فهرست مطالب

پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات
سال شانزدهم شماره 1 (پیاپی 35، پائیز و زمستان 1379)

  • 115 صفحه، بهای روی جلد: 4,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1379/10/15
  • تعداد عناوین: 11
|
  • ناهید بنی اقبال صفحه 3

    در این پژوهش اطلاعات کمی و توصیفی از امکانات ارائه خدمات اطلاع رسانی در کتابخانه های دانشگاه تهران از جمله دستیابی به اطلاعات منابع، و انواع برگه دان ها، فهرست های چاپی، پایانه های رایانه ای، چگونگی دستیابی به منابع، ساعات کار کتابخانه ها، چگونگی عضویت، وضعیت امانت از نظر تعداد عنوان ها و طول مدت امانت، انواع امانت و چگونگی مبادله منابع و اطلاعات آن، گردآوری شده است. یافته های پژوهش به جدولهایی تبدیل و با توجه به نظرات صاحبنظران کتابداری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در نهایت نتایج و پیشنهادهایی ارائه شده است.

  • موسی جعفربیگلو صفحه 15

    همه ما در یک «محیط اطلاعاتی» زندگی می کنیم. از بعد جغرافیایی این محیط شامل محیط اطلاعاتی جامعه عرب می باشد. مطالعه نشان می دهد که هیچ نظام مشخص و مدون اطلاعاتی در این محیط دیده نمی شود؛ از اطلاعات تولید شده، میزان آن، کیفیت و شکل آن، اطلاعات کامل و صحیحی در دست نیست؛ پژوهشگران حوزه های مختلف شناسائی نشده اند؛ موضوعات اساسی که باید برروی آن ها پژوهش صورت پذیرد اولویت بندی نشده و زیرساخت های لازم برای تبادل اطلاعات فراهم نشده اند. سیاست های کلان ملی، منطقه ای و بین المللی در ارتباط با نظام های اطلاع رسانی طراحی و طرح ریزی نشده اند و شبکه مناسبی برای ثبت و ضبط و تبادل اطلاعات به وجود نیامده است. در این مطالعه سعی شده است شمای کلی این محیط تحت مقولات فناوری، نیروی انسانی آموزش دیده و متخصص، زیرساخت های ارتباطی، مسایل مربوط به فرهنگ و توسعه فرهنگی، عوامل درون محیطی و برون محیطی، مسایل مربوط به بومی کردن و درونی کردن شبکه ها، ارتباط دانشگاه با جامعه، آموزش و نظام های اطلاع رسانی ترسیم شود.

  • سید مهدی سمایی صفحه 27

    برخی اسم ها را اسم جنس می نامند. اسم جنس نام طبقه ای از اسامی است که هر یک از اعضای آن نامی جداگانه دارند. یکی از نشانه های اسم جنس در زبان انگلیسی استفاده از پسوند "-s" است. در زبان فارسی اسم جنس را بدون نشانه صوری به کار می برند. از این رو بهتر است که کلیدواژه ها در زبان فارسی بدون نشانه جمع و به صورت مفرد نوشته شوند. مواردی نیز هست که نمی توان در آن حالت ها از کلیدواژه مفرد استفاده کرد. از جمله این موارد یکی مصطلح بودن ترکیب در نزد اهل فن و متفاوت بودن معنای کلمه مفرد با کلمه جمع، و مهجور بودن صورت مفرد است. گاهی نیز ترکیب مفروض شامل طبقه ای از مصادیق است که در این حالت نیز به کار بردن صورت جمع جایز است. نوع پسوند جمع ساز نیز در مصطلح کردن ترکیب موثر است.

