نشریه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
سال سیزدهم شماره 3 (پیاپی 21، پائیز 1384)

تنوع ژنتیکی موجود در 27 ژنوتیپ سیاه تاغ از استانهای سیستان و بلوچستان، سمنان، یزد و کرمان در ایستگاه تحقیقاتی حسین آباد شهرستان قم در یک طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار طی سالهای 81-1376 مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس دو طرفه تفاوت معنی داری را میان ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد مطالعه در سالهای مختلف نشان داد. واریانس ژنوتیپی، واریانس فنوتیپی و وراثت پذیری عمومی صفات در هر سال محاسبه گردید. وراثت پذیری صفات بر مبنای نتایج تجزیه مرکب داده ها بالاتر از میزان محاسبه شده بر اساس داده های هر سال بود. میزان وراثت پذیری اکثر صفات مطلوب پایین و یا در حد متوسط بود. بنابراین در برنامه های اصلاحی و انتخاب باید از روابط همبستگی موجود میان صفات استفاده نمود. در سال اول ضرایب همبستگی فنوتیپی کلیه صفات با یکدیگر به جز با زنده مانی نهالها مثبت و معنی دار (01/0>p) بود. در سال سوم نیز ضرایب همبستگی ژنوتیپی اکثر صفات با یکدیگر مثبت و معنی دار بود. اکثر صفات مهم نظیر ارتفاع درختچه ها، قطر تنه اصلی، قطرهای بزرگ و کوچک تاج پوشش در کلیه سالها با یکدیگر و در هر دو سطح فنوتیپی و ژنوتیپی همبستگی های مثبت و معنی داری نشان دادند. همچنین ضرایب همبستگی فنوتیپی صفات در هر سال با صفات تحت بررسی در سالهای دیگر نیز محاسبه گردید. ارتفاع نهالها در سال اول با ارتقاع نهال و قطر تنه اصلی در سالهای بعد (به جز قطر تنه در سال پنجم) همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. ضرایب همبستگی بقا و زنده مانی نهالها در این سال با زنده مانی نهالها در سالهای بعد معنی دار نبود. بر اساس نتایج کلی این بررسی برای انتخاب درختچه های با ارتفاع بلند در سال پنجم، انتخاب بر مبنای همین صفت در سال اول و دوم و جهت انتخاب درختچه های با قطر تاج پوشش بزرگتر، انتخاب بر مبنای قطر تنه اصلی در سال اول را می توان توصیه نمود.

تنوع ژنتیکی موجود در 27 ژنوتیپ سیاه تاغ از استانهای سیستان و بلوچستان، سمنان، یزد و کرمان در ایستگاه تحقیقاتی حسین آباد شهرستان قم در یک طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار طی سالهای 81-1376 مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس دو طرفه تفاوت معنی داری را میان ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد مطالعه در سالهای مختلف نشان داد. واریانس ژنوتیپی، واریانس فنوتیپی و وراثت پذیری عمومی صفات در هر سال محاسبه گردید. وراثت پذیری صفات بر مبنای نتایج تجزیه مرکب داده ها بالاتر از میزان محاسبه شده بر اساس داده های هر سال بود. میزان وراثت پذیری اکثر صفات مطلوب پایین و یا در حد متوسط بود. بنابراین در برنامه های اصلاحی و انتخاب باید از روابط همبستگی موجود میان صفات استفاده نمود. در سال اول ضرایب همبستگی فنوتیپی کلیه صفات با یکدیگر به جز با زنده مانی نهالها مثبت و معنی دار (01/0>p) بود. در سال سوم نیز ضرایب همبستگی ژنوتیپی اکثر صفات با یکدیگر مثبت و معنی دار بود. اکثر صفات مهم نظیر ارتفاع درختچه ها، قطر تنه اصلی، قطرهای بزرگ و کوچک تاج پوشش در کلیه سالها با یکدیگر و در هر دو سطح فنوتیپی و ژنوتیپی همبستگی های مثبت و معنی داری نشان دادند. همچنین ضرایب همبستگی فنوتیپی صفات در هر سال با صفات تحت بررسی در سالهای دیگر نیز محاسبه گردید. ارتفاع نهالها در سال اول با ارتقاع نهال و قطر تنه اصلی در سالهای بعد (به جز قطر تنه در سال پنجم) همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. ضرایب همبستگی بقا و زنده مانی نهالها در این سال با زنده مانی نهالها در سالهای بعد معنی دار نبود. بر اساس نتایج کلی این بررسی برای انتخاب درختچه های با ارتفاع بلند در سال پنجم، انتخاب بر مبنای همین صفت در سال اول و دوم و جهت انتخاب درختچه های با قطر تاج پوشش بزرگتر، انتخاب بر مبنای قطر تنه اصلی در سال اول را می توان توصیه نمود.

