فصلنامه راهبرد
پیاپی 35 (بهار 1384)

خوشحالم که در جمع نخبگان این شهر مقدس، سخن می گویم. با توجه به موضوع بحث که به مناسبت این روزها به تجربه های انقلاب اسلامی ایران مربوط است، مایلم با این گزاره سخن خود را آغاز کنم که به حسب واقعیت های غیرقابل انکار ، اصل نهضت اسلامی و جایگاه عظیم آن، خارج از پیش بینی قدرت های بزرگ بوده است. پیروزی انقلاب از همان آغاز، غیرقابل تصور بود، همچنان که تشکیل نظام اسلامی، بقا و استقرار آن به رغم انواع توطیه ها برای جهانیان حیرت آور بود و همچنان که امروز نیز هست. تحقق شعار استقلا، آزادی و جمهوری اسلامی که اصلی ترین پیام انقلاب اسلامی است استقلال به مفهوم نفی سلطه بیگانه و ضداستعماری آزادی به معنای نفی استبداد و تحقق حاکمیت ملی و جمهوری اسلامی به مفهوم استقرار نظام مردم سالاری دینی است، برای بسیاری از ناظران بین المللی باورناکردنی بود

با گذشت بیش از یک دهه از فروپاشی اتحاد شوروی، تحولات بین المللی به سمت وضعیتی در حال حرکت است که میزان تاثیرگذاری ایالات متحده را در تحولات منطقه ای و بین المللی افزایش داده است. این وضعیت با تهاجم عراق به کویت در سال 1990 شروع به شکل گیری نمود و با وقوع حوادث 11 سپتامبر 2001 و آغاز استراتژی های جدید آمریکا در خاورمیانه (و به خصوص عراق) تکمیل گردید. بر این اساس آمریکا به دنبال حوادث 11 سپتامبر 2001 و با هدف ایجاد بسترهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متناسب با منافع خود در منطقه، طرح خاورمیانه بزرگ را مطرح ساخت. در طرح «خاورمیانه بزرگ» کشورهای عربی منطقه به علاوه پاکستان، افغانستان، ایران، ترکیه و اسراییل مدنظر هستند

آمریکا برای نوین سازی خاورمیانه و تحقق دموکراسی در آن، طرحی را تحت عنوان خاورمیانه بزرگ ارایه کرده است. ما باید از این طرح استقبال کنیم و در حد خود با آن همکاری نماییم و تلاش هایمان را در این زمینه هماهنگ سازیم. شایسته است اتحادیه اروپا از طریق ناتو برای مشارکت با کشورهای خاورمیانه اقدام کند. لذا با اتکا به موسسات و ابزارهای خاص خود، میزان نزدیکی خویش را با خاورمیانه مشخص ساخته به گونه ای که این همگرایی مکمل نزدیکی کشورهای خاورمیانه با آمریکا باشد. اصلاحات باید برخاسته از شرایط بومی کشورهای خاورمیانه باشد. دولت ها و ملت های ذی ربط باید در برابر هرگونه تحمیل دموکراسی از خارج به آنها ایستادگی کنند. اتحادیه اروپا در سریع ترین زمان ممکن با هر کشوری که به درخواست برای انجام اصلاحات پاسخ دهد، همکاری را آغاز می کند. البته این همکاری از طریق مشارکت مستحکم و منسجم با آن کشورها می باشد. شایسته است اروپا از طریق گفتگو و حمایت از دولت ها و جمعیت های مدنی به رویند اصلاحات تحرک بخشند. اروپا باید هویت و احساسات ملی هر کشور را مدنظر قراردهد، لذا شایسته است از همگرایی های افراطی که خصوصیات ملی کشورها را نادیده می گیرد و اسلام را غیرقابل نوین سازی می داند، اجتناب کرد. بنابراین هم زمان با این مسایل کشورهای ذی ربط را باید تشویق کرد تا آراء و دیدگاه های خود را بیان کنند، خواه بیانیه این دیدگاه ها در چارچوب اتحادیه عرب باشد یا از طریق نشست های تخصصی. ; در مجموع، چندین سال است که ما چنین تعهدی را داریم، ما شراکت خود را با کشورهای خاورمیانه بلندمدت و همیشگی می دانیم. این شراکت مهم است و از طریق نسل های آینده ادامه خواهد یافت