    کلیدواژگان: نمایه سازی، شمار جمع مفرد، اسامی شمردنی
  • نادر نقشینه، سمیه اصل کیا صفحه 32

    کارآمد شدن دانشجویان در هر زمینه، چیزی فراتر از آموخته های نظری کلاس درس را می طلبد و نتایج مثبتی که از همپاشدن علم با عمل حاصل می شود بر هیچ کس پوشیده نیست. رشته کتابداری و اطلاع رسانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. برنامه کار عملی که برای دانشجویان این رشته در نظر گرفته شده همانند بسیاری از دیگر رشته ها با عنوان کارآموزی و کارورزی بیان می شود.
    با بررسی های انجام شده توسط نویسندگان، به نظر می رسد که برای انجام یک کارورزی صحیح و موثر عواملی همچون مدیریت، برنامه ریزی صحیح، نوع کار ارائه شده به کارورز، میزان اعتبار دوره کارورزی، و حمایت های جانبی از کارورز دخیل هستند.
    این نوشته در پی آن است که توجه صاحبنظران این رشته را در خصوص استفاده بهینه از استعداد بالای نیروی دانشجویی به خود جلب کند.

  • رحیم شهبازی یوزبند صفحه 38

    در فهرست های پیوسته، تجسس بر اساس کلیدواژه های موضوعی، درصد قابل توجهی از جستجوها را به خود اختصاص می دهد و در مطالعات مختلف در این ارتباط بویژه در آمریکا، این درصد به میزان بیش از 50% ذکر شده است. به لحاظ اهمیت تجسس موضوعی در نظام فهرست پیوسته برای جستجوکنندگان، تلاش های زیادی توسط پژوهشگران و طراحان نظام فهرست پیوسته برای افزایش کارآیی نظام، و سهولت تجسس های موضوعی صورت پذیرفته و در حال انجام است. در این مقاله بعد از ارائه توصیفی کوتاه از تجسس موضوعی، به دانش لازم برای تجسس موضوعی پرداخته شده است. ادامه این مقاله نیز به مسائل کاربران در هنگام تجسس موضوعی، بهینه سازی ساختار فهرست پیوسته، و استاندارد بازیابی اطلاعات یعنی استاندارد «زد 50/39» اختصاص دارد.

  • سکینه انصافی صفحه 49

    این پژوهش با هدف سنجش میزان حضور ایرانیان در «نمایه نامه استنادی علوم» در سال های 1993 تا 1997 اجرا شده است و تلاش گردیده در آن، تصویری عینی از فعالیتهای علمی در سطح ایران و جهان ارائه شود. برای این منظور تولید اطلاعات علمی ایرانیان در قالب مقالات و در زمینه علوم پایه از «نمایه نامه استنادی علوم» استخراج شده و وضعیت ایران با جهان مقایسه شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد یکد هم درصد از تولید مقالات علوم پایه جهان به ایران اختصاص دارد. بیش از نیمی از فعالیت های علمی ایرانیان (8/52 درصد) در زمینه تولید مقالات علوم پایه بوده است که از بین رشته های مختلف علوم پایه، رشت ه شیمی با داشتن 23/55 درصد از کل تولید مقالات علوم پایه، بیش ترین تعداد مقالات علوم پایه را به خود اختصاص می دهد. بعد از آن به ترتیب 91/25 درصد مقالات در زمینه فیزیک، 29/12 درصد در زمینه ریاضی، 99/4 درصد در زمینه زیست شناسی و 58/1 درصد زمین شناسی می باشند.
    به تفکیک رشته های علوم پایه سهم ایران در جهان، 14/0 درصد در شیمی، 087/0 درصد در فیزیک، 17/0 درصد در ریاضی، 02/0 درصد در زیست شناسی و 063/0 درصد در زمین شناسی می باشد.

  • علی گزنی صفحه 56

    بررسی فنی نرم افزارهای مختلف کتابخانه ای نشان می دهد که سرویس بازیابی اطلاعات در این نرم افزارها به صورت بهینه طراحی و پیاده سازی نشده اند. هدف پژوهش حاضر این بوده است که یک سیستم بازیابی اطلاعات بهینه را تعریف کند، راهنمایی برای طراحان سیستم های بازیابی اطلاعات، محققان و دانش پژوهان این سیستم ها را ارائه دهد و ارزیابی سیستم های بازیابی اطلاعات را ممکن سازد.
    در این مقاله به موضوعات زیر پرداخته شده است: امکانات و قابلیتهای سیستم های بازیابی اطلاعات، بازخورد در سیستم های بازیابی اطلاعات، نحوه نمایش اطلاعات خروجی، ارزیابی سیستم بازیابی اطلاعات، و نمایش اطلاعات

