فهرست مطالب

پژوهش های اقتصادی ایران - پیاپی 24 (پاییز 1384)

فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران
پیاپی 24 (پاییز 1384)

  • 226 صفحه، بهای روی جلد: 9,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1384/10/01
  • تعداد عناوین: 9
|
  • حسن سبحانی، حمید عزیزمحمدلو * صفحه 1

    تمرکز بر نقش عامل سرمایه در ایجاد اشتغال به عنوان رویکرد حاکم بر سیاستهای مرتبط با اشتغال و توزیع متناسب اعتبارات با هدف اشتغالزایی در بخشهای مختلف اقتصادی تداعی کننده این امر است که از دیدگاه سیاستگزاران اقتصادی عامل سرمایه به عنوان مکمل نیروی کار در کلیه بخشهای اقتصادی و زیربخشهای مربوط به شمار می رود.
    در این مقاله تاثیر سرمایه گذاری بر اشتغال در کلیه زیربخشهای صنعت)به تفکیک کد دو رقمی (ISIC در قالب رهیافت پویای تقاضای نیروی کار و بر اساس روش های همگرایی برآورد و تجزیه و تحلیل شده است.
    نتایج به دست آمده نشان داده است که رتبه های اول تا پنجم از نظر میزان تاثیر سرمایه گذاری بر اشتغال به ترتیب، به زیربخشهای «صنایع نساجی، پوشاک و چرم»، «صنایع چوبی و محصولات چوبی»، «صنایع غذایی، دخانیات و آشامیدنی ها»، «صنایع ماشین آلات، تجهیزات و ابزار و محصولات فلزی» و «صنایع کانی غیرفلزی» اختصاص دارد. اما در مورد زیربخشهای «صنایع کاغذی، مقوا، چاپ و صحافی»، «صنایع شیمیایی» و «صنایع تولید فلزات اساسی» به دلیل معنی دار نبودن ضریب متغیر موجودی سرمایه در توابع تقاضای مربوط، جایگاه و میزان دقیق تاثیر سرمایه گذاری بر اشتغال به طور مشخص قابل بحث نیست

