مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد
سال ششم شماره 4 (پیاپی 24، زمستان 1383)

بحرانی ترین تاثیر عوامل موتاژن بر ساختار ژنومی انسان، زمینه سازی برخی از ناهنجاری ها و اختلالات با پیش زمینه ژنتیکی است. میتومایسین C و UV (اشعه فرابنفش) دو موتاژنی هستند که در مراکز بهداشتی و درمانی کاربرد وسیعی دارند، اما میزان تاثیرات و شدت و حدت آنها بر ژنوم سلول های طبیعی نامعلوم است. لذا در این مطالعه دو نوع موتاژن فوق، که بر اساس شاخص میتوزی تضعیف شده بودند، از نظر میزان تاثیر ناپایداری ژنومی مقایسه گردید تا اهمیت موتاژن های ضعیف فیزیکی یا شیمیایی، بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
به این منظور، تعداد 105 لنفوسیت خون محیطی جداسازی شده با فایکول، در فلاسک های T25 حاوی 5 ml محیط کشت کامل F12و (20-15 درصد FCS) و میتوژن T لنفوسیت PHA (فیتوهماگلوتنین) و در حضور (Bromo deoxy Uridine) BrdU کشت داده شد. به صورتی که سه نمونه از فلاسک های سلولی، دارای غلظت های تضعیف شده 3 ng/ml،6 ng/ml و ng/ml 9از میتومایسین C بوده و دو نمونه دیگر از آنها، در فاصله 20 cm از لامپ UV (شدت فرابنفش C،Lux (420 به طور مجزا و در دو زمان 3و 5 دقیقه، تحت پرتوتابی قرارگرفته، به همراه همان تعداد سلول لنفوسیتی به عنوان شاهد، در دمای 37?C انکوبه گردید. با برداشت سلول های متافازی بعد از 72 ساعت از زمان کشت و رنگ آمیزی آنها با روش(Sister Chromatid Exchange) SCE، میانگین درصد تعداد تعویض های کروماتید خواهری در کروموزوم های پلاک های متافازی حاصل، مورد ارزیابی قرار گرفت.
مطالعه سلول های تیمار شده با هر دو موتاژن تضعیف شده و نمونه شاهد از نظر SCE، نشان داد که درصد تبادلات کروماتید خواهری در سلول های تیمار شده با (Mitomycin C) MMC با غلظت های3 ng/ml، 6 ng/ml6 و 9 ng/ml به ترتیب 43/5، 7.1 و 8.13 درصد بوده و در سلول های در معرضUV، به مدت 3 و 5 دقیقه به ترتیب 34/4 و 8/6 درصد می باشد، در حالی که این میزان در سلول های شاهد 35/3 درصد تعیین گردید. آنالیز آماری نتایج حاصل، معنی دار بودن تمامی داده ها را نشان داده است (p<0.001).
نتایج بدست آمده نشان می دهد که هر دو موتاژن شیمیایی و فیزیکی تضعیف شده، موجب ناپایداری ژنومی گردیده است و از این نظر اختلاف فاحشی بین دو نوع موتاژن شیمیایی یا فیزیکی وجود ندارد. اما MMC که به عنوان یک دارو با دوزهای بالاتر از مقادیر فوق جهت شیمی درمانی بیماران سرطانی استفاده می شود، قادر به تاثیر بر سلول های سالم غیر توموری بوده و زمینه را برای جهش های احتمالی فراهم می سازد. زمان اندک تابش دهی UV نیز مانع از تاثیرات این نوع موتاژن نگردیده است و با توجه به احتمال حضور این نوع پرتو در جو، به خاطر تحلیل تدریجی لایه ازن، برای سلامتی بشر در آینده یک تهدید جدی تلقی می شود. مطالعه حاضر اهمیت موتاژن های محیطی ضعیف را نشان داده و مقادیری را که بتوان برای تقلیل اثرات MMC و UV در سلول های سالم استفاده کرد، مشخص می نماید.