Lolium یکی از جنس های مرتعی تیره گندم و از قبیله Festuceae است. این جنس در ایران رویش طبیعی دارد و در مراتع شمالی و غربی کشور پراکنده است. این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و ارتباط تاکسونومیکیکی این جنس و شناخت حدود گونه های آن در ایران صورت گرفته است. مقدار 2/0گرم از بذرهای 18 جمعیت که از نقاط مختلف کشور جمع آوری شده یا از بانک ژن موسسات تحقیقاتی اخذ شده بود، پس از جدا شدن پوشش های آنها، در هاون چینی و با استفاده از ازت مایع ساییده شد و پروتئین های ذخیره ای بذر آنها استخراج گردید و با استفاده از ژل پلی اکریل آمید و به روش SDS – PAGE الکتروفورز شد. پس از فرآوری، 21 باند پروتئینی ظاهر شد که هر باند معادل یک صفت تاکسونومیکیکی منظور گردید. بر مبنای وجود یا عدم وجود باندهای پروتئینی در روی ژلها، جدول داده های خام (جمعیت × شماره باند پروتئینی) تهیه گردید و به روش تجزیه به عاملها و تجزیه کلاستر تجزیه و تحلیل شدند. نتایج بدست آمده مطالعات ریخت شناختی صورت گرفته را تایید نموده و حاکی از جدایی گونه های موصوف به لحاظ تاکسونومیکیکی بود. گونه های خودگشن از گونه های دگرگشن جدا شدند و تفکیک خوبی بین گونه های هر گروه مشاهده شد

به منظور تشریح رابطه میان متغیرها در جمعیت های مختلف تاغHaloxylon aphyllum پژوهشی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سمنان انجام شد. در این تحقیق تعداد 29 ژنوتیپ تاغ که از تاغزارهای استانهای یزد، سیستان و بلوچستان، سمنان و قم جمع آوری شده بودند مورد مطالعه قرار گرفتند. این بررسی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد به طوری که در هر واحد آزمایشی 6 گیاه به فواصل 5×5 کشت گردیدند. صفات ارتفاع گیاه، مساحت تاج پوشش، قطر یقه، ارتفاع گیاه از یقه تا اولین انشعاب، درصد زنده مانی (استقرار)، بذردهی، آلودگی به موریانه، آلودگی به تریپس و پسیل مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه آماری در مورد داده های سال پنجم انجام شد. همبستگی میان صفات مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس ضرایب همبستگی تجزیه علیت انجام شد. نتایج تجزیه علیت نشان داد که 3 صفت درصد آلودگی به موریانه، ارتفاع گیاه از یقه تا اولین انشعاب و ارتفاع گیاه به ترتیب با اثرات مستقیم 744/0-، 516/0- و 352/0 مهمترین صفات تاثیرگذار در مساحت تاج پوشش می باشند. اما با توجه به اینکه همبستگی میان صفات درصد آلودگی به موریانه با مساحت تاج پوشش از ضریب تبیین پایین(203/0) برخوردار بود. بنابراین تعمیم پذیری آن پایین است. همچنین در این بررسی تاثیر غیر مستقیم صفت ارتفاع گیاه از یقه تا اولین انشعاب بر مساحت تاج پوشش تقریبا دو برابر اثرات مستقیم آن بود. بنابراین از میان صفات مورد بررسی، صفت ارتفاع گیاه می تواند در امر گزینش حایز اهمیت باشد. این نتایج می تواند در برنامه های به نژادی تاغ مورد استفاده واقع گردد

