نشریه اندیشه های نوین تربیتی
پیاپی 2-3 (تابستان و پاییز 1384)

برای پژوهش درباره اثربخشی شبیه سازی ذهنی فرآیندی و فرآورده ای بر بهبود کارکرد و پیش رفت تحصیلی دانش جویان، 66 آزمودنی به شکل تصادفی انتخاب و به همین شکل در سه گروه 22 نفره شبیه سازی ذهنی فرآیندی، شبیه سازی ذهنی فرآورده ای، و گروه کنترل جای گزین شدند. برای ارزش یابی پیش رفت تحصیلی، دو آزمون از محتوای کتاب با ارزش و حجم یک سان برای آزمون میان ترم و پایان ترم در نظر گرفته شد. تمامی دانش جویان پیش از آزمون میان ترم به آزمون کارکرد تحصیلی (EPT) پاسخ دادند. هفت روز پیش از آزمون پایان ترم آموزش های مربوط به شبیه سازی ذهنی فرآیندی و فرآورده ای به گروه های مربوطه ارایه شد و آزمودنی ها در آزمون پایان ترم شرکت کردند. پیش از آزمون پایان ترم آزمودنی ها دوباره به آزمون کارکرد تحصیلی (EPT) پاسخ دادند.
یافته ها نشان داد آزمودنی هایی که در آموزش های شبیه سازی ذهنی شرکت کرده بودند کارکرد و پیش رفت تحصیلی بالاتری از گروه کنترل داشتند. هم چنین، شبیه سازی ذهنی فرآیندی در بهبود کارکرد تحصیلی اثربخشی بالاتری از شبیه سازی ذهنی فرآورده ای داشته است. این تاثیرها با افزایش خودکارآمدی تحصیلی و ایجاد انگیزش در اثر شبیه سازی ذهنی پدید آمده است.

در این پژوهش، رابطه خودپنداری (تحصیلی، غیرتحصیلی، و کلی) را با پیش رفت تحصیلی در 300 دانش آموز دختر سال دوم دبیرستان در گرایش های ریاضی – فیزیک و علوم انسانی (در منطقه 6 تهران) بررسی نموده ایم. ابزار به کار گرفته شده در این پژوهش، پرسش نامه توصیف از خود مارش (SDQ) بود و برای بررسی پیش رفت تحصیلی، از نمره درس های کلامی و ریاضی، و میانگین نیم سال آخر استفاده شد.
یافته های پژوهشی نشان داد که خود پنداری تحصیلی درهر گروه آزمودنی از توان پیش بینی پیش رفت تحصیلی برخوردار است (P<0.000). یافته های تحلیل رگرسیون گام به گام در گروه ریاضی – فیزیک نیز نشان داد که خود پنداره تحصیلی در مقایسه با خودپنداره کلی و غیرتحصیلی از قدرت تبیین توان مندتری برخوردار است؛ به گونه ای که در گروه علوم انسانی، تنها خودپنداره تحصیلی توانست پیش رفت تحصیلی را پیش بینی نماید.
در بررسی سهم مولفه های خودپنداره تحصیلی (کلامی، ریاضی)، نتایج رگرسیون نشان داد که در گروه ریاضی – فیزیک، خودپنداره کلامی و ریاضی، و در گروه علوم انسانی تنها خودپنداره ریاضی در پیش بینی پیش رفت تحصیلی نقش دارد. تحلیل واریانس انجام شده بر روی متغیرهای این پژوهش (خودپنداره کلی، خودپنداره تحصیلی، خودپنداره کلامی، خودپنداره ریاضی، و پیش رفت تحصیلی) نشان داد که دو گروه آزمودنی از نظر میزان خودپنداره تحصیلی، کلی، و ریاضی، و پیش رفت تحصیلی تفاوت معنا دار دارند (P<0.000)؛ اما تفاوتی در میان گروه ها در خودپنداره کلامی و خودپنداره غیرتحصیلی دیده نشد. یافته های پژوهش نشان داد که هر قدر افراد از خودپنداره تحصیلی مثبت تری برخوردار باشند، پیش رفت تحصیلی بهتری خواهند داشت و احتمال مشارکت آن ها در رشته های ریاضی – فیزیک بیش تر خواهد بود

