فهرست مطالب

آینه معرفت - پیاپی 7 (بهار 1385)

فصلنامه آینه معرفت
پیاپی 7 (بهار 1385)

  • 160 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1385/05/15
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمد جواد دکامی صفحه 1
    اندیشه درباره علت العلل همه اشیاء از نخستین روزهای خلقت، ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. تلاش بشر در جهت کشف علت اصلی پیدایش جهان موجب پیدایش علوم و فلسفه شد. نخستین اندیشمندان یونان باستان، نظیر طالس(Thales)، آناکسیمنس (Anaximens) و هراکلیتوس(Heraclitus) علت اصلی پیدایش جهان را در عالم ماده به جستجو پرداختند و عناصری مانند آب، هوا و آتش را علت العلل موجودات این عالم معرفی کردند.
    افلاطون که پس از این فلاسفه ظهور کرد از نخستین متفکرانی است که اعتقاد داشت علت اصلی پیدایش این جهان نمی تواند خود یکی از عناصر آن باشد بلکه باید این علت را در عالم دیگری جستجو کرد. او»دمیورژ«(Demiurge) را که به معنی صانع و ناظم است، به عنوان علت فاعلی جهان معرفی کرد. از نظر افلاطون»دمیورژ«این جهان را از عدم خلق نکرده، بلکه او فقط آن را از بی نظمی و آشفتگی محض و به اصطلاح خود او»خوآ«(Chaos) نجات داد و بر اساس طرح و نقشه ای قبلی منظم کرده است. به همین خاطر می توان گفت از نظر افلاطون مهم ترین صفت صانع)دمیورژ(، ناظم بودن اوست. افزون بر این صفت، افلاطون صفات دیگری مانند حکمت، علم، زیبایی و دوری از بخل و حسد را برای دمیورژ اثبات می کند و این صفات تقریبا همان صفاتی است که در ادیان، به ویژه ادیان آسمانی برای خدا ثابت می شوند. این مقاله به بررسی نظر افلاطون درباره علت اصلی پیدایش جهان اختصاص دارد.اما از آنجا که تفکر افلاطون درباره این مسئله به نوعی با اندیشه های حکمای قبل از او ارتباط دارد، نگاهی اجمالی به برخی از مهم ترین نظریه های قبل از او به عنوان مقدمه ضروری به نظر می رسد.
    کلیدواژگان: خدا، دمیورژ، ناظم، الگوها و صور
  • منصور میراحمدی صفحه 17
    فقه سیاسی شیعه مانند هر دانش اسلامی دیگر مبتنی بر مبانی نظری خاصی است که توجیه کننده گزاره ها و اعتبار دهنده استدلال ها و مبین شیوه های استنباط و نظریه پردازی آن به شمار می آید. در مقاله حاضر، با اعتقاد به ضرورت ارتقای معرفت شناختی فقه سیاسی از دانش احکام مربوط به زندگی سیاسی به دانش سیاسی اسلامی و به توضیح مبانی کلامی فقه سیاسی شیعه پرداخته شده است. نویسنده پس از ایضاح مفهومی کلام و فقه سیاسی و تبیین رابطه این دو، به تبیین»اصل ربوبیت الهی«،»اصل عصمت«و»اصل عدم تعارض عقل و وحی«به عنوان مهم ترین آموزه های کلامی شیعه و تاثیر آن ها بر اثبات»حقانیت قرآن«،»حقانیت سنت و اجماع«و»حقانیت عقل«پرداخته است. او حجیت استدلال های فقهی و نظریه پردازی های فقی هانه در حوزه سیاست را بر اساس منابع چهارگانه کتاب، سنت، اجماع و عقل توضیح می دهد.
    کلیدواژگان: فقه، سیاست، شیعه، عصمت، عقل، وحی، منابع، حقانیت، حجیت
  • محمد ابراهیمی ورکیانی صفحه 43
    با همه صراحت کلام الله مجید در منفوریت جنگ و فساد در ارض و موضع توام با تسلیم پیامبر خدا در طی سیزده سال پس از بعثت در مکه و تشریع دفاع د دوران بعد از هجرت، بسیاری از فقها و مفسران و محدثان در گذشته، جنگ و درگیری با کفار اعم از کتابی و غیر کتابی را واجب دانسته اند با این تفاوت که اهل کتاب می توانند در صورت پرداخت جزیه و قبول حاکمیت اسلام به شریعت خویش عمل نمایند، اما مشرکان راهی جز پذیرش اسلام یا نابودی نداشته اند. نویسنده این مقاله همانند بسیاری از محققان معاصر بر این باور است که موضع اسلام در برابر دیگر ملل، پس از هجرت به مدینه تنها موضع دفاعی بوده و جز با کسانی که درصدد نابودی اسلام و مسلمانان بوده اند حق جنگ نداشته اند
    کلیدواژگان: جنگ، جهاد، تجاوز، اعتدال، دفاع، نهضت رایایی بخش دخالت بشردوستانه اهل کتاب، مشکران، ملحدان، صلح، اعتزال، فساد، حکم
