی هتروکروماتین در محل های سانترومری کروموزوم ها مشخص شد. نتایج حاصله نشان داد که اسب نژاد کرد، جزء گونه (Equus caballus) است.

این بررسی در طی فصول بهار و تابستان در کشتارگاه شهرستان شهرکرد بر روی 1000 راس گوسفند انجام گرفت و هدف از انجام آن، بررسی ناهنجاری های مادرزادی قلب در گوسفندان کشتاری در این شهرستان بود. با توجه به آنکه عوارض مادرزادی قلب از میزان شیوع بالایی برخوردار نیستند، لذا حجم نمونه در حدی بالا در نظر گرفته شد و اکثر گوسفندان از سنی ما بین 3 تا 9 ماه برخوردار بودند. نتایج حاصل از بررسی ماکروسکوپیک حکایت از حضور نواقص مادرزادی با فراوانی نسبی 8/0 درصد در بین گوسفندان کشتاری داشت. که شامل چهار مورد شکاف دریچه میترال، دو مورد بازماندن مجرای شریانی، یک مورد پارگی آئورت و یک مورد کیست خونی بود. شایان ذکر آنکه شکاف دریچه میترال و پارگی آئورت به هر دو صورت مادرزادی و اکتسابی پدید آمده و لذا جهت بررسی منشاء این دو نقیصه، نمونه های مربوطه جهت بررسی هیستوپاتولوژیک به آزمایشگاه ارسال و پس از تهیه مقطع و رنگ آمیزی به روش هماتوکسیلین ائوزین، مادرزادی بودن آنها به اثبات رسید. شایان ذکر آنکه تاکنون گزارشی مکتوب از شکاف دریچه میترال در دسترس نیست و لذا این عارضه مادرزادی برای اولین بار توسط نگارندگان مقاله گزارش می گردد.
بررسی آماری داده ها با بهره گیری از روش مربع کای و در سطح (p < 0/05) به انجام رسید و حکایت از عدم ارتباط معنی دار مابین سن و جنس و توزیع فراوانی نقایص داشت.

گونه Gracilaria salicornia (C.Agardh) Dawson از خانواده گراسیلاریا سه (Gracilariacacae) و رده جلبک های قرمز (Rhodophyceae) می باشد که دارای درصد پوشش و تراکم بالایی در سواحل جزر و مدی شمال شرق جزیره قشم بوده و تجمعات آن کمربند رویشی نسبتا خالصی را در ناحیه بین جزر و مدی این منطقه ایجاد می نماید. در این تحقیق خصوصیات فلورستیک رویشگاه های این گونه به مدت یکسال از شهریور 1380 تا مهر 1381 بررسی شد. در تجمعات این گونه، 49 گونه جلبک شناسایی گردید که شامل 25 گونه جلبک قرمز (Rhodophyceae)و، 10 گونه جلبک قهوه ای (Phaeophyceae)و، 11 گونه جلبک سبز (Chlorophyceae) و 3 گونه جلبک سبز- آبی (Cyanophyceae) می باشد. در این مطالعه همچنین مشخص شد که میزان رویش ها و تنوع گونه ای گروه های مختلف جلبکی در سواحل شمالی جزیره قشم کمتر از سواحل جنوبی می باشد که دلیل عمده آن گلی و ماسه ای بودن جنس بستر و کدورت آب می باشد.

گیاهان دارویی پیشینه طولانی در درمان بیماری ها دارند و معمولا عاری از عوارض جانبی می باشند، به همین علت اثر آنها در ترمیم زخم های ماهی مورد توجه قرار گرفت. بدین منظور سیر، گل خطمی، و بابونه که در درمان زخم های انسان متداول تر بودند، انتخاب گردیدند. 10 عدد آکواریوم هر کدام با سه قطعه ماهی کپور معمولی 30 گرمی زخمی تهیه گردید. هر یک از این گیاهان دو بار در هفته در غلظت های مختلف (گل خطمی و بابونه در غلظت های g/lو7/0، g/lو4/0 و g/lو1/0 و سیر در غلظت های g/lو2، g/l و6/ 0 و g/lو1/0) در سه آکواریوم مورد استفاده قرار گرفتند و یک آکواریوم نیز به عنوان شاهد استفاده شد. پس از سه هفته، زخم های ماهی های آکواریوم دارای سیر با کمترین غلظت، کاملا از نظر ظاهری (تشکیل اپیدرم و فلس) ترمیم یافتند، ولی در آکواریوم شاهد پس از چهار هفته بهبودی حاصل گردید. در آکواریوم های محتوی عصاره گل خطمی و بابونه پس از این مدت نیز زخم ها همچنان بهبود نیافته بودند. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که استفاده از سیر حدود یک هفته زمان ترمیم زخم های سطحی ماهی ها را تسریع می کند.

به منظور مشخص نمودن وضعیت آلودگی گاوداری های استان چهارمحال و بختیاری به ویروس سنسیتیال تنفسی این تحقیق در فاصله زمانی پاییز 1380 تا 1381 روی تعداد 384 نمونه سر می اخذ شده از گاوداری های صنعتی و سنتی استان انجام گردید. تجزیه و تحلیل آماری نتایج فاصله با استفاده از نرم افزار آماری Instat و با آزمون آماری کای اسکوار1 و رقیق فیشر2 صورت گرفت. پس از انجام آزمون الایزا مشخص گردید که از تعداد 384 نمونه تعداد 311 نمونه در این آزمون دارای پاسخ مثبت هستند که میزان آلودگی در فصل بهار 89/77%، در فصل تابستان 38/79%، در فصل پاییز 02/82 % و در فصل زمستان 46/84% برآورد گردید. است. میزان آلودگی در گاوهای ماده 48/84 % و در گاوهای نر 22/47% برآورد گردید. در بین گروه های سنی مختلف کمترین میزان آلودگی در گروه سنی 7 سال و بالاتر (86/64%) و بیشترین میزان آلودگی در گروه سنی 2 سال (79/77%) بود. میزان آلودگی در گاوهایی که سابقه مشکلات تنفسی داشتند 83/87% و در بین گاوهایی که سابقه مشکلات تنفسی نداشتند 59/57% برآورد گردید. در تجزیه و تحلیل آماری بین میزان آلودگی و محل شهرستان اختلاف معنی دار مشاهده نگردید ولی بین جنسیت، فصل و داشتن مشکلات تنفسی اختلاف معنی دار مشاهده گردید.