فرآیندهای اکسیداسیون پیشرفته به عنوان روش های سریع و موثر برای تصفیه دامنه وسیعی از آلایندهای آلی مقاوم به اثبات رسیده است. هدف از این تحقیق آزمایش استفاده از O3 در ترکیب با یون های هیدروکسیل pH) بالا) به عنوان تسریع کننده واکنش ها برای تجزیه MTBE در فاضلاب های صنعتی و آب های آلوده به آن بود.
در این مطالعه که از نوع نیمه تجربی می باشد: اثر O3 در ترکیب با یون های هیدروکسیل (pH بالا) به عنوان تسریع کننده واکنش هایی که منجر به تولید رادیکال های هیدروکسیل می شوند برای تجزیه متیل ترشیاری بوتیل اتر (MTBE) در فاز مائی مورد آزمایش قرار گرفت. تمامی واکنش ها در داخل یک راکتور ستونی حبابی نیمه پیوسته نسبت به جریان ازن و پیوسته نسبت به MTBE رخ داد. در این تحقیق اثر pH و زمان واکنش و میزان ازن مورد نیاز برای رسیدن به تجزیه کامل MTBE در غلظت ثابتی از ازن و در پنج pH مختلف (10، 10.5، 11، 11.5 و 12) به مدت 100 دقیقه برای هر pH مورد آزمایش قرار گرفت.
آزمایش نشان داد که 5/11 pH=، نسبت[Intermediates] / [MTBE] =0.60 v/mM بود که در مقایسه با نزدیکترین نسبت بعد از آن (مربوط به 11 pH=) به میزان20% بیشتر است. کمترین زمان و ازن مورد نیاز برای تجزیه 90% هر مول از MTBE که به ترتیب معادل 70دقیقه و 3/5 مول بود در 11.5 pH= رخ داد. آزمایشات انجام شده برای تعیین میزان MTBE حذف شده به سبب فراریت به هوا نشان داد که این میزان در مدت 100 دقیقه در pH های مختلف 5/19-11% بود. آزمایشات نشان داد که در سطح خطای 5% هیچگونه رابطه معنی داری بین میزان MTBE حذف شده از محیط بدلیل فراریت به هوا و pH محیط در محدوده pH های 12-10 وجود ندارد MTBE یک ترکیب سنتزی است که حتی در فرآیندهای اکسیداسیون پیشرفته نسبتا در مقابل تجزیه از خود مقاومت نشان می دهد ولی با ادامه اکسیداسیون به طور کامل قابل تجزیه است. بهترین pH برای تجزیه MTBE به وسیله واکنش های رادیکال 5/11 است.

برنامه ریزی برای ارایه خدمات اساسی بهداشت روان به افراد جامعه، نیازمند آگاهی از وضعیت موجود بیماری روانی در جامعه است. این مطالعه با هدف بررسی همه گیری شناسی اختلالات روانی در افراد 18 سال به بالاتر مناطق شهری و روستایی استان چهارمحال و بختیاری انجام گرفت.
نمونه های مورد مطالعه با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایو سیستماتیک از بین خانوارهای موجود استان چهارمحال و بختیاری انتخاب گردیدند و از طریق تکمیل پرسشنامه اختلالات عاطفی و اسکیزوفرنیا (Schedale Affective Disorders Schizophrenia= SADS) توسط کارشناسان روانشناسی در استان، جمعا 305 نفر مورد مطالعه قرار گرفتند. تشخیص گذاری اختلالات بر اساس معیارهای طبقه بندی DSM-IV است.