خاورمیانه یکی از مهمترین مناطق استراتژیک جهان محسوب می گردد. این منطقه مدفن آوازه های سیاسی بسیاری در دوره پس از 1945 بوده است. ماجراجویی سویز در سال 1956 به حیات سیاسی آنتونی ایدن (جانشین وینستون چرچیل در مقام نخست وزیری انگلیس)، خاتمه داد. جنگ الجزایر (62-1954) شهرت بسیاری از سیاستمداران فرانسوی و نهایتا خود جمهوری چهارم فرانسه را به باد داد. همچنین، تحقیرهایی از جانب ایرانیان، محدوده قدرت ریاست جمهوری در آمریکا را تعریف نمود؛ انقلاب (9-1978) و پس از آن بحران گروگانگیری، جیمی کارتر را در انتخابات سال 1980 نابود کرد و رسوایی کنترا-گیت در سال (6-1985) شهرت رونالد ریگان را خدشه دار نمود و نقطه پایانی بر حیات سیاسی چندین نفر از زیردستان او گذاشت. عدم تناسب بین دلمشغولی جورج بوش (پدر) نسبت به بحران کویت (1-1990) و شکست های اقتصادی وی در داخل سرنوشت وی را مختومه کرد

ریچارد. جی. لوگار در نوشتار حاضر کوشیده است از منظری کاملا آمریکایی به تفسیر طرح خاورمیانه بزرگ بپردازد. او در این تفسیر می کوشد ضمن توجیهی عقلانی از طرح آمریکایی خاورمیانه بزرگ، اهداف امپریالیستی ایالات متحده را نادیده انگاشته و از موضع صلح دوستی و تحکیم کننده امنیت و توسعه جهانی، طرح خاورمیانه بزرگ را تزیین نماید. نویسنده کوشیده اغراض منفعت گرایانه و سلطه جویانه آمریکا را نادیده انگاشته و به ویژه از کنار رفتارهای ضد دموکراتیک و ضد انسانی آمریکا در دو دهه اخیر در منطقه به آسانی بگذرد. این نوشتار -با این همه- با هدف تبیین برنامه های آمریکا (به ویژه آنجا که پیشنهادهایی را مطرح می سازد)، رویکرد مهمی را روشن می سازد

بیش از یک دهه از فروپاشی شوروی، تحولات بین المللی به سمتی در حال گذار است که میزان تاثیرگذاری ایالات متحده را در همه تحولات منطقه ای و بین المللی، روزبه روز افزایش داده است. این وضعیت با تهاجم عراق به کویت در سال 1990 به تدریج شکل گرفت و با وقوع حوادث 11 سپتامبر 2001 و آغاز اجرای استراتژی های جدید ایالات متحده در خاورمیانه، به خصوص عراق، تکمیل شد. بدون تردید حوادث 11 سپتامبر به واسطه رویکرد نوین قدرت، نه تنها دارای پیامدهای جدیدی در سیاست بین الملل بوده بلکه اثرات آن بسیار عمیق خواهد بود. ایالات متحده -که تعریف منافع ملی خود را در غیاب قدرت شوری بسیار دشوار یافته بود- فرصت طلبانه از این حوادث بهره برداری کرده و عناصر تعیین کننده منافع خود را آشکارتر ساخت. از آن به بعد ویژگی ها و مفاهیم جدیدی همچون «مبارزه علیه تروریسم جهانی» نیز در گفتمان مسلط سیاست بین الملل به خصوص درعرصه امنیت بین الملل دیده شده؛ به عبارت دیگر امپریالیسم آمریکایی بدون دشمن تراشی نمی تواند به مطالع خود دست یابد