    کلیدواژگان: سیستم های بازیابی اطلاعات، سازماندهی اطلاعات، بازیابی اطلاعات، نمایش اطلاعات
  • مریم نظری، سیروس علیدوستی صفحه 70

    ایجاد امکان دسترسی مستقیم به خدمات کتابخانه ها و بهره مندی از خدمات آنها به عنوان روش پیشنهادی برای تکمیل روش «امانت بین کتابخانه ها»، حدود پنج سال پیش از سوی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران پیشنهاد و در قالب «طرح تعمیم خدمات کتابخانه های تخصصی به افراد غیر عضو» طی سال های 771374 به صورت آزمایشی به مرحله اجرا درآمد. بر اساس این طرح، افراد زیر پوشش می توانستند با ارایه کارت عضویت در طرح، به کتابخانه ها مراجعه و از کلیه خدمات آنها در محل استفاده کنند و در صورت نیاز با ارایه کارتی به نام کارت امانت، کتاب مورد نیاز خود را برای مدتی به امانت گیرند. این طرح با زیر پوشش قرار دادن 190 کتابخانه وابسته به 64 دانشگاه و موسسه پژوهشی زیر پوشش وزارت فرهنگ و آموزش عالی، که در مجموع دارای 212/391/5 جلد کتاب بودند، تمهیداتی را برای دسترسی مستقیم حدود 772/36 دانشجوی تحصیلات تکمیلی و 565/15 عضو هییت علمی رسمی و رسمی آزمایشی زیر پوشش به این منابع را فراهم آورد که در مجموع، در طول اجرای آزمایشی، 020/19 جلد کتاب در سطح 148 کتابخانه، 54 دانشگاه و موسسه پژوهشی موجود در 31 شهر کشور توسط 179/7 دانشجوی تحصیلات تکمیلی و 520 عضو هییت علمی مورد استفاده قرار گرفتند. این مقاله، به بررسی عملکرد این طرح در طول اجرای آن با توجه به میزان ارتباط دانشگاه ها و موسسه های پژوهشی زیر پوشش طرح از نظر تبادل کتاب با یکدیگر با در نظر گرفتن پراکندگی آنها در سطح شهرهای کشور، گرایش موضوعی و زبان کتاب های مبادله شده، تراکم میزان مبادلات در ماه ها، فصل ها و سال های مختلف و میزان خسارت های وارد شده در حین اجرای طرح می پردازد. برای سهولت توصیف و تحلیل داده های موجود در گزارش، از جدول و نمودار نیز استفاده شده است.

    کلیدواژگان: طرح تعمیم، خدمات کتابخانه های تخصصی به افراد غیرعضو، همکاری بین کتابخانه ها، اشتراک منابع، دسترسی مستقیم کتابخانه های تخصصی و دانشگاهی
  • اف. دبلیو. لانکاستر ترجمه: لیلا مرتضایی صفحه 87

    اطلاع رسانی اساسا بین رشته ای است و همه پدیده هایی را که در انتقال اطلاعات دخالت دارند، از تولیدکننده تا مصرف کننده، شامل می شود. برنامه درسی باید به تمام اجزای این چرخه انتقال اطلاعاتی بپردازد، زیرا که تمام آن ها با یکدیگر تعامل دارند و آگاهی از این تعاملات در طراحی و مدیریت کارآمد خدمات اطلاعاتی اهمیت دارد...