نتایج این بررسی نشان داد شیوع انواع اختلالات روانی در استان 42/16% می باشد که این شیوع در زنان 20% و در مردان 14/13 % است. اختلالات اضطرابی و عصبی شناختی به ترتیب با 52/9 و 28/3%، شایع ترین اختلالات روانی در استان بودند. شیوع اختلالات پسیکوتیک در این مطالعه 33/0%، اختلالات خلقی 63/2% و اختلالات تجزیه ای 66/0% بود. در گروه اختلالات خلقی، افسردگی اساسی با 30/2% و در گروه اختلالات اضطرابی، اختلال فوبی با 62/2% شیوع بیشتری داشتند. شیوع اختلالات روانی در استان در افراد گروه سنی 65-56 سال با 30%، افراد همسر فوت شده با 25%، افراد ساکن در مناطق شهری با 53/15%، افراد بی سواد با 12.66% و افراد بیکار با 74/21% بیش از گروه های دیگر بود.
در این مطالعه 49/10% افراد مورد مطالعه دچار حداقل یک اختلال روانی بودند. لذا نتایج این تحقیق مسوولیت سیاستگذاران و برنامه ریزان بهداشتی استان چهارمحال و بختیاری و کشور در رابطه با تدوین برنامه های عملی و اجرایی بهداشت روان را بیش از پیش روشن می سازد.

درد پس از سزارین علاوه بر احساس ناخوشایند موجب بروز مشکلات فیزیولوژیک و سایکولوژیک در مادر می شود. اقدامات متعددی در جهت کاستن درد پس از عمل صورت گرفته است، اما اتفاق نظری بر سر مناسب ترین روش بیهوشی وجود ندارد. این مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی دو سوکور اتفاقی و به هدف مقایسه میزان درد و عوارض پس از عمل سزارین با دو روش بی حسی نخاعی و بیهوشی عمومی انجام شد.
به این منظور 60 خانم حامله 35-20 ساله که تحت عمل سزارین الکتیو قرار گرفتند، به صورت اتفاقی به دو گروه بیهوشی عمومی یا بیحسی نخاعی وارد شدند. یک گروه تحت بیهوشی عمومی و گروه دیگر تحت بی حسی نخاعی قرار گرفتند. تکنیک جراحی در دو گروه یکسان بود. شدت درد پس از عمل با استفاده از پرسشنامه McGill طی چهار نوبت (در ریکاوری و سپس هر 6 ساعت)، میزان پتدین تجویز شده و میزان عوارض (تهوع، استفراغ، تاکی کاردی) در 24 ساعت نخست پس از جراحی برای هر بیمار ثبت گردید.
فراوانی نسبی درد شدید بعد از عمل و میانگین پتدین مصرفی در بیماران با بیهوشی عمومی از بیماران با بیحسی نخاعی بیشتر بود (05/0>p). میزان بروز تهوع و استفراغ به دنبال بی حسی نخاعی از بیهوشی عمومی بیشتر بود، اما فراوانی نسبی تاکی کاردی و افت فشار خون در دو گروه یکسان بود.
طبق نتایج این تحقیق، استفاده از روش بی حسی نخاعی بیشتر از روش بی هوشی عمومی از درد پس از عمل جلوگیری می نماید، که این امر می تواند به کاهش موربیدیتی و هزینه های درمانی بیانجامد.

تزریق مکرر خون، مدت و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور را بهبود بخشیده اما آنها را در معرض خطراتی همچون افزایش مزمن بار آهن و هپاتیت های ویروسی قرار داده که اینها خود می توانند عامل بوجود آورنده عوارضی مانند اختلالات متابولیسم گلوکز در این بیماران باشند. با توجه به برگشت پذیر بودن بعضی از این اختلالات در این تحقیق فراوانی اختلالات فوق در بیماران بتا تالاسمی ماژور در بخش تالاسمی بیمارستان هاجر (س) شهرکرد تعیین گردید، تا بیماران مبتلا شناسائی شوند و برنامه درمانی مقتضی به آنها ارائه گردد.