    کلیدواژگان: سرمایه گذاری، اشتغال، صنایع بزرگ، رهیافت پویای تقاضای نیروی کار، مدل خود توضیح برداری (VAR)، مدل تصحیح خطای برداری (VECM)
  • منصور زراءنژاد، بهروز قنادی صفحه 33
    تعیین معیاری برای اندازه گیری میزان بهره وری نیروی کار در صنایع استان خوزستان، یکی از لوازم بهبود بهره وری نیروی کار است. تعیین این معیار نیازمند تخمین تابع بهره وری نیروی کار صنایع این استان و بررسی عوامل موثر بر آن است. بدین منظور یک مدل کاب - داگلاس تعمیم یافته با متغیرهای مستقلی مانند موجودی سرمایه، شکاف بین تولید بالقوه و بالفعل و هزینه های تحقیق و توسعه به کار رفته و دوره مورد بررسی، سالهای 1350 - 1380 است. با توجه به نبود داده های موجودی سرمایه و شکاف تولید در استان، داده های مربوط تولید شد. برای تخمین داده های موجودی سرمایه صنایع استان خوزستان از روش روندنمایی سرمایه گذاری و برای تخمین تولید بالقوه صنایع از روش اینتریلییگیتور استفاده شده است. نتایج برآورد نشان می دهد که میزان بهره وری نیروی کار با موجودی سرمایه و با هزینه های تحقیق و توسعه رابطه مستقیم و با شکاف بین تولید بالقوه و بالفعل رابطه معکوس دارد. همچنین، نتایج نشان داد که بهره وری واقعی در صنایع استان روند نزولی دارد به گونه ای که مقدار بهره وری واقعی در سال 1380 تنها ده درصد مقدار واقعی بهره وری سی سال پیش است.
    کلیدواژگان: بهره وری، نیروی کار، تولید بالقوه، تولید بالفعل، موجودی سرمایه، خوزستان
  • محمود ختایی، رویا سیفی پور صفحه 53
    در بخش بانکی بازار مالی ایران، نرخ سود پیش بینی شده برای انواع سپرده ها و تسهیلات اعتباری را بانک مرکزی کشور تعیین می کند، که شبکه بانکی موظف به اعمال آن است. انعکاس این کنترل دستوری، سهمیه بندی اعتبارات به همراه آثار نامطلوب شناخته شده آن از جمله پیدایش بازار غیر متشکل (غیر رسمی) با نرخ سود بسیار متفاوت از نرخ سود رسمی است. جدایی این دو بازار از یکدیگر موجب می گردد کاهش میزان سود در بازار رسمی به ضرورت منجر به کاهش سود در بازار غیر رسمی نگردد و در مجموع، سیاستهای کاهش میزان سود آثار مطلوب و متصور در بازارهای مالی باز و آزاد معمول را در پی نداشته باشد. این مهم با کمک برداشت خاصی از نظریه وجوه وام دادنی حاصل می شود که با شرایط بازارهای مالی ایران تطبیق داده شده است. برآورد اثر تغییرات میزان تسهیلات در بازار رسمی بر نرخ سود در بازار غیر رسمی، برآورد تابع سرمایه گذاری، ضریب همبستگی میان دو نرخ سود و آزمون گرانجر موید نتایج الگوی نظری ارائه شده است. محاسبه میزان یارانه های مالی در بخش بانکی به سبب وجود این دو نرخ نیز از نتایج ضمنی مقاله است. راهکار مورد توصیه، ادغام بازار غیر رسمی در بازار رسمی است.
    کلیدواژگان: ایران، بازار مالی دو بخشی، سهمیه بندی اعتبارات، بازار غیر متشکل مالی، سرمایه گذاری، یارانه های مالی، مدل اقتصاد سنجی
  • ریحانه گسکری، علیرضا اقبالی، حمیدرضا حلافی صفحه 77
    درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز سهم قابل ملاحظه ای در درآمد دولت و تولید ناخالص دارد. در این مقاله با استفاده از روش میانگین متحرک در یک دوره پنج ساله روندی برای صادرات نفت به دست آمده است و انحراف از آن روند را پایه بی ثباتی در نظر گرفته و بر اساس آن، پنج تعریف از بی ثباتی ارایه شده که عبارت از: قدر مطلق انحراف، ریشه دوم انحراف، توان دوم انحراف، قدر مطلق انحراف به ازای یک واحد مقدار تخمین زده شده و در نهایت، انحراف منفی.
    در این مقاله بی ثباتی به عنوان یک متغیر در تابع تولید سنتی فدر (Feder) تعریف شده است و سپس، با استفاده از روش خود بازگشتی با وقفه های توزیعی (ARDL) پنج تابع مختلف - به ازای هر تعریف بی ثباتی - تخمین زده شده است. نتایج به دست آمده نشان از ارتباط منفی میان سه تعریف مختلف اول، دوم و سوم بی ثباتی با رشد اقتصادی دارد. در تعریف چهارم ارتباط بسیار جزئی و قابل اغماض میان آنها مشاهده شده و اصل همگرایی میان متغیرهای آن مدل نیز دارای تردید است. اما در تعریف پنجم، ارتباط بی ثباتی صادرات با رشد اقتصادی مثبت و قابل توجه است و به نظر می رسد که تعریف پنجم روش مناسبی برای تعریف بی ثباتی صادرات نفتی نباشد.
    کلیدواژگان: بی ثباتی، صادرات، نفت، رشد اقتصادی، همگرایی، خودبازگشتی، وقفه های توزیعی
  • مرتضی سامتی، مجید صامتی، غلامحسین جعفری صفحه 95
    عدم تعادلهای مالی دولت سبب ایجاد کسری بودجه می شود. تامین مالی این کسری ها با استقراض از بانک مرکزی از طریق چاپ پول سبب افزایش پایه پولی و رشد عرضه پول می شود، و در صورتی که افزایش عرضه پول بیشتر از تقاضای واقعی پول باشد، سبب افزایش سطح عمومی قیمتها یا تورم می گردد.
