فصلنامه پژوهش و حوزه
سال ششم شماره 1 (پیاپی 22، سال 1384)

«فلسفه» به معنای جست و جو و کشف حقیقت، روشی است که انسان را از مرحله باور و اعتقاد (Opinion) به مرحله معرفت و شناخت (Knowledge) می رساند. «فلسفه سیاسی»، به معنای جست و جود و کشف حقایق امور سیاسی تلاشی است در جهت تبدیل باور به ماهیت امور سیاسی، به معرفت به ماهیت امور سیاسی است. «فلسفه سیاسی اسلامی» به دنبال فهم فلسفی آموزه های وحیانی در جهت تبدیل باور انسان به معرفت است. این فلسفه در حوزه تمدن اسلامی شکل گرفته و پیوندی دو سویه با آموزه های افلاطونی و اسلامی دارد. آموزه های وحیانی در شریعت...

هدف از نگارش مقاله حاضر بحث در باب تاریخ نگاری فلسفه سیاسی اسلامی است. پرسش اساسی مقاله این است که چگونه باید به نگارش تاریخ فلسفه سیاسی در دوره اسلامی پرداخت. به عبارت دیگر، تاریخ فلسفه سیاسی اسلامی تابع چه مؤلفه هایی است و چه عناصری در درون یا بیرون آن شکل دهی این تاریخ مؤثرند و میزان تاثیر آنها چقدر است؟ نخست تاریخ نگاری فلسفه سیاسی را می کاویم. در این قسمت سه سطح را، به عنوان سطوح کار تاریخ نگار فلسفه سیاسی معرفی کرده ایم: الف. بحث از زمینه تاریخی و علل پیدایش فلسفه های سیاسی؛ ب. بحث از منابع و...

این مقاله در مقام پاسخ به سؤال «آیا فلسفه سیاسی اسلامی امکان معرفتی دارد یا نه؟ » برآمده است. بدین منظور نسبت های مختلفی که میان دین و فلسفه و فلسفه سیاسی در مقام گردآوری قابل تصور است و نیز درباره تاریخ فلسفه و فلسفه سیاسی برقرار شده سخن می گوید، و به این نتیجه رسیده است که فلسفه سیاسی نیاز به یک پایگاه معرفتی دارد و دین اسلامی از آن رو که جامع و مکتب است، می تواند چارچوب معرفتی فلسفی سیاسی واقع شود و نیز فلسفه سیاسی می تواند سؤالات اساسی خود را از چیستی انسان و حیات و آمال و آرزوها، سعادت، نظم مطلوب و...

فحص و بررسی ریشه های فلسفی نظام های سیاسی جهت درک میزان اعتبار و فهم هویت تئوریک آنها ضرورتی انکار ناپذیر است. بی تردید نظام سیاسی منبعث از آموزه های وحیانی اسلام نیز از پیشنوانه فکری و فلسفی متمایزی بهره منده است. با توجه به غلبه نظام های سیاسی سکولار و سوق یافتن مطالعات تئوریک سیاسی در چارچوب اندیشه ها، نظریات و فلسفه های سیاسی بشری و طرد و نفی پشتوانه فکری فلسفی نظام های دینی، باز تعریف فلسفه سیاسی اسلامی و وجه تمایز آن از سایر مکاتب...

مباحث فلسفه سیاسی طی چند سال اخیر در جامعه علمی ما برجسته و در برخی مراکز آموزشی پژوهشی توجه افزون تری به آن شده است. از این رو جای طرح این پرسش باقی است که فلسفه سیاسی و فلسفه سیاسی اسلامی در ایران کنونی از چه جایگاه و منزلت و موقعیت و وضعیتی برخوردار است. نوشته حاضر - که به بازشناسی موقعیت و وضعیت فلسفه سیاسی در ایران پرداخته است - با فرض امکان فلسفه سیاسی اسلامی، در پی انجام مباحثی استکه وضعیت پیشینی فلسفه سیاسی را در ایران روشن نماید و راه را برای حرکت های جدی...

گفتمان از جمله روش های پسامدرن محسوب می شود که در مقابل روش های کلاسیک و خطی - تاریخی قرار دارد. استفاده از این روش در مطالعات اسلامی و ایرانی دستاوردهای جدیدی به ارمغان می آورد و نگرش محقق را به موضوع تحقیق عوض می کند. بر اساس این روش، نشانه ها حول دال مرکزی مفصل بندی می شوند و هویت یک گفتمان در ضدیت (خصومت) با گفتمان های دیگر شکل می گیرد. هر چند گفتمان بر اصل نسبیت تکیه می زند، ولی با تفکیک قائل شدن بین متون مقدس و قرائت های...

تنظیم زندگی سیاسی بر مبنای شریعت اسلام، مهم ترین دغدغه و تلاش فکری اندیشمندان سیاسی مسلمان در دو حوزه معرفتی فقه سیاسی و فلسفه سیاسی بوده است. اندیشمندان مذکور بر اساس فهم و برداشت خاص خود از شریعت به تامل درباره سیاست دینی و زندگی سیاسی دین مدار پرداخته اند. در دوره میانه، فیلسوفان سیاسی با ارائه برداشتی فلسفی از شریعت، به تحلیل سیاست و زندگی سیاسی پرداخته اند. مقاله حاضر، ضمن بررسی نظریه فهم فلسفی شریعت در آرای فارابی، ...

تعاریف متداول و رایج از فقه سیاسی که تحت تاثیر حاکمیت اندیشه های فرد گرایانه و مکلف محور در حوزه فقه عمومی قرار گرفته، این دانش دینی را نیز به همان سمت و سو گسیل داشته و آن را با مجموعه احکام سیاسی موجود در ابواب مختلف فقهی مانند ولایت فقیه، جهاد، امر به معروف و نهی ازمنکر و... مترادف کرده است. این مقاله تلاش دارد تا ضمن بررسی نقدها و اصلاحاتی که بر تعریف رایج از فقه سیاسی ارائه شده است، دیدگاهی جدید ارائه نماید. هر چند این...

توجه مراکز آموزشی و پژوهشی کشور، به فقه سیاسی، از جهات مختلف ضروری است. یکی از مهم ترین این جهان آن است که طبق تعریف، فقه سیاسی مبنای رفتار سیاسی مردم، کارگزاران و نظام جمهوری اسلامی ایران است و هر گونه مواجهه با این رفتارها، چه از نظر تحلیل آنها و چه از منظر به روز کردن آنها باید از همین رهگذر صورت گیرد. علاوه بر این فقه سیاسی مبنای رفتار مسلمان های کشورهای مختلف با دولت های خودشان و نیز با دولت های دیگر است. بنابراین برای تحلیل و مطابق مقتضیات کردن آنها نیز توجه به فقه سیاسی ضروری است. مقاله حاضر...

در این پژوهش، دیدگاه های مطرح در زمینه های ماهیت دانش سیاسی مسلمانان بررسی و نقد شده است. دیدگاه شرق شناسانه بر تداوم اندیشه ایرانشهری، فلسفه یونانی و حقوق روم در سیاست نامه ها، فلسفه سیاسی و فقه سیاسی مسلمانان تاکید دارد. این سه نیز در شکل اولیه خود نماندند و به زوال گراییدند؛ به گونه ای که اکنون در شرایط امتناع اندیشه سیاسی قرار داریم. دیدگاه سنتی با اعتقاد به برتری و مرجعیت متقدمان، بر تداون سنت در حوزه تمدن اسلام تاکید می نماید. روش تحلیل گفتمان، تداوم اندیشه را نفی کرده، به اثبات اصالت اندیشه سیاسی مسلمانان در دوران های...