گسترش دموکراسی و بازارهای آزاد، به همراه یک انقلاب تکنولوژیکی، پویایی ای ایجاد کرده است که آینده و دورنمای انسانی آن قابل تصور نیست، با این همه منطقه خاورمیانه از این انقلاب بسیار عقب مانده است». (کالین پاول) ; حوادث 11 سپتامبر موجب توجه بیش از پیش جهانیان به منطقه خاورمیانه و تحولات آن گردید وسیاست خارجی آمریکا را وارد مرحله نوینی نمود. پس از حوادث، در 20 سپتامبر 2001 جورج بوش خطاب به کنگره جامعه آمریکا و جهانیان اعلام کرد که «با کشورهایی که به تروریست ها مامن دهند یا از آنها حمایت کنند همانند تروریست ها رفتار خواهد شد». روز پس از آن «دنیس راس» فرستاده ویژه بیل کلنیتون، رییس جمهور سابق آمریکا به خاورمیانه در بیانه ای اعلام داشت: «اکنون مرحله آغاز تغییرات و اصلاحات دامنه دار در منطقه ای است که حکام و رسانه های آن دیگر از تروریسم به عنوان یک راه حل برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود استفاده نکنند». هدف از این نوشتار، بررسی اجمالی طرح خاورمیانه بزرگ (که بعدها به برنامه «مشارکت برای توسعه و آینده مشترک برای منطقه وسیع خاورمیانه و شمال آفریقا» تغییر نام داد) و تاثیرات آن بر کشورهای منطقه و نیز واکنش اروپا و دوستداران خاورمیانه به طرح مزبور است. همچنین در پایان این نوشتار سعی خواهد شد تا حد امکان با نگاهی واقع بینانه و نقادانه به این طرح، آینده و موانع تحقق آن را مورد بررسی قرار دهد

تصور بر این است که پسامدرنیسم فاقد اخلاق است و به علل نسبی گرایی، ضد کلیت گرایی و نیهیلیسم، خود فناکننده است. پسامدرنیسم، یا به تعبیر هابرماس، «انتقاد بنیادی از خرد» نیازمند پرداختن بهای گزافی به منظور ترک و «رها ساختن» مدرنیته است. طبق نظر هابر ماس، موضوع این است که آیا پسامدرنیسم می تواند سیاست و یا اخلاق را عرضه کند. هابر ماس، مدعی است که پسامدرنیسم نمی تواند پاسخگوی این مسئله باشد که چرا باید مقاومت در برابر بی عدالتی های غالب کنار گذاشته شود. به طور خلاصه، وی پسامدرنسم را به خاطر ناتوانی یا بی تفاوتی برای توضیح شالوده های هنجاری مورد سرزنش قرار می دهد

نماگرهای ادوار تجاری در سه دسته نماگرهای آینده نگر، هم زمان و گذشته نگر بر مبنای تیوری ادوار تجاری در دهه 1980 توسط کشورهای OECD توسعه داده شده است. این نماگرها، نماگرهایی هستند که با ادوار تجاری (اقتصادی) در اقتصاد ارتباط معنی داری دارند. در حال حاضر از 11 نماگر آینده نگر، 4 نماگر هم زمان و 7 نماگر گذشته نگر به عنوان مهمترین نماگرهای ادوار تجاری در ادبیات موضوع تحقیق نام برده می شود

مهمترین اهداف اقتصاد دولت در سطح کلان شامل رشد اقتصادی، اشتغال و ثبات سطح عمومی قیمت ها می باشد. دستیابی به این سه هدف، همراه با سطح مطلوبی از برابری اقتصادی، شرایط مناسبی از رفاه اقتصادی اقشار مختلف جامعه را نوید می دهد. عموما مهار تورم به گونه ای انجام می گیرد که سیاست های اتخاذی بر رشد اقتصادی، اشتغال و برابری اقتصای آثار نامطلوبی نداشته باشد و حتی بتواند این متغیرها را بهبود بخشد. در این صورت است که دولت توانایی اعمال سیاست هایی جهت پیگیری اهداف مختلف و در برخی موارد متناقض را خواهد داشت

نه سال پیش، پس از بحث ها و بررسی های کارشناسی مفصل، طرح قانونی منع به کارگیری واژه های بیگانه در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. در آن زمان عده ای از نمایندگان اجرای کامل این طرح را غیرممکن، برخی آن را مشکل و تصویب کنندگان طرح نیز آن را ضروری دانستند. البته همگی کم و بیش به اهمیت موضوع اذعان داشتند و پاسداری از زبان فارسی را گوشه ای از وظیفه مقدس حفظ استقلال فرهنگی قلمداد می کردند که بی توجهی بدان خسارت های جبران ناپذیر به هویت ملی ما می زند و به ویژه بیشترین زیان را به نسل جوان کشور می رساند

اعتماد به حکومت (government) مفهومی چند بعدی و تا حدودی مبهم است که در برگیرنده عوامل عام و نظام وار از قبیل مشروعیت بخشیدن به نظام اجرایی، سیاسی و همچنین تجربه های خاص تری با حکومت و خدمات آن و تعاملی پویا میان این دو است. افکار عمومی درباره نهادهای حکومتی کاملا ناهماهنگ و تردیدآمیز است و بیشتر پیچیدگی شناخت را نشان می دهد تا هماهنگی