    تورم باعث کاهش قدرت خرید پولی می شود و افراد جامعه مجبور خواهند شد برای خنثی کردن تورم بر ذخیره اسمی پول خود بیفزایند و از مصارف دیگر صرف نظر کنند. این مسئله به مثابه نوعی مالیات غیرمستقیم است و دولت با ایجاد تورم منابع را به سمت خود جذب می کند؛ که به درآمد مالیات تورمی دولت موسوم است. رابطه ایجاد تورم و درآمد مالیات تورمی دولت به صورت خطی نیست، بلکه ابتدا دارای روند صعودی است و در نقطه ای به حداکثر می رسد، فراتر از نقطه حداکثر با ایجاد تورم، درآمد دولت به شدت کاهش می یابد و فقط تورم به صورت افسار گسیخته افزایش پیدا می کند، در واقع رفتاری شبیه منحنی درآمدی لافر دارد.
    در این مقاله با استفاده از داده های پولی و مالی میل تورمی سرعت گردش پول تعیین شده و با استفاده از آن حداکثر مقدار بهینه رشد پول مشخص می شود، این نقطه بیانگر این واقعیت است که دولت تا چه اندازه می تواند به چاپ پول مبادرت ورزد، به گونه ای که باعث ایجاد تورم لجام گسیخته نشود.
    کلیدواژگان: تقاضای واقعی پول، درآمد مالیات تورمی، منحنی لافر، حق الضرب، ذخیره پولی، ضریب فزاینده پول
  • سیدعزیز آرمن، روح الله زارع صفحه 117
    با توجه به ارتباط نزدیک بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی در ایران، تعیین کم و کیف رابطه بین این دو متغیر می تواند به تبیین سیاستهای بخش انرژی کمک موثری نماید. در این تحقیق، با استفاده از روش تودا و یاماموتو رابطه علیت گرنجری بین کل مصرف نهایی انرژی و همچنین مصرف حاملهای مختلف انرژی شامل: فراورده های نفتی، برق، گاز طبیعی و سوختهای جامد و رشد اقتصادی در ایران طی سالهای 1346-1381 مورد بررسی قرار گرفته است. ضمنا در هر حالت که وجود یک رابطه بلندمدت بین متغیرها با استفاده از روش خودبازگشتی با وقفه های توزیعی اثبات شد، یک مدل تصحیح خطا نیز برآورد گردید تا نتایج این دو روش با یکدیگر مقایسه شوند.
    در مواردی که یک رابطه علیت گرنجری یک طرفه از مصرف انرژی به رشد اقتصادی مشاهده می شود، افزایش مصرف انرژی محرک رشد اقتصادی است. در این صورت، باید در اجرای هرگونه سیاست صرفه جویی در مصرف انرژی با احتیاط کامل عمل کرد، به گونه ای که اعمال چنین سیاستی منجر به آثار انقباضی بر رشد اقتصادی نشود. در حالتهایی که یک رابطه علیت گرنجری یک طرفه از رشد اقتصادی به مصرف انرژی مشاهده می شود، می توان نتیجه گرفت که رشد اقتصادی مقدم بر مصرف انرژی بوده و بنابراین، سیاست صرفه جویی در مصرف انرژی را می توان بدون کمک کردن رشد اقتصادی به کار گرفت.
    کلیدواژگان: مصرف انرژی، رشد اقتصادی، ایران، حاملهای انرژی، رابطه علیت گرنجری، روش تودا و باماموتو، مدل تصحیح خطا، روشARDL
  • کریم آذربایجانی، سیدکمیل طیبی، اصغر حق شناس صفحه 145
    اندازه گیری تجارت درون صنعت (IIT) برای کشورها موضوع مهمی است که لزوم توجه به آن برای شناخت پتانسیل تجاری کشورها و رابطه تجاری آنها با یکدیگر احساس می شود. در این مقاله، سهم تجارت درون صنعت متقابل ایران با سایر کشورهای جهان طی دوره 1998-2002 با استفاده از شاخص گروبل - لوید (G-L) اندازه گیری و محاسبه شده است و با آزمون همبستگی مشخص شده که این روش با سایر روش های اندازه گیری این شاخص تفاوت معنی داری ندارد.
    اندازه گیری تجارت درون صنعت متقابل ایران با سایر کشورها براساس گروه کالایی با کد پنج رقمی استاندارد SITC محاسبه شده و نشان می دهد که متوسط تجارت درون صنعت ایران در سالهای 1998 و 2002 به ترتیب 17.14 و 27.82 درصد بوده است. همچنین، تجارت درون صنعت براساس گروه کالایی با کد تعرفه ای شش رقمی HS محاسبه گردیده که نشان می دهد متوسط آن در ایران در سالهای 1998 و 2002 به ترتیب، 9.28 و 14.2 درصد بوده است. مقایسه نتایج دو روش محاسبه، پاسخ به این پرسش است که سهم تجارت درون صنعت با استاندارد HS به میزان ثابتی پایین تر از سهم تجارت درون صنعت با استاندارد SITC است، ولی هر دو دارای روند تغییرات مشابهی هستند.
    به منظور ارزیابی دقیق تر جریان تجاری ایران به لحاظ اهمیت مکانی و منطقه ای شاخص تجارت درون صنعت ایران در چارچوب بلوک های منتخب اقتصادی - تجاری نیز محاسبه گردیده است، به طوری که نتایج گویای این واقعیت است که سهم تجارت درون صنعت ایران بیشترین همگرایی را در بین بلوکهای منتخب با سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) در راستای تحقق بازار مشترک اسلامی دارد.
    کلیدواژگان: تجارت درون صنعت، شاخص تجارت دورن صنعت، پتانسیل تجاری، شاخص گروبل، لوید
  • رحمان خوش اخلاق*، علیمراد شریفی، میثم کوچک زاده صفحه 171

