ماهنامه بازتاب اندیشه
پیاپی 70 (بهمن 1384)

سیدجواد طباطبایی در ادامه تحقیقات خویش به زودی جلد دوم کتاب تاملی درباره ایران را منتشر میکند. این جلد به نظریه حکومت قانون در ایران، مکتب تبریز و مبانی تجدد خواهی در ایران می پردازد. مقاله حاضر بخشی از نوشته مذکور است که در سیاست نامه شرق منتشر شده است. وی در این نوشته به تبیین اندیشه سیاسی میرزا ابوالقاسم قائم مقام پرداخته و به تحلیل مساله تجدد و نقطه های آغازین جدال میان کهنه و نو می پردازد. وی در این نوشته نیم نگاهی نیز به اندیشه امیرکبیر داشته و مایل است مباحث مطرح شده درباره قائم مقام را به وی نیز نسبت دهد...

نویسنده بر این باور است که، ایران در طول یک صد سال اخیر در دام تبدیل دولت مطلقه و دولت مشروطه گرفتار بوده و به هیچ کدام هم نرسیده است. در این میان با توجه به این که دولت سعی در مدرن شدن داشته است، مدرنیته نیز با توجه به الگوی دولت، یکسره مسیر نادرستی را طی کرده است. در این میان نه تنها دولت مدرن ایجاد نشده بلکه مدرنیته دولتی پدید آمده و جامعه و دولت همچنان در گرداب دولت مطلقه و دولت مشروطه، دست و پا زده و نتوانسته است راه خلاصی از آن بیابد، در واقع نزاع دوگانه دولت مطلقه و دولت مشروطه طی صد و پنجاه سال، به بزرگ ترین مانع در راه ایجاد دولت مدرن در ایران تبدیل شده است...

مقاله حاضر که در واقع نوشتار سخنرانی دکتر همایون همتی است، درباره تمایز تکثرات عرفان های دینی و غیر دینی بحث می کند...

گفت و گوی مجله آمریکایی time، با طارق رمضان، در محورهای مختلف همچون نقش اسلام در ناآرامی های فرانسه، سازگاری اسلام و دموکراسی، ارتداد، حقوق زن و...

جناب دکتر سروش ابتدا سخنی را از یکی بزرگان نقل می کنند که (هر کس آزاد است حق را بگوید) بر این سخن اشکال می گیرد؛ چرا که حقیقت آشکار نیست و این همه نزاع های دینی برای کشف حقیقت است لذا می گویند، باید گفت: (هر کسی آزاد است حق را بجوید.) و همواره آزادی در جست و جوی حقیقت است. برای یافتن حقیقت دو راه پیش روی می نهند: تحقیق و تقلید، افراد مقلد خواهان آزادی نیستند و ندای آزادی خواهی سر نمی دهند، افراد محقق آزادی خواه و حقیقت جو هستند، و این آزادی است که ما را به حقیقت خواهد رساند. دانشگاه نیز مخزن حقیقت است و جست و جوگاه آن، آزادی ستیزان همواره حقیقت ستیزند...

در این نوشتار تلاش شده است که، در راستای بیان مصداق گفت و گوی تمدن ها، مطالبی در سه بخش در جهت همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و مسیحیان طرح شود. نویسنده در ابتدا به استناد به آموزه های اسلامی، از یک طرف و به بیانیه شوراهای کلیسا و حضور کارگران مسلمان در کشورهای اروپایی از طرف دیگر، گفت و گو و همزیستی مسالمت آمیز، بین طرفین را لازم و ضروری دانسته و با یک نوع تساهل ذوقی آیاتی از قرآن کریم را در پنج مقطع نزول آنها، بر این پدیده خالص اجتماعی و عاری از هر گونه مسائل اعتقادی تطبیق داده و در نهایت همزیستی و اتحاد خانوادگی مسلمانان با مسیحیان را نتیجه گرفته است...

آقای رضا علیجانی تحت عنوان گام بعدی نواندیشی مذهبی، در ضمن پرداختن به نواندیشی دینی و خلط آن با نوگرایی دینی، چند گام را برای مراحل نواندیشی دینی اشاره می نمایند که باید، نواندیشی دینی، گام دیگری راه هم بردارد، بعد از اینکه نواندیشی دینی، برخورد تاویلی و هرمنوتیکی با برخی مفاهیم داشت، باید امروزه با تعیین تکلیف کردن و تبیین نص یک تلقی تاریخی از متن و نصوص داشته باشد...