بدین جهت 80 بیمار شامل 40 بیمار تالاسمی ماژور 20-10 سال و 40 نفر غیر تالاسمیک، همسان از نظر سن و جنس به روش مورد - شاهدی تحت تست تحمل خوراکی گلوکز (پاسخ قند خون به 75/1 گرم به ازای هر کیلو گرم گلوکز خوراکی) قرار گرفتند و نتایج حاصله ثبت گردید. در بیماران تالاسمیک با توجه به ارتباط این اختلال با بار آهن و ابتلا به هپاتیت های ویروسی، سطح فریتین سرم و نشانگرهای ابتلا به هپاتیت ویروسی شامل آلکالین فسفاتاز HbsAg - HCV Ab- SGOT - SGPT- نیز تعیین شد.
شیوع اختلالات متابولیسم گلوکز در بیماران تالاسمیک 15 درصد بود. (10 درصد بصورت پنهان و 5 درصد بصورت دیابت آشکار) که در مقایسه با گروه غیر تالاسمیک بیشتر است (15% در مقابل 0%، 0.01=(p. ولی اختلالات متابولیسم گلوکز در بیماران تالاسمیک مبتلا به هپاتیت بیشتر از بیماران غیر هپاتیتی نبود. (6/16 درصد در مقابل 8/8 درصد (P>0.05 سطح فریتین سرم در شیوع بالای اختلالات متابولیسم گلوکز در بیماران تالاسمیک دخیل بود ((P<0.05.
با توجه به نتایج حاصله در این بررسی می توان به ارتباط معنی دار ابتلا به تالاسمی ماژور و اختلال متابولیسم گلوکز پی برد و ادعا نمود که اختلال متابولیسم گلوکز در بیماران تالاسمیک به طور قابل توجهی شایع تر از بیماران غیر تالاسمیک بوده و در ابتلا به این اختلال میزان بار آهن نقش به سزائی دارد که لزوم دقت به میزان آهن این بیماران و درمان مناسب آن را بیان می دارد.

سرطان پروستات، شایع ترین سرطان مردان جهان و دومین علت شایع مرگ و میر ناشی از سرطان مردان در جهان است. این سرطان معمولا علامت اختصاصی ندارد و تنها در صورت تشخیص زود هنگام، قابلیت درمان قطعی دارد. آسانترین و حساس ترین تست بیماریابی سرطان پروستات، تست سرولوژی سنجش (Prostate Specific Antigen= PSA) در سرم می باشد. این تست ارزش پیشگویی مثبت 43/0 و حساسیت 67/0 برای PSA بالای 10 ng/ml دارد. لذا به عنوان اولین تست تشخیصی در برنامه غربالگری سرطان پروستات به کار می رود. هدف از این مطالعه تعیین سطح PSA بیشتر از 4 ng/ml سرم بیماران مراجعه کننده به بخش ارولوژی بیمارستان هاجر شهرکرد در مقایسه با گروه کنترل و تعیین رابطه آن با سرطان پروستات می باشد.
مطالعه حاضر مقایسه شیوع PSA>4 ng/ml در گروه 120 نفری مراجعه کنندگان مرد بالاتر از 50 سال به کلینیک ارولوژی بیمارستان کاشانی شهرکرد با مشکل ادراری (گروهA) و در گروه 120 نفری مردان بالاتر از 50 سال بستری در بخش قلب بیمارستان هاجر بدون شکایت از مشکل ادراری (گروهB) را بررسی و رابطه PSA>4 ng/ml را با عوامل خطر زای کانسر پروستات و علائم ادراری مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. از افراد مورد مطالعه ضمن تکمیل پرسشنامه، نمونه سرم تهیه شده و PSA آن به روش ELISA و با استفاده از کیت IEMA WELL تعیین و اطلاعات به دست آمده توسط Chi-square مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
شیوع PSA>4 ng/ml در گروه % 19.2 A و در گروه %8.3 B بود که از نظر آماری اختلاف معنی دار بود. به علاوه سن و تعداد فرزند و شدت علائم انسدادی ادراری رابطه مستقیم با شیوع PSA> 4 ng/ml داشتند. از سابقه فامیلی کانسر پروستات و درمان BPH و وازکتومی قبلی به علت تعداد کم اطلاعات، وابستگی با PSA> 4 ng/ml به دست نیامد. بین مصرف سیگار و درد استخوانی با PSA> 4 ng/ml رابطه معنی داری مشاهده نگردید.
بر اساس یافته های این پژوهش تست غربالگری PSA برای مردان بالای 50 سال به خصوص افرادی که علائم ادراری دارند پیشنهاد می گردد.

بیماران مبتلا به سرطان دچار مشکلات جسمی، روحی و اجتماعی زیادی می شوند که این مشکلات باعث اختلال در روند طبیعی زندگی و کیفیت آن می گردد. لذا با توجه به اینکه در جامعه ما به مفهوم کیفیت زندگی و عوامل مرتبط با آن از جمله درد، خستگی وغیره در بیماران سرطانی کمتر پرداخته شده است شناخت این عوامل به پرستاران کمک می کند تا فعالیت های خود را در جهت ارتقای سطح سلامت و بهبود کیفیت زندگی بیماران سازماندهی نمایند. پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی از نوع ارتباطی است که به منظور بررسی ارتباط بین ویژگی های سرطان و کیفیت زندگی در بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی مراجعه کننده به درمانگاه منتخب انکولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران صورت گرفته است.
در این تحقیق 200 نفر از بیماران مبتلا به انواع سرطان (تومورهای توپر)که به منظور شیمی درمانی به درمانگاه منتخب انکولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران مراجعه نموده بودند بصورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. گردآوری داده ها از طریق مصاحبه، گزارش خود بیمار و مراجعه به پرونده بیمار انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات بر اساس پرسشنامه (Quality of Breast Cancer) Qol-BC بود که توسط پژوهشگر تعدیل شده است. جهت دستیابی به اهداف از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده و جهت تعیین ارتباط آماری از آزمون کای دو استفاده شده است.
یافته ها نشان داد اکثریت واحدهای مورد پژوهش 35% مبتلا به سرطان گوارش، 5/35% بیماران در مرحله 3 بیماری، در 5/61% طول مدت بیماری از زمان تشخیص کمتر از یکسال، 41% دارای شدت درد خفیف بودند، 91% بیماری خود را قبول داشتند، 5/84% کاهش یا از دست دادن عملکرد اعضای بدن از زمان بیماری داشتند و 5/69% شدت خستگی متوسط داشته اند.
نتایج پژوهش بیانگرآن بود که کیفیت زندگی اکثریت واحدهای مورد پژوهش (66%) متوسط بوده است در رابطه با ارتباط ویژگی های سرطان با کیفیت زندگی نتایج نشان داد که بین نوع سرطان ((P<0.05، شدت درد ((P<0.05، کاهش یا از دست دادن عملکرد اعضای بدن ((P<0.05 و شدت خستگی ((P<0.05 با کیفیت زندگی ارتباط معنی داری وجود دارد ولی بین قبول یا انکار بیماری، طول مدت بیماری از زمان تشخیص و مرحله سرطان با کیفیت زندگی ارتباط معنی داری وجود نداشت.

در مواردی جهت عمل جراحی نیاز به روش هایی غیر از بیهوشی عمومی مانند بی حسی نخاعی می باشد. اگر عمل جراحی سزارین با بیهوشی عمومی مقدور نباشد معمولا از این روش جهت ایجاد بی حسی استفاده می گردد که یکی از عوارض حاد و خطیر آن برای مادر و جنین افت سریع فشارخون مادر و برادیکاردی جنین است. جهت جلوگیری از افت ناگهانی فشارخون استفاده از افدرین عضلانی قبل از عمل پیشنهاد گردیده است. لذا این مطالعه به منظور بررسی اثر افدرین عضلانی بر روی افت فشار خون پس از بی حسی نخاعی انجام شد.
مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی بر 90 بیمار 18 تا 35 ساله کاندید عمل جراحی سزارین الکتیو که به طور تصادفی به سه گروه تقسیم شدند انجام شد. گروه اول بدون دریافت افدرین عضلانی (گروه شاهد)، گروه های دوم و سوم (گروه های مورد) بترتیب 25 و 50 میلیگرم افدرین عضلانی پنج دقیقه قبل از بی حسی نخاعی دریافت کردند و فشارخون متوسط شریانی آنها پنج دقیقه قبل و یک، پنج، پانزده و سی دقیقه بعد از بی حسی نخاعی ثبت گردید.
سه گروه از نظر میانگین فشارخون متوسط شریانی پنج دقیقه قبل از بی حسی نخاعی یکسان بودند. تفاوت میانگین فشارخون متوسط شریانی در دقایق مختلف پس از بیحسی نسبت به پنج دقیقه قبل از آن درگروه های مورد نسبت به گروه شاهد تفاوت معنی داری داشت. این مطالعه نشان داد تزریق 25 و 50 میلیگرم افدرین عضلانی قبل از بی حسی نخاعی، در پیشگیری از افت فشارخون در دقایق مختلف پس از بی حسی موثر است.
پیشنهاد می گردد از تزریق 25 و یا 50 میلیگرم افدرین عضلانی قبل از بی حسی نخاعی به عنوان روشی مناسب جهت جلوگیری از افت فشارخون مادر و حفظ سلامت نوزاد استفاده شود.

عفونت های بیمارستانی از مشکلات رایج بخش های مراقبت ویژه است که چگونگی انجام رویه های پروسیجر (Procedure) مراقبتی، نقش مهمی در ابتلا به این عفونت ها دارند. از این رو بررسی فوق به منظور تعیین نحوه بکارگیری استانداردهای کنترل عفونت در بخش مراقبت ویژه یکی از بیمارستانهای شهر همدان صورت گرفت.
بررسی فوق یک پژوهش توصیفی است که استانداردهای کنترل عفونت در دو بعد ساختار(Stracture) (وسایل) و فرآیند (Process) مربوط به مراقبت های ساکشن راه هوائی، لوله گذاری تراشه، سونداژ ادراری، پانسمان، کارگذاری کاتترهای وریدی و مراقبت از آن، مراقبت از بیمار تحت ونتیلاتور، مورد بررسی قرار گرفت. داده های لازم از طریق برگهای مشاهده جمع آوری شدند. نمونه ها که از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند، شامل 384 بیمار بستری در ICU بودند که این مراقبت ها در مورد آنها اجرا می شد.
نحوه بکارگیری استانداردهای کنترل عفونت در مورد وسایل استفاده شده در تزریقات وریدی 100%، پانسمان ها 5/93%، سونداژهای ادراری 90%، لوله گذاری های داخل تراشه 8/74%، مطلوب و در ساکشن های راه هوائی 4/91% نامطلوب بود. نحوه بکارگیری استانداردهای کنترل عفونت در مورد نحوه اجرای مراقبت ها، سونداژهای ادراری80%، مراقبت ازکاتترهای وریدی 75%، پانسمان ها 3/73%، کارگذاری کاتترهای وریدی 51.4%، مراقبت از بیماران تحت تهویه مصنوعی مطلوب 3/53% و ساکشن های راه هوائی %93.9 و لوله گذاری های داخل تراشه 3/73% نامطلوب بودند.
اگرچه در اکثر مراقبت های مورد بررسی نحوه رعایت استانداردهای کنترل عفونت در مورد وسایل و نحوه اجرای مراقبت مطلوب بود ولیکن، میزان اجرای این موازین در مورد نحوه اجرا، به نسبت کمتر از وسایل بود که تا حدودی مربوط به عدم استفاده از وسائل لازم مثل دستکش و یا ستهای استریل لازم است. سایر علل ممکن است به کمبود پرسنل، کمبود اطلاعات، عدم درک اهمیت رعایت موازین کنترل عفونت در پیشگیری از انتقال عفونت مربوط باشد. از این رو اهمیت کنترل عفونت در بخش های ویژه ایجاب می کند که اولا، نظارت بر عملکرد پرسنل با دقت بیشتری صورت گیرد و ثانیا گامهای لازم در بر طرف کردن علل موثر برداشته شود.

مطالعات گوناگون نشان داده کنترل پرفشاری خون منجر به کاهش حوادث عروق مغزی به میزان 40-35% و سکته قلبی 25-20% و بیش از 50% کاهش در نارسایی قلب می شود. این مطالعه چگونگی روند ده ساله فشارخون در افراد بالاتر از 18سال، نحوه تغییرات در شیوع فشارخون، میانگین فشار خون سیستولیک، میانگین فشارخون دیاستولیک و میزان آگاهی از درمان و کنترل بیماران در شهر اصفهان را نشان داد.
این مطالعه شامل سه پژوهش مقطعی - اپیدمیولوژی بوده که در طی ده سال یعنی سال های 1371، 1377 و 1380 بر روی جمعیت شهر اصفهان انجام گرفته است هر 3 مطالعه به بررسی شیوع پرفشاری خون و نیز برخی عوامل مانند میزان آگاهی، درمان و کنترل در بیماران پرفشاری خون پرداخته است. روش نمونه گیری در همه مطالعات بصورت خوشه ای- تصادفی و با مراجعه به محل زندگی و دعوت آنها به کلینیک فشار خون مرکز تحقیقات قلب و عروق بوده است. کلیه افراد زن و مرد تحت مطالعه از سنین 18 سال به بالا انتخاب شدند که بعد از جمع آوری داده ها، وارد رایانه شده و تحت برنامه آماری آنالیز توصیفی - تحلیلی و t-test قرار گرفتند و برای مطالعه نهایی از روش متا آنالیز استفاده شد.
شیوع پرفشاری خون از سال 1371 تا 1380 رو به کاهش بوده است و از 8/31 درصد در سال 1371 به 5/17 درصد در سال 1380 رسیده است ولی در افراد بالاتر از 60 سال شیوع فشار خون کاهش معنی داری نداشته است. این روند کاهش در زنان و مردان اختلاف معنی داری نداشته است. میانگین فشارخون سیستولیک (SBP) و دیاستولیک (DBP) در مردان به ترتیب از 2/132 و 89.5 میلی متر جیوه در سال 1371 به 8/116 و 8/73 میلی متر جیوه در سال 1379 کاهش یافته، همچنین این میزان در زنان به ترتیب از 07/133 و 2/88 میلی متر جیوه به 7/113 و 8/72 میلی متر جیوه کاهش یافته است. در طی این سه مطالعه، درصد افرادی که از بیماری پرفشاری خود مطلع بودند از 28% در سال 1371 به 1/50% در سال 1380 رسیده است و درصد افرادی که جهت درمان بیماری خود مراجعه کرده بودند، از 23% به 9/33% و میزان کنترل از 8/2% به 12% افزایش یافت که در این مدت بهبود میزان کنترل پرفشاری خون در زنان (3/13) از مردان (3/4) بیشتر بوده است ((P<0.05.
روند کاهش میانگین SBP و DBP، شیوع فشارخون و افزایش آگاهی، درمان و کنترل فشار خون، نوید بخش است و باید با شناخت مکانیسم های این روند در تثبیت آنها کوشا باشیم با توجه به شیوع بالای فشارخون در سنین بالاتر از 60 سال و عدم وجود روند رو به بهبود در این گروه، باید جهت کنترل فشارخون در این گروه اقدامات موثری انجام دهیم.