    انرژی خورشیدی یکی از مهمترین انواع انرژی های تجدید پذیر در ایران است؛ زیرا اکثر مناطق به ویژه کویر مرکزی از توانایی قابل توجهی در استفاده از انرژی خورشیدی برخوردار است. هدف از نگارش این مقاله ارزیابی اقتصادی استفاده از نیروگاه خورشیدی (فتوولتاییک) در مقایسه با نیروگاه دیزلی و اتصال به شبکه سراسری برق به منظور تامین برق روستاهای مرکزی در ایران است. در این باره با توجه به اطلاعات در دسترس و با استفاده از تحلیل هزینه چرخه عمر، هزینه تولید برق با روش های مختلف محاسبه می گردد. نتایج به دست آمده از ارزیابی اقتصادی سناریوهای مختلف نشان می دهد که هزینه واحد انرژی سیستم فتوولتاییک با Rls/kWh 960 از هزینه واحد انرژی در گزینه های دیگر کمتر است.

    کلیدواژگان: منابع تجدید پذیر، انرژی خورشیدی، نیروگاه فتوولتاییک، هزینه واحد انرژی، تحلیل هزینه چرخه عمر
  • محمدعلی دهقان دهنوی، نوروز کهزادی، صادق خلیلیان صفحه 197
    آزمون ناپارامتری ترجیحات آشکار شده روشی است که با مقایسه انتخابهای مصرف کننده در دوره های زمانی مختلف، رجحانهای وی را در هر دوره مشخص می کند. اصطلاح ناپارامتری بیانگر این است که بر خلاف روش های سنتی، در این روش هیچ پارامتری تخمین زده نمی شود و هیچ شکل خاص تبعی به تابع مطلوبیت یا تقاضا تحمیل نمی شود. برقرار بودن اصل تعمیم یافته ترجیحات آشکار شده برای یکسری داده های مصرف، شرط لازم و کافی برای وجود تابع مطلوبیت مقعر، پیوسته، یکنواخت و اشباع ناپذیری است که مشاهدات مزبور را به صورت عقلایی تعبیر می کند. هدف مقاله حاضر نیز، بررسی فرضیه وجود رفتار عقلایی در قالب یک تابع مطلوبیت نئوکلاسیک است که داده های مصرف همفزون خانوارهای شهری ایران طی دوره 1344-1381 می تواند پیامد حداکثرسازی آن باشد. داده های مذکور شامل بردارهای قیمت و مقدار برای بیست گروه و زیرگروه کالاهای مصرفی است. بر اساس نتایج به دست آمده، فرضیه وجود رفتار عقلایی مورد تایید قرار گرفت و داده های مصرف خانوارهای شهری در خلال سالهای 1344 تا 1381 با یک تابع مطلوبیت نئوکلاسیک قابل تعبیرند.
    کلیدواژگان: اصل تعمیم یافته ترجیحات آشکار شده، تابع مطلوبیت نئوکلاسیک، تئوری افریت، شاخص افریت
|
  • Hassan Sobhani, Hamid Azizmohammadloo Page 1