در منظومه «تیوگونیا»، هسیودوس (که به داستان پیدایش خدایان پرداخته)، سخن از «کایوس» می راند که بینان هستی واقع می شود و از او خدایان زاده می شوند. با سپری شدن دوران اسطوره گرایی و ظهور فیلسوفان نخستین یونان (به رغم آنکه لوگوس به جای میتوس می نشیند)، «نیستی»، همچنان مورد انکار باقی می ماند. هراکلیتوس که سکون پارمیندس را به ریشخند می گیرد و از افروختگی و فسردگی آتش هستی سخن می راند، در عین حال بر جاودانگی هستی پای می فشارد

کارل پوپر در وین به دنیا آمد، اما وطنش اتریش را ترک کرد و سرانجام در بریتانیا مسکن گزید و شهروند بریتانیا شد و در مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی لندن به تدریس پرداخت. اما در مورد پوپر ترک وطن اختیاری نبود، بلکه برآمدن فاشیسم در دهه 1930 در اروپای مرکزی او را مجبور به جلای وطن کرد. او در 1937 اتریش را ترک کرد؛ نخست به نیوزیلند رفت و در آنجا اقامت گزید تا آنکه در سال 1946 در لندن به چهره ای جنجالی تبدیل شد. شخصیت های هردو جناح چپ و راست میانه به تاثیرپذیری از او اعتراف کردنده اند. پوپر به عنوان مدافع سرسخت دموکراسی لیبرال شهره شد و بنابراین جای شگفتی نست که در سال 1965 از دولت بریتانیا لقب «سر» گرفت

تاملات درباره ی ماهیت و اهمیت اجتماع نقش بارزی در تاریخ فلسفه ی اخلاق و فلسفه ی سیاسی غربی (اعم از فلسفه ی سکولار و فلسفه ی دینی) دارند. در فلسفه ی اخلاق و فلسفه ی سیاسی، اصطلاح اجتماع به شکلی از اتصال بین افراد اشعار دارد که از لحاظ کیفی قوی تر و عمیق تر از صرف یک انجمن است. مفهومی از یک اجتماع حداقل شامل دو عنصر می باشد؛ (1) افراد متعلق به یک اجتماع، اهدافی دارند که عمدتا میان اعضاء مشترک اند؛ این اهداف صرفا اهداف تماما خصوصی اند و هنچنین از سوی اعضای گروه به عنوان اهداف مشترک شناخته ارزشمند دانسته می شوند. (2) آگاهی افراد عضو از تعلقشان به گروه، بخش مهمی از هویتشان (تلقیشان از اینکه که هستند) را می سازد

چارلز تیلور(1931)، از جمله ی متنفذترین فلاسفه ی قرن بیستم است. او در زمینه ی عاملیت انسانی، هویت و موضوع «خویشتن» (self) زبان، محدودیت های معرفت شناسی، تفسیر و تبیین در علوم اجتماعی، اخلاق و سیاست دموکراتیک قلم زده است. مساعی او به دلیل پرداخت خلاقانه اش به مسایل فلسفی دیرپا (خصوصا مسایلی که ناشی از کار بست معرفت شناسی روشنگری در تیوری های زبان، «خویشتن» و کنش سیاسی بودند) ممتاز و برجسته است. او معمولا در آثار خود ترکیبی از گرایش ها و رویکردهای فلسفی «تحلیلی» و چشم اندازهای «اروپای قاره ای» (غیر آنگلوساکسون) را به کار می برد و این نیز وجه شاخص کارهای اوست

از یک جهت این سوال مطرح است که چه نوع دیدگاه تبیینی درباره «خیر» و جود دارد؟ ما در فرهنگمان گرایشی نسبت به تبیین داریم (دست کم در سطح آکادمیک) و لذا پرسش مذکور ممکن است بی نیاز از پاسخ به نظر آید. اما در واقع دلایل متقاعد کننده ای برای توجه به تبیین ناپذیری در این حوزه مطرح شده اند. شاید برخی چیزها بایستی مسکوت گذاشته شوند. از بین فلاسفه، لودویک و یتگنشتاین قطعا چنین فکر می کرد

