فهرست مطالب

مدرس علوم انسانی - سال هشتم شماره 3 (پیاپی 36، پاییز 1383)

فصلنامه مدرس علوم انسانی
سال هشتم شماره 3 (پیاپی 36، پاییز 1383)

  • پژوهش های مدیریت در ایران
  • 226 صفحه، بهای روی جلد: 30,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1383/07/15
  • تعداد عناوین: 10
|
  • جلیل بهارستان صفحه 1
    هدف این مقاله مقایسه بین مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول است. به منظور نیل به این هدف دو سؤال پژوهشی مطرح می شود:سؤال اول: تفاوت پیش فرضها، پیش نیازها و زمینه های اساسی مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول چیست؟
    سؤال دوم: تفاوت مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول چیست؟
    نوع این تحقیق بنیادی – کتابخانه ای و روش آن نظری- تحلیلی است. ابتدا به منظور پاسخ به سؤال پژوهشی تفاوت معرفی انسان از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب به اختصار بیان می شود؛ سپس سازمان از دیدگاه مدیریت رایج و مدیریت اسلامی معرفی خواهد شد.
    به منظور پاسخ به سؤال پژوهشی دوم و مقایسه مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول، موارد زیر مطالعه می شوند:الف) مقایسه مفاهیم مدیریت و رهبری رایج و معمول با مفاهیم مدیریت اسلامی؛ ب) مقایسه اهداف مدیریت رایج و معمول با اهداف مدیریت اسلامی؛ پ) مقایسه ماهیت مدیریت رایج و معمول با ماهیت مدیریت اسلامی؛ ت) مقایسه اصول مدیریت رایج و معمول با اصول مدیریت اسلامی؛ ث) مقایسه ویژگی های مدیران معمول و مدیران اسلامی؛ ج) مقایسه اجمالی مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول.
    کلیدواژگان: مطالعه تطبیقی، مدیریت اسلامی، مدیریت رایج، انسان و سازمان
  • محمدحسین پورکاظمی، غلامرضا شاکری نوایی صفحه 37
    در حال حاضر که کشور ما دوران حساسی را می گذراند، نقش سازمان های اداری، صنعتی و آموزشی در چرخه اقتصاد و توسعه مملکت انکارناپذیر است. اما اینکه آیا تمام آنها در تلاش برای حصول اهداف تعیین شده موفق بوده اند، حقیقتا جای تامل است، زیرا برخی از آنها در انجام وظایف خویش موفقتر از بقیه جلوه می کنند. با نگاهی به سازمان های موفق می توان به وجود عوامل کلیدی و مشترک بین آنها که زمینه ساز و شاید عامل اصلی موفقیت آنها بوده است، پی برد.
    یکی از عوامل کلیدی، فرهنگ قوی و مسلطی است که این سازمانها در آن فعالیت می کنند. در واقع شناخت اینگونه عوامل و تقویت آنها گامی در جهت کامیابی سازمانها و نیل به سمت اهداف عالی آنها خواهد بود.
    در این مقاله ابتدا فرهنگ و فرهنگ سازمانی از بعد نظری بررسی می شود؛ سپس بهره وری نیروی انسانی تشریح می گردد، آنگاه نظریه های موجود درباره رابطه بین فرهنگ سازمانی و بهره وری نیروی انسانی نیز بیان می شود. دانشکده های مدیریت همچنین با استفاده از آزمون تحلیل واریانس رتبه دانشکده های مدیریت دانشگاه های مجتمع آموزش عالی قم، تهران، علامه طباطبایی و شهید بهشتی از نظر تاثیر فرهنگ سازمانی بر میزان بهره وری تعیین شده است. ضمنا با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه فرهنگ سازمانی با بهره وری دانشکده ها با توجه به شاخصهایی که برای بهره وری بیان شده است تجزیه و تحلیل می شود. در پایان نیز شاخصها و مؤلفه های فرهنگ سازمانی با استفاده از آزمون فریدمن رتبه بندی شده اند.