  • آندره اورام ترجمه: جهان زیرخسروی صفحه 91

    این مقاله برخی از جنبه های مربوط به بافتار تاریخی و اجتماعی و علوم اطلاع رسانی و موسسات اطلاع رسانی بررسی می کند. نقطه آغاز این بحث، سخنرانی فیلسوف اسپانیایی «خوزه اورتگا وای گاست» در سال 1934 درباره تاریخ کتابداری است. «اورتگا» از سویی به تحلیل کوتاهی از نیاز اجتماعی به کتاب و وظایف کتابداران از دیدگاه تاریخی می پردازد. او کتابخانه ها را با روشی کلاسیک در بستر تاریخ تمدن، و با پارادایم دهه 30 که در آن، کتابخانه یک نهاد اجتماعی به شمار می آمد بررسی می کند. از سوی دیگر، وی به پدیده های تازه در دنیای دگرگون شونده دانش توجه دارد. مقاله از این نقطه آغاز، با توجه به مفاهیم متغیر ساختاری، کانون ها و محتوای این رشته،] امکان و [چگونگی تاثیر دگرگونی های تاریخی بر علوم اطلاع رسانی (و طلیعه دار آن، یعنی علوم کتابداری و سندداری) را در دهه کنونی بررسی می کند. پارادایم ها و چارچوب های بررسی شده عبارت اند از: پارادایم پیش از جنگ که کتابخانه را نهادی اجتماعی به شمار می آورد؛ پارادایم فیزیکی؛ دیدگاه شناختی؛ و نگرش های گوناگون دهه 90 میلادی که نشان دهنده گرایش جدید به نوعی یکپارچگی در بعد اجتماعی می باشد که مبنای آن، از جمله بر جامعه شناسی علم، هرمنوتیک، و نشانه شناسی استوار است.

  • آن گرودزینزلیپو ترجمه: احمد شعبانی، شهناز خدیوی صفحه 104

    کتابداران مرجع بیش از پیش به این نتیجه می رسند که خدمت مرجع در نقش اصلی آن، یعنی مساعدت به جویندگان اطلاعات در هنگام ضرورت دچار مشکل شده است. تشخیص روندی که موجب این بی ثباتی می شود بتدریج با سهولت بیش تری ممکن می شود:1. همگام با افزایش استفاده از اینترنت در جامعه، کتابخانه ها با کاهش استفاده از خدمات میز مرجع مواجه می شوند.
    2. بسیاری از استفاده کنندگان می گویند که هر چه می خواهند در اینترنت می یابند، و در نتیجه نیازی به کتابدار ندارند.
    3. کتابداران مرجع قادر نیستند خود را با منابع جدیدی که هر روزه در اینترنت ظاهر می شوند هماهنگ کنند.
    4. خدمات تجاری به نحوی پیگیر در جذب جویندگان اطلاعات در محل مورد نیاز آن ها کوشش می کند و خدمات اطلاع رسانی رضایتبخشی را به آنان ارائه می دهد...

|
  • Nahid Banieqbal Page 3

    The present research provides quantitative and descriptive data of the information service capabilities available at Thehran University Libraries. These include access to information resources, availability of various indexes, printed catalogs, computer terminals, access modes, working hours, membership requirements, borrowing pattens. The findings presented in form of tables, were analyzed based on the current views held by LIS authorities. Suggestion and propoals were also offered.

  • Moussa Jafar Bigloo Page 15

    We all live within an Information Environment Geographically speaking, this can include Arab information environment. Study shows that no specific and well-defived information system is discernable in this environment. No accurate and thorough data are available on the information produced, its volume, quality nor its forms. Researchers in various fields are not identified. Basic research issues have not been prionational and no infrastucture is provided for information exchange. No overall national, regional and international policies have been devised with respect to information systems. There is not any suitable network for record and dissemination of information. The present study attempts to look at the general scheme of such environment from the standpoint of technology, skilled human force, communication infrastructure, culture issues, cultural development, extrnal and internal factors, indigenization and internalization of network, academic links to society, education and information systems.

  • Seyyed Mehdi Samaie Page 27

    Some of the nouns are called genus nouns. A Genus Noun refers to a category of nouns, each of which having a separate name. One of the means of indicating a genus noun in English is to use the -S suffix. In Persian Genus noun is used without any formal sign. Thus it is best to write Persian keywords in singular form wuthout a plural sign. There are instances whereby singular form keyword cannot be used. One such instance is when the term is popular among the experts, difference in definition of singular and plural noun, and obsolenscnce of the singular form. On occasions, the presumed term includes a class of exemplifications in which case the use of plural form is permissible. The type of plural suffix used exerts influence in popularization of the term.