چهارمین کنگره حزم مردم سالاری با حضور جمعی از فعالان سیاسی در تاریخ 17/9/84 در تالار وحدت وزارت کشور با پیام حجت الاسلام سید محمد خاتمی و سخنرانی دبیر کل این حزب برگزار گردید. این نشست، اولین نشست کنگره پس از انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری محسوب می شود، جناب کواکبیان در این نشست اعضا را به استقامت در راه خدا و صبر توصیه نموده و سخنان خود را با...

در هفته های اخیر، دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش های مجلس، طی گزارشی با نگرانی اعلام کرد: برابری حقوق میان زن و مرد خطرناک است. در حالی که در این گزارش، بررسی میزان حضور اعضای زن و مرد نامشخص می باشد و در صورت حضور زنانه زنان در تصویب آن، در زیر مجموعه حاکمیت مردانه حاکم بر آن جمع، خود، باورمند آن فرهنگ مردانه گردیده اند، لذا قوانینی را که مردان، حتی با همراهی و هم سویی همان زنان، برای سرنوشت و حیات زنان تدوین کنند، اساسا نه تنها نمی توان نام (قانون) بر آن نهاد، بلکه باید آن را به عنوان دستورالعملی یک سویه، تحمیلی و زورمندانه تلقی کرد...

آقای علیجانی معتقد است که جنبش زنان اگر چه بخشی از جنبش عام و دموکراتیک است لکن به لحاظ عملی هویتی مستقل و موازی با آن دارد. اما مرتبط و همراه با جنبش ملی و عام دموکراسی خواهی است نویسنده ضمن تشریح این مطلب، مذهب، روحانیت، فقه، اسلام و تشیع را به دو قسم تاریخی و متن تقسیم کرده و معتقد است قسم اول به سرآمد تاریخی رسیده و نواندیشان مذهبی باید به تعیین نسبت با مذهب متن پرداخته و جنبش عام دموکراتیک و جنبش خاص زنان را یاری رسانند.

خانم کولایی در این مقاله بر اهمیت صلح و امنیت برای زنان تاکید و به برخی آسیب های زنان در جنگ ها اشاره است. وی معتقد است باید برای پیش گیری از آسیب های زنان تدابیر بین المللی بیشتری اندیشیده شود. ایشان جنگ را بیشتر به مردان و صلح را متناسب با زنان دانسته و آسیب های زنان را در جنگ ها بیشتر از مردان برآورد کرده است.

خانم آزاده کیان در این گفتگو به بیان رابطه میان دولت و تشکل های زنان پرداخته و معتقد است سازمان های غیر دولتی که در مسائل زنان فعال اند باید مستقل از احزاب سیاسی برای تحقق حقوق برابر و رسیدن به یک حکومت دموکراتیک مبارزه کنند. وی دموکراتیک نبودن دولت، سنت، قانون اساسی، غرب ستیز بودن دولت مردان و همراه نبودن توده مردم در مبارزه برای برابری و دموکراسی را از موانع رسیدن به جامعه مدنی بر اساس دموکراسی و برابری زنان و مردان دانسته و معتقد است مبارزه برای حقوق برابر زنان با مبارزه برای دموکراسی همگام و همسو هستند.

در بسیاری از کشورهای جهان سوم از جمله ایران فرهنگ قیم سالاری هنوز با قدرت تمام حاکم است و قوانین نانوشته و عرف مرسوم جامعه قدرتمندتر از هر قانونی تعیین کننده وظایف و حیطه ها است. وظیفه و تکلیف زن در این فرهنگ خانه داری و بچه داری حفظ کانون خانواده است. در این تفکر زن منشا و دلیل اصلی گسترش فساد در جامعه است که باید حضورش به حداقل برسد در حالی که کنار گذاشتن زنان به کلیت جامعه آسیب می رساند.

خانم رنجبر در این مقاله با تاکید بر تاثیر شرایط زمان و مکان و تحولات اجتماعی سیاسی و فرهنگی بر احکام معتقد است باید به شرایط جدید پاسخی نو داد و تعارض میان ثبات احکام و تحولات اجتماعی را کاهش و یا از میان برد. ...

نویسنده جنبش زنان را از مهمترین پایه های پیشرفت و حرکت به سوی دموکراسی و آزادی خواهی دانسته و به بررسی موانع پیش روی زنان اشاره نموده اند. وی برداشت های اصول گرایانه اسلامی را مهمترین مانع دانسته و به موانع دیگر از قبیل حس برتری خواهی برخی زنان منع حضور مردان در استیفای حقوق زنان به وسیله برخی فمینیست ها و بلاخره نگرش آماری به حضور زنان در جامعه توسط برخی فعالان امور زنان اشاره کرده است.