    کلیدواژگان: فرهنگ سازمانی، ارتباطات، رقابت، هویت، بهره وری نیروی انسانی، بهره وری
  • بیژن صفوی، زهرا آقاجانی صفحه 63
    یکی از علتهای عمده ای که اشتغالزایی را در بخش صنعت به راهبردی الزام آور تبدیل می کند، عبارت است از: امکان گسترش صادرات غیر نفتی و افزایش درامدهای ارزی از طریق توجه به رشته فعالیتهای صنعتی با شدت کاربری بالا. لازم به ذکر است که در کشور ما عامل کار از وفور نسبی بهره مند بوده؛ مواد اولیه و منابع مورد نیاز بخش نیزدر آن قابل تجهیز است. بخش صنعت نیز قابلیت زیادی در اثرگذاری بر روند توسعه اقتصاد کشور دارد. باید به منظور تسهیل در دستیابی به توسعه اقتصادی، افزایش کارایی، توان تولیدی و اشتغالزایی بخش صنعت رشته فعالیتهای صنعتی کشور که قابلیت بالاتری برای ایجاد اشتغال مولد دارند؛ شناسایی و معرفی شوند. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که رشته فعالیتهای صنعتی قابلیت دار با هدف ایجاد اشتغال کدامند؟ بنابراین اولویتهای اشتغالزایی زیر بخشهای صنعتی کشور که با استفاده از شاخصهای علمی تعیین شدت کاربری (مطابق کدهای ISIC) و روش تاکسونومی عددی تعیین شده است، بترتیب زیر است:1 - صنایع نساجی؛ 4 - صنایع ماشین آلات؛ 7 - صنایع متفرقه؛ 2 - صنایع کانی؛ 5 - صنایع مواد غذایی؛ 8 - صنایع فلزات اساسی؛ 3 - صنایع چوب؛ 6 - صنایع کاغذ وچاپ؛ 9 - صنایع شیمیایی.
    کلیدواژگان: اشتغال، رشته فعالیتهای صنعتی اشتغال زا، اولویتهای اشتغالزایی صنایع، تاکسونومی عددی
  • علیرضا قاسمی جاوید، محمد اقدسی صفحه 91
    برنامه ریزی استراتژیک در سالهای اخیر بار دیگر به عنوان یک فرایند کلیدی مدیریتی مورد توجه قرار گرفته است. علی رغم وجود منابع مکتوب علمی زیاد درباره برنامه ریزی، تحقیقات اندکی در زمینه اندازه گیری اثربخشی نظام برنامه ریزی استراتژیک انجام شده است. این مقاله، یک مدل یا ابزار عارضه یابی برای سنجش اثربخشی نظام برنامه ریزی استراتژیک شرکتها ارائه می دهد. بیست ویژگی اساسی برای اندازه گیری اثربخشی نظام برنامه ریزی مؤثر استخراج و در قالب مدل مذکور در یکی از شرکتهای بزرگ دولتی در ایران آزمایش شد؛ سپس نتایج آن در مقاله حاضر ارائه گردید.
