فصلنامه تاریخ روابط خارجی
پیاپی 10 (بهار 1381)

در جمادی الثانی 1325، مجد السلطنه (یکی از رؤسای ارومیه) با عثمانی ها در منطقه مرزی درگیر می شود که به حمله عثمانیان به حومه ارومیه و تاراج ساوجبلاغ (مهاباد) انجامید. این اخبار هیجان زیادی در مجلس شورای ملی برانگیخت و واکنش دولت، اعزام فرمانفرما با سمت حاکام کل آذربایجان را موجب شد.

از آغاز دهه 1920 کوششهای زیادی برای تعیین مبانی مشخص در روابط ایران و افغانستان انجام گرفت تا آنجا که سرانجام در سال 1917 موافقتنامه ای میان دو کشور درباره تقسیم میزان آب هیرمند در بند کمال خان امضاء شد که بر این اساس آب مزبور به دو قسمت مساوی سیستان و چخانسور تقسیم شد، اما مشکل اساسی در تقسیم میزان آب رسیده نبود بلکه در خود میزان آبی بود که به بند کمال خان می رسید.

کنسولگری بریتانیا در بوشهر به عنوان مهم ترین مرکز و کارگزاری دولت متبوعه خویش در محدوده خلیج فارس و اقیانوس هند، در نظارت بر تجارت اسلحه نقش حائز اهمیتی را ایفا نموده است. این امر از خط مشی سیاست آسیایی و جهانی بریتانیای سده نوزدهم مبنی بر لزوم حفظ پایگاه سیاسی و تجارتی خویش در هندوستان و اقیانوس هند نشات می گرفت.

این سند شامل شرح هجوم نادر شاه به کرکوک و اربیل و قره قوش و کرملیس و برطلی و تلکیف و قوش و نیز یورش او به صومعه ربان هرمز دو مزار شیخ عدی و محاصره موصل و حمله به دیاربکر است که نادر در آنجا به کشتار بعضی اهالی در کلیسا دست زد و همچنین ماجرای شکست سپاهیان نادر در هجوم دوباره وی به موصل است.

هر چند پرتغالی ها بیش از یک سده از طریق سواحل شمالی خلیج فارس با ایران در تماس بودند، اما هیچ گاه نتوانستند به طور کامل با جامعه و اقتصاد این سرزمین تعامل داشته باشند. در واقع پرتغالی ها تنها با آن بخش از جامعه و اقتصاد ایران که جنبه دریایی داشت مرتبط شدند و با بخش اصلی آن که در فلات داخلی ایران قرار داشت، پیوندی نیافتند. این خود یکی از دلایل اصلی ناکارآمدی دیپلماسی پرتغال در دستیابی به تفاهم با دولت صفوی به شمار می آید.

انگلیس که از نقطه ضعف روسیه در ساخالین و جزایر کوریل خبر داشت، بر آن شد که پنهانی با ژاپنی ها با ژاپنی ها تماس برقرار کند. به همین دلیل قرارداد محرمانه 1902 منعقد شد و اساس آن بر ارائه کمکها و تسلیحات نظامی به ژاپن گذاشته شد.

مهم ترین ضربه ای که در دو سده اخیر بر پیکره امت اسلامی وارد شده شکسته شدن اضلاع این مثلث، توسط گاز انبری است که قوای غربی آن را علیه ما به کار انداختند. انگلیس از جنوب هند، روسیه از شمال آسیا و سپس فرانسوی ها و دیگران از کرانه های دریای مدیترانه اضلاع این مثلث را شکستند.

نخست لازم است که پان ترکیسم را از پان تورانیسم متمایز کرد. باید دانست که پان تورانیسم نسبت به پان ترکیسم مفهوم گسترده تری دارد و حتی مجارها، فنلاندها و اهالی استونی را نیز در بر می گیرد. در واقع دامنه این نهضت به کلمه فارسی توران که به منطقه شرقی ایران (بعدها ترکستان) اطلاق می شود، می رسد.

می دانیم که مرزهای فرهنگی ایران بسیار فراتر از مرزهای سیاسی است و این امر نشان دهنده آن است که در گذشته مرزهای سیاسی ایران وسیع تر از مرزهای کنونی آن بود.

در حاشیه سفر رئیس محترم جمهوری ایران به اتریش، نمایشگاهی از اسناد تاریخ روابط خارجی دو کشور به ابتکار مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی در ساختمان اصلی موزه تاریخ و هنر وین افتتاح شد.

در نیمه سال 1995 مؤسسه بین المللی تاریخ اجتماعی هلند بر آن شد که ایران، قفقاز و آسیای مرکزی را نیز در محدوده فعالیتهای خویش قرار دهد که گرد آوردن اسناد تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران از پایان جنگ جهانی دوم، مجموعه اسناد جنبش های اجتماعی ایران و قفقاز و گردآوری تاریخ شاهنشاهی از جمله فعالیتهای مفید این مؤسسه بوده است.

فهرست مشخصات نسخ خطی فارسی و عربی در زمینه قرآنی و حدیث و دیگر علوم مذهبی مرتبط و توضیح کامل درباره 67 نسخه خطی موجود در موزه.

هدف از تاسیس مرکز مدینه شناسی، گرد آوری، طبقه بندی و نگهداری عکسها و نقشه های مورد اشاره در منابع سیره پیامبر و پژوهش تاریخی درباره هر یک از این موقعیتهای جغرافیایی تاریخی و شناسایی موقعیت کنونی آن و نگارش نتایج بررسی ها و چاپ و انتشار آن است.

مقبره گوهرشاد خاتون و مقبره سلطان حسین بایقرا از بناهای موجود در مجموعه باغ نسوان است که پیشینه تاریخی آن به عهد تیموریان باز می گردد و در ورودی غربی شهر هرات واقع شده است.

موضوع اصلی کتاب همان ماموریت الکساندر گریبایدوف همراه هیئت اعزامی از سوی روسیه به دربار ایران است که در کنار آن لاورنس کلی، نویسنده کتاب، به توطئه انگلیس در این رابطه در کنار بحث رقابت روس و انگلیس در ایران می پردازد.

این کتاب به هجوم پرتغالیان به جنوب مناطق عربی، مقابله با آنان و انقلابهای موفق ملی علیه پرتغالیان و رقابت قدرتهای منطقه در دو دهه اول سده شانزدهم میلادی می پردازد.

مجموعه ای دو جلدی که اریک هوگ لاند برای گردآوری آن از اسناد وزارت امور خارجه آمریکا، اسناد سفارت آمریکا در تهران و مجموعه 12 هزار صفحه ای اسناد موسوم به وایت پیپر و اسناد وزارت دفاع و کنگره آمریکا استفاده کرده است.

روسها برای تداوم سیطره خود بر این امپراتوری وسیع افزون بر سرکوب نظامی به ایجاد و تشدید درگیری قومی و مذهبی پرداختند که مهم ترین آنها تنشهای قومی میان مسلمانان و ارامنه قفقاز است، تنشهایی که پیامد آن هنوز هم ادامه دارد. کتاب فوق نوشته محمد سعید اردوبادی و ترجمه علیرضا نقی پور است.