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر سناخت درمان گری بر افزایش احترام به خود و کاهش پرخاشگری نوجوانان بزه دیده پسر 12 تا 15 ساله بود. فرضیه اصلی این بود که شناخت درمان گری احترام به خود بر کاهش پرخاش گری موثر است. برای انجام این بررسی،50 نوجوان بزه دیده از کانون های اصلاح و تربیت استان تهران در سال آموزشی 81-82 به صورت تصادفی انتخاب شدند. از این میان، آنان که در «مقیاس کوپراسمیت برای سنجش احترام به خود» (فرم طولانی) کم ترین نمره را گرفتند به دو گروه 25 نفری تقسیم شدند. هر دو گروه پس از همتاسازی، پیش و پس از شناخت درمان گری (اصلاح شناختی) احترام به خود، با «پرسش نامه ایزنک برای سنجش پرخاش گری» آزمایش شدند. در این پژوهش، زمان کاربرد متغیر مستقل شناخت درمانی گری 12 هفته بود.
مقایسه میانگین نمره های دو گروه 25 نفری (آزمایش و گواه) نشان داد که کاربرد شناخت درمان گری در افزایش احترام به خود و کاهش رفتارهای پرخاش گرانه به گونه مثبتی موثر است. یافته ها، افزون بر مقایسه میانگین، پس از آزمون گروه ها در سطح 0.99 معنادار است. هم چنین گزارش های مربیان و مددکاران نشان می دهد که رفتارهای پرخاش گرانه آزمودنی های این پژوهش در حدی قابل ملاحظه کاهش یافته است.

این پژوهش برای تعیین ویژگی های مورد نیاز برنامه های درسی آموزشی دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد کتاب داری و اطلاع رسانی، برای پرورش کتابداران کارآمد انجام شده است. در بررسی سرفصل دروس، روش تدریش و شیوه های ارزیابی علمی دانشجویان که اکنون دردانشگاه ها به کار گرفته می شود، از اساتید رشته و دانش آموخته گان دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد شاغل در انواع کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی نظر خواهی شد. 66 نفر مدرس، 109 کارشناس، و 62 کارشناس ارشد به پرسش نامه ها پاسخ دادند. آنان ضمن اظهار نظر درباره برنامه های کنونی، دیدگاه خود را درباره برنامه مطلوب بازگو کردند.
یافته های پژوهش در برگیرنده پیشنهادهای دانش آموخته گان و استادان رشته برای دگرگون ساختن محتوای برخی دروس، گنجاندن دروس نو در برنامه های درسی، و دگر گونی روش های تدریس و شیوه های ارزیابی علمی است. بر این اساس پیشنهاد شده است گروه های آموزشی با دگرگونی هایی از این دست، مهارت های لازم را برای پذیرش وظایف حرفه ای در دانش آموخته گان تقویت کنند

ورود انواع منابع اطلاعاتی، و از آن میان مواد دیداری – شنیداری و چند رسانه ای به کتاب خانه های دانشگاهی، با نگرش به ویژگی ها و نقش بسیار موثر آن ها در یادگیری، آموزش، و پژوهش، به استقبال روزافزون کاربران از این گونه منابع و تغییر کیفیت خدمات کتاب خانه ها انجامیده است. در این نوشتار وضعیت کنونی مواد دیداری و شنیداری در کتاب خانه های مرکزی دانشگاه های دولتی ایران، و مشکلات و مسایل آن ها بررسی شده است. در پایان، پیشنهاد شده است که فهرست های رایانه ای برای نگه داری و بازیابی داده های مواد دیداری - شنیداری با افزودن فیلدهای نو پدید آید تا کتاب داران و بایگان های مواد دیداری – شنیداری بتوانند با ارایه خدمات بهینه، نیاز اطلاعاتی کاربر نهایی را در کم ترین زمان ممکن پاسخ گویند.
روش پژوهش در این بررسی پیمایشی و پژوهش از نوع توصیفی بود و برای گردآوری داده ها پرسش نامه به کار گرفته شد. مواد دیداری – شنیداری بررسی شده، فیلم، نوارهای دیداری – شنیداری، و دیسک های نوری دیداری – شنیداری است.
از میان 42 دانشگاه پاسخ دهنده به پژوهش، در 59 دانشگاه کشور در هنگام انجام پژوهش، تنها کتاب خانه مرکزی هشت دانشگاه (19.05 درصد) واحد دیداری و شنیداری داشتند که پس از تجزیه و تحلیل یافته ها از نظر مجموعه سازی، سازمان دهی، حفظ و نگه داری، فضا، ابزارها و منابع، و ارایه خدمات، پژوهش گران دریافتند که مواد دیداری – شنیداری هنوز جایگاه واقعی خود را در کتاب خانه های دانشگاهی ایران نیافته است. کم بود بودجه، فضا، مواد، تجهیزات، نیروی انسانی کارشناس، ناآشنایی و کم توجهی مسوولان به بایسته گی وجودی مواد دیداری – شنیداری در کنار منابع دیگر اطلاعاتی، نبود فهرست گان مواد دیداری – شنیداری، نداشتن انجمن کتاب داران و بایگان های دیداری – شنیداری، و نبود مراکز پدیدآورنده و خدمات رسان برای مواد دیداری – شنیداری در سطح ملی، از مهم ترین مشکلات واحدهای دیداری – شنیداری کتاب خانه های مرکزی دانشگاه های ایران است.