    Investment is perceived as a major factor in job creation in almost all sectors of the economy and by the policymakers. In this paper, we investigate if investment has the same effect on the job creation in all the Iranian manufacturing sub-sectors using the data with two-digit ISIC codes. Research findings reveal that the first to fifth strongest effects are among the “textile, wearing apparel and leather products", "wood and products of wood", "food, beverage and tobacco products", "machinery, equipment and metal instruments products", and "non- metallic mineral products", respectively. As for the "basic metal", "chemical products" and "paper, publishing and printing ", there is no significant statistical relationship between investment and employment

  • Mansour Zarra Nezhad , Behrooz Ghanadi Page 33
    This paper aims to estimate labour productivity in Khuzestan's industries during 1971-2001. To this end a generalized Cob-Douglas model is applied in which capital stock, gap between actual and potential output and research cost are independent variables. Since the data on the fist two variables were not available, two methods, i.e., exponential trend of investment and Intriligator method, were applied to generate them. The findings of the research show that labour productivity has direct relationship with capital stock as well as research cost, but indirect relationship with output gap.
  • Mahmood Khataie , Roya Seifipoor Page 53
    In Iran, financial market is heavily dominated by the government. The big share of market is owned and run by government, particularly in banking sector. In effect the range of interest rates for different deposits and loans in banks are fixed by Islamic Republic of Iran Central Bank (IRICB). Since the rates are well below the equilibrium levels, selective credit policies are common components of financial restriction in Iran. In other words credit rationing is implemented in official market. Under such circumstances, a black marker for deposits & loans is formed. It operates with very higher interest rates, but very efficient with respect to decision making process. The two official and non- official (black market) markets form the two – sector financial system of Iran. Each sector is managed with different rules and policies. As a result some well known rules in monetary policy do not work in the expected way in Iran. In particular decreasing interest rate policy in official market does not boost the demand through investment. We show theoretically the subject by a modified version of Loanable Funds Theory for a two – sector financial market. Moreover an estimated Iran investment function confirms empirically the theoretical approach. Engle – Granger Test confirms the results too. Also financial repression in Iran causes some transfer payments by deposit owners to those receive loans in official market which could be as high as over %10 of GDP. The policy implication to be adopted by policy makers is a well known deregulation policy which results in integration of the two markets.
  • Reihaneh Gaskari, Ali Reza Eghbali, Hamid Reza Hallafi Page 77
    Revenues obtained through gas and oil sale compose a considerable and important part of the Iranian government revenue and the GDP. In this paper, after a brief review on oil sector and income resulting from its export, the authors study the literature pertaining to export instability and its impact on economic growth. Using moving average method with a five-year lag, they found a process for export divergence from which considered as a base for instability. They suggest five definitions for instability as follows: Divergence absolute value, square root of divergence, squared divergence, divergence absolute value for one unit of the estimated amount, and negative divergence. Instability is then considered as a variable in the traditional production function of Feder, which is estimated by ARDL model using five definitions of instability. The findings indicate that there is a negative relation between the first three different definitions of instability and economic growth. Regarding the fourth definition, there is no significant relation and cointegration among the variables is also doubtful. However, regarding the fifth definition, there is a positive and considerable relation between export instability and economic growth and it seems that the fifth definition is not a suitable method to define oil export instability.
  • Morteza Sameti , Madjid Sameti, Gholamhosein Gaafary Page 95
    Fiscal disequilibrium causes budget deficit. The budget deficit is usually financed by borrowing from central bank, which increases monetary base and money supply followed by a rise in price level and inflation. The process of generating revenue and financing budget deficit by creating inflation is also known as inflation tax. Relationship between inflation and income generated by this process is not linear. The government income at first has increasing trend, and after reaching its maximum point would fall. It is very similar to the Lafer curve. In this paper, the inflation propensity of money velocity has been determined by using the monetary and fiscal data, which has been used to obtain the optimum size of money growth. The optimum size shows that how much money should be printed by government without generating inflation.
  • Seyed Aziz Arman , Rohollah Zare Page 117
    Iran as a developing country possesses rich and extensive energy resources has an advantage in energy-intensive industries. In this research, Granger-causal relationship between economic growth in Iran and various energy carriers including oil products, electricity, natural gas and solid fuels are investigated using Toda and Yamamoto procedure for period 1967-2002. The results reveal that there is a unidirectional Granger-causal relationship from electricity consumption and oil products consumption to economic growth. Likewise, there is a unidirectional Granger-causal relationship from economic growth to solid fuels consumption and natural gas consumption. Estimation of error correction models reveal that in the short run and long run, there is bidirectional Granger-causality between electricity consumption and economic growth. Likewise, in the long run, a unidirectional Granger-causality runs from economic growth to natural gas consumption. Therefore, in the cases that unidirectional Granger-causality runs from energy consumption to economic growth, energy conservation policies should be designed carefully in a way that utilization of such policies doesnt have diminishing effects on economic growth. Accordingly, we suggest a set of “optimal usage” and “efficient consumption” policies in economic sectors. In the cases that unidirectional Granger-causality runs from economic growth to energy consumption, energy conservation policies could be implemented without impeding economic growth.
  • Karim Azarbayejani , Seyed Komail Tayyebi , Asghar Hagh Shenas Page 145
    The importance of intra-industry trade (IIT) is in the conjunction with its role in exploring trade potentials in all countries, and interpreting the trade relations among themselves. This paper strikes to calculate the extent of Iran’s IIT using Gruble and Lloyd index (G-L) during 1998-2002, while a relevant test indicates that there is no significant difference between G-L method and other IIT measurements for the results obtained. This study has focused on analyzing two different commodity groups. First, IIT index has been measured at the 5-digit level of the ISIC, so that the computed IIT on average for 1998 and 2002 are 17.14 and 27.82 percent, respectively. Second, the IIT at the 6- digit level of the HS for these years are calculated as about 9.28 and 14.2 percent, respectively. The latter is much different from the former calculation in which its ratio is higher than that of the later classification even though both results have a similar direction in changes. Additionally, the paper has calculated the regional IIT index to evaluate the position of Iran’s trade partners in the selected trading blocks. The results reveal that Iran’s IIT has the most similarity and convergence with the OIC implying the realization of the Islamic Common Market (ICM).
  • Rahman Khosh Akhlagh, Alimorad Sharifi, Maisam Kouchek Zadeh, Ma Page 171