  • محمدحسین عالمی صفحه 77
    یکی از ارکان اساسی ادیان الهی دعوت به ایمان نسبت به عوالم فراسوی ماده و عوالم غیبی است و تا این رکن اساسی تحقق نپذیرد، ایمان به دین و تعالیم آن میسر نمی باشد. بر این اساس، بررسی عوالم غیبی و اثبات آنها ازنظر عقل و برهان و نیز آیات و روایات و سایر کتب آسمانی در خور دقت و تامل است. آنچه دراین نوشتار پرداخته شده، بررسی خصوصیات و ویژگی های عالم برزخ و حقایقی پیرامون این منزل هستی و اثبات آن از دیدگاه قرآن و عترت و روایات است، در ضمن نگاهی خواهیم داشت به آنچه در سایر ادیان آسمانی نسبت به این موضوع آمده است.
    کلیدواژگان: برزخ، عالم مثال، عالم ماده، غیب، روح، قیامت، قبر
  • حسین مقیسه صفحه 105
    دستیابی به معرفت یقینی و رهایی از شک و تردید در مسائل حیاتی واعتقادی که با عرصه های مختلف زندگی و سرنوشت ابدی انسان پیوند دارد و تامین کننده هدف آفرینش اوست، از ضرورت های بی بدیل و آرمان ها و ایده ال های همگان است. عصمت فکری و عملی پیامبران و امامان علیهم السلام که در فرهنگ شیعه بر آن تکیه شده، از جمله راهکارهای این معرفت یقینی است که بدون آن، امنیت فکری و قرار و آرامش روحی روانی میسر نخواهد شد و همواره احتمال خلاف و خطاهای عمدی و سهوی، روح و فکر انسان را می آزارد. به همین دلیل باور و پذیرش عصمت، می تواند تکیه گاه مطمئن وحدت ویکدلی فرقه های مختلف اسلامی باشد.
    عصمت، یعنی هدایت و مدیریت جامعه دست کم طی دوازده نسل پس از رحلت پیامبر)ص(توسط کسانی که از خطا و اشتباه مصون و محفوظاند و مصونیت گفتار و رفتار آنان را خداوند تضمین نموده است و مسلمانان بی هیچ دغدغه خاطری می توانند و باید سرنوشت دین و دنیای خود را بدانان بسپارند. اگر این طرح الهی پذیرفته و عملی می شد بسیاری از شک و تردیدها و اختلاف ها و منازعات و ضایعات میان فرقه های اسلامی مجال ماندگاری و چه بسا بروز ظهور نمی یافت. اما دریغ و درد که این طرح وارده تشریعی خداوند، چنان که باید تحقق نیافت و پیامدها و خسارت های این تخلف، نه تنها دامنگیر مسلمانان بلکه تمام بشریت گشت.
    بدون عصمت، وحدت فرقه های اسلامی هرچند به حکم عقل و نقل واجب و لازم است، اما در حد ضرورت های ثانوی مطرح بوده و هست و»الضرورات تتقدر بقدرها«. به نظر می رسد تفکر عدالت تمام صحابه پیامبر)ص(که نزد اهل سنت پذیرفته شده است و عدالت را هم در این مورد به گونه ای مطرح می کنند که با عصمت آنان تفاوت قابل ذکری ندارد، تا حدودی ناشی از همین نیاز معرفتی است و چنین خاستگاهی دارد.
    از این زاویه و با توجه به شرایط کنونی و قطب بندی های فرهنگی و سیاسی حاکم، به ویژه پتانسیل های انسانی و فکری جهان اسلام بازکاوی عقلی و نقلی ادله عصمت در فضایی آرام و علمی و منطقی و به دور از تنش، تعصب و عوام زدگی در کسب معرفت یقینی و تامین نیازهای تربیتی دارای ضرورت و کارایی فراوان است.
    کلیدواژگان: طرح و اراده تشریعی، وحدت، معرفت یقینی، مباهله، عدالت صحابه، ترتب اصولی
  • فروزان راسخی صفحه 119
    ما در این نوشتار بر آنیم که پس از تعیین جایگاه اخلاق (یا دستورات اخلاقی) در تعالیم دینی و تعریف اخلاق عرفانی به مقایسه افکار دو متفکر بزرگ، یکی در عالم اسلام و دیگری در عالم مسیحیت، یعنی غزالی و توماس آکمپیس، بپردازیم. به منظور استخراج آراء ایشان در این باب، به دو کتاب کیمیای سعادت و تشبه به مسیح مراجعه کردیم و در چهار قلمرو غایت حیات اخلاقی، فضایل و رذایل، شیوه های عملی کسب فضایل و دوری از رذایل و سهم سعی انسان و لطف الهی در نیل به غایت حیات اخلاقی به مقایسه آراء آنان با هم پرداختیم و موارد اختلاف و اشتراک نظام های اخلاقی این دو متفکر را روشن کردیم.
    کلیدواژگان: دستورات اخلاقی، اخلاق عرفانی، اخلاق توصیفی، اخلاق دستوری یا هنجاری، اخلاق تحلیلی یا فرا اخلاق، غایت حیات اخلاقی، سعادت، فضائل، رذائل، لطف الهی، اراده انسان، معرفت و بندگی خدا
  • چکیده مقالات انگلیسی
    صفحه 142