ورود انواع منابع اطلاعاتی، و از آن میان مواد دیداری – شنیداری و چند رسانه ای به کتاب خانه های دانشگاهی، با نگرش به ویژگی ها و نقش بسیار موثر آن ها در یادگیری، آموزش، و پژوهش، به استقبال روزافزون کاربران از این گونه منابع و تغییر کیفیت خدمات کتاب خانه ها انجامیده است. در این نوشتار وضعیت کنونی مواد دیداری و شنیداری در کتاب خانه های مرکزی دانشگاه های دولتی ایران، و مشکلات و مسایل آن ها بررسی شده است. در پایان، پیشنهاد شده است که فهرست های رایانه ای برای نگه داری و بازیابی داده های مواد دیداری - شنیداری با افزودن فیلدهای نو پدید آید تا کتاب داران و بایگان های مواد دیداری – شنیداری بتوانند با ارایه خدمات بهینه، نیاز اطلاعاتی کاربر نهایی را در کم ترین زمان ممکن پاسخ گویند.
روش پژوهش در این بررسی پیمایشی و پژوهش از نوع توصیفی بود و برای گردآوری داده ها پرسش نامه به کار گرفته شد. مواد دیداری – شنیداری بررسی شده، فیلم، نوارهای دیداری – شنیداری، و دیسک های نوری دیداری – شنیداری است.
از میان 42 دانشگاه پاسخ دهنده به پژوهش، در 59 دانشگاه کشور در هنگام انجام پژوهش، تنها کتاب خانه مرکزی هشت دانشگاه (19.05 درصد) واحد دیداری و شنیداری داشتند که پس از تجزیه و تحلیل یافته ها از نظر مجموعه سازی، سازمان دهی، حفظ و نگه داری، فضا، ابزارها و منابع، و ارایه خدمات، پژوهش گران دریافتند که مواد دیداری – شنیداری هنوز جایگاه واقعی خود را در کتاب خانه های دانشگاهی ایران نیافته است. کم بود بودجه، فضا، مواد، تجهیزات، نیروی انسانی کارشناس، ناآشنایی و کم توجهی مسوولان به بایسته گی وجودی مواد دیداری – شنیداری در کنار منابع دیگر اطلاعاتی، نبود فهرست گان مواد دیداری – شنیداری، نداشتن انجمن کتاب داران و بایگان های دیداری – شنیداری، و نبود مراکز پدیدآورنده و خدمات رسان برای مواد دیداری – شنیداری در سطح ملی، از مهم ترین مشکلات واحدهای دیداری – شنیداری کتاب خانه های مرکزی دانشگاه های ایران است.

