فصلنامه اطلاع شناسی
سال دوم شماره 3 (پیاپی 8، بهار و تابستان 1384)

روش تحلیل اطلاع شناختی مجموعه عملیاتی است که تلاش دارد وضعیت کلی فضای یک شی ء یا پدیده را مشخص سازد وضعیت واقعی آن را در قیاس با وضعیت هنجارین ارزیابی کند. در این روش، مطالعه شی ء و فضای آن، چشم انداز مطلوب، موانع نیل به مطلوب ها، و مانند آن مد نظر قرار می گیرد. هدف این روش کشف راه ها و رویه هایی است که نیل به وضعیت هنجارین را با موانع کمتر و در زمانی کوتاه تر تحقق بخشد. یادداشت حاضر کلیاتی را با استفاده از نمونه های شناخته شده در زمینه به کارگیری روش تحلیل اطلاع شناختی مورد اشاره قرار می دهد...

مقاله حاضر روش علمی و مشکل کتابداری و اطلاع رسانی برای اینکه علمی مدرن باشد را مورد بحث قرار می دهد. مع هذا، بحران معرفت شناسیک علم مدرن در سی سال اخیر به کتابداری و اطلاع رسانی مجال می دهد تا نقشی اساسی در علم پست مدرن ایفا کند. اشارت هایی در ارتباط با این چرخش نیز ارائه شده است...

کشف روند به کارگیری روش های پژوهش در پایان نامه های رشته کتابداری و اطلاع رسانی ایران هدف پژوهش حاضر بوده است. به منظور کشف چگونگی فرایند زیست کاربرد روش های پژوهش (مراتب آغاز، اوج، و فرود)، پایان نامه ها از لحاظ روش پژوهش در 10 نوع تفکیک شده اند. یافته ها نشان می دهد که کاربرد روش های پژوهش در پایان نامه های علوم کتابداری و اطلاع رسانی ایران وضعیتی مشابه با مقیاس جهانی دارد، به طوری که از میان 738 پایان نامه دفاع شده طی سالهای 1347 تا 1378، روش «پیمایشی» (با 60 درصد) از کاربردی ترین و قدیمی ترین روش ها در منابع مورد بررسی بوده است که هرگز دچار زوال نشده است و همواره از سیری صعودی تبعیت کرده است...

شکل گیری سؤالات پژوهش و نحوه اندازه گیری و تحلیل داده ها در هر دو نوع پژوهش های کمی و کیفی تابع اصول نظام مند و دقیقی است؛ با این حال تفاوت نوع پژوهش سبب می شود که مطالعات کمی و کیفی رویکرد متفاوتی به فرایند پژوهش اعم از شکل گیری پرسش های اساسی، اندازه گیری و تحلیل داده ها داشته باشند. به رغم وجود تفاوت اساسی در نوع داده های پژوهش های کمی و کیفی، آنچه که این دو رویکرد را به کلی از یکدیگر متمایز می کند، تفاوت ماهوی فرایند پژوهش کمی و کیفی است. مقاله حاضر فرایند پژوهش کیفی را با اشاره به نقش کمیت ها و اعداد در تحلیل های کیفی مورد بحث قرار می دهد و بر آن است که تمایز شاخص دو رویکرد کمی و کیفی را نه در تفاوت نوع داده ها، بلکه در تفاوت ماهوی فرایند پژوهش جست و جو کند...

مقاله حاضر، فعالیتهای پژوهشی در زمینه کتابداری و اطلاع رسانی را با توجه به ظهور فن آوری های نوین اطلاعاتی ارتباطاتی و تحولات ایجاد شده در این عرصه مورد بحث قرار می دهد. محیط متغیر جهانی با پذیرش اینترنت و حمایت فن آوری های نوین اطلاعات و ارتباطات، استفاده از پست الکترونیکی، مبادله اطلاعات الکترونیکی و دسترسی پیوسته به پایگاه های اطلاعاتی، بسیاری از مسائل و مشکلات تحقیق در کتابداری و اطلاع رسانی را از میان برداشته است. این مقاله منابع دیجیتالی قابل دسترسی از طریق شبکه جهانی وب را که در زمینه فعالیتهای پژوهشی کتابداری و اطلاع رسانی مفید هستند معرفی کرده و پایگاه های اطلاعاتی گوناگون، مجلات الکترونیکی، آمار و ابزارهای آماری قابل دسترسی در شبکه جهانی وب در ارتباط با کتابداری و اطلاع رسانی را در اختیار پژوهشگران قرار می دهد...