    کلیدواژگان: برنامه ریزی هوشین، هوشین کانری، اندازه گیری اثر بخشی برنامه ریزی استراتژیک
  • سیدعبدالجابر قدرتیان کاشان، علی اصغر انواری رستمی صفحه 109
    یکی از مهمترین ابزارهای تعیین نقاط قوت، ضعف عملکرد، شناسایی فرصتها و تهدیدهای بیرونی شرکتها، رتبه بندی شرکتها است. از جمله مشکلات اساسی روش های موجود رتبه بندی شرکتها، تاکید عمده آنها تنها بر یک شاخص اصلی نظیر فروش یا درامد و عدم جامعیت آنها است. به عبارتی دیگر، این روش ها به جای تعیین برترین شرکتها، حجیمترین و بزرگترین آنها را تعیین می کنند. این مقاله درصدد رفع مشکل فوق از طریق ارائه مدل جامع رتبه بندی شرکتها، مبتنی بر عملکردشان است. اگر چه مدل پیشنهادی، بر اساس مدل ارزیابی متوازن شرکتها (BSC) طراحی شده، ولی تفاوتهای عمده ای با آن دارد. در مدل پیشنهادی، پس از مطالعه جامع ادبیات تحقیق، جهت تبیین جامعتر عملکرد شرکتها و تعیین دقیقتر نقاط قوت و ضعف شرکتها، به جای 4 مؤلفه مذکور در مدلهای BSC از شش مؤلفه اصلی بهره گرفته شده است. این مؤلفه ها عبارتند از: مالی، فرایندهای داخلی، مشتری، توسعه و نواوری، نیروی انسانی و مدیریت. با مطالعه جامع ادبیات تحقیق، 422 شاخص عملکردی جهت ارزیابی و رتبه بندی استخراج شد. با توجه به تعدد شاخصها و جهت امکانپذیر کردن قضاوت نهایی و جمعی در خصوص رتبه نهایی هر شرکت از مدل تصمیم گیری چند شاخص بهره گرفته شد. براساس داده های بازار بورس اوراق بهادار تهران در خصوص تعدادی از شرکتهای خودروساز عمده ایران و با بهره گیری از تکنیک وزندهی آنتروپی شانون و تاپسیس، مدل پیشنهادی مورد آزمون عملی قرار گرفت و نتایج آن در انتهای مقاله ارائه شد. جامعیت مؤلفه ها و شاخصهای پیشنهادی در کنار امکان بهره گیری از مدلهای تصمیم گیری چند شاخصه، عمومیت و قابلیت کاربرد آن در ارزیابی جامع عملکرد و رتبه بندی شرکتهای سایر صنایع کشور (غیر از صنعت خودروسازی) را نیز ممکن و میسر کرده است.
    کلیدواژگان: مدل رتبه بندی، ارزیابی عملکرد، شرکتهای خودروسازی، تصمیم گیری چند شاخصه
  • محمود محمدی، محمدرضا امین ناصری، عادل آذر صفحه 135
    انتخاب و به کارگماری شایسته ترین افراد در هر شغل، یکی از مهمترین مسائل و تصمیمات مدیریتی محسوب می شود. اینگونه تصمیمات در سازمانها به طور مرسوم از طریق انطباق ساده شاغل و شغل» انجام می پذیرد. از کاستی های این روش، انطباق شاغل با شغل در «سطح فردی» است در حالی که با توجه به اهمیت فراینده «کار گروهی» در سازمانها، انجام انطباقهای دیگر ضروری به نظر می آید. در این مقاله «انطباق افراد شاغل با یکدیگر» علاوه بر انطباق دادن شاغل و شغل در نظر گرفته شده و بر این اساس الگوی نوینی برای انتخاب و به کارگماری نیروی انسانی نیز پیشنهاد و توسعه داده شده است.
    به منظور مقایسه الگوی پیشنهادی (مبتنی بر سطح تحلیل گروهی) با الگوی مرسوم (مبتنی بر سطح تحلیل فردی)، مدل ریاضی آن در قالب یک مدل غیر خطی (درجه دوم) فرموله شده؛ سپس به وسیله «شبکه عصبی بازپختی» با استفاده از نرم افزار Matlab حل شد. نتایج تحلیل آماری نشان می دهد که بین میانگین جوابهای به دست آمده از الگوی پیشنهادی و میانگین جوابهای به دست آمده از الگوی مرسوم، با توجه به معیار هزینه، اختلاف بسیار معناداری وجود (و). در نتیجه استفاده از الگوی پیشنهادی برای انتخاب و به کارگماری نیروی انسانی در مشاغل و پستهای سازمانی به جای الگوی مرسوم توصیه می شود.