سیاه گینه (Dendrostellera lessertii Van Tiegh) گونه ای بوته ای است که در عرصه های مراتع ایران گسترده است. از آنجا که این گیاه برای دام غیرخوشخوراک است، مورد توجه محققان و مرتعداران قرار نگرفته است. عصاره سمی برگهای سیاه گینه به طور قابل توجهی تکثیر سلولهای سرطانی را کاهش می دهد و از تکثیر تصاعدی آنها جلوگیری می کند. اثر ترکیب خالص عصاره سلولهای برگ این گیاه بر روی فعالیت آنزیم آلکالین فسفاتاز در چهار نوع سلولهای سرطانی انسان مؤثر است. برای تولید وسیع، اهلی کردن و اصلاح این گیاه دارویی، شناخت و بررسی روش های تکثیر از طریق بذر آن ضروری است. یکی از عوامل مهم در ارزیابی کیفیت بذر، بررسی چگونگی جوانه زنی و درصد جوانه زنی بذر است. بذرهای مورد نیاز این تحقیق از چند رویشگاه مختلف، از استانهای مرکزی و اصفهان جمع آوری شد. تیمارهای اعمال شده بر روی بذرها شامل پیش تیمار سرما، نیترات پتاسیم (KNO3)، اسید جیبرلیک (GA3)، شن گلدانی، اسید سولفوریک 95% (H2SO4) و شاهد بودند. برای ضدعفونی کردن نمونه های بذری هر تیمار از محلول ضدعفونی کننده محلول ویتاواکس به مدت 10 دقیقه استفاده شد. آزمون اولیه در دو دمای ثابت (25oC) و دمای متناوب (25-20oC) انجام پذیرفت. میزان جوانه زنی و رشد ریشه چه و ساقه چه با تیمارهای مذکور در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی انجام و مقایسه میانگین ها بر اساس آزمون دانکن در سطح 5%= α مورد تجزیه قرارگرفتند. در میان تیمارهای بکار گرفته شده، بیشترین جوانه زنی در تیمار اسید سولفوریک 95% به مدت 5 دقیقه بدست آمد. دشوار بودن جوانه زنی بذرهای سیاه گینه احتمال دارد که ناشی از بازدارندگی پوسته ای آن باشد که می توان با روش های خراش دهی شیمیایی یا مکانیکی آنرا برطرف نمود. لازم به ذکر است که در طبیعت پوسته سخت و غیر قابل نفوذ بذرهای سیاه گینه به عنوان مزیتی ارزشمند از این گیاه برای حفظ و تداوم نسل این گونه دارویی در شرایط خشک و نیمه خشک ایران به شمار می رود.

پروآنتوسیانیدین ها (Condensed Tannins: CTs)، الیگومرهای فلاونوئیدی می باشند که تعدادی از آنها اثرات مفیدی روی سلامت حیوان و انسان دارند. توانایی پروآنتوسیانیدین ها در تشکیل کمپلکس با پروتئین ها سبب شده که تاثیر زیادی بر ارگانیسم های تجزیه کننده پروتئین و در نهایت کاهش خطر نفخ در حیوانات داشته باشند. آنتوسیانین ها نیزفلاونوئیدهایی هستند که در ایجاد رنگ قرمز، بنفش یا آبی در بذرها و گلها شرکت دارند. ژن BAN حاصل از گیاه Arabidopsis thaliana رمزگردان آنتوسیانیدین ردوکتاز (ANR) می باشد. این آنزیم آنتوسیانیدین ها را به 2،3-cis-flavan-3-ols((+)-catechin) که به عنوان واحد شروع کننده در تشکیل CT شناخته می شوند تبدیل می کند. انتقال این ژن به گیاه یونجه، به منظور القاء تولید CT در شاخ و برگ آن جهت استفاده بهینه از پروتئین های گیاه و کاهش خطر نفخ درحیوانات انجام شد. عمل تراریزش ریز نمونه های برگی حاصل از دو لاین یونجه چند ساله با نامهای Rgsy27 و ‍‍‍P1 که در حالت عادی دارای مقادیر ناچیزCT در شاخ و برگ می باشند توسط دو نژاد مختلف باکتری (LBA 4404، EHA 105) Agrobacterium tumefaciens، حامل پلاسمید pBI121. BAN (ناقل دوتایی شامل ژن BAN) صورت گرفت. از ریز نمونه های برگی حاصل از لاین Rgsy27 بیش از 90 درصد تولید کالوسهای پیش جنین زا و از ریز نمونه های برگی حاصل از لاین P1 حدود 30 درصد تولیدکالوسهای پیش جنین زا تولید شد. در هردو لاین بیش از 65 درصد جنین های باززایی شده در مدت 2 ماه به گیاه کامل تبدیل شدند. کارایی تراریزش لاین هایRgsy 27 و P1 بستگی به نوع نژادهای Agrobacterium tumefaciens مورد استفاده داشت، به نحوی که لاین های تراریخته توسط ژن BAN با نژاد آگروباکتریوم LBA 4404 بهترین واکنش را نسبت به تولید گیاهان تراریخته نسبت به نژاد EHA 105 نشان دادند. تظاهر اکتوپیک ژن BAN در شاخ و برگ گیاه یونجه تراریخته باعث القاء تجمع CT شد که به راحتی از طریق بررسی شیمی بافتی قابل تشخیص بود. عدم فعالیت ژن BAN باعث افزایش مقدار رنگدانه قرمز شد. بنابراین این ژن به عنوان تنظیم کننده منفی در تولید رنگدانه ها می باشد. درصد CT در ماده خشک گیاهان تراریخته لاین های Rgsy27 و P1 به ترتیب 474/0 و 600/0 در مقایسه با 259/0 و 408/0 در گیاهان کنترل بود.