در ابتدای دهه ی 1990، به هنگام آغاز رشد بی سابقه ی نظریه پردازی هنجاری درباره ی سیاست جهانی در رشته ی روابط بین الملل، رابرت جکسون رابطه ای شفاف بین سوال از «خیر» و حوزه ی اخلاق بین الملل برقرار ساخت. از نظر او دلیل غفلت سنتی نظریه ی بین المللی از سوالاتی در مورد زندگی خوب بدین علت است که «کلا دیپلماسی و حقوق بین الملل از آن غفلت ورزیده اند». البته جکسون سوالاتی را در دستور کار نظریه ی بین الملل درباره ی زندگی خوب مطرح کرده است: بی تردید، امروزه به دلیل تاثیر روزافزون رخدادهای بیرون از حکومت ها، نظریه پردازی سیاسی و اخلاقی در مورد روابط بین الملل در حال گسترش است. به عنوان شاهدی براین ادعا می توان از گسترش توجه به اخلاق بین الملل نام برد که شامل سوالاتی در مورد جنگ هسته ای، عدم مداخله، حق تعیین سرنوشت، حقوق بشر، توزیع جهانی اقتصاد و محیط زیست است

چارلز تیلور در کتاب مهم «هگل و جامعه مدرن»، به دنبال این است که بازخوانی تازه ای از نظام اندیشه ی هگل ارایه دهد. برای این کار، او در بخش اول کتاب، به شرح برخی جنبه های منظومه نظری هگل می پردازد که با توجه به رویه دشوارنویسی هگل، جالب توجه می نماید. او ادعا می کند که مضامین هستی شناختی هگل، امروزه، کاربرد چندانی ندارد؛ لکن فلسفه هگل قابل بازیابی است. در ادامه نیز تیلور به دنبال آن است که برخی از مضون های فلسفی او با برخی از پرسش ها و خواست های مطرح در فلسفه اجتماعی و سیاسی زمان ما هماهنگی دارد و سعی می کند که به بررسی برخی از این پرسش ها بپردازد

اصطلاح «اصالت» از طریق آثار اگزیستانسیالیست ، به ویژه آثار هایدگر و سارتر مشهور شد. هایدگر به بحث «اصالت» (و به تعبیر آلمانی، آیگنتلیخکیت) بسیار پرداخت و آن را برجسته ساخت. او در کتاب معروف خود «هستی و زمان» «دازاین» را بر دو نوع اصیل (با اصالت) و غیر اصیل (بی اصالت) تقسیم کرد و در سرتاسر کتاب به بحث از آن پرداخت. واژه «آیگن» به معنای «خود» و «آیگنتلیخ» به معنای «آنچه از آن خود فرد است» و «آیگنتلیخکیت» مصدر و به معنای «تعلق به خود فرد یا از آن خود فرد بودن» است. سارتر نیز این بحث را از هایدگر اقتباس کرده است

اندرو لاو، استادیار کرسی «زبان انگلیسی علوم انسانی» در دانشگاه کلمسون است. پژوهش های او در موضوعات مرتبط با ادبیات، فلسفه ی اخلاق، علوم سیاسی، رمانتیسم و مدرنیسم انجام گردیده است. لاو دراین مقاله تفسیر چارلز تیلور درباره ی مدرنیسم ادبی را توضیح می دهد. گرچه اصالت می تواند مفهومی انتقادی مفیدی باشد، اما در عین حال ربطی که تیلو میان مدرنیسم و فلسفه ی اخلاق برقرار می کند سوال برانگیز است

چهل و یکمین کنفرانس امنیتی مونیخ در روزهای 11 تا 13 فوریه 2005 در شهر توریستی و پر جاذبه ی مونیخ برگزار شد. آلما ن ها به دلایل سنتی به این کنفرانس افتخار می کنند و سعی دارند آن را با کمترین دردسر و بالاترین شکوه ممکن برگزار کنند. چند نکته در این کنفرانس مهم و با سابقه که در سطحی بالا برگزار شد به چشم می خورد. نخست آنکه تمامی حاضران در پنل های پرسش و پاسخ به فعالیت های هسته ای ایران اشاره می کردند و پس از آن توجه ویژه ای که به خاورمیانه و همچنین تغییرات در سازمان جلب شده بود. بیشتر حاضران در این کنفرانس موافق این بودند که تعداد اعضای شورای امنیت سازمان ملل افزایش یابد و علاوه بر آن خط رادیکال اروپا مایل بود که ناتو را بیش از پیش تقویت کرده و خط سیاسی پررنگ تری برای آن قایل شود