    کلیدواژگان: انتخاب و به کارگماری نیروی انسانی، انطباق شاغل و شغل، انطباق افراد شاغل و شغل، انطباق افراد شاغل با یکدیگر، وابستگی بین مشاغل، شبکه های عصبی مصنوعی
  • میثم موسایی صفحه 157
    مقاله حاضر آثار اجتماعی، روحی و روانی بازنشستگی در میان اعضای هیات علمی دانشگاه تهران را بررسی می کند. این موضوع به دلیل مسائل خاص بازنشستگان و سالمندان در جوامع مختلف اهمیت بسزایی دارد و مورد توجه اقشار مختلف جامعه نیز است؛ زیرا تا زمانی که وضعیت اقتصادی، اجتماعی، روحی و روانی یک بازنشسته سر و سامان نداشته باشد، کارکنان امروز به دلیل نگرانی از آینده خود با دلگرمی و علاقه فعالیت نخواهند کرد و بهره وری آنها به شدت کاهش پیدا می کند.
    در این مقاله از طریق یک مطالعه پیمایشی، وضعیت بازنشستگی اعضای هیات علمی دانشگاه تهران و آثار و عواقب بازنشستگی این قشر بررسی می شود. بر اساس یافته های این تحقیق اعضای هیات علمی بازنشسته علاوه بر مشکلات معیشتی و اجتماعی دارای مشکلات متعدد روحی و روانی از جمله: افسردگی، نگرانی از آینده، احساس پوچی و بی مصرفی می باشند. برای کاهش این مشکلات، براساس یافته های تحقیق پیشنهاد «بازنشستگی تدریجی» به جای «بازنشستگی یکباره» ارائه شده است.
    کلیدواژگان: بازنشستگی، سالمندان، مشکلات روحی، مشکلات اجتماعی، بازنشستگی تدریجی
  • چنگیز والمحمدی، منوچهر نجمی، رسول نورالنساء صفحه 181
    در این پژوهش بر اساس مقایسه تطبیقی انجام شده بین استانداردهای 2000: 9000 ISO با رویکردهای گوناگون ارائه شده از سوی اندیشمندان مشهور جهان مانند مینگ، کرازبی،... و نیز جایزه کیفیت اروپا و جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج آمریکا هفت معیار اصلی و عناصر فرعی هر یک از این معیارها شناسایی شدند و ضمن تعیین نقاط اشتراک، افتراق معیارها، عناصر رویکردهای TQM بر اساس فوق و الزامات و راهنمایی های استانداردهای 2000: 9000 ISO برخوردداری این استاندارد از رویکردی توانمند و جامع مشخص شد. در ادامه بر پایه معیارها و عناصر شناسایی شده دو ابزار در قالب پرسشنامه که از جنبه محتوا مشابه اند، برای اندازه گیری سطح و میزان اجرای TQM در سازمان های اجرا کننده TQM و نظرخواهی از خبرگان کیفیت توسعه داده شد. به کمک آزمونهای آماری پایانی و اعتبار این ابزارها از جمله اعتبار ساختاری آنها با استفاده از تجزیه و تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گرفته و تایید شده است. در نهایت با تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از این ابزارها، اقدام به تعیین شکافهای موجود در خصوص میزان و سطح اجرای عناصر TQM در سازمان های مورد مطالعه با توجه به دیدگاه و نظرهای خبرگان کیفیت در خصوص اهمیت و اولویت این معیارها و عناصر شد. نتیجه به دست آمده می تواند در جهت نیل به استقرار بهینه مدیریت کیفیت جامع در سازمانها و مؤسسات تولیدی و خدماتی کشور سودمند واقع شود.
    کلیدواژگان: 2000: 9000 ISO مدیریت کیفیت جامع (TQM)، جایزه کیفیت اروپا، جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج آمریکا، معیارها و عناصر مدیریت کیفیت جامع، تجزیه و تحلیل عاملی
  • برگه اشتراک
    صفحه 213
  • چکیده مقالات به زبان انگلیسی
    صفحه 224