  • Nader Naghshineh, Somayeh Asl Kia Page 32

    The traditional Iranian LIS education is to a lorge degree more foussed on the theoretical aspects of the curricul. While there has been provision for hands on training, there is little, if any, provision for intensive, real-time hands on acquistionof experience for graduates, This is something that could be achived through a well-devised internship program that was launched by the Research Division of Jahad Sazandegi Information Services in year 2000. The significant feature of the Internship program was that each Intern was assigned to a Monitor, who oversaw his/her progess. The study was conciluded in 2001 and led to the devising of rules and procedures for Internship program integration within JSIS.

  • Rahim Shahbaz Uzband Page 38

    In online catalogs, searching based on subject keywords, comprise a significant percentage of searches. Various studies, especially those of US origin, have stated it to be more than 50 percent. Due to the importance of subject searching in online cataloging systems for users, much efforts is being exerted on the part of researchers and designers of such cataloging systems to increase its performance and ease of subject searches. The present study offers a brief overview of subject searching and then deals with the knowledge necessary for carrying out a subject search. It further deals with the issues facing users when doing subject searching, optimization of catalog structure, and Z39.50 information retrieval standard.

  • Sekineh Ensafi Page 49

    The present article studies the appearnace of Iranian authors in SCI database for the 1993-1997 period. It tries to present an actual picture of scientific activities in Iran and the world. For this purpose, scientific information of Iranian origin in form of articles dealing with basic sciences, were extracted. Irans position has been compared with the rest of the world. It was found that 0.1 percent of basic sciences articles propduced in the world belong to Iranians. More than half (52.1%) of Iraninan scientific activities has been in the area of production of article in basic sciences. Of these, Chemistry, with 55.23 percent has the highest share. Article dealing whit physics (25.91%), Mathematics (12.29%), Biology (4.99%), and Geology (1.58%) follow suite. Based on basic sciences disciplines, Iran share of the world production of article in basic sciences is, 0.14 in Chemistry, 0.087 percent in Physics, 0.17 perecent in Mathematics, 0.087 percent in Mathematics, 0.02 percent in Biology, and 0.063 percent in Geology.

  • Ali Gazani Page 56

    Presently there are several [library] software suites designed and developed in Iran. Pars Azarakhsh, Nosa, Kavosh, Bahman Borna, Ganjineh, Arghoon and Katibeh are some examples. However, when reviewed technically, it is demonstrated that information retrival service is not optimized in any of these softwares. The present study aims at defining an optimal information retrieval system. It also attempts to provide an outline for researchers and all those engaged in this field and make possible the evaluation of information retrival systems. The study has adopted a descriptive and applied approach towards addressing the following issues: Mode of information organization, required capabilties and features of an optimized information system, Feedback modes, Information representation, manner of evaluation of an optimal infornmation retrieval system, options for fully automated processes, Boolean operators, system feedback, various graphical representation of information.

  • Sirus Alidousti, Maryam Nazary Page 70

    In 1996 IRANDOC proposed the provision of direct facility to library services as a method complementing interlibrary lending. A pilot project was launched under the designation Project for extension of special libraries services to non-members which lasted between 1996-1998. Under the project by producing a project membership card, individuals could refer to libraries and use all their services in-situ. If needed, by using a Lending Voucher, they were able to borrow the book they needed. The project covered 190 libraries in 64 universities and research institutes affiliated with the Ministry of Science, Research and Technology. Althogether, this repesented a holding of 5,391,212 volumes. 36,772 graduate students as well as 15,565 faculty members were enrolled in this project. During its lifetime, t 19,020 volumes from 148 libraries, in 54 universities located in 31 cities, had been borrowed by 7,179 graduate students and 520 faculty members. Of these, only 41 title were considered as lost. The damages incurred during this period was 5,000,000 rials which was paid for paid for by IRANDOC. The present article studies the project performance during its life time based on the amount of service exchanges among member academic instition, tjeir geographic distribution, Subject and language trends exchange volumes over period of months, quarters and years, and damages incurred. Charts and tables are presented to better describe and analyze the data presented in the present report.