در این تحقیق ابتدا سعی شده است تا کاربرد روش تحلیل گزارشهای وب برای ارزیابی وب سایت ها و عملکرد آنها و نیز رفتار کاربران در حین گزارش گیری در وب سایت معرفی شود. سپس وب سایت مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران در بازه زمانی 12 اسفند سال 1382 تا آبان 1383 (برای بخش وب سایت)، از اول شهریور 82 تا اول اردیبهشت 83 (برای بخش دیتابیس) و از اول بهمن 82 تا اول مردادماه 83 (برای بخش دیبیس)، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که روز سه شنبه پر استفاده ترین روز هفته بوده است. پایگاه اطلاعاتی دیتابیس بیشترین میزان موردها و زمان صرف شده را به خود اختصاص داده است...

پایان نامه های تحصیلی و طرحهای پژوهشی، به منزله نمونه های مهم پژوهشهای علمی، زمانی مفید واقع می شوند که نتایج و یافته های آنها به صورت مکتوب در اختیار دیگر محققان، پژوهشگران، و علاقه مندان به موضوع مورد نظر قرار گیرد و به نوعی گزارشی از آنها تهیه شود. مقاله حاضر، ضمن بیان اهمیت گزارش تحقیق و انواع آن به بررسی نحوه ارائه گزارش از پایان نامه ها و طرح های پژوهشی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی می پردازد. در خاتمه، برای اجرای هر چه بهتر این امر پیشنهاداتی ارائه شده است...

امکان سنجی، اندازه گیری مفید بودن یک سیستم برای یک مجموعه (شرکت، سازمان و...) است و اطلاعاتی در مورد بودجه، نیروی انسانی، امکانات، و غیره مهیا می سازد. اغلب پیشنهادهایی که براساس برنامه ریزی استراتژیک برای نظام های اطلاعاتی ارائه می شود مبهم و بدون برآورد هزینه صورته می گیرد. بنابراین، قبل از تخصیص منابع برای اجرای این پیشنهادها باید از امکان پذیر بودن پیشنهاد اطمینان حاصل شود. مقاله حاضر بر آن است تا فعالیتهایی را که در حوزه مطالعه امکان سنجی صورت می گیرد بازشناسی نماید...

تمرکز اصلی تحلیل پدیدار شناختی بررسی تجربه آگاهانه است و هدف آن توصیف تجربیات زندگی به همان صورتی است که در زندگی واقع شده اند. پدیدار شناسی، فرد را بخشی از محیط می داند که اگرچه خود و جهان را تشکیل می دهد؛ در جهان زندگی می کند؛ جهانی از روابط، اعمال معنی دار، و زبان. مقاله حاضر بر آن است تا پدیدار شناسی را به منزله روش پژوهش کیفی مورد بررسی قرار دهد و فرایندها و عناصر اساسی آن را باز نماید...

انفورماتیک اجتماعی به مطالعه بین رشته ای و نظام مندی اطلاق می شود که در آن ابعاد اجتماعی فن آوری ةای اطلاعات و ارتباطات و تعاملات آنها با محیط های سازمانی و فرهنگی مد نظر قرار می گیرد. این مقاله نقطه آغازی است برای پژوهش های انفورماتیک اجتماعی و دانش پژوهانی که از نظریه ها و مفاهیم آن آگاهی ندارند. بخش نخست مقاله به رابطه میان پژوهش و انفورماتیک اجتماعی اشاره دارد. سپس به تعریف انفورماتیک اجتماعی و روش ها و نمادهای پژوهش انفورماتیک اجتماعی می پردازد. در بخش پایانی مقاله ارزش انفورماتیک اجتماعی مطرح شده است...

با وجود برابر نهاده های گوناگون، کلمه اصلی در نگرش سیستمی، واژه «تعادل»، یا به عبارتی، دستیابی به تعادل میان عناصر تشکیل دهنده ورودی ها و خروجی هاست. اصرار بر وجود تعادل و چشم پوشی از ستیزه های موجود میان عناصر تشکیل دهنده سیستم از پویایی نگرش سیستمی می کاهد؛ و در نتیجه جایگاه خود سیستم هرگز مورد پرسش قرار نمی گیرد. در مقاله حاضر، نظریه سیستم ها بر فرضیه ای استوار است که اطلاعات را با توجه به برخورداری از معانی چندگانه در بستر پست مدرنیسم مطرح کرده و نیز تولید و مصرف اطلاعات در چارچوب برداشتی خطی را، آن گونه که در دوره مدرنیسم دارای ارزش و اعتبار بوده است، مورد انتقاد قرار می دهد...