    Solar energy is one of the main renewable energy sources in Iran and many regions (specially central desert) have considerable potential for solar energy utilization. The objective of this paper is an economic evaluation of solar (photovoltaic) power plant utilization compared with both diesel power plant and power grid connection in the central rural regions in Iran. The electricity costs have been computed by using Life Cycle Cost Analysis (LCCA). Results of different scenarios indicate that unit energy cost in photovoltaic system is 960 Rls/kWh which is less than unit energy cost in other electricity supply options.

  • Mohammad Ali Dehghan Dehnavi, Nowruz Kohzadi , Sadegh Khalilian Page 197
    Non-parametric test of revealed preference identifies consumer's preferences by comparing their choices in different times. Unlike the parametric tests, non-parametric test means that no parameter is estimated and no functional form is imposed on the utility and/or demand function. If a set of consumption data satisfies generalized axiom of revealed preference (GARP) then there exists a non-satiated, continuous, concave, monotonic utility that rationalizes the data set. Existence of such utility function means that consumer behavior is rational. In this study, urban household's aggregate consumption data - involving 20 categories and subcategories – are used to investigate the rational behavior hypothesis in period 1965-2002. The findings indicate that rational behavior hypothesis is reliable and urban household's aggregate consumption data may be rationalized by a neoclassical utility function.