هدف این پژوهش، هنجاریابی مقیاس خودسنجی افسرده گی (DSRS)، برای دانش آموزان ایرانی، به تفکیک جنس و سال تحصیلی بود که هم چنین به مقایسه میزان افسرده گی در دو جنس و در دانش آموزان پایه های مختلف تحصیلی می پردازد. از این رو، 10226 دانش آموز از نواحی مختلف 6 شهر بزرگ کشور، اصفهان، اهواز، تبریز، تهران، شیراز، و مشهد برای آزمون گزیده شدند.
یافته های پژوهش نشان داد که میزان افسرده گی در دختران به گونه ای معنادار از پسران بیش تر است و این تفاوت، هم در کل نمونه و هم در نمونه های مختلف در 6 شهر یادشده وجود دارد. هم چنین، میزان افسرده گی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی به گونه ای معنادار از میزان افسرده گی دانش آموزان پایه های دیگر تحصیلی کم تر است، اما میان افسرده گی دانش آموزان در پایه های دیگر تحصیلی تفاوتی معنادار وجود ندارد. در این پژوهش، جدول های هنجاری افسرده گی برای دانش آموزان به تفکیک جنس و پایه تحصیلی آمده است

در این پژوهش رابطه سبک های دل بسته گی ایمن، اجتنابی، و دوسوگرا با هوش هیجانی در یک نمونه دانشجویی بررسی شده است. دویست دانشجوی دانشگاه تهران (107 دختر، 93 پسر) با پر کردن مقیاس دل بسته گی بزرگ سال و مقیاس هوش هیجانی در این پژوهش شرکت کردند. برای تحلیل داده های پژوهش شناسه های آماری فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار، و آزمون های t، هم بسته گی، و رگرسیون به کار گرفته شد.
یافته ها نشان داد که سبک های دل بسته گی رابطه ای معنادار با هوش هیجانی دارد. سبک دل بسته گی ایمن هم بسته گی مثبت، و سبک های دل بسته گی نا ایمن (اجتنابی و دوسوگرا) هم بسته گی منفی با هوش هیجانی دارد. سبک دل بسته گی ایمن با «الگوهای درون کاری» مثبت از خود و دیگران، «دریافت هیجانی» مثبت، و تقویت «مدیریت هیجانی»، سطح هوش هیجانی را از فزایش می دهد. سبک های دل بسته گی نا ایمن نیز با «الگوهای درون کاری» منفی از خود و دیگران، «دریافت هیجانی» منفی، و تضعیف «مدیریت هیجانی»، سطح هوش هیجانی را کاهش می دهد. سبک های دل بسته گی، هم چنین، با راه بردهای گوناگون، «تنظیم عواطف»، بر سطوح هوش هیجانی تاثیر می گذارد.

دیدگاه تاویلی به منزله روی کردی سازه گرایانه در علوم اجتماعی در دهه های اخیر احیا و اصول آن در پژوهش های پرورشی نیز به کار گرفته شده است. در این نوشتار، کاربردی ویژه از این اصول در زمینه پژوهش در ارزش یابی پیش رفت تحصیلی پیشنهاد می شود. در این کاربرد، بر نکته بنیانی دیدگاه تاویلی، یعنی دور تاویلی، در چارچوب دیدگاه های هایده گر و گادامر تاکید شده و بر این اساس، چهار گام برای انجام پژوهش در ارزش یابی پیش رفت تحصیلی پیشنهاد شده است. در گام نخست، پژوهش گر می کوشد تعیین کند که آیا آموزگار از پیش - دریافت های خود در فرآیند ارزش یابی آگاه است، چرا که ارزش یابی نیز، هم چون هر فعالیت شناختی دیگر، با ذهنی تهی انجام نمی شود. در گام دوم، پژوهش گر با این پرسش روبه رو می شود که آیا معلم تلاش می کند به افق اندیشه دانش آموزان وارد شود. در نتیجه، در گام سوم، پژوهش گر با این پرسش سر و کار دارد که آیا آموزگار پیش – دریافت های خود را که در گام اول بررسی شد، مورد تایید یا تغییر قرار می دهد. سرانجام، در گام چهارم، پژوهش گر بررسی می کند که آیا آموزگار، «آمیزه ای از افق ها» فراهم می آورد، آمیزشی میان افق های اندیشه آموزگار و دانش آموزان، این پیشنهاد نشان می دهد که بر پایه دیدگاه تاویلی، ارزش یابی به هیچ روی فعالیتی یک سویه از